T¹p chÝ C¸c khoa häc vÒ tr¸i ®Êt<br />
<br />
32(1), 26-35<br />
<br />
3-2010<br />
<br />
§ÆC §IÓM N¦íC D¦íI §ÊT TRONG VïNG C¸T<br />
VEN BIÓN MIÒN TRUNG VIÖT NAM Vµ<br />
§ÞNH H¦íNG KHAI TH¸C Sö DôNG<br />
NguyÔn Xu©n TÆng, T¹ V¨n H¹nh<br />
I. Më ®Çu<br />
Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, vïng duyªn h¶i miÒn<br />
Trung ViÖt Nam cã tèc ®é ph¸t triÓn kinh tÕ - x·<br />
héi vµ ®« thÞ hãa rÊt nhanh, dÉn tíi nhu cÇu vÒ cÊp<br />
n−íc cho sinh ho¹t vµ s¶n xuÊt ngµy cµng t¨ng. Tuy<br />
nhiªn, do vïng nghiªn cøu n»m s¸t biÓn, ®iÒu kiÖn<br />
®Þa chÊt - ®Þa lý phøc t¹p, nªn nguån n−íc nh¹t t¹i<br />
chç, ®Æc biÖt lµ n−íc nh¹t d−íi ®Êt, cã thÓ sö dông<br />
lµm nguån n−íc cÊp lµ rÊt h¹n chÕ. V× vËy viÖc t×m<br />
kiÕm vµ quy ho¹ch khai th¸c sö dông hîp lý nguån<br />
n−íc t¹i chç ®Ó ®¸p øng c¸c nhu cÇu cÊp sinh ho¹t<br />
vµ ph¸t triÓn kinh tÕ cña khu vùc lµ vÊn ®Ò rÊt cÊp<br />
b¸ch, cã ý nghÜa khoa häc vµ thùc tiÔn.<br />
Bµi b¸o nµy ®Ò cËp ®Õn tiÒm n¨ng nguån n−íc<br />
nh¹t d−íi ®Êt trong trÇm tÝch §Ö Tø (sau ®©y gäi lµ<br />
n−íc ngÇm vïng c¸t ven biÓn), hiÖn tr¹ng khai th¸c<br />
sö dông vµ nh÷ng vÊn ®Ò liªn quan ®Õn sö dông<br />
hîp lý nguån tµi nguyªn quý gi¸ nµy cña khu vùc<br />
nghiªn cøu.<br />
II. §Æc ®iÓm ®Þa chÊt thñy v¨n vµ tµi<br />
nguyªn n−íc cña vïng nghiªn cøu<br />
Vïng c¸t ven biÓn miÒn Trung ViÖt Nam gåm<br />
c¸c d¶i cån c¸t vµ ®ång b»ng liªn tiÕp ch¹y däc ven<br />
biÓn, ng¨n c¸ch nhau bëi c¸c d¶i ®åi nói vµ c¸c<br />
s«ng ¨n th«ng ra biÓn, t¹o thµnh c¸c "vïng c¸t<br />
nhá" nèi tiÕp nhau. C¨n cø vµo ®iÒu kiÖn tù nhiªn<br />
vµ ®Æc ®iÓm ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi cã thÓ ph©n<br />
ra mét c¸ch t−¬ng ®èi 12 khu vùc (vïng c¸t nhá)<br />
®−îc ®Æt tªn theo ®Þa danh hµnh chÝnh nh− nªu ë<br />
h×nh 1.<br />
§é cao ®Þa h×nh cña d¶i cån c¸t ven biÓn thay<br />
®æi tõ 5-7 m ë ven r×a ®Õn 10-20 m, ë ®Ønh cån c¸t,<br />
®«i n¬i ®¹t 50 ®Õn h¬n100 m nh− ë vïng c¸t ®á<br />
Ninh ThuËn - B×nh ThuËn. C¸c ®ång b»ng t−¬ng ®èi<br />
b»ng ph¼ng víi ®é cao trung b×nh 2-5 m. Líp<br />
<br />
26<br />
<br />
phñ thùc vËt trªn c¸c cån c¸t chñ yÕu lµ rõng phi<br />
lao xen c¸c tr¶ng c©y bôi, cßn ë c¸c ®ång b»ng lµ<br />
vïng trång lóa vµ mÇu.<br />
TrÇm tÝch bë rêi §Ö Tø ph©n bè réng kh¾p<br />
trong vïng c¸t ven biÓn vµ phñ bÊt chØnh hîp lªn<br />
c¸c tÇng ®¸ gèc cã tuæi tõ Neogen ®Õn Paleogen.<br />
MÆt c¾t ®Þa chÊt thñy v¨n (§CTV) ®iÓn h×nh cña<br />
vïng nghiªn cøu (h×nh 2) gåm 2 ®¬n vÞ chøa n−íc<br />
lµ tÇng chøa n−íc (TCN) trÇm tÝch Holocen (TCN<br />
qh) vµ TCN trÇm tÝch Pleistocen (TCN qp), ®−îc<br />
ng¨n c¸ch bëi líp sÐt c¸ch n−íc kh«ng liªn tôc vµ<br />
lãt ®¸y lµ ®¸ gèc c¸ch n−íc.<br />
§Æc ®iÓm §C-§CTV cña c¸c tÇng chøa n−íc<br />
trong trÇm tÝch §Ö Tø nh− sau :<br />
1. TÇng chøa n−íc qh<br />
<br />
TCN qh lé trùc tiÕp vµ ph©n bè réng r·i trong<br />
vïng nghiªn cøu, cã tuæi ®Þa chÊt Holocen (Q4) ®a<br />
nguån gèc, chñ yÕu lµ s«ng, s«ng - biÓn, biÓn, giã biÓn. Thµnh phÇn th¹ch häc, phÇn trªn lµ c¸t h¹t mÞn<br />
®Õn rÊt mÞn, phÇn d−íi lµ c¸t, c¸t pha, sÐt, sÐt pha,<br />
®«i n¬i lÉn Ýt cuéi sái nhá. ChiÒu dÇy TCN qh kho¶ng<br />
5-30 m, cã n¬i lín h¬n, th−êng gÆp tõ 10-20 m.<br />
N−íc trong TCN qh thuéc lo¹i kh«ng ¸p, ë<br />
nh÷ng vÞ trÝ trong mÆt c¾t cã c¸c thÊu kÝnh sÐt, sÐt<br />
pha chøa n−íc kÐm, gÆp n−íc cã ¸p lùc yÕu, côc bé.<br />
Nguån cung cÊp chñ yÕu cho TCN qh lµ n−íc m−a,<br />
mét vµi n¬i cã thÓ tõ n−íc t−íi vµ n−íc mÆt ; miÒn<br />
tho¸t chñ yÕu lµ ra biÓn, hÖ thèng s«ng, suèi, ao hå<br />
vµ c¸c vïng thÊp h¬n däc cån c¸t. §éng th¸i thay ®æi<br />
theo mïa : ë vïng cöa s«ng, giao ®éng mùc n−íc<br />
cã liªn hÖ mËt thiÕt vµ ®ång pha víi dao ®éng cña<br />
n−íc biÓn vµ chÕ ®é thñy triÒu. Mùc n−íc tÜnh thay<br />
®æi trong kho¶ng 0,0-5,0 m tïy thuéc ®Þa h×nh.<br />
Trong TCN qh phÇn lín gÆp n−íc nh¹t víi ®é<br />
tæng kho¸ng hãa rÊt thÊp, dao ®éng trong kho¶ng<br />
<br />
H×nh 1. S¬ ®å ph©n bè tr÷ l−îng tù nhiªn vµ hiÖn tr¹ng khai th¸c n−íc ngÇm vïng c¸t<br />
0,05-0,5 g/l, tuy nhiªn mét vµi n¬i (®Æc biÖt lµ<br />
vïng cöa s«ng) chuyÓn sang n−íc lî ®Õn mÆn<br />
(M = 1-3 g/l), thËm chÝ rÊt mÆn víi M ®Õn 7 g/l.<br />
Lo¹i h×nh hãa häc phæ biÕn lµ HCO3 - Cl - Na - Ca<br />
hoÆc Cl - HCO3 - Na.<br />
<br />
C¸c th«ng sè chÝnh cña TCN qh nªu ë b¶ng 1.<br />
2. TÇng chøa n−íc qp<br />
<br />
Tham gia cÊu tróc cña TCN qp lµ c¸c trÇm tÝch<br />
Pleistocen (Q1-3), ph©n bè réng kh¾p trªn toµn vïng<br />
<br />
27<br />
<br />
H×nh 2. MÆt c¾t ®Þa chÊt thñy v¨n ®iÓn h×nh cña vïng nghiªn cøu<br />
B¶ng 1. C¸c th«ng sè §CTV cña tÇng chøa n−íc qh*<br />
Khu vùc<br />
<br />
F (ha)<br />
<br />
h (m)<br />
<br />
NghÖ An<br />
<br />
54.000<br />
<br />
10 ÷ 20<br />
<br />
Hµ TÜnh<br />
<br />
37.000<br />
<br />
5 ÷ 20<br />
<br />
B×nh-TrÞ-Thiªn<br />
<br />
74.000<br />
<br />
10 ÷ 30<br />
<br />
Qu¶ng Nam-§µ N½ng<br />
<br />
31.855<br />
<br />
Qu¶ng Ng·i<br />
<br />
54.500<br />
<br />
B×nh §Þnh<br />
<br />
39.400<br />
<br />
10<br />
<br />
Phó Yªn<br />
<br />
31.500<br />
<br />
4÷10<br />
7,0<br />
<br />
Kh¸nh Hßa<br />
<br />
37.000<br />
<br />
5,5<br />
<br />
Ninh ThuËn - B×nh<br />
ThuËn<br />
<br />
57.000<br />
<br />
10÷30<br />
<br />
10÷40<br />
18,0<br />
13,8÷34,8<br />
25,10<br />
<br />
C¸c th«ng sè chÝnh<br />
q (l/s/m)<br />
k (m/ng)<br />
0,15÷1,6<br />
0,96<br />
0,15÷1,6<br />
0,96<br />
0,5÷1,2<br />
1,25<br />
0,04÷7,8<br />
1,92<br />
0,2÷2,7<br />
1,10<br />
0,033÷3,48<br />
1,09<br />
0,21÷4,33<br />
1,83<br />
0,051÷1,1<br />
0,41<br />
0,01÷0,3<br />
0,07<br />
<br />
μ<br />
<br />
M (g/l)<br />
<br />
12÷28<br />
26<br />
1÷10<br />
6<br />
2÷13<br />
8<br />
0,5÷30,4<br />
10,19<br />
1,6÷30<br />
12,70<br />
<br />
0,02÷0,2<br />
0,05<br />
0,02÷0,2<br />
0,13<br />
0,12÷0,15<br />
0,17<br />
0,14÷0,18<br />
0,15<br />
<br />
-<br />
<br />
0,15<br />
<br />
0,10÷0,5<br />
0,35<br />
0,10÷0,5<br />
0,35<br />
0,05÷0,80<br />
0,45<br />
0,02÷28,2<br />
1,71<br />
0,09÷0,3<br />
0,10<br />
0,14÷4,17<br />
1,36<br />
0,14÷1,4<br />
0,60<br />
0,17÷0,74<br />
0,39<br />
0,10÷17,9<br />
3,46<br />
<br />
0,17<br />
<br />
0,12÷0,14<br />
0,13<br />
0,15<br />
-<br />
<br />
0,12÷0,14<br />
<br />
* Nguån : theo [1, 2] ; sè liÖu trong b¶ng : tö sè : tõ... ®Õn..., mÉu sè - gi¸ trÞ trung b×nh ; c¸c ký hiÖu : F - diÖn<br />
tÝch ph©n bè, h - chiÒu dÇy, q - tû l−u l−îng c¸c lç khoan, k - hÖ sè thÊm, μ - hÖ sè nh¶ n−íc träng lùc,<br />
M - tæng ®é kho¸ng hãa<br />
nghiªn cøu, nh−ng phÇn lín bÞ phñ bëi trÇm tÝch<br />
Holocen (Q4), phÇn xuÊt lé lµ c¸c doi c¸t nhá n»m<br />
ven r×a phÝa t©y c¸c ®ång b»ng. Thµnh phÇn th¹ch<br />
häc chñ yÕu lµ c¸t, c¸t pha, sÐt pha, cuéi sái, t¶ng<br />
l¨n ®a nguån gèc. BÒ dÇy thay ®æi tõ 10 ®Õn 40 m,<br />
th−êng gÆp 10-20 m. Møc ®é chøa n−íc cña ®Êt ®¸<br />
thay ®æi rÊt phøc t¹p theo diÖn tÝch còng nh− chiÒu<br />
s©u, nh×n chung thuéc lo¹i giÇu n−íc trung b×nh.<br />
N−íc thuéc lo¹i cã ¸p lùc yÕu ®Õn kh«ng ¸p, mùc<br />
n−íc n»m c¸ch mÆt ®Êt 0,5 - 5 m víi ®éng th¸i biÕn<br />
®æi theo mïa, cã liªn hÖ thñy lùc chÆt chÏ víi TCN<br />
<br />
28<br />
<br />
qh ë phÝa trªn vµ víi n−íc biÓn. Biªn ®é dao ®éng<br />
mùc n−íc trung b×nh tõ 1 ®Õn 4 m.<br />
PhÇn lín TCN qp gÆp n−íc mÆn ®Õn lî víi ®é<br />
kho¸ng hãa thay ®æi tõ 1 ®Õn 3 g/l, cã n¬i lín h¬n.<br />
N−íc nh¹t chØ gÆp ë phÇn diÖn tÝch TCN lé trªn mÆt<br />
cña tÇng chøa n−íc vµ ë c¸c vÞ trÝ v¾ng bãng líp<br />
sÐt c¸ch n−íc ng¨n c¸ch gi÷a hai TCN qh vµ qp.<br />
C¸c th«ng sè §CTV cña TCN qp nªu ë b¶ng 2.<br />
TiÒm n¨ng n−íc d−íi ®Êt ®−îc hiÓu ®¬n gi¶n<br />
lµ tr÷ l−îng n−íc nh¹t d−íi ®Êt tån t¹i ë d¹ng tù<br />
<br />
B¶ng 2. C¸c th«ng sè §CTV cña tÇng chøa n−íc qp<br />
Vïng c¸t<br />
<br />
C¸c th«ng sè chÝnh<br />
km (m2/ng)<br />
μ/μ∗<br />
<br />
F (ha)<br />
<br />
h (m)<br />
<br />
k (m/ng)<br />
<br />
NghÖ An<br />
<br />
48.100<br />
<br />
16÷30<br />
<br />
500÷1500<br />
<br />
Hµ TÜnh<br />
<br />
60.000<br />
<br />
5 ÷ 30<br />
<br />
140÷840<br />
<br />
B×nh-TrÞ-Thiªn<br />
<br />
3.500<br />
<br />
Qu¶ng Nam §µ N½ng<br />
<br />
13.700<br />
<br />
Qu¶ng Ng·i<br />
<br />
53.400<br />
<br />
B×nh §Þnh<br />
<br />
78.200<br />
<br />
10÷60<br />
50<br />
5÷50<br />
20<br />
28÷53<br />
40<br />
4,6÷34,1<br />
21,24<br />
9,3÷50,8<br />
18<br />
12÷16<br />
15,5<br />
<br />
Phó Yªn<br />
<br />
46.000<br />
<br />
Kh¸nh Hßa<br />
<br />
32.000<br />
<br />
13<br />
<br />
-<br />
<br />
Ninh ThuËn B×nh ThuËn<br />
<br />
83.000<br />
<br />
9,6÷49,3<br />
30<br />
<br />
-<br />
<br />
100÷1400<br />
<br />
5 ÷ 40<br />
0,39÷6,8<br />
3,8<br />
0,85÷26,9<br />
9,49<br />
<br />
-<br />
<br />
-<br />
<br />
-<br />
<br />
q (l/s.m)<br />
<br />
M (g/l)<br />
<br />
0,016<br />
<br />
>1<br />
<br />
Thêm vào BST
Báo xấu
Download
Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ
