Đặc điểm sinh học của bọ xít cổ ngỗng đen cánh vàng chanh Sycanus Croceovitatus Dohrn. (Reduviidae, Hemiptera)

28(4): 51-58 T¹p chÝ Sinh häc 12-2006<br /> <br /> <br /> <br /> ®Æc ®iÓm sinh häc cña Bä xÝt cæ ngçng ®en c¸nh vµng chanh<br /> sycanus croceovitatus Dohrn. (Reduviidae, Hemiptera)<br /> <br /> NguyÔn Xu©n Thµnh<br /> ViÖn Sinh th¸i vµ Tµi nguyªn sinh vËt<br /> Bïi ThÞ KiÒu Khanh<br /> ViÖn §¹i häc Më Hµ Néi<br /> <br /> HiÖn nay ®Ó phßng chèng c¸c loµi s©u h¹i c©y ®Òu nhau xung quanh thµnh lä; ®Ønh lä vµ « cöa<br /> trång nãi chung vµ c©y v¶i thiÒu (Litchi chinensis sæ ®−îc d¸n v¶i mµn; ®¸y lä cã 1 líp c¸t dµy 5<br /> Sonn.) nãi riªng, ng−êi ta vÉn sö dông thuèc hãa cm, ®−îc phun n−íc ®Ó gi÷ Èm; phÝa trªn c¸t, ®Æt<br /> häc lµ chñ yÕu. ViÖc l¹m dông thuèc hãa häc ®· giÊy hót Èm. Thøc ¨n cho bä xÝt CN§CVC lµ Êu<br /> g©y ra nh÷ng hËu qu¶ nghiªm träng nh−: « nhiÔm trïng s©u xanh b−ím vµng x¸m vµ ch©u chÊu lóa.<br /> m«i tr−êng, mÊt c©n b»ng sinh th¸i, t¹o ra tÝnh 2. Ph−¬ng ph¸p<br /> kh¸ng thuèc cho s©u, ¶nh h−ëng ®Õn c¸c sinh vËt<br /> cã lîi, ®Ó l¹i d− l−îng thuèc trong s¶n phÈm, g©y a. TiÕn hµnh nu«i sinh häc c¸ thÓ vµ quÇn<br /> ®éc h¹i cho ng−êi s¶n xuÊt vµ ng−êi tiªu dïng. thÓ.<br /> Nh»m gãp phÇn vµo viÖc b¶o vÖ, khai th¸c b. Ph−¬ng ph¸p tÝnh to¸n vµ sö lý sè liÖu<br /> mét c¸ch hîp lý nh÷ng loµi c«n trïng cã Ých, Thêi gian ph¸t dôc trung b×nh cña tõng pha<br /> dïng chóng ®Ó tiªu diÖt s©u h¹i thay thÕ c¸c hãa ph¸t triÓn X = X 1 + X 2 + ... Xn .<br /> chÊt ®éc h¹i, chóng t«i tiÕn hµnh ®iÒu tra thµnh n<br /> phÇn loµi vµ sù ph©n bè cña c¸c loµi bä xÝt trªn<br /> Trong ®ã: - X : thêi gian ph¸t dôc trung<br /> c©y v¶i, ®ång thêi nghiªn cøu nh÷ng ®Æc ®iÓm<br /> b×nh cña tõng pha (ngµy); X1, X2,…, Xn: thêi<br /> sinh häc cña loµi bä xÝt cæ ngçng ®en c¸nh vµng<br /> gian ph¸t triÓn tõng c¸ thÓ; n: sè c¸ thÓ thÝ<br /> chanh Sycanus croceovitatus Dohrn. (CN§CVC)<br /> nghiÖm.<br /> (Reduviidae, Hemiptera).<br /> c. Sè liÖu ®−îc sö lý theo ph−¬ng ph¸p<br /> I. Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu thèng kª sinh häc víi ®é tin cËy P ≤ 0,05<br /> (NguyÔn Ngäc Khoa, 1975; Vâ H−ng, 1983)<br /> 1. §Þa ®iÓm b»ng ch−¬ng tr×nh Excell trong Windows.<br /> ViÖc ®iÒu tra thu mÉu ®Ó nghiªn cøu ®−îc<br /> tiÕn hµnh trªn c¸c c©y trång: v¶i thiÒu, ®iÒu vµ II. KÕt qu¶ nghiªn cøu<br /> b«ng t¹i c¸c tØnh VÜnh Phóc, S¬n La, Yªn B¸i, Hµ<br /> Qua nhiÒu n¨m nghiªn cøu trªn c©y v¶i<br /> T©y, Qu¶ng Ninh, Ninh B×nh, Thanh Hãa, Qu¶ng<br /> thiÒu ë nhiÒu ®Þa ph−¬ng kh¸c nhau, chóng t«i<br /> TrÞ vµ B×nh §Þnh. ViÖc nghiªn cøu c¸c ®Æc ®iÓm<br /> ®· thu ®−îc nh÷ng kÕt qu¶ sau.<br /> sinh häc cña bä xÝt CN§CVC ®−îc tiÕn hµnh t¹i<br /> phßng thÝ nghiÖm cña ViÖn Sinh Th¸i vµ Tµi 1. H×nh th¸i cña c¸c pha ph¸t triÓn cña bä<br /> nguyªn sinh vËt ë Hµ Néi. xÝt CN§CVC<br /> Thêi gian nghiªn cøu: tõ 1998-2000 vµ a. Trøng<br /> 2002-2004.<br /> Bä xÝt tr−ëng thµnh CN§CVC ®Î trøng theo<br /> Dông cô nghiªn cøu: m¸y quay kü thuËt sè; tõng æ. C¸c qu¶ trøng ®−îc g¾n kÕt víi nhau, t¹o<br /> kÝnh lóp 2 m¾t MBC-10; vît c«n trïng; lä nhùa thµnh mét khèi nhê chÊt dÞch tiÕt ra tõ tuyÕn phô<br /> trong cã dung tÝch 0,2, 0,5 vµ 10 l; lä nhùa nhá sinh dôc. H×nh d¹ng cña qu¶ trøng gièng nh− qu¶<br /> ®−îc ®ôc lç tho¸ng xung quanh; lä nhùa lín 10 l d−a chuét, mµu vµng nh¹t. ChiÒu cao cña qu¶<br /> ®−îc khoÐt 3 « h×nh vu«ng (10 × 10 cm) c¸ch trøng ®o ®−îc tõ 2,4-2,65 mm (h×nh 1).<br /> 51<br />  H×nh 1. æ trøng cña bä xÝt CN§CVC S. croceovitatus Dohrn.<br /> <br /> b. Êu trïng thµnh ®−êng ®en râ nÐt chia c¸c ®èt bông; chiÒu<br /> dµi cña Êu trïng tuæi 3 tõ 5,5-5,72 mm. ë tuæi 4,<br /> Cã 5 tuæi. Tõ tuæi 1 ®Õn tuæi 5 ®Òu cã mµu ®á<br /> Êu trïng b¾t ®Çu ¨n nhiÒu nªn chiÒu dµi t¨ng kh¸<br /> n©u. H×nh d¸ng, kÝch th−íc cña c¬ thÓ thay ®æi<br /> nhanh tíi 10,21-10,48 mm; quan s¸t ta thÊy ë<br /> theo tõng tuæi. Êu trïng tuæi 1 vµ tuæi 2 cã h×nh phÇn gèc ®èt ngùc 3, xuÊt hiÖn mÇm cña ®«i c¸nh<br /> th¸i gÇn gièng nhau, ch−a cã mÇm c¸nh nh−ng cã rÊt râ; phÇn bông ph×nh réng ra hai bªn; xung<br /> ba mÊu ë phÇn bông; ë tuæi 2 râ h¬n tuæi 1. Êu quanh ba mÊu ë bông ®· t¹o thµnh vïng mµu ®en<br /> trïng tuæi 1 cã chiÒu dµi 2,6-2,79 mm vµ tuæi 2 lín vµ cã c¸c ®−êng ®en to ë c¸c ®èt bông. Êu<br /> cã chiÒu dµi 3,5-3,75 mm. Khi míi në, Êu trïng trïng tuæi 5 cã chiÒu dµi 13,95-14,27 mm; c¸nh<br /> chØ tËp trung ë xung quanh æ trøng; sau mét thêi tr−íc kÐo dµi tíi mÐp sau ®èt bông thø ba; phÇn<br /> gian, chóng bß ra xa h¬n ®Ó t×m kiÕm thøc ¨n. ë bông bÑt réng; vïng xung quanh 3 mÊu ë bông<br /> Êu trïng tuæi 3, ®· xuÊt hiÖn mÇm c¸nh; xung t¹o thµnh h×nh tam gi¸c mµu ®en to; bé phËn sinh<br /> quanh 3 mÊu cña phÇn bông cã mµu ®en vµ t¹o dôc ph¸t triÓn (h×nh 2, b¶ng 1).<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> H×nh 2. Êu trïng tuæi 2 cña bä xÝt CN§CVC S. croceovitatus Dohrn.<br /> c. Tr−ëng thµnh m¶nh, thu«n vÒ phÝa tr−íc. ChiÒu dµi cña ®Çu<br /> Th©n thu«n dµi cã mµu ®en, cã ®«i c¸nh; b»ng chiÒu dµi cña tÊm l−ng ngùc tr−íc vµ tÊm<br /> phÇn trªn cã mµu vµng nh¹t (vµng chanh), phÇn mai l−ng hîp l¹i. PhÇn sau m¾t cña ®Çu dµi h¬n<br /> d−íi cã mµu ®ång x¸m. ChiÒu dµi th©n cña con phÇn tr−íc m¾t. MiÖng cã vßi hót (dïng ®Ó chÝch<br /> ®ùc dao ®éng tõ 20 - 21 mm. ChiÒu dµi th©n cña hót dÞch cña vËt måi). Vßi cã 3 ®èt; ®èt gèc dµi<br /> con c¸i dao ®éng tõ 22 - 22,98 mm. §Çu rÊt dµi, h¬n phÇn tr−íc m¾t, nh−ng ng¾n h¬n ®èt thø hai<br /> 52<br /> nhiÒu; c¸c ®èt thø 2 vµ 3 cña vßi cã mµu h¹t dÎ. ph©n thµnh hai thïy râ rÖt. MÐp bªn cña phÇn<br /> §«i r©u h×nh sîi chØ, cã 4 ®èt, rÊt m¶nh. Thïy bông b¹nh ra, vÓnh v¸t lªn thµnh h×nh m¹n<br /> tr−íc cña tÊm l−ng ngùc tr−íc mµu ®en bãng; thuyÒn. ë mÆt trªn cña c¸c ®èt bông 2, 3, 4, 5,<br /> tÊm l−ng ngùc tr−íc bÞ th¾t l¹i ë phÇn tr−íc vµ næi lªn c¸c mÊu låi vµ cã c¸c chÊm tr¾ng ë hai<br /> thïy tr−íc hÑp h¬n thïy sau nhiÒu. TÊm cøng cña bªn r×a. Gãc sau cña c¸c ®èt 2 vµ 3 h¬i s¾c. Pha<br /> c¸nh tr−íc cã nöa ®Ønh vµ gê gãc cña tÊm mµng tr−ëng thµnh cña bä xÝt cã 3 ®«i ch©n dµi; trªn<br /> cña c¸nh tr−íc cã mµu vµng nh¹t ¸nh kim. Gai mçi bµn ch©n, cã 3 ®èt; ®èt phÝa ngoµi cïng<br /> cuèi cña mai l−ng dµi, chÜa vÓnh lªn vµ ®Ønh gai ng¾n, bÐ nhÊt (h×nh 4, b¶ng 2).<br /> B¶ng 1<br /> KÝch th−íc cña pha trøng vµ pha Êu trïng cña bä xÝt CN§CVC<br /> Sè l−îng ChØ tiªu KÝch th−íc (mm)<br /> Pha ph¸t dôc<br /> mÉu ®o theo dâi Dµi nhÊt Ng¾n nhÊt Trung b×nh<br /> Trøng 20 ChiÒu cao 2,65 2,4 2,49 ± 0,09<br /> ChiÒu dµi th©n 2,79 2,6 2,69 ± 0,04<br /> Tuæi 1 20<br /> ChiÒu réng th©n 0,67 0,6 0,63 ± 0,03<br /> ChiÒu dµi th©n 3,75 3,5 3,62 ± 0,07<br /> Tuæi 2 20<br /> ChiÒu réng th©n 0,86 0,82 0,83 ± 0,01<br /> Êu Tuæi 3 20<br /> ChiÒu dµi th©n 5,72 5,5 5,62 ± 0,06<br /> trïng ChiÒu réng th©n 1,65 1,55 1,60 ± 0,03<br /> ChiÒu dµi th©n 10,48 10,21 10,29 ± 0,07<br /> Tuæi 4 20<br /> ChiÒu réng th©n 2,51 2,42 2,47 ± 0,015<br /> ChiÒu dµi th©n 14,27 13,95 14,13 ± 0,10<br /> Tuæi 5 20<br /> ChiÒu réng th©n 3,42 3,27 3,34 ± 0,05<br /> <br /> B¶ng 2<br /> KÝch th−íc cña pha tr−ëng thµnh cña bä xÝt CN§CVC<br /> KÝch th−íc (mm)<br /> ChØ tiªu theo dâi Sè l−îng mÉu ®o<br /> Dµi nhÊt Ng¾n nhÊt Trung b×nh<br /> ChiÒu dµi th©n 20 21 20 20,52 ± 0,33<br /> ChiÒu réng th©n 20 7,2 6,5 6,86 ± 0,23<br /> Con ®ùc<br /> R©u ®Çu 20 18,4 17,8 18,06 ± 0,16<br /> Vßi hót 20 9 8,4 8,63 ± 0,21<br /> ChiÒu dµi th©n 20 22,98 22 22,98 ± 0,45<br /> ChiÒu réng th©n 20 8,63 8,4 8,63 ± 0,17<br /> Con c¸i<br /> R©u ®Çu 20 18,90 18,6 18,9 ± 0,2<br /> Vßi hót 20 9,16 8,8 9,16 ± 0,26<br /> <br /> 2. Sinh häc, sinh th¸i cña c¸c pha ph¸t triÓn 70%. Khi nhiÖt ®é trung b×nh gi¶m xuèng 18,5-<br /> cña bä xÝt CN§CVC 23,5oC vµ ®é Èm trung b×nh 71-82% th× thêi<br /> gian ph¸t dôc sÏ kÐo dµi lªn ®Õn gÇn 25 ngµy; tû<br /> a. Pha trøng lÖ në 69,09% (b¶ng 3).<br /> Khi nhiÖt ®é trung b×nh lµ 28,5-31oC, ®é Èm Sè l−îng trøng në cña ngµy thø nhÊt bao giê<br /> trung b×nh 79-85%, thêi gian ph¸t dôc cña trøng còng cao h¬n ngµy thø hai, thËm chÝ cã nh÷ng æ<br /> trung b×nh lµ 15 ngµy; tû lÖ në trung b×nh ®¹t trøng chØ në trong vßng 1 ngµy.<br /> 53<br />  B¶ng 3<br /> Thêi gian ph¸t dôc vµ tû lÖ në cña trøng bä xÝt CN§CVC<br /> Sè lÇn Sè l−îng trøng<br /> Thêi gian ph¸t dôc trung Tû lÖ në trung b×nh Ghi<br /> thÝ thÝ nghiÖm<br /> b×nh cña trøng (ngµy) cña trøng (%) chó<br /> nghiÖm æ Qu¶<br /> LÇn 1 13 1010 15,79 ± 0,85 72,38 ± 2,35<br /> LÇn 2 12 987 14,41 ± 0,72 72,14 ± 3,50<br /> LÇn 3 13 1042 15,07 ± 0,91 70,73 ± 4,26 (1)<br /> LÇn 4 12 965 14,81 ± 0,80 66,32 ± 4,11<br /> Trung b×nh 15,02 ± 0,47 70,39 ± 3,55<br /> LÇn 1 12 912 28,31 ± 4,67 70,02 ± 2,08<br /> LÇn 2 11 866 22,93 ± 1,12 69,15 ± 4,06<br /> (2)<br /> LÇn 3 11 871 23,41 ± 1,27 68,10 ± 3,04<br /> Trung b×nh 24,88 ± 2,35 69,09 ± 3,06<br /> Ghi chó: (1). nhiÖt ®é trung b×nh: 28,5-31oC; ®é Èm trung b×nh: 79-85%.<br /> (2). nhiÖt ®é trung b×nh: 18,5-23,5oC; ®é Èm trung b×nh: 71-82%.<br /> <br /> b. Pha Êu trïng cßn l¹i tõ trøng. Sau mét thêi gian, chóng b¾t<br /> ®Çu bß ®i t×m kiÕm thøc ¨n. Mçi tuæi Êu trïng<br /> Êu trïng cña bä xÝt CN§CVC cã 5 tuæi. Êu<br /> ®−îc thÝ nghiÖm víi 20 c¸ thÓ vµ nh¾c l¹i 3 lÇn<br /> trïng tuæi 1 khi míi në th−êng tËp trung xung<br /> trong 2 ®iÒu kiÖn «n Èm ®é kh¸c nhau. KÕt qu¶<br /> quanh æ trøng, hÇu nh− ch−a cã nhu cÇu vÒ thøc<br /> thÝ nghiÖm ®−îc thÓ hiÖn trong b¶ng 4.<br /> ¨n. Chóng sèng b»ng nh÷ng chÊt dinh d−ìng<br /> <br /> B¶ng 4<br /> Thêi gian ph¸t dôc vµ tû lÖ sèng sãt qua c¸c tuæi cña Êu trïng bä xÝt CN§CVC<br /> Sè Tû<br /> LÇn c¸ lÖ<br /> Thêi gian ph¸t dôc trung b×nh cña Êu trïng (ngµy) Ghi<br /> thÝ thÓ sèng<br /> chó<br /> nghiÖm theo sãt<br /> dâi Tuæi 1 Tuæi 2 Tuæi 3 Tuæi 4 Tuæi 5 (%)<br /> 1 20 6,55 ± 0,31 6,64 ± 1,04 7,46 ± 1,16 9,45 ± 1,57 10,18 ± 2,11 64,5<br /> 2 20 6,13 ± 0,19 7,27 ± 0,56 7,47 ± 1,03 9,53 ± 1,24 10,33 ± 1,54 73,3<br /> (1)<br /> 3 20 5,91 ± 0,25 7,29 ± 0,78 7,91 ± 1,22 9,73 ± 1,62 12,16 ± 1,95 63,6<br /> Trung b×nh 6,20 ± 0,25 7,07 ± 0,79 7,61 ± 1,14 9,57 ± 1,48 10,89 ± 1,87 67,13<br /> 1 20 9,25 ± 0,22 15,08 ± 2,05 18,75 ± 2,58 36,5 ± 5,67 56,92 ± 8,14 70<br /> 46,31 ±<br /> 2 20 9,08 ± 0,29 14,42 ± 1,83 18,69 ± 2,50 58,09 ± 7,51 63,8<br /> 6,05 (2)<br /> 3 20 8,08 ± 0,31 17,45 ± 1,4 19,42 ± 2,74 34,75 ±5,42 55,75 ± 6,59 58,3<br /> Trung b×nh 8,80 ± 0,27 15,72 ± 1,76 18,95 ± 2,60 39,19 ±5,71 56,92 ± 7,41 64,03<br /> <br /> <br /> 54<br /> Ghi chó: (1), (2). nh− b¶ng 3.<br /> Trong ®iÒu kiÖn nhiÖt ®é trung b×nh 28,5- måi b»ng c¸ch dïng vßi chÝch vµo c¬ thÓ cña<br /> 31oC, ®é Èm trung b×nh 79-85%, tû lÖ sèng sãt con måi vµ tiÕt chÊt ®éc cña nã vµo ®ã, lµm cho<br /> trung b×nh cña Êu trïng lµ 67,13%. Thêi gian con måi bÞ tª liÖt; sau ®ã, tiÕn hµnh hót dÞch.<br /> ph¸t triÓn cña Êu trïng kÐo dµi tíi 41,34 ngµy, Thøc ¨n cña bä xÝt CN§CVC lµ Êu trïng cña<br /> trong ®ã Êu trïng tuæi 5 cã thêi gian ph¸t triÓn c¸c loµi: s©u ®o, s©u cuèn l¸, Êu trïng cña ngµi<br /> dµi nhÊt 10,89 ngµy. ®ªm.... Tuú thuéc vµo «n Èm ®é, giíi tÝnh (c¸i<br /> Víi nhiÖt ®é trung b×nh 18,5-23,5oC, ®é Èm hoÆc ®ùc), thøc ¨n mµ thêi gian sèng cña tr−ëng<br /> trung b×nh 71-82%, tû lÖ sèng sãt trung b×nh thµnh sÏ kh¸c nhau. Trong c¸c lo¹i thøc ¨n trªn,<br /> qua c¸c tuæi lµ 64,03%, kh«ng kh¸c nhiÒu so víi nÕu thøc ¨n lµ s©u ®o xanh 2 sõng th× thêi gian<br /> ®iÒu kiÖn khi nhiÖt ®é cao h¬n. Thêi gian ph¸t ph¸t dôc lµ ng¾n nhÊt vµ tû lÖ sèng cao nhÊt;<br /> triÓn cña Êu trïng dµi gÇn 5 th¸ng, trong ®ã tuæi thøc ¨n lµ ch©u chÊu, th× tû lÖ sèng sãt lµ thÊp<br /> 5 kÐo dµi ®Õn 56,92 ngµy. nhÊt. KÕt qu¶ nghiªn cøu nu«i trong 2 thêi ®iÓm<br /> kh¸c nhau, mét ®ît vµo vô ®«ng xu©n vµ 1 ®ît<br /> c. Pha tr−ëng thµnh vµo vô xu©n hÌ cho kÕt qu¶ nh− sau (b¶ng 5).<br /> Tr−ëng thµnh c¸i vµ ®ùc khi nhèt chung vµo Trong c¶ hai ®iÒu kiÖn, thêi gian sèng cña<br /> hép nhùa trong cã dung tÝch 1 l vÉn giao phèi vµ con c¸i dµi h¬n con ®ùc. Khi nhiÖt ®é trung b×nh<br /> ®Î trøng b×nh th−êng. §iÒu nµy cho thÊy loµi bä dao ®éng trong kho¶ng 28,5-31oC, ®é Èm trung<br /> xÝt CN§CVC kh«ng cÇn kh«ng gian réng ®Ó b×nh 79-85%, thêi gian sèng cña pha tr−ëng<br /> giao phèi. Tr−ëng thµnh c¸i sau khi giao phèi tõ thµnh trung b×nh tõ 20-34 ngµy. Trong ®iÒu kiÖn<br /> 8-17 ngµy th× ®Î trøng. Mçi con c¸i ®Î ®−îc tõ nhiÖt ®é xuèng d−íi 25oC, thêi gian sèng kÐo<br /> 56-212 qu¶ trøng. Tr−ëng thµnh tiªu diÖt con dµi tõ 53-91 ngµy.<br /> B¶ng 5<br /> Thêi gian sèng cña bä xÝt CN§CVC tr−ëng thµnh<br /> Tr−ëng Sè c¸ thÓ Thêi gian sèng (ngµy)<br /> Ghi chó<br /> thµnh theo dâi Dµi nhÊt Ng¾n nhÊt Trung b×nh<br /> Con ®ùc 20 32 8 20 ± 7,18<br /> (1)<br /> Con c¸i 20 50 18 34,75 ± 9,29<br /> Con ®ùc 20 69 32 53 ± 10,19<br /> (2)<br /> Con c¸i 20 126 55 91 ± 17,86<br /> Ghi chó: (1), (2). nh− b¶ng 3.<br /> B¶ng 6<br /> Kh¶ n¨ng ®Î trøng cña bä xÝt CN§CVC c¸i tr−ëng thµnh<br /> <br /> Sè c¸ Tõ khi hãa<br /> LÇn Sè l−îng æ Sè l−îng trøng Sè l−îng<br /> thÓ tr−ëng thµnh Ghi<br /> theo trøng ®Î trung trung b×nh trøng ®Î cña<br /> theo ®Õn khi ®Î chó<br /> dâi b×nh (qu¶/æ) con c¸i (qu¶)<br /> dâi trøng (ngµy)<br /> 1 20 10,8 ± 0,69 1,28 ± 0,17 78,9 ± 10,21 96,15 ± 33,89<br /> 2 20 10,45 ± 0,70 1,36 ± 0,50 83,85 ± 11,42 100,15 ± 31,4<br /> 3 20 9,96 ± 0,66 1,45 ± 0,21 76,70 ± 10,49 91,55 ± 35,47 (1)<br /> Trung b×nh 10,40 ± 0,68 1,36 ± 0,29 79,82 ± 10,71 95,95 ± 33,60<br /> 1 20 17,5 ± 1,05 1,11 ± 0,11 77,9 ± 12,4 89,7 ± 34,60<br /> 2 20 16,58 ± 1,02 1,24 ± 0,15 76,3 ± 11,1 84,4 ± 24,20<br /> (2)<br /> 3 20 18,61 ± 0,94 1,41 ± 0,29 79,9 ± 11,3 97,7 ± 30,20<br /> Trung b×nh 17,56 ± 1,03 1,25 ± 0,18 78,0 ± 6,58 90,6 ± 29,67<br /> <br /> 55<br /> Ghi chó: (1), (2). nh− b¶ng 3.<br /> Qua b¶ng 6, ta thÊy ë nhiÖt ®é trung b×nh KÕt qu¶ thÝ nghiÖm trong 2 thêi ®iÓm nu«i<br /> 28,5-31oC, ®é Èm trung b×nh 79-85%, thêi gian kh¸c nhau cho thÊy vßng ®êi cña bä xÝt<br /> tõ khi hãa tr−ëng thµnh ®Õn khi ®Î qu¶ trøng CN§CVC cã sù thay ®æi rÊt lín. Sù thay ®æi nµy<br /> ®Çu tiªn lµ 10,40 ± 0,68 ngµy. Sè l−îng trøng ®Î phô thuéc vµo ®iÒu kiÖn cña «n Èm ®é khi nu«i.<br /> cña 1 con c¸i trung b×nh lµ 95,95 ± 33,60 qu¶; Víi ®iÒu kiÖn nhiÖt ®é trung b×nh tõ 28,5-<br /> sè l−îng trøng trung b×nh cña 1 æ lµ 79,82 ± 31oC vµ Èm ®é trung b×nh trong kho¶ng 79-85%,<br /> 10,71 qu¶. thêi gian ph¸t triÓn trung b×nh cña mét vßng ®êi<br /> ë nhiÖt ®é trung b×nh 18,5-23,5oC, ®é Èm lµ 66,76 ± 0,75. Khi ®iÒu kiÖn vô ®«ng xu©n,<br /> trung b×nh 71-82%, thêi gian tõ khi hãa tr−ëng nhiÖt ®é trung b×nh gi¶m xuèng 18,5-23,5oC vµ<br /> thµnh ®Õn khi ®Î kÐo dµi h¬n, trung b×nh lµ Èm ®é trung b×nh 71-82%, thêi gian ®Ó hoµn<br /> 17,56 ± 1,03 ngµy. Sè l−îng trøng ®Î cña 1 con thµnh mét vßng ®êi kÐo dµi trung b×nh lªn ®Õn<br /> c¸i lµ 90,6 ± 29,67 qu¶; sè l−îng trøng trung 182,02 ± 2,30, dµi gÇn gÊp 3 lÇn so víi ®iÒu<br /> b×nh cña 1æ lµ 78,0 ± 6,58 qu¶. kiÖn vô xu©n hÌ (b¶ng 7).<br /> B¶ng 7<br /> Vßng ®êi cña bä xÝt CN§CVC trong c¸c ®iÒu kiÖn thêi tiÕt kh¸c nhau<br /> Thêi gian ph¸t triÓn trung b×nh (ngµy)<br /> cña c¸c pha ph¸t dôc<br /> Sè Thêi gian<br /> lÇn Trøng Êu trïng Tr−ëng thµnh ph¸t triÓn Ghi<br /> theo Sè Sè c¸ Sè c¸ cña mét chó<br /> Tõ khi hãa<br /> dâi trøng Thêi gian thÓ Thêi gian thÓ vßng ®êi<br /> tr−ëng thµnh<br /> theo ph¸t triÓn theo ph¸t triÓn theo<br /> ®Õn khi ®Î<br /> dâi dâi dâi<br /> 15,79 ±<br /> 1 1010 20 40,08 ± 1,23 20 10,80 ± 0,69 66,67 ± 0,92<br /> 0,85<br /> 14,41 ±<br /> 2 987 20 40,93 ± 0,91 20 10,45 ± 0,70 65,79 ± 0,77<br /> 0,72<br /> (1)<br /> 15,07 ±<br /> 3 1042 20 43,00 ± 1,16 20 9,96 ± 0,66 68,03 ± 0,91<br /> 0,91<br /> Trung 15,02 ±<br /> 4.004 60 41,34 ± 1,10 60 10,40 ± 0,68 66,76 ± 0,75<br /> b×nh 0,47<br /> 28,31 ± 182,31 ±<br /> 1 912 20 136,5 ± 3,73 20 17,50 ± 1,05<br /> 4,67 3,15<br /> 22,93 ± 186,01 ±<br /> 2 866 20 146,5 ± 3,63 20 16,58 ± 1,02<br /> 1,12 1,92<br /> (2)<br /> 23,41 ± 135,15 ± 177,17 ±<br /> 3 871 20 20 18,61 ± 0,94<br /> 1,27 3,29 1,83<br /> Trung 24,88 ± 139,58 ± 182,02 ±<br /> 2.649 60 60 17,56 ± 1,00<br /> b×nh 2,35 3,55 2,30<br /> Ghi chó: (1), (2). nh− b¶ng 3.<br /> <br /> 3. Kh¶ n¨ng tiªu diÖt måi cña bä xÝt c«ng vËt måi sèng vµ chuyÓn ®éng h¬n lµ vËt måi<br /> CN§CVC chÕt. Chóng chØ ¨n vËt måi chÕt khi qu¸ ®ãi hoÆc<br /> Cho c¸ thÓ tr−ëng thµnh vµ Êu trïng cña bä xÝt kh«ng cßn thøc ¨n. Sù t×m kiÕm vËt måi diÔn ra rÊt<br /> CN§CVC ¨n c¸c loµi vËt måi kh¸c nhau nh−: Êu nhanh nhÑn. Khi ph¸t hiÖn thÊy con måi, chóng<br /> trïng c¸c tuæi 2, 3 cña s©u ®o xanh 2 sõng ®−a th¼ng vßi ra phÝa tr−íc vµ ch©m vßi vµo c¬ thÓ<br /> Thalassodes guadraria (1), Êu trïng c¸c tuæi 2, 3 vËt måi ®Ó tiªm näc ®éc, lµm cho vËt måi bÞ tª liÖt<br /> kh«ng ho¹t ®éng ®−îc (vËt måi mÒm ra vµ co qu¾p<br /> cña s©u cuèn l¸ Olethreutes leucaspis (2) vµ ch©u<br /> l¹i). Sau khi vËt måi bÞ tª liÖt, chóng dïng vßi tõ tõ<br /> chÊu (3), cho thÊy: bä xÝt CN§CVC −a thÝch tÊn<br /> 56<br /> hót chÊt dÞch trong c¬ thÓ cña vËt måi cho tíi khi vÞ trÝ nµy lµ n¬i mµ vßi chÝch dÔ dµng ®©m thñng<br /> vËt måi kh« l¹i chØ cßn x¸c kh«ng. Bä xÝt líp vá b¶o vÖ ®Ó ®−a ngßi chÝch vµo hót dÞch ë bªn<br /> CN§CVC cã xu h−íng tÊn c«ng vËt måi ë giai trong vËt måi.<br /> ®o¹n s©u non tuæi nhá (c¸c tuæi 1, 2 vµ 3) nhiÒu<br /> KÕt qu¶ thÝ nghiÖm vÒ kh¶ n¨ng tiªu diÖt måi<br /> h¬n s©u non tuæi lín (c¸c tuæi 4 vµ 5). Bä xÝt<br /> cña bä xÝt CN§CVC ®−îc thÓ hiÖn t¹i b¶ng 8.<br /> CN§CVC cã tËp tÝnh tÊn c«ng th−êng xuyªn ë<br /> phÇn bông vµ phÇn ngùc cña c¸c vËt måi. Nh÷ng<br /> B¶ng 8<br /> Kh¶ n¨ng tiªu diÖt måi (con/ngµy) cña bä xÝt CN§CVC<br /> Sè Sè l−îng vËt måi bÞ tiªu diÖt trung b×nh<br /> §iÒu kiªn<br /> c¸ ë c¸c pha ph¸t dôc (con/ ngµy) cña bä xÝt CN§CVC<br /> VËt trung b×nh<br /> thÓ Tuæi cña Êu trïng<br /> måi Tr−ëng<br /> theo NhiÖt §é<br /> Tuæi 2 Tuæi 3 Tuæi 4 Tuæi 5 thµnh<br /> dâi ®é Èm<br /> S©u ®o 2,25 ±<br /> 15 0,87<br /> 3,0 ± 0,82 6,5 ± 1,43 9,2 ± 1,16 12,03 ± 1,18 29,2oC 82%<br /> xanh<br /> S©u 2,11 ± 2,58 ± 6,15 ± 8,92 ±<br /> 15 10,83 ± 0,84 27,9oC 75%<br /> cuèn l¸ 0,75 0,67 0,84 0,90<br /> Ch©u 1,83 ± 2,67 ± 4,08 ± 5,58 ±<br /> 15 6,75 ± 1,12 25,3oC 82%<br /> chÊu 0,72 0,49 0,79 1,05<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> H×nh 3. Êu trïng cña bä xÝt CN§CVC ®ang ¨n ch©u chÊu<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 57<br />  H×nh 4. C¸ thÓ tr−ëng thµnh cña bä xÝt CN§CVC S. croceovitatus Dohrn.<br /> ®ang ¨n Êu trïng s©u xanh b−ím vµng x¸m<br /> III. KÕt luËn 3. NguyÔn Xu©n Thµnh, 2003: Kû yÕu Héi<br /> th¶o quèc gia vÒ khoa häc vµ c«ng nghÖ b¶o<br /> Bä xÝt CN§CVC Sycanus croceovitatus vÖ thùc vËt: 274-278. Nxb. N«ng NghiÖp,<br /> Dohrn. lµ loµi c«n trïng ¨n thÞt ®a thùc. Trªn Hµ Néi.<br /> c©y v¶i thiÒu, mçi ngµy chóng cã kh¶ n¨ng tiªu 4. NguyÕn Xu©n Thµnh, 2003: Héi th¶o khoa<br /> diÖt mét l−îng lín thøc ¨n, lµ nh÷ng Êu trïng häc quèc gia b¶o vÖ thùc vËt: 274-278. Nxb.<br /> cña b−ím ®ªm, s©u ®o, s©u cuèn l¸.... Vßng ®êi N«ng nghiÖp, Hµ Néi.<br /> cña chóng phô thuéc chÆt chÏ vµo ®iÒu kiÖn khÝ 5. NguyÕn Xu©n Thµnh, KiÒu Thu Thñy,<br /> hËu. Trong vô xu©n hÌ, vßng ®êi trung b×nh cña 2005: Nh÷ng vÊn ®Ò nghiªn cøu c¬ b¶n<br /> chóng lµ 66,76 ± 0,75 ngµy cßn trong vô ®«ng trong khoa häc sù sèng: 1067-1070. Nxb.<br /> xu©n, vßng ®êi kÐo dµi ®Õn 182,02 ± 2,30 ngµy. Khoa häc vµ Kü thuËt, Hµ Néi.<br /> Kh¶ n¨ng tiªu diÖt con måi cña chóng thay ®æi,<br /> phô thuéc vµo c¸c pha ph¸t dôc vµ tuæi cña Êu 6. Tr−¬ng Xu©n Lam, §Æng §øc Kh−¬ng,<br /> trïng. Con tr−ëng thµnh ¨n måi nhiÒu h¬n Êu 2000: TuyÓn tËp c¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu<br /> trïng vµ Êu trïng tuæi lín tiªu thô con måi nhiÒu sinh th¸i vµ tµi nguyªn sinh vËt: 287-295.<br /> h¬n Êu trïng tuæi bÐ. Nxb. Khoa häc vµ Kü thuËt, Hµ Néi.<br /> 7. Distant W. L., 1904: The fauna of the<br /> Tµi liÖu tham kh¶o British India including Ceylon and Burma,<br /> V (Heteroptera): 1-302. Published under the<br /> 1. NguyÔn Xu©n Thµnh, 1996: S©u h¹i b«ng authority of the Secretary of State for India<br /> ®ay vµ thiªn ®Þch cña chóng ë ViÖt Nam. in Coucil.<br /> Nxb. N«ng nghiÖp, Hµ Néi. 8. §¹i häc TriÕt Giang, 1978: S¸ch c«n trïng<br /> 2. NguyÔn Xu©n Thµnh vµ cs., 2003: Kû yÕu thiªn ®Þch: 1-300.<br /> Héi th¶o quèc gia vÒ khoa häc vµ c«ng nghÖ 9. Li Yongxi et al., 1988: Economic insect<br /> b¶o vÖ thùc vËt: 120-123. Nxb. N«ng Iconography of Guangxi: 1-298. Guangxi<br /> NghiÖp, Hµ Néi. press of Science and Technology.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 58<br />  biological characteristics of Sycanus croceovitatus DohRN.<br /> (Reduviidae, Hemiptera)<br /> <br /> Nguyen Xuan Thanh, Bui Thi Kieu Khanh<br /> <br /> Summary<br /> <br /> Sycanus croceovitatus Dohrn (Reduviidae Hemiptera) is a large bug, one of the most important natural<br /> enemy species of lepidopteran insect pests on the litchi (larva of loopers, rollers and moths).<br /> At the temperature of 28.5-31oC and air-humidity of 79-85%, its mean life cycle lasts 66.76 ± 0.75 days;<br /> the egg period lasts 15.02 ± 0.47 days; the larva period lasts 41.34 ± 1.10 days; the period from the larva last<br /> cast to the first egg laying of the adult lasts 10.40 ± 0.68 days.<br /> Whereas, at the temperature of 18.5-23.2oC and air-humidity of 71-82%, its mean life cycle lasts 182.02<br /> ± 2.30 days; the egg period lasts 24.88 ± 2.35 days; the larva period lasts 139.58 ± 3.55 days and the adult<br /> females begin to lay eggs after 17.56 ± 1.00 days from the larva last cast.<br /> <br /> Ngµy nhËn bµi: 9-8-2006<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 59<br />