Đặc điểm quan hệ Việt Nam - Hoa Kì giai đoạn mười năm sau bình thường hóa quan hệ ngoại giao

Journal of Thu Dau Mot university, No3(5) – 2012<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> ÑAËC ÑIEÅM QUAN HEÄ VIEÄT NAM – HOA KÌ GIAI ÑOAÏN<br /> MÖÔØI NAÊM SAU BÌNH THÖÔØNG HOÙA QUAN HEÄ NGOAÏI GIAO<br /> (1995 – 2005)<br /> Traàn Nam Tieán<br /> Tröôøng Ñaïi hoïc Khoa hoïc Xaõ hoäi vaø Nhaân vaên<br /> Ñaïi hoïc Quoác gia thaønh phoá Hoà Chí Minh<br /> <br /> <br /> TOÙM TAÉT<br /> Trong voøng 10 naêm sau khi hai nöôùc bình thöôøng hoùa quan heä ngoaïi giao (1995 –<br /> 2005), quan heä Vieät Nam – Hoa Kì ñaõ coù nhöõng böôùc tieán ñaùng keå. Hieän nay, Vieät Nam<br /> vaø Hoa Kì vaãn ñang tieáp tuïc xaây döïng, cuûng coá vaø phaùt trieån hôn nöõa moái quan heä ñoái<br /> taùc xaây döïng, höõu nghò, hôïp taùc nhieàu maët, oån ñònh, laâu daøi giöõa hai nöôùc, vì lôïi ích<br /> chung cuûa nhaân daân caùc nöôùc. Treân cô sôû söï phaùt trieån quan heä hai nöôùc, baøi vieát taäp<br /> trung phaân tích nhöõng ñaëc ñieåm cuûa quan heä Vieät Nam – Hoa Kì trong giai ñoaïn 10<br /> naêm sau khi hai nöôùc bình thöôøng hoùa quan heä ngoaïi giao (1995-2005).<br /> Töø khoùa: quan heä ngoaïi giao, bình thöôøng hoùa<br /> *<br /> Thaéng lôïi cuûa coâng cuoäc ñoåi môùi toaøn 1991, quan heä giöõa Vieät Nam vaø Hoa Kì<br /> dieän vaø chính saùch ñoái ngoaïi ñoäc laäp, töï ñaõ coù nhöõng böôùc phaùt trieån môùi trong quaù<br /> chuû, roäng môû, ña daïng hoùa, ña phöông hoùa trình bình thöôøng hoùa quan heä. Ngaøy 11-<br /> ñaõ laøm cho theá vaø löïc cuûa Vieät Nam ngaøy 7-1995, Hoa Kì ñaõ chính thöùc bình thöôøng<br /> caøng taêng. Beân caïnh ñoù, hoøa bình, hôïp taùc hoùa quan heä ngoaïi giao vôùi Vieät Nam. Lòch<br /> vaø phaùt trieån ôû khu vöïc Ñoâng Nam AÙ vaø söû quan heä giöõa hai nöôùc ñaõ böôùc sang moät<br /> chaâu AÙ ñaõ trôû thaønh xu theá khoâng theå ñaûo trang môùi.<br /> ngöôïc; caùc nöôùc phaùt trieån vaø ASEAN Trong voøng 10 naêm sau khi hai nöôùc<br /> höôûng öùng chính saùch ñoái ngoaïi roäng môû bình thöôøng hoùa quan heä ngoaïi giao (1995<br /> cuûa Vieät Nam, taêng cöôøng quan heä vôùi – 2005), quan heä Vieät Nam – Hoa Kì ñaõ coù<br /> Vieät Nam. Caùc yeáu toá treân ñaây ñaõ taùc ñoäng nhöõng böôùc tieán ñaùng keå. Ñaây laø keát quaû<br /> raát lôùn ñeán nhaän thöùc cuûa caùc nöôùc lôùn ñoái cuûa nhöõng noã löïc khoâng ngöøng cuûa Ñaûng,<br /> vôùi Vieät Nam, trong ñoù coù Hoa Kì. Tröôùc Nhaø nöôùc vaø nhaân daân Vieät Nam. Veà quan<br /> nhöõng chuyeån bieán kinh teá – xaõ hoäi cuûa heä chính trò – ngoaïi giao, hai beân ñaõ trao<br /> Vieät Nam cuøng vôùi dieãn bieán môùi cuûa khu ñoåi nhieàu ñoaøn caáp cao. Chuyeán thaêm Vieät<br /> vöïc vaø theá giôùi, Hoa Kì ñaõ thay ñoåi caùch Nam cuûa Toång thoáng Bill Clinton naêm<br /> nhìn nhaän ñoái vôùi Vieät Nam. Töø naêm 2000 vaø ñaëc bieät laø chuyeán thaêm chính<br /> <br /> 60<br />  Tạp chí Đại học Thủ Dầu Một, số 3(5) – 2012<br /> <br /> <br /> thöùc Hoa Kì cuûa Thuû töôùng Phan Vaên naøy laïi vang leân trong Tuyeân ngoân Ñoäc<br /> Khaûi naêm 2005 môû ra khuoân khoå quan heä laäp cuûa nöôùc Vieät Nam Daân chuû Coäng hoøa<br /> ñoái taùc xaây döïng, höõu nghò, hôïp taùc nhieàu do Chuû tòch Hoà Chí Minh soaïn thaûo vaø<br /> maët, oån ñònh, laâu daøi giöõa hai nöôùc. Laõnh tuyeân ñoïc: “Taát caû moïi ngöôøi ñeàu sinh ra<br /> ñaïo caáp cao hai nöôùc ñaõ gaëp gôõ vaø trao ñoåi coù quyeàn bình ñaúng. Taïo hoùa cho hoï<br /> yù kieán taïi nhieàu dieãn ñaøn ña phöông. nhöõng quyeàn khoâng ai coù theå xaâm phaïm<br /> Quan heä kinh teá – thöông maïi ñaõ coù ñöôïc, trong nhöõng quyeàn aáy, coù quyeàn<br /> nhöõng böôùc tieán nhanh keå töø sau khi Hieäp ñöôïc soáng, quyeàn töï do vaø quyeàn möu caàu<br /> ñònh Thöông maïi Vieät Nam – Hoa Kì coù haïnh phuùc” [5:555]. Keå töø ñoù, quan heä giöõa<br /> hieäu löïc thaùng 12-2001 (Vieät Nam vaø Hoa hai nöôùc baét ñaàu traûi qua nhieàu bieán coá<br /> Kì kí keát Hieäp ñònh Thöông maïi vaøo ngaøy thaêng traàm cuûa lòch söû, vaø coù luùc quan heä<br /> 13-7-2000 taïi Washington D.C). Kim ngaïch giöõa Vieät Nam vaø Hoa Kì ñaõ laø quan heä<br /> buoân baùn hai chieàu naêm 2005 ñaït 7,8 tæ ñoái ñaàu giöõa nhöõng ngöôøi baûo veä Toå quoác<br /> USD, taêng 20% so vôùi naêm 2004 vaø gaáp 17 (Vieät Nam) vaø nhöõng keû ñi xaâm löôïc (Hoa<br /> laàn so vôùi naêm 1995. Ñeán naêm 2005, Vieät Kì) trong giai ñoaïn 1954 – 1975.<br /> Nam vaø Hoa Kì vaãn ñang tieáp tuïc xaây Chieán tranh laïnh keát thuùc (1989) vaø söï<br /> döïng, cuûng coá vaø phaùt trieån hôn nöõa moái suïp ñoå cuûa traät töï theá giôùi hai cöïc Yalta<br /> quan heä giöõa hai nöôùc vì lôïi ích chung cuûa (1991) ñaõ coù taùc ñoäng vaø aûnh höôûng to lôùn<br /> nhaân daân caùc nöôùc. Töø nhöõng keát quaû neâu tôùi quan heä quoác teá toaøn caàu noùi chung vaø<br /> treân, baøi vieát taäp trung phaân tích nhöõng quan heä Vieät Nam – Hoa Kì noùi rieâng. Töø<br /> ñaëc ñieåm cuûa quan heä Vieät Nam – Hoa Kì 1986 Vieät Nam ñaõ trieån khai coâng cuoäc Ñoåi<br /> trong giai ñoaïn 10 naêm sau khi hai nöôùc môùi toaøn dieän. Ñaïi hoäi VII cuûa Ñaûng Coäng<br /> bình thöôøng hoùa quan heä ngoaïi giao (1995- saûn Vieät Nam (6-1991) ñaõ chính thöùc tuyeân<br /> 2005). boá tröôùc toaøn theá giôùi ñöôøng loái ñoái ngoaïi<br /> 1. Nhìn laïi lòch söû phaùt trieån quan heä ñoäc laäp töï chuû, roäng môû, ña daïng hoùa vaø ña<br /> phöông hoùa caùc quan heä ñoái ngoaïi theo<br /> Vieät Nam vaø Hoa Kì, chuùng ta coù theå thaáy<br /> phöông chaâm Vieät Nam muoán laø baïn cuûa<br /> moái quan heä naøy thöïc söï vöøa mang naëng<br /> taát caû caùc nöôùc trong coäng ñoàng theá giôùi,<br /> daáu aán lòch söû, vöøa mang naëng tính thôøi ñaïi.<br /> phaán ñaáu vì hoøa bình, ñoäc laäp vaø phaùt<br /> Thöïc teá, quan heä Vieät Nam – Hoa Kì trieån. Vôùi thaéng lôïi cuûa coâng cuoäc ñoåi môùi<br /> khoâng khôûi ñaàu töø moät cuoäc chieán tranh toaøn dieän vaø chính saùch ñoái ngoaïi ñoäc laäp,<br /> maø ñöôïc baét nguoàn tröôùc heát töø nhöõng töï chuû, roäng môû, ña daïng hoùa, ña phöông<br /> quan taâm veà kinh teá, thöông maïi. Trong hoùa, Vieät Nam vaãn ñöùng vöõng, theá vaø löïc<br /> ñoù, coù theå coi Thomas Jefferson laø ngöôøi ngaøy caøng taêng, trôû thaønh moät yeáu toá maø<br /> gieo haït gioáng ñaàu tieân cho quan heä höõu Hoa Kì phaûi tính ñeán trong cô caáu kinh teá<br /> nghò Vieät Nam – Hoa Kì buoåi ban ñaàu, vaø vaø an ninh ôû khu vöïc. Maët khaùc, hoøa bình,<br /> sau ñoù 169 naêm sau khi Tuyeân Ngoân ñoäc hôïp taùc vaø phaùt trieån ôû khu vöïc ñaõ trôû<br /> laäp Mó ra ñôøi (4-7-1776), ngaøy 2-9-1945 thaønh xu theá khoâng theå ñaûo ngöôïc; caùc<br /> nhöõng tö töôûng vó ñaïi cuûa baûn Tuyeân ngoân nöôùc phaùt trieån vaø ASEAN höôûng öùng<br /> <br /> 61<br /> Journal of Thu Dau Mot university, No3(5) – 2012<br /> <br /> <br /> chính saùch ñoái ngoaïi roäng môû cuûa Vieät quan heä Vieät Nam – Hoa Kì ñaõ ñaït ñöôïc<br /> Nam, taêng cöôøng quan heä vôùi Vieät Nam, moät soá thaønh töïu nhaát ñònh treân caùc lónh<br /> töøng böôùc voâ hieäu hoùa chính saùch caám vaän vöïc chính trò – ngoaïi giao, kinh teá, vaên<br /> cuûa Hoa Kì ñoái vôùi Vieät Nam. hoùa, giaùo duïc, khoa hoïc – kó thuaät… Tuy<br /> Veà phía Hoa Kì, tröôùc tình theá khoâng nhieân, caùi maø moïi ngöôøi troâng ñôïi laø quan<br /> theå ñaûo ngöôïc ñöôïc cuûa quan heä Vieät Nam – heä Vieät – Mó seõ coù söï phaùt trieån toaøn dieän<br /> Hoa Kì trong tình hình môùi, Toång thoáng vaø maïnh meõ, tröôùc heát laø quan heä kinh teá,<br /> Hoa Kì G. Bush ñaõ buoäc phaûi khôûi ñoäng thöông maïi ñaõ khoâng dieãn ra nhö mong<br /> tieán trình bình thöôøng hoùa quan heä vôùi ñôïi. Caùc moái quan heä treân caùc lónh vöïc<br /> Vieät Nam. Naêm 1991, Hoa Kì ñöa ra "loä giöõa Vieät Nam vaø Hoa Kì thöïc söï coù khôûi<br /> trình 4 giai ñoaïn" tieán haønh bình thöôøng saéc, phaùt trieån cao hôn haún giai ñoaïn<br /> hoùa quan heä vôùi Vieät Nam, quan heä Vieät tröôùc caû veà chaát vaø löôïng, qui moâ cuõng nhö<br /> Nam – Hoa Kì baét ñaàu chuyeån ñoäng theo möùc ñoä, nhöng thöïc teá coøn laâu môùi töông<br /> höôùng tích cöïc. Trong giai ñoaïn naøy, hai xöùng vôùi tieàm naêng, khaû naêng vaø mong<br /> beân chuû yeáu taäp trung vaøo caùc coá gaéng ñeå muoán cuûa moãi nöôùc.<br /> ñi ñeán bình thöôøng hoùa quan heä ngoaïi Cho neân, vieäc kí Hieäp ñònh Thöông maïi<br /> giao. Coù theå noùi, keát quaû lôùn nhaát trong Vieät Nam – Hoa Kì (7-2000), chuyeán thaêm<br /> quan heä giöõa Vieät Nam vaø Hoa Kì trong chính thöùc Vieät Nam cuûa Toång thoáng Hoa Kì<br /> thôøi Kì sau Chieán tranh laïnh laø hai beân Bill Clinton (11-2000) vaø sau ñoù laø chuyeán<br /> ñaõ ngoài vaøo ñoái thoaïi vôùi nhau, vaø ñeán thaêm chính thöùc Hoa Kì cuûa Thuû töôùng Vieät<br /> ngaøy 11-7-1995, hai beân ñaõ chính thöùc Nam Phan Vaên Khaûi (6-2005) ñaõ ñaùnh daáu<br /> tuyeân boá bình thöôøng hoùa quan heä ngoaïi vieäc bình thöôøng hoùa hoaøn toaøn vaø ñaày ñuû<br /> giao. Keát quaû naøy, khoâng nhöõng taïo cho quan heä Vieät Nam – Hoa Kì, ñöôïc xem laø<br /> Vieät Nam “theá ñöùng môùi, thoaùt ra khoûi keát quaû lôùn nhaát trong quan heä Vieät Nam –<br /> hình thaùi hai phe cuûa thôøi Chieán tranh Hoa Kì ôû giai ñoaïn 1995 – 2005. Ñaëc bieät,<br /> laïnh” [7:23] maø coøn taïo ñieàu kieän ñeå Vieät chuyeán thaêm chính thöùc Hoa Kì cuûa Thuû<br /> Nam hoäi nhaäp thuaän lôïi vaøo khu vöïc vaø töôùng Vieät Nam Phan Vaên Khaûi laø böôùc<br /> theá giôùi. Nhö vaäy, phaûi maát 20 naêm sau phaùt trieån logic töø nhöõng tieán boä quan troïng<br /> khi chieán tranh Vieät Nam keát thuùc (1975- vaø thöïc chaát trong suoát 10 naêm (1995 –<br /> 1995), Vieät Nam vaø Hoa Kì môùi coù theå 2005) vaø chính laø minh chöùng quan troïng<br /> bình thöôøng hoùa veà quan heä ngoaïi giao. cho ñaø phaùt trieån ñoù, thöïc söï môû trang môùi<br /> Ñaây laø moät khoaûng thôøi gian khaù daøi, vôùi trong lòch söû quan heä song phöông giöõa hai<br /> nhieàu baøi hoïc ñaùng ñeå hai beân cuøng suy nöôùc Vieät Nam vaø Hoa Kì.<br /> nghó.<br /> Ñeán naêm 2005, quan heä Vieät Nam –<br /> Sau khi bình thöôøng hoùa quan heä Hoa Kì thöïc söï bình thöôøng hoùa vaø phaùt<br /> ngoaïi giao giöõa hai nöôùc (7-1995), quan heä trieån treân taát caû caùc maët, ñieàu khoù coù theå<br /> Vieät Nam – Hoa Kì ñaõ böôùc sang moät giai hình dung 10 naêm veà tröôùc nhö taïp chí<br /> ñoaïn phaùt trieån môùi. Trong giai ñoaïn naøy, Tuaàn Kinh doanh cuûa Hoa Kì ñaõ nhaän xeùt:<br /> <br /> 62<br />  Tạp chí Đại học Thủ Dầu Một, số 3(5) – 2012<br /> <br /> <br /> “Töøng laø ñoái thuû, giôø ñaây Mó vaø Vieät Nam caùc nöôùc lôùn. Do caùc yeáu toá lòch söû, söï khaùc<br /> trôû thaønh ñoái taùc kinh teá vaø chính trò, moái bieät veà chính trò, vaên hoùa vaø caïnh tranh<br /> quan heä maø caùch ñaây moät theá heä khoù coù thöông maïi, caùc maâu thuaãn naûy sinh trong<br /> theå töôûng töôïng noåi” [11:30]. Nhöõng tieán quaù trình môû roäng vaø phaùt trieån quan heä<br /> trieån ñaùng khích leä noùi treân coù theå chöa giöõa hai nöôùc laø khoâng traùnh khoûi. Beân<br /> töông xöùng vôùi tieàm naêng cuûa quan heä caïnh ñoù, khoaûng caùch to lôùn veà trình ñoä<br /> song phöông giöõa Vieät Nam vaø Hoa Kì, phaùt trieån kinh teá giöõa Hoa Kì vaø Vieät<br /> nhöng ñoù laø nhöõng thaønh tích ñaùng keå vaø Nam seõ tieáp tuïc laø trôû ngaïi trong hôïp taùc<br /> coù theå khaúng ñònh raèng 10 naêm sau khi giöõa hai nöôùc.<br /> thieát laäp quan heä ngoaïi giao (1995 – Ngöôøi Mó voán thöïc duïng vaø vaãn<br /> 2005), Vieät Nam vaø Hoa Kì ñaõ ñi tôùi bình thöôøng noùi “Khoâng coù ai cho khoâng ai caùi<br /> thöôøng hoùa quan heä veà moïi maët vaø ñang gì caû” (Three is “no free lunch”). Thöïc teá<br /> chuyeån sang moät giai ñoaïn phaùt trieån môùi. cho thaáy, Hoa Kì chæ haøo phoùng giuùp ñôõ<br /> Quan heä hai nöôùc “töø ñoái thuû ñaõ trôû thaønh cho moät nöôùc naøo ñoù neáu nöôùc ñoù laø ñoàng<br /> ñoái taùc cuûa nhau”, “coù nhöõng böôùc phaùt minh cuûa Hoa Kì hoaëc naèm döôùi caùi oâ “baûo<br /> trieån raát ñaùng khích leä veà moïi maët, laø hoä” cuûa Hoa Kì. Coøn ñoái vôùi Vieät Nam<br /> böôùc khôûi ñaàu toát vaø laø cô sôû ñeå coù theå trong moät thôøi gian daøi laø keû thuø cuûa Hoa<br /> tieán tôùi xaây döïng moät khuoân khoå quan heä Kì (1954 – 1995), Hoa Kì khoâng theå khoâng<br /> oån ñònh laâu daøi töông xöùng vôùi tieàm naêng tính toaùn ñeán vieäc söû duïng coâng cuï “dieãn<br /> to lôùn cuûa hai beân”[8]. bieán hoøa bình” ñoái vôùi Vieät Nam [4:163].<br /> 2. Veà thöïc chaát, quan heä vôùi Vieät Nam – Tuy nhieân, vôùi nhöõng thaønh töïu ñaõ ñöôïc<br /> Hoa Kì laø quan heä giöõa hai quoác gia coù cheá trong thôøi gian 1995 – 2005, maët hôïp taùc coù<br /> ñoä chính trò – xaõ hoäi khaùc nhau, heä tö phaàn noåi troäi hôn. Tuy quan heä Vieät Nam –<br /> töôûng khaùc nhau, xeùt ñeán cuøng laø “moái Hoa Kì ñaõ ñöôïc bình thöôøng hoùa vaø phaùt<br /> quan heä vöøa hôïp taùc vöøa ñaáu tranh”. Xeùt trieån treân nhieàu lónh vöïc, nhöng veà nhieàu<br /> döôùi goùc ñoä bieän chöùng, moái quan heä vöøa khía caïnh, coøn phaûi maát nhieàu thôøi gian nöõa<br /> hôïp taùc vöøa ñaáu tranh giöõa Vieät Nam vaø moái quan heä naøy môùi thöïc söï trôû thaønh moái<br /> Hoa Kì, laø vieäc moät nöôùc khoâng lôùn – Vieät quan heä bình thöôøng. Khoù khaên vaø trôû ngaïi<br /> Nam caàn giaûi quyeát ñuùng ñaén moái quan heä khoâng chæ laø ñaëc thuø cuûa quan heä giöõa Vieät<br /> vôùi moät nöôùc lôùn, moät sieâu cöôøng laø Hoa Nam vaø Hoa Kì. Trong baát cöù moái quan heä<br /> Kì, qua ñoù taïo ñieàu kieän ñeå ñaát nöôùc phaùt quoác teá naøo, söï toàn taïi cuûa maâu thuaãn laø<br /> trieån, hoäi nhaäp vôùi theá giôùi. khoâng theå traùnh khoûi cho duø ñaáy laø quan heä<br /> Treân thöïc teá, quan heä vôùi Hoa Kì trong ñoàng minh hay quan heä ñoái taùc. Ñieàu quan<br /> thôøi gian qua cho thaáy baøi hoïc quan heä giöõa troïng laø hai beân khoâng ñeå cho nhöõng khaùc<br /> moät nöôùc lôùn vaø moät nöôùc nhoû. Laø moät sieâu bieät vaø maâu thuaãn aûnh höôûng xaáu ñeán quan<br /> cöôøng vôùi nhöõng lôïi ích toaøn caàu, Hoa Kì heä ñang phaùt trieån giöõa hai nöôùc.<br /> luoân nhìn Vieät Nam töø goùc ñoä lôïi ích chieán Chính nhöõng noã löïc haønh ñoäng vôùi<br /> löôïc, qua laêng kính quan heä cuûa Hoa Kì vôùi tinh thaàn thieän chí vaø döïa treân caùc thoûa<br /> <br /> 63<br /> Journal of Thu Dau Mot university, No3(5) – 2012<br /> <br /> <br /> thuaän chung ñaõ thöïc söï ñem laïi lôïi ích cho ñaáu tranh, song maët hôïp taùc seõ noåi troäi,<br /> nhaân daân hai nöôùc; caùc keá hoaïch vaø haønh chieám öu theá chuû ñaïo trong quan heä giöõa<br /> ñoäng kích ñoäng, khôi daäy haän thuø, caùc hai nöôùc.<br /> quyeát saùch ñôn phöông mang tính aùp ñaët, 3. Lòch söû quan heä Vieät Nam – Hoa Kì<br /> xuyeân taïc vaø boùp meùo söï thaät ñeàu khoâng ñaõ traûi qua nhieàu thaêng traàm, trong ñoù coù<br /> coù lôïi cho vieäc xaây döïng vaø toân troïng laãn nhöõng thôøi kì daøi haøng maáy chuïc naêm hai<br /> nhau. Thaùch thöùc lôùn nhaát trong quan heä beân ñaõ ñoái ñaàu nhau, ñoái ñòch nhau, vaø trôû<br /> hai nöôùc laø ñoøi hoûi hai beân gaùc laïi quaù thaønh keû thuø cuûa nhau khoâng chæ trong yù<br /> khöù, höôùng tôùi töông lai, cuøng nhau tieáp thöùc heä tö töôûng, maø caû treân chieán tröôøng.<br /> tuïc giaûi quyeát caùc vaán ñeà coøn vöôùng maéc. Nhöng cho ñeán ngaøy hoâm nay, toaøn boä tieán<br /> Vaäy “hieåu bieát laãn nhau” seõ tieáp tuïc laø trình lòch söû aáy ñaõ cho thaáy raèng, maëc duø<br /> caùch thöùc toát nhaát thuùc ñaåy quan heä hai Vieät Nam vaø Hoa Kì coù cheá ñoä chính trò – xaõ<br /> nöôùc. Söï phaùt trieån caùc moái giao löu ñoù taïo hoäi khaùc nhau nhöng giöõa hai nöôùc, hai<br /> theâm cô hoäi hieåu bieát veà nhau ñuùng hôn, quoác gia – daân toäc vaãn coù nhieàu ñieåm töông<br /> nhieàu hôn. ñoàng, nhöõng “maãu soá chung” cuûa söï gaëp gôõ,<br /> Möôøi naêm (1995 -2005) ñaõ coù theâm hôïp taùc cuøng phaùt trieån.<br /> nhieàu ngöôøi Mó hieåu raèng Vieät Nam khoâng Treân thöïc teá, baûn chaát moái quan heä<br /> chæ laø moät cuoäc chieán tranh, maø coøn laø moät giöõa Vieät Nam vaø Hoa Kì laø caû hai nöôùc<br /> daân toäc, moät neàn vaên hoùa. Theo keát quaû ñeàu laøm moïi caùch ñeå taän duïng lôïi ích vaø<br /> thaêm doø dö luaän cuûa Zogby International haïn cheá tieâu cöïc töø moái quan heä naøy. Ñieàu<br /> ngaøy 7-1-2004 thì 75% ngöôøi Mó cho raèng coù lôïi cho Hoa Kì laø thöông maïi vaø moät soá<br /> caàn gaùc laïi nhöõng khaùc bieät trong quan heä nhöôïng boä nhaát ñònh trong caùc hieäp ñònh.<br /> vôùi Vieät Nam ñeå baét ñaàu moät kæ nguyeân Coøn Vieät Nam coù theå taän duïng cô hoäi veà<br /> hôïp taùc môùi giöõa hai nöôùc [11:36]. Veà thöông maïi, coâng ngheä cao, phaùt trieån<br /> phaàn mình, Vieät Nam ñaõ vaø ñang laøm ñöôøng loái ngoaïi giao nhaân daân. Nhö vaäy<br /> ñuùng nhö phöông chaâm “saün saøng laø baïn giöõa hai nöôùc coù nhöõng lôïi ích song truøng,<br /> vaø ñoái taùc tin caäy cuûa taát caû caùc nöôùc trong nhöng khoâng oån ñònh [10:47].<br /> coäng ñoàng quoác teá”, ñaëc bieät laø ñoái vôùi Hoa Veà phía mình, töø tröôùc khi Vieät Nam<br /> Kì. Böôùc vaøo giai ñoaïn môùi, vôùi noã löïc cuûa vaø Hoa Kì bình thöôøng hoùa quan heä ngoaïi<br /> hai beân, hôïp taùc Vieät Nam – Hoa Kì trong giao, quan ñieåm cuûa Vieät Nam laø “kheùp laïi<br /> khuoân khoå quan heä ñoái taùc oån ñònh vaø beàn quaù khöù” vaø “höôùng veà töông lai”. Chính<br /> vöõng seõ ngaøy caøng ñöôïc taêng cöôøng vaø laø phuû vaø nhaân daân Vieät Nam muoán laøm moïi<br /> xu höôùng chuû ñaïo vì ñieàu ñoù ñaùp öùng lôïi vieäc cho quaù khöù cay ñaéng naøy khoâng laø<br /> ích chung cuûa nhaân daân hai nöôùc vaø phuø vaät caûn moái quan heä bình thöôøng giöõa Vieät<br /> hôïp vôùi xu theá hôïp taùc vaø hoäi nhaäp ñang Nam vaø Hoa Kì. Vieät Nam raát coi troïng<br /> dieãn ra treân khu vöïc cuõng nhö treân toaøn vieäc caûi thieän quan heä vôùi Hoa Kì trong<br /> theá giôùi. Do vaäy, quan heä Vieät Nam – Hoa khuoân khoå chính saùch ngaøy caøng roäng môû<br /> Kì vaãn ôû trong tình traïng vöøa hôïp taùc vöøa caùc quan heä ña phöông hoùa vaø ña daïng<br /> <br /> 64<br />  Tạp chí Đại học Thủ Dầu Một, số 3(5) – 2012<br /> <br /> <br /> hoùa cuûa mình. Thoâng qua vieäc phaùt trieån coù ñoùng goùp raát lôùn trong tieán trình bình<br /> quan heä giöõa hai nöôùc, “Chuùng toâi [Vieät thöôøng hoùa vaø thuùc ñaåy quan heä hai nöôùc,<br /> Nam] muoán nhaân daân hai nöôùc soáng vôùi gaàn ñaây ñaõ nhaän xeùt: “Quan heä giöõa Mó vaø<br /> nhau nhö nhöõng ngöôøi baïn maõi maõi, hay ít Vieät Nam ñang ngaøy caøng vöõng maïnh vì<br /> nhaát cuõng khoâng nhö nhöõng keû thuø cuûa hôïp taùc thöông maïi vaø vai troø chieán löôïc<br /> nhau. Ñoù laø ñaïo lí cao nhaát cuûa Vieät Nam” cuûa Vieät Nam ôû khu vöïc” [11:35-36].<br /> [1:113]. Vaø “Xeùt trong heä thoáng caùc quan<br /> 4. Nhìn laïi 10 naêm sau khi hai nöôùc<br /> heä quoác teá cuûa Vieät Nam, quan heä Vieät –<br /> bình thöôøng hoùa quan heä ngoaïi giao (1995<br /> Mó coù taàm quan troïng ñaëc bieät, Mó laø ñoái<br /> – 2005), quan heä hai nöôùc Vieät Nam vaø Hoa<br /> taùc soá 1 coù khaû naêng vaø tieàm löïc taùc ñoäng<br /> Kì treân caùc lónh vöïc ngoaïi giao – chính trò,<br /> hôn baát cöù ñoái taùc naøo khaùc ñeán chaát<br /> kinh teá, vaên hoùa, khoa hoïc – kó thuaät… thöïc<br /> löôïng moâi tröôøng Vieät Nam” [14:61].<br /> söï tieâu bieåu cho moái quan heä vöøa mang<br /> Veà phía Hoa Kì, Vieät Nam ñaõ trôû naëng nhieàu daáu aán lòch söû, vöøa mang naëng<br /> thaønh moät ñoái taùc quan troïng cuûa mình. tính thôøi ñaïi. Moái quan heä naøy ngaøy caøng<br /> Chính Toång thoáng Hoa Kì B. Clinton ñaõ phaùt trieån vöõng chaéc vaø coù nhieàu höùa heïn.<br /> nhieàu laàn nhaán maïnh, quan heä Vieät Nam – Ñoù laø moái quan heä hôïp taùc giuùp ñôõ laãn<br /> Hoa Kì ñaõ chuyeån töø quan heä thuø ñòch sang nhau treân nguyeân taéc bình ñaúng, toân troïng<br /> quan heä ñoái taùc, vaø baèng caùch giuùp Vieät ñoäc laäp, toaøn veïn laõnh thoå, hai beân cuøng coù<br /> Nam gia nhaäp coäng ñoàng caùc quoác gia, bình lôïi vì söï phaùt trieån chung cuûa hai nöôùc, cuûa<br /> thöôøng hoùa ñoàng thôøi cuõng phuïc vuï lôïi ích khu vöïc vaø theá giôùi. Nhöõng thaønh quaû ñaït<br /> cuûa chuùng ta khi chuùng ta laøm vieäc vì moät ñöôïc trong thôøi gian qua laø do nhöõng noã löïc<br /> Vieät Nam töï do vaø hoøa bình trong moät chaâu tích cöïc cuûa chính phuû vaø nhaân daân hai<br /> AÙ oån ñònh vaø hoøa bình. Ñaïi söù Hoa Kì taïi nöôùc Vieät Nam vaø Hoa Kì. Hieän nay, quan<br /> Vieät Nam Pete Peterson ñaõ töøng noùi: heä Vieät Nam – Hoa Kì gaén lieàn vôùi lôïi ích<br /> “Chuùng ta khoâng theå thay ñoåi ñöôïc quaù chính trò, kinh teá vaø an ninh cuûa moãi quoác<br /> khöù. Caùi chuùng ta coù theå thay ñoåi ñöôïc laø gia. Chöa bao giôø quan heä hai nöôùc laïi<br /> töông lai” [12:3]. Ñoù chính laø ñieåm gaëp gôõ, phaùt trieån vôùi nhieàu söï kieän sinh ñoäng<br /> laø “maãu soá chung” lôùn ñeå hai beân coù theå nhö giai ñoaïn 1995 – 2005.<br /> hôïp taùc cuøng phaùt trieån trong töông lai. Böôùc vaøo nhöõng naêm tieáp theo cuûa theá<br /> Ngoaïi giao Vieät Nam trong thôøi gian kæ XXI, cuøng vôùi nhöõng töông ñoàng veà lôïi<br /> qua ñaõ keát hôïp raát toát söùc maïnh cuûa daân ích chung, moái quan heä Vieät Nam – Hoa Kì<br /> toäc Vieät Nam vôùi söùc maïnh thôøi ñaïi. Söùc ñaõ vaø seõ ñöôïc xaây döïng vaø phaùt trieån thuaän<br /> maïnh thôøi ñaïi hieän nay laø cuoäc ñaáu tranh lôïi trong moâi tröôøng theá giôùi ñaày soâi ñoäng<br /> treân toaøn caàu vì hoøa bình, coâng baèng vaø vaø chuyeån bieán. Thöïc teá cho thaáy, moái quan<br /> bình ñaúng thöïc söï. Nhaân daân Hoa Kì cuõng heä hôïp taùc toaøn dieän Vieät Nam – Hoa Kì<br /> tham gia vaøo cuoäc ñaáu tranh ñoù, vaø ñaây ngaøy caøng mang laïi nhieàu hieäu quaû roõ reät,<br /> chính laø moät ñieåm töïa cuûa daân toäc Vieät phuø hôïp vôùi nguyeän voïng cuûa nhaân daân hai<br /> Nam. Thöôïng nghò só John McCain, ngöôøi nöôùc. Treân thöïc teá, phía tröôùc vaãn coøn<br /> <br /> 65<br /> Journal of Thu Dau Mot university, No3(5) – 2012<br /> <br /> <br /> nhieàu vieäc phaûi laøm. Quan heä giöõa hai nöôùc trong ñöôøng loái ñoái ngoaïi ñoäc laäp, töï chuû,<br /> thöïc teá vaãn ôû döôùi möùc tieàm naêng, vaø ñoù seõ hoøa bình, hôïp taùc vaø phaùt trieån cuûa Ñaûng<br /> laø cô sôû ñeå hai beân tieáp tuïc coù nhöõng saùng vaø Nhaø nöôùc ta. Ñoù laø ñöôøng loái “ñöa caùc<br /> kieán chuû ñoäng thuùc ñaåy quan heä. Ñoàng thôøi, quan heä quoác teá ñaõ ñöôïc thieát laäp ñi vaøo<br /> nhöõng khaùc bieät veà chính trò – xaõ hoäi cuõng chieàu saâu, oån ñònh, beàn vöõng, ñoàng thôøi<br /> nhö tranh chaáp thöông maïi cuõng ñaõ xuaát phaùt trieån quan heä vôùi taát caû caùc nöôùc, caùc<br /> hieän. Ñoù laø cô sôû ñeå hai beân coøn lo ngaïi veà vuøng laõnh thoå treân theá giôùi vaø caùc toå chöùc<br /> nhöõng böôùc luøi coù theå coù trong quan heä quoác teá theo caùc nguyeân taéc: toân troïng ñoäc<br /> song phöông. Tuy nhieân, xeùt veà toång theå, laäp, chuû quyeàn vaø toaøn veïn laõnh thoå cuûa<br /> khi xu theá phaùt trieån quan heä ñaõ trôû thaønh nhau, khoâng can thieäp vaøo coâng vieäc noäi<br /> khoâng theå ñaûo ngöôïc vaø caùc cô hoäi bò boû lôõ boä cuûa nhau; khoâng duøng vuõ löïc hoaëc ñe<br /> ñaõ trôû neân khoâng ai mong muoán, thì höôùng doïa duøng vuõ löïc; giaûi quyeát caùc baát ñoàng<br /> veà töông lai ñaõ trôû thaønh moät thoâng ñieäp roõ vaø tranh chaáp thoâng qua thöông löôïng hoøa<br /> raøng. Do ñoù, ñònh vò roõ raøng cho moái quan bình; toân troïng laãn nhau, bình ñaúng vaø<br /> heä ñoái taùc Vieät Nam – Hoa Kì laø ñieàu caàn cuøng coù lôïi” [3:39]. Ñoàng thôøi, ñoù cuõng laø<br /> thieát trong giai ñoaïn phaùt trieån tieáp theo. moät minh chöùng khaúng ñònh nhöõng thaønh<br /> Coù theå noùi, nhöõng thaønh töïu ñaït ñöôïc töïu maø nhaân daân ta ñaït ñöôïc sau hôn 20<br /> trong quan heä Vieät Nam – Hoa Kì noùi naêm ñoåi môùi coù yù nghóa voâ cuøng quan<br /> rieâng vaø hoaït ñoäng ñoái ngoaïi cuûa Vieät troïng. Ñoù laø nguoàn noäi löïc, laø yeáu toá quyeát<br /> Nam noùi chung trong giai ñoaïn 1995 – ñònh, laø neàn taûng ñeå chuùng ta hoäi nhaäp vaø<br /> 2005 ñaõ theâm moät laàn nöõa khaúng ñònh tieáp thu, söû duïng coù hieäu quaû caùc nguoàn löïc<br /> truyeàn thoáng yeâu chuoäng hoøa bình cuûa daân töø beân ngoaøi, naâng cao theá vaø löïc cuûa ñaát<br /> toäc Vieät Nam, khaúng ñònh söï ñuùng ñaén nöôùc treân tröôøng khu vöïc vaø quoác teá.<br /> *<br /> CHARACTERISTICS OF VIETNAM-US RELATIONSHIP<br /> 10 YEARS SINCE NORMALIZATION (1995 – 2005)<br /> Tran Nam Tien<br /> University of Social Sciences and Humanities<br /> Vietnam National University of Hochiminh city<br /> <br /> ABSTRACT<br /> <br /> Ten years after normalization (1995-2005), the relationship between Vietnam and<br /> the US has been remarkably developed. Currently, the two countries are trying their best<br /> to build up, enhance and develop their positive relations in terms of partnership,<br /> friendship, cooperation and stability for the common interests of people all over the<br /> world. Based on the development of this relationship, the paper examines the<br /> characteristics of Vietnam-US relationship since normalization (1995-2005).<br /> Keywords: diplomatic relation, normalization<br /> <br /> <br /> 66<br />  Tạp chí Đại học Thủ Dầu Một, số 3(5) – 2012<br /> <br /> <br /> TAØI LIEÄU THAM KHAÛO<br /> <br /> [1] Traàn Quang Cô, “Töông lai cuûa caùc quan heä giöõa Vieät Nam vaø caùc nöôùc chaâu AÙ – Thaùi<br /> Bình Döông: Taùc ñoäng ñeán phaùt trieån kinh teá cuûa Vieät Nam”, Hoäi nhaäp quoác teá vaø giöõ<br /> vöõng baûn saéc, NXB Chính trò quoác gia, 1995.<br /> [2] Dialogue on U.S. – Vietnam Relations – Domestic Dimensions, The Asia Foundation<br /> Press, 2003.<br /> [3] Ñaûng Coäng saûn Vieät Nam, Vaên kieän Ñaïi hoäi ñaïi bieåu toaøn quoác laàn thöù X, NXB Chính<br /> trò Quoác gia, 2006.<br /> [4] Leâ Thieân Höông, Quan heä Vieät – Mó trong caùc lónh vöïc nhaân ñaïo – xaõ hoäi nhaèm khaéc<br /> phuïc haäu quaû cuûa chieán tranh (1975-2000), Luaän vaên thaïc só lòch söû, Tröôøng Ñaïi hoïc<br /> Khoa hoïc Xaõ hoäi vaø Nhaân vaên – Ñaïi hoïc Quoác gia thaønh phoá Hoà Chí Minh, 2005.<br /> [5] Hoà Chí Minh, Toaøn taäp, taäp 3, NXB Chính trò quoác gia, 2000.<br /> [6] Trình Möu – Nguyeãn Theá Löïc – Nguyeãn Hoaøng Giaùp (chuû bieân), Quaù trình trieån khai<br /> thöïc hieän chính saùch ñoái ngoaïi cuûa Ñaïi hoäi IX Ñaûng Coäng saûn Vieät Nam, NXB Lí luaän<br /> Chính trò, 2005.<br /> [7] Vuõ Döông Ninh, “Thaønh töïu vaø thöû thaùch trong quan heä ñoái ngoaïi thôøi kì ñoåi môùi”, Taïp<br /> chí Lòch söû Ñaûng, soá 7 (116), 2000.<br /> [8] Phaùt bieåu cuûa Boä tröôûng Ngoaïi giao Nguyeãn Dy Nieân taïi Hoäi thaûo veà Töông lai quan heä<br /> Vieät Nam – Hoa Kì, Washington DC (Hoa Kì), ngaøy 2-10-2003.<br /> [9] Leâ Vaên Quang, Quan heä Vieät – Mó thôøi kìø sau chieán tranh laïnh (1990 – 2000), NXB Ñaïi<br /> hoïc Quoác gia thaønh phoá Hoà Chí Minh, 2005.<br /> [10] Merle Ratner – Ngoâ Thanh Nhaøn, “Quyeàn löïc khoâng nhöôïng boä neáu khoâng coù ñoøi hoûi”,<br /> Taïp chí Chaâu Mó ngaøy nay, soá 12 (81), 2004.<br /> [11] Haûi Sôn, “Höôùng tôùi moái quan heä Vieät – Mó oån ñònh vaø beàn vöõng”, Taïp chí Nghieân cöùu<br /> quoác teá, soá 3 (62), 2005.<br /> [12] Thoâng taán xaõ Vieät Nam, “Toång thoáng Clintôn vôùi chuyeán thaêm Vieät Nam”, Taøi lieäu<br /> tham khaûo ñaëc bieät, ngaøy 14-11-2000.<br /> [13] Traàn Nam Tieán, Quan heä Vieät Nam – Hoa Kì: thöïc traïng vaø trieån voïng, NXB Thoâng tin<br /> vaø Truyeàn thoâng, 2010.<br /> [14] An Maïnh Toaøn (Chuû nhieäm), Hôïp taùc vaø ñaáu tranh trong quan heä giöõa Vieät Nam vaø<br /> Hoa Kì hieän nay, Ñeà taøi nghieân cöùu khoa hoïc caáp boä, Vieän Quan heä quoác teá, Hoïc vieän<br /> Chính trò Quoác gia Hoà Chí Minh, 1998.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 67<br />