intTypePromotion=1
zunia.vn Tuyển sinh 2024 dành cho Gen-Z zunia.vn zunia.vn
ADSENSE
 » 
 » 

Dân tộc Việt Nam - Truyền thống chống giặc ngoại xâm: Phần 1

Chia sẻ: Lê Na | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:78

Thêm vào BST
Báo xấu
263
lượt xem 29
download
 
  Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Phần 1 Tài liệu Truyền thống chống giặc ngoại xâm của dân tộc Việt Nam trình bày nội dung chương I - Một số cuộc đấu tranh chống ngoại xâm tiêu biểu trong lịch sử Việt Nam thời cổ trung đại. Mời bạn đọc cùng tham khảo nội dung chi tiết của Tài liệu.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Dân tộc Việt Nam - Truyền thống chống giặc ngoại xâm: Phần 1

  1. TRÖÔØNG ÑAÏI HOÏC ÑAØ LAÏT F7G TRUYEÀN THOÁNG CHOÁNG GIAËC NGOAÏI XAÂM CUÛA DAÂN TOÄC VIEÄT NAM ThS. Buøi Vaên Huøng MUÏC LUÏC
  2. Truyeàn thoáng choáng giaëc ngoaïi xaâm cuûa daân toäc Vieät Nam -2– MUÏC LUÏC MÔÛ ÑAÀU ............................................................................................................................... 5 1. MUÏC ÑÍCH NGHIEÂN CÖÙU ..................................................................................................... 5 2. LÒCH SÖÛ VAÁN ÑEÀ VAØ NHÖÕNG TAØI LIEÄU CAÀN NGHIEÂN CÖÙU ....................................... 6 Nhöõng taøi lieäu quan troïng caàn nghieân cöùu laø: ............................................................. 8 CHÖÔNG I............................................................................................................................ 9 MOÄT SOÁ CUOÄC ÑAÁU TRANH CHOÁNG NGOAÏI XAÂM TIEÂU BIEÅU TRONG LÒCH SÖÛ VIEÄT NAM THÔØI COÅ TRUNG ÑAÏI ............................................................................. 9 1.CAÙC CUOÄC KHAÙNG CHIEÁN CHOÁNG TAÀN, TRIEÄU ............................................................ 9 1.1. CUOÄC KHAÙNG CHIEÁN CHOÁNG TAÀN ............................................................... 9 1.1.1. Ñeá cheá Taàn vaø söï baønh tröôùng xuoáng Baùch Vieät .......................................... 9 1.1.2. Cuoäc khaùng chieán tröôøng kyø cuûa Vaên Lang – Aâu Laïc .................................. 9 1.2. CUOÄC KHAÙNG CHIEÁN CHOÁNG TRIEÄU ÑAØ XAÂM LÖÔÏC ............................ 10 1.2.1. Coâng cuoäc chuaån bò phoøng thuû ñaát nöôùc ...................................................... 10 1.2.2. Khaùng chieán choáng xaâm löôïc Trieäu Ñaø vaø thaát baïi cuûa An Döông Vöông11 2. NHÖÕNG CUOÄC ÑAÁU TRANH GIAØNH ÑOÄC LAÄP LIEÂN TUÏC TRONG HÔN NGAØN NAÊM BAÉC THUOÄC ..................................................................................................................... 12 2.1. KHÔÛI NGHÓA HAI BAØ TRÖNG ........................................................................ 12 2.1.1. Söï thoáng trò cuûa phong kieán phöông Baéc ..................................................... 12 2.1.2. Hai Baø Tröng phaát côø khôûi nghóa giaønh ñoäc laäp daân toäc (40 - 43) ............. 13 2.1.3. Hai Baø Tröng laõnh ñaïo cuoäc khaùng chieán choáng xaâm löôïc Ñoâng Haùn ...... 14 2.2. NHÖÕNG CUOÄC KHÔÛI NGHÓA LÔÙN THÔØI KYØ BAÉC THUOÄC LAÀN THÖÙ HAI .............................................................................................................................. 15 2.2.1. Töø sau Tröng Vöông ñeán tröôùc Lyù Nam Ñeá (43-542), Khôûi nghóa Baø Trieäu ................................................................................................................................. 15 2.2.2. Cuoäc khôûi nghóa Lyù Bí.................................................................................. 16 2.3. NHÖÕNG CUOÄC KHÔÛI NGHÓA LÔÙN THÔØI KYØ BAÉC THUOÄC LAÀN THÖÙ III VAØ COÂNG CUOÄC KHOÂI PHUÏC QUYEÀN TÖÏ CHUÛ DAÂN TOÄC ÑAÀU THEÁ KYÛ X........................................................................................................................... 18 2.3.1. Aùch thoáng trò cuûa Tuøy - Ñöôøng .................................................................... 18 2.3.2. Khôûi nghóa Lyù Töï Tieân vaø Ñinh Kieán (687)................................................ 19 2.3.3. Khôûi nghóa Mai Thuùc Loan (722)................................................................. 19 2.3.4. Khôûi nghóa Phuøng Höng (766 - 791)............................................................. 20 2.3.5. Khôûi nghóa Döông Thanh (819 - 820)........................................................... 20 2.3.6. Coâng cuoäc khoâi phuïc quyeàn töï chuû daân toäc ñaàu theá kyû X.......................... 20 3. NHÖÕNG CUOÄC KHAÙNG CHIEÁN CHOÁNG NGOAÏI XAÂM CUÛA DAÂN TOÄC TÖØ THEÁ KYÛ X ÑEÁN THEÁ KYÛ XVIII ..................................................................................................... 23 3.1. CUOÄC KHAÙNG CHIEÁN CHOÁNG QUAÂN XAÂM LÖÔÏC TOÁNG LAÀN I (981) . 23 3.1.1. Neàn töï chuû cuûa daân toäc döôùi thôøi Ngoâ Quyeàn vaø Ñinh Tieân Hoaøng.......... 23 ThS. Buøi Vaên Huøng Khoa Lòch Söû
  3. Truyeàn thoáng choáng giaëc ngoaïi xaâm cuûa daân toäc Vieät Nam -3– 3.1.2. Cuoäc khaùng chieán cuûa quaân daân Ñaïi Coà Vieät döôùi söï laõnh ñaïo cuûa Leâ Hoaøn ........................................................................................................................ 24 3.2. KHAÙNG CHIEÁN CHOÁNG TOÁNG LAÀN 2 (1075 – 1077) .................................. 25 3.2.1. Nhaø Lyù xaây döïng ñaát nöôùc vaø chuaån bò khaùng chieán ................................. 25 3.2.2. Trieàu Toáng tieáp tuïc möu ñoà baønh tröôùng..................................................... 28 3.2.3. Phaù tan cöù ñieåm xaâm löôïc Ung Chaâu beû gaõy töø ñaàu theá chuû ñoäng cuûa Toáng ................................................................................................................................. 29 3.2.4. Döïng phoøng tuyeán phaù giaëc ......................................................................... 30 3.2.5. Ñaäp tan 30 vaïn quaân xaâm löôïc Toáng........................................................... 33 3.3. KHAÙNG CHIEÁN CHOÁNG NGUYEÂN – MOÂNG ................................................ 38 3.3.1. Ñaïi Vieät theá kyû XIII ..................................................................................... 38 3.3.2. Söï hình thaønh vaø phaùt trieån cuûa ñeá cheá Moâng Coå....................................... 40 3.3.3. Khaùng chieán choáng xaâm löôïc Moâng Coå laàn I (1258).................................. 41 3.3.4. Khaùng chieán laàn hai (1285) .......................................................................... 45 3.3.5. Khaùng chieán laàn thöù ba (1288) ..................................................................... 56 3.4. KHAÙNG CHIEÁN CHOÁNG MINH ....................................................................... 60 3.4.1. Cuoäc xaâm löôïc cuûa nhaø Minh vaø thaát baïi cuûa nhaø Hoà................................ 60 3.4.2. Phong traøo ñaáu tranh giaønh ñoäc laäp daân toäc töø naêm 1404 ñeán naêm 1417, cuoäc khôûi nghóa Traàn Ngoãi vaø Traàn Quyù Khoaùng................................................. 62 3.4.3. Khôûi nghóa Lam Sôn (1418 - 1427) .............................................................. 65 3.5. CAÙC CUOÄC KHAÙNG CHIEÁN CHOÁNG XIEÂM, THANH.................................. 74 3.5.1. Khaùng chieán choáng Xieâm ............................................................................. 74 3.5.2. Khaùng chieán choáng Thanh............................................................................ 75 CHÖÔNG II ....................................................................................................................... 79 TAÙC DUÏNG CUÛA NHÖÕNG NHAÂN TOÁ LÔÙN .................................................................. 79 TRONG CAÙC CUOÄC ÑAÁU TRANH CHOÁNG NGOAÏI XAÂM ....................................... 79 1. TAÙC DUÏNG CUÛA TINH THAÀN YEÂU NÖÔÙC ...................................................................... 79 1.1. HOAØN CAÛNH THIEÂN NHIEÂN VAØ LÒCH SÖÛ ÑAÕ REØN ÑUÙC NEÂN TRUYEÀN THOÁNG KIEÂN CÖÔØNG VAØ BÖÔÙC ÑAÀU XAÂY DÖÏNG YÙ THÖÙC QUOÁC GIA DAÂN TOÄC............................................................................................................ 79 1.1.1. Hoaøn caûnh thieân nhieân ................................................................................. 79 1.1.2. Hoaøn caûnh lòch söû ......................................................................................... 80 1.2. TAÙC DUÏNG CUÛA TINH THAÀN YEÂU NÖÔÙC TRONG THÔØI KYØ BAÉC THUOÄC: BAÛO TOÀN NOØI GIOÁNG VAØ GIAØNH LAÏI ÑOÄC LAÄP DAÂN TOÄC. .. 81 1.3. TINH THAÀN YEÂU NÖÔÙC MAÏNH MEÕ ÑAÕ THUÙC ÑAÅY NHAÂN DAÂN TA ÑAÁU TRANH GIÖÕ VÖÕNG NEÀN ÑOÄC LAÄP DAÂN TOÄC VAØ LAÄP NEÂN NHÖÕNG CHIEÁN COÂNG HIEÅN HAÙCH TÖØ THEÁ KYÛ X ÑEÁN THEÁ KYÛ XVIII. .............................................................................................................................. 83 1.4. TINH THAÀN YEÂU NÖÔÙC CUÛA QUYÙ TOÄC PHONG KIEÁN ............................ 85 2. TAÙC DUÏNG CUÛA KHOÁI ÑOAØN KEÁT TOAØN DAÂN ............................................................ 86 3. VÒ TRÍ CUÛA NHÖÕNG YEÁU TOÁ KINH TEÁ VAØ CHÍNH TRÒ TRONG CAÙC CUOÄC ÑAÁU TRANH CHOÁNG NGOAÏI XAÂM THÔØI COÅ TRUNG ÑAÏI VIEÄT NAM.......................... 88 3.1. YEÁU TOÁ KINH TEÁ: ............................................................................................. 88 ThS. Buøi Vaên Huøng Khoa Lòch Söû
  4. Truyeàn thoáng choáng giaëc ngoaïi xaâm cuûa daân toäc Vieät Nam -4– 3.2. YEÁU TOÁ AN NINH CHÍNH TRÒ ........................................................................ 89 4. NGHEÄ THUAÄT CHÆ ÑAÏO CHIEÁN TRANH.......................................................................... 90 4.1. NGHEÄ THUAÄT CHIEÁN LÖÔÏC........................................................................... 91 4.1.1. Töông quan löïc löôïng ................................................................................... 91 4.1.2. Xeùt ñeán ñöôøng loái chieán tranh chung........................................................... 92 4.1.3. Tö töôûng chieán löôïc ...................................................................................... 92 4.1.4. Phöông chaâm chieán löôïc ............................................................................... 92 4.1.5. Xaây döïng löïc löôïng vuõ trang lôùn maïnh ....................................................... 94 4.1.6. Xaây döïng haäu phöông vöõng maïnh ............................................................... 96 4.1.7.Choïn phöông höôùng taùc chieán chieán löôïc chính xaùc .................................... 96 4.1.8. Lieân tuïc tieán coâng quaân giaëc ........................................................................ 97 4.1.9. Ñaáu tranh quaân söï keát hôïp vôùi nhöõng bieän phaùp khaùc ............................... 98 4.2. NGHEÄ THUAÄT CHÆ ÑAÏO CHIEÁN DÒCH , CHIEÁN THUAÄT ........................... 99 KEÁT LUAÄN ....................................................................................................................... 102 ThS. Buøi Vaên Huøng Khoa Lòch Söû
  5. Truyeàn thoáng choáng giaëc ngoaïi xaâm cuûa daân toäc Vieät Nam -5– MÔÛ ÑAÀU 1. MUÏC ÑÍCH NGHIEÂN CÖÙU Lòch söû ñaáu tranh choáng ngoaïi xaâm laø moät boä phaän raát quan troïng trong lòch söû caáu thaønh nöôùc ta. Choáng ngoaïi xaâm ñeå xaây döïng moät quoác gia ñoäc laäp, daân toäc ñoäc laäp. Qua haøng traêm cuoäc khôûi nghóa lôùn nhoû vaø 20 cuoäc khaùng chieán lôùn, ta thaáy, lòch söû ñaáu tranh choáng ngoaïi xaâm ñaõ ñeå laïi moät truyeàn thoáng quyù baùu anh huøng cuûa daân toäc. Nghieân cöùu vaán ñeà naøy moät caùch toaøn dieän seõ goùp phaàn laøm saùng toû nguoàn goác saâu xa cuûa chuû nghóa anh huøng caùch maïng Vieät Nam, söùc maïnh Vieät Nam, phaùt huy truyeàn thoáng anh huøng vaø phaåm chaát toát ñeïp cuûa con ngöôøi Vieät Nam trong thôøi ñaïi ngaøy nay. Truyeàn thoáng choáng ngoaïi xaâm laø moät voán quyù voâ giaù cuûa daân toäc, laø nguoàn ñoäng vieân tinh thaàn lôùn lao, coù taùc duïng duy trì tö töôûng chieán ñaáu vaø saün saøng chieán ñaáu ñoái vôùi nhaân daân ta. Vieäc ñaùnh giaëc cöùu nöôùc laø raát quan troïng nhöng cuõng raát bình thöôøng ñoái vôùi moïi ngöôøi daân. Nhaân daân ta nhaän thöùc saâu saéc raèng: nöôùc maát thì nhaø tan, do ñoù, muoán baûo veä quyeàn lôïi caù nhaân thì khoâng coù caùch naøo khaùc laø phaûi ñaáu tranh baûo veä quyeàn lôïi cuûa daân toäc. Ñaáu tranh vì quyeàn lôïi caù nhaân nhöng khoâng chæ vì quyeàn lôïi caù nhaân maø coøn vì nghóa caû cuûa daân toäc. Trong caùc cuoäc ñaáu tranh aáy, duø coù gian khoå ñeán ñaâu nhöng cuoái cuøng vaãn thaønh coâng laø nguoàn coå vuõ lôùn lao khieán nhaân daân ta tin töôûng vaøo thaéng lôïi cuûa cuoäc ñaáu tranh daân toäc tröôùc maét. Trong caùc cuoäc ñaáu tranh vì ñoäc laäp daân toäc döôùi söï laõnh ñaïo cuûa Ñaûng Coäng saûn Vieät Nam, tinh thaàn döïng nöôùc vaø giöõ nöôùc cuûa nhaân daân ta ñöôïc phaùt huy cao ñoä thaønh söùc maïnh vaät chaát kyø dieäu chieán thaéng moïi keû thuø duø chuùng hung baïo vaø maïnh meõ ñeán ñaâu. Nhaân daân ta ñang phaán khôûi, töï haøo böôùc vaøo kyû nguyeân môùi, kyû nguyeân ñoäc laäp töï do vaø chuû nghóa xaõ hoäi, phaán ñaáu xaây döïng moät nöôùc Vieät Nam hoaø bình thoáng nhaát, daân giaøu, nöôùc maïnh, xaõ hoäi hoäi coâng baèng, daân chuû, vaên minh. Kyû nguyeân naøy laø giai ñoaïn phaùt trieån cao nhaát, laø söï keá tuïc trong thôøi ñaïi môùi lòch söû hôn boán ngaøn naêm döïng nöôùc vaø giöõ nöôùc cuûa daân toäc ta. Söï keá thöøa vaø phaùt huy truyeàn thoáng toát ñeïp cuûa daân toäc laø moät quy luaät lòch söû. Chính truyeàn thoáng aáy, ñöôïc phaùt huy ñeán moät trình ñoä môùi, döôùi aùnh saùng ñöôøng loái Maùc – Leânin vaø tö töôûng Hoà Chí Minh cuûa Ñaûng ta, laø moät nhaân toá haøng ñaàu ñem laïi cho nhaân daân ta söùc maïnh kyø dieäu trong söï nghieäp giaûi phoùng daân toäc, xaây döïng chuû nghóa xaõ hoäi vaø baûo veä toå quoác. ThS. Buøi Vaên Huøng Khoa Lòch Söû
  6. Truyeàn thoáng choáng giaëc ngoaïi xaâm cuûa daân toäc Vieät Nam -6– Vì vaäy, tìm hieåu truyeàn thoáng, oân laïi quaù khöù coù theå giuùp ta ruùt ra nhöõng baøi hoïc kinh nghieäm, khoâng nhöõng theá, coøn coù theå giuùp ta ñaùnh giaù ñuùng hôn nhöõng thaéng lôïi vó ñaïi ngaøy nay. Vaø töø nhöõng ñænh cao cuûa thaéng lôïi ngaøy nay maø nhìn laïi quaù khöù thì caøng coù theå thaáy roõ giaù trò lôùn lao truyeàn thoáng toát ñeïp vaø laâu ñôøi cuûa daân toäc, thaáy roõ hôn nhöõng quy luaät giaønh thaéng lôïi cuûa toå tieân ta trong cuoäc ñaáu tranh choáng nhöõng theá löïc phong kieán phöông Baéc xaâm löôïc. Laøm ñöôïc nhö vaäy, chuùng ta caøng taêng theâm loøng töï haøo daân toäc vaø naâng cao nieàm tin töôûng ôû töông lai, phaùt hieän nhöõng khaû naêng môùi cuûa nhaân daân ta trong kyû nguyeân môùi. Nghieân cöùu vaán ñeà naøy cuõng nhaèm muïc ñích ruùt ra nhöõng baøi hoïc quyù giaù veà ngheä thuaät chieán löôïc, chieán dòch, chieán thuaät maø cha oâng ta ñaõ tích luyõ qua ngaøn ñôøi. Chính nhöõng tri thöùc quaân söï aáy ñaõ goùp phaàn xaây döïng ñöôøng loái quaân söï cuûa Ñaûng ta. Vaán ñeà naøy cuõng taùc ñoäng saâu saéc ñeán nhieàu maët cuûa lòch söû nöôùc ta. Trong suoát chieàu daøi lòch söû cuûa daân toäc, phaàn lôùn thôøi gian daân toäc ta phaûi ñöông ñaàu vôùi giaëc ngoaïi xaâm. Ngay töø thôøi ñaïi ñoàng thau, khi phaân hoaù giai caáp chöa roõ reät nhöng nhaø nöôùc ñaõ ra ñôøi, ñieàu naøy ñöôïc giaûi thích do yeâu caàu choáng ngoaïi xaâm. Maët khaùc, khi neàn kinh teá coøn chöa phaùt trieån thì quoác gia thoáng nhaát vaø chính quyeàn taäp trung ñaõ ñöôïc xaây döïng töø raát sôùm. Vaán ñeà hình thaønh daân toäc Vieät Nam cuõng xuaát phaùt töø yeâu caàu töï veä choáng ngoaïi xaâm. Töông quan giöõa caùc giai caáp trong xaõ hoäi trong ñoù söï hoaø hôïp giai caáp luoân hieän roõ, chi phoái khaù nhieàu ñeán söï phaùt trieån cuûa lòch söû daân toäc. Chính noù taïo ra yeáu toá daân chuû raát sôùm, laø yù thöùc töï giaùc cuûa quaàn chuùng veà söùc maïnh cuûa daân toäc. Phong tuïc taäp quaùn vôùi truyeàn thoáng toân troïng nhöõng vò anh huøng daân toäc, nhieàu laøng xaõ toân thôø hoï laø thaønh hoaøng, hay toân vinh laø Thaùnh. Vaên hoïc ngheä thuaät vôùi nhöõng aùng vaên thô hay nhaát, baát huû laø nhöõng thieân coå huøng vaên ca ngôïi truyeàn thoáng anh huøng cuûa daân toäc. Neàn ngheä thuaät kieán truùc thöôøng khoâng khoa tröông, khoâng ñoà soä, theå hieän taâm lyù töï baûo veä, haïn cheá giao tieáp vôùi beân ngoaøi… 2. LÒCH SÖÛ VAÁN ÑEÀ VAØ NHÖÕNG TAØI LIEÄU CAÀN NGHIEÂN CÖÙU Söû saùch thôøi phong kieán chæ chuù yù ñeán tình hình chính söï vaø vieäc laøm cuûa vua quan, coøn cuûa nhaân daân thì raát ít oûi. Tuy nhieân, lòch söû ñaáu tranh xaây döïng ñaát nöôùc laø chuû ñaïo, neân quan nieäm ñoù ñöôïc khaéc phuïc moät caùch töï nhieân. Caùc söû gia, chieán löôïc gia nöôùc ta thöôøng raát töï haøo veà truyeàn thoáng ñaùnh giaëc cuûa daân toäc, hoï chuù troïng nghieân cöùu, ghi cheùp nhöõng lôøi noùi, vieäc laøm cuûa nhöõng ngöôøi lieân quan ñeán lòch söû giöõ nöôùc cuûa daân toäc. Nhaø chính trò, quaân söï ñaïi taøi Traàn Quoác Tuaán ñaõ phaân tích lòch söû thôøi Ñinh, Tieàn Leâ ñeå tìm ra nhaân toá quyeát ñònh thaéng lôïi cuûa cuoäc khaùng chieán choáng Toáng laàn I (981) vaø cuoäc khaùng chieán choáng Moâng Coå xaâm löôïc laàn I (1258) laø khoái ñoaøn keát. ThS. Buøi Vaên Huøng Khoa Lòch Söû
  7. Truyeàn thoáng choáng giaëc ngoaïi xaâm cuûa daân toäc Vieät Nam -7– Nguyeãn Traõi cho raèng, sôû dó ta thaéng giaëc laø vì giöõa nöôùc ta vaø phöông Baéc coù phong tuïc taäp quaùn rieâng, vaên hoaù rieâng, laõnh thoå rieâng vaø khoâng thieáu tinh thaàn yeâu nöôùc. Nguyeãn Hueä neâu cao truyeàn thoáng choáng ngoaïi xaâm cuûa daân toäc töø thôøi Baéc thuoäc vaø cho raèng, nhaân toá quan troïng quyeát ñònh thaéng lôïi chính laø quyeát taâm lôùn, thoáng nhaát treân döôùi ñaùnh giaëc. Töï Ñöùc cuõng nghieân cöùu raát kyõ veà lòch söû choáng ngoaïi xaâm cuûa daân toäc nhöng khoâng thöøa nhaän vai troø cuûa quaàn chuùng nhaân daân hay nhöõng baøi thô phuù cuûa oâng veà cuoäc khaùng chieán cuûa nhaø Traàn chöa ñaày ñuû. Phan Boäi Chaâu (Vieät Nam Quoác söû khaûo) ñaõ phaân bieät hai loaïi hình chieán tranh laø giöõ nöôùc vaø giaûi phoùng daân toäc, ñeàu coù vai troø cuûa quaàn chuùng nhaân daân. Hoï laø haøng vaïn nhöõng anh huøng voâ danh ñaõ ngaõ xuoáng beân caïnh nhöõng anh huøng höõu danh. Tuy nhieân, oâng coøn coù nhöõng haïn cheá khi ñaùnh giaù veà thaát baïi cuûa Hai Baø Tröng laø do thieáu ñoaøn keát vaø ngoaïi giao khoå nhuïc. Trong thôøi kyø thuoäc Phaùp, caùc nhaø nghieân cöùu lòch söû daân toäc taäp trung trong taïp chí Chi Taân. Hoï vieát nhieàu baøi baùo nhaèm nhaéc nhôû truyeàn thoáng anh huøng cuûa daân toäc. Hoaøng Xuaân Haõn vieát 2 cuoán saùch Lyù Thöôøng Kieät vaø La Sôn Phu Töû Nguyeãn Thieáp moät caùch coâng phu treân cô sôû thö tòch coå Trung Quoác vaø Vieät Nam. Thoâng qua ñoù, oâng ñaõ so saùnh, ñoái chieáu caån thaän vaø neâu leân nhöõng kinh nghieäm nghieân cöùu veà gia phaû, thaàn tích, bi kyù, truyeàn thuyeát töø caùc ñình laøng. Tuy nhieân, oâng laïi khoâng phaùt hieän ra vai troø to lôùn cuûa traän quyeát chieán chieán löôïc treân soâng Nhö Nguyeät naêm 1077. Sau caùch maïng thaùng Taùm, Hoa Baèng vaø Hoaøng Thuùc Chaâu xuaát baûn cuoán Anh huøng Traàn Höng Ñaïo treân cô sôû tö lieäu goác vôùi thaùi ñoä nghieâm tuùc. ÔÛ mieàn Nam, chính quyeàn Saøi Goøn cuõng neâu chieâu baøi daân toäc, neân cuõng ñaët vaán ñeà nghieân cöùu lòch söû ñaáu tranh choáng ngoaïi xaâm. Muïc ñích chính cuûa hoï laø hoâ haøo Baéc tieán maø khoâng thöïc taâm nghieân cöùu baûn chaát cuûa vaán ñeà. Do ñoù, thaønh töïu chính ñaït ñöôïc chæ laø döïng vaøi töôïng ñaøi nhö Traàn Höng Ñaïo, Quang Trung, Hai Baø Tröng …hay vaøi cuoán saùch sô saøi nhö cuoán Quaân Söû, Taï Chí Ñaïi Ñöôøng vieát cuoán Lòch söû noäi chieán ôû Vieät Nam chæ daønh cho khaùng chieán choáng Xieâm 10 trang, choáng Thanh 19 trang. ÔÛ mieàn Baéc vaø sau naêm 1975, vieäc nghieân cöùu vaán ñeà naøy ñöôïc ñaët ra heát söùc nghieâm tuùc. Khoâng chæ vì muïc ñích khoa hoïc maø coøn vì söï nghieäp cöùu nöôùc vaø giaûi phoùng daân toäc cuõng nhö söï nghieäp xaây döïng ñaát nöôùc hieän nay. Trong Baùo caùo chính trò cuûa Hoà Chuû Tòch ñoïc taïi Ñaïi hoäi II cuûa Ñaûng (2/1951) ñaõ nhaéc ñeán lòch söû ñaáu tranh choáng ngoaïi xaâm cuûa daân toäc, ca ngôïi caùc anh huøng daân toäc vaø ñeà cao tinh thaàn yeâu nöôùc. Tröôøng Chinh trong cuoán Tröôøng kyø khaùng chieán nhaát ñònh thaéng lôïi cuõng ñeà caäp ThS. Buøi Vaên Huøng Khoa Lòch Söû
  8. Truyeàn thoáng choáng giaëc ngoaïi xaâm cuûa daân toäc Vieät Nam -8– ñeán caùc cuoäc khôûi nghóa vaø khaùng chieán giöõ nöôùc thôøi coå trung ñaïi cuûa daân toäc ñeå neâu cao truyeàn thoáng quaân söï cuûa daân toäc. Trong cuoäc khaùng chieán choáng Myõ cöùu nöôùc, Ñaûng ta chuû tröông phaùt huy truyeàn thoáng yeâu nöôùc vaø coi ñoù laø nhaân toá quan troïng taïo neân söùc maïnh vaät chaát cuûa daân toäc ñeå tieán haønh khaùng chieán. Nhieàu baøi vieát cuûa Leâ Duaån, Phaïm Vaên Ñoàng, Voõ Nguyeân Giaùp, Vaên Tieán Duõng, Hoaøng Minh Thaûo … vaø caùc nhaø khoa hoïc xaõ hoäi, nhaân vaên ñaõ toång keát lòch söû ñaáu tranh choáng ngoaïi xaâm cuûa daân toäc, giuùp cho vieäc nghieân cöùu vaán ñeà ñöôïc thuaän lôïi hôn. Nhöõng taøi lieäu quan troïng caàn nghieân cöùu laø: 1. Ñaïi Vieät söû kyù toaøn thö – NXB KHXH, Haø Noäi, 1998. 2. Khaâm Ñònh Vieät söû thoâng giaùm cöông muïc - NXB KHXH, Haø Noäi, 1995. 3. Phan Huy Chuù: Lòch trieàu Hieán chöông loaïi chí - NXB Söû hoïc, Haø Noäi, 1960. 4. Voõ Nguyeân Giaùp: Chieán tranh giaûi phoùng daân toäc vaø chieán tranh baûo veä toå quoác - NXB Söï Thaät, Haø Noäi, 1979. 5. Hoaøng Minh Thaûo: Tìm hieåu toå tieân ta ñaùnh giaëc - NXB QÑND, Haø Noäi 1978. 6. Hoàng Lam, Hoàng Lónh (chuû bieân): Nhöõng trang söû veû vang cuûa daân toäc Vieät Nam choáng phong kieán Trung Quoác xaâm löôïc - NXB KHXH, Haø Noäi, 1984. 7. Phan Huy Leâ, Phan Ñaïi Doaõn: Khôûi nghóa Lam Sôn - NXB KHXH, Haø Noäi, 1976. 8. Haø Vaên Taán, Phaïm Thò Taâm: Khaùng chieán choáng Nguyeân – Moâng, NXB KHXH, Haø Noäi, 1978. ThS. Buøi Vaên Huøng Khoa Lòch Söû
  9. Truyeàn thoáng choáng giaëc ngoaïi xaâm cuûa daân toäc Vieät Nam -9– CHÖÔNG I MOÄT SOÁ CUOÄC ÑAÁU TRANH CHOÁNG NGOAÏI XAÂM TIEÂU BIEÅU TRONG LÒCH SÖÛ VIEÄT NAM THÔØI COÅ TRUNG ÑAÏI 1.CAÙC CUOÄC KHAÙNG CHIEÁN CHOÁNG TAÀN, TRIEÄU 1.1. CUOÄC KHAÙNG CHIEÁN CHOÁNG TAÀN 1.1.1. Ñeá cheá Taàn vaø söï baønh tröôùng xuoáng Baùch Vieät Sau haøng traêm naêm chieán tranh taøn khoác trong thôøi Xuaân Thu – Chieán Quoác, Trung Quoác böôùc vaøo giai ñoaïn thoáng nhaát döôùi thôøi Taàn Thuûy Hoaøng (221 tröôùc Coâng nguyeân). Baèng chieán tranh, Taàn Thuûy Hoaøng ñaõ thoáng nhaát Trung Quoác ñeå xaây döïng nhaø nöôùc trung öông taäp quyeàn chuyeân cheá vaø noâ dòch caùc daân toäc khaùc. Ñoù chính laø söï keá thöøa tö töôûng xaâm löôïc, baønh tröôùng, môû roäng laõnh thoå cuûa quyù toäc Hoa Haï. Ngay sau khi thoáng nhaát Trung Quoác baèng quaân söï, phaùp luaät, Taàn Thuyû Hoaøng ñaõ thöïc hieän nhöõng bieän phaùp quan troïng veà quaân söï. ÔÛ phía Baéc, ñeå ngaên chaën söï xaâm nhaäp cuûa Hung Noâ, Taàn Thuûy Hoaøng sai ñaép Vaïn Lyù Tröôøng Thaønh. ÔÛ phía Nam, ñeå thöïc hieän keá hoaïch baønh tröôùng, Taàn Thuûy Hoaøng sai uyù (chöùc vuï cao caáp trong quaân ñoäi) Ñoà Thö mang 50 vaïn quaân tieán ñaùnh Baùch Vieät. Khoaûng naêm 218 TCN, Ñoà Thö chia quaân laøm 5 ñaïo tieán vaøo ñaát Baùch Vieät. Vôùi öu theá veà quaân söï, quaân Taàn ñaõ nhanh choùng chieám ñöôïc ñaát ñai cuûa caùc nöôùc Ñoâng Vieät vaø Maân Vieät, ñaët laøm quaän Phuùc Kieán (Quaûng Ñoâng). Sau ñoù quaân Taàn vöôït qua Nguõ Lónh, töø Tröôøng Sa tieán vaøo chieám Nam Vieät vaø ñaët thaønh quaän Nam Haûi (cuõng thuoäc Quaûng Ñoâng). Uyù Ñoà Thö cuøng nhöõng ñaïo quaân khaùc theo soâng Töông (Nguõ Lónh – Hoà Ñoäng Ñình) tieán vaøo soâng Ly (Vieät Giang). Quaân Taàn ñaùnh baïi quaân Taây AÂu, gieát ñöôïc thuû lónh cuûa hoï laø Dòch Hu Toáng vaø ñaët theâm 2 quaän laø Queá Laâm, Töôïng (ñeàu thuoäc Quaûng Taây vaø moät phaàn Quyù Chaâu). 1.1.2. Cuoäc khaùng chieán tröôøng kyø cuûa Vaên Lang – Aâu Laïc Sau khi chieám ñöôïc haàu heát ñaát ñai Baùch Vieät, khoaûng naêm 214 TCN, quaân Taàn tieán vaøo vuøng ñaát nöôùc ta. Moät thuû lónh Taây AÂu khaùc laø Thuïc Phaùn (sau naøy laø An Döông Vöông) ñaõ cuøng caùc thuû lónh Vaên Lang vaø nhaân daân AÂu Laïc quyeát taâm chieán ñaáu choáng xaâm löôïc Taàn. ThS. Buøi Vaên Huøng Khoa Lòch Söû
  10. Truyeàn thoáng choáng giaëc ngoaïi xaâm cuûa daân toäc Vieät Nam - 10 – Chieán söï dieãn ra chuû yeáu ôû vuøng nuùi röøng Vieät Baéc vaø mieàn trung du Ñoâng Baéc (bao goàm caû phaàn ñaát phía Nam 2 tænh Quaûng Ñoâng vaø Quaûng Taây thuoäc Trung Quoác ngaøy nay). Do quaân Taàn quaù maïnh, ngöôøi Vieät ñaõ ruùt vaøo röøng vaø toå chöùc moät cuoäc chieán tranh du kích laâu daøi, gian khoå. Söû cuõ moâ taû cuoäc khaùng chieán cuûa quaân daân AÂu Laïc thöôøng lôïi duïng ñòa hình röøng nuùi, ñeâm ñeâm taán coâng vaøo caùc doanh traïi daõ chieán cuûa quaân Taàn. Nhôø loái ñaùnh gan daï vaø möu trí ñoù, quaân Taàn bò tieâu hao, ngaøy caøng meät moûi, chaùn naûn, oám ñau, thieáu löông thaûo vaø bò ñaåy vaøo nguy cô bò tieâu dieät. Thaéng lôïi böôùc ñaàu cuûa hình thöùc chieán tranh nhaân daân ñaõ coå vuõ tinh thaàn ñaáu tranh cuûa nhaân daân ta. Töø quy moâ ñaùnh nhoû, ñaùnh ban ñeâm cuûa caùc löïc löôïng nhoû, phaân taùn, nhöõng hình thöùc ñaùnh lôùn, ñaùnh phoái hôïp giöõa nhieàu löïc löôïng töø chính quy ñeán töï vuõ trang ñaõ cho pheùp quaân vaø daân Aâu laïc môû cuoäc toång phaûn coâng chieán löôïc queùt saïch keû thuø ra khoûi ñaát nöôùc. Thôøi cô ñaõ ñeán, naêm 209 TCN, Taàn Thuyû Hoaøng cheát, khôûi nghóa noâng daân buøng noå, caùc phe phaùi phong kieán tranh giaønh nhau kòch lieät. Quaân vaø daân AÂu Laïc môû moät cuoäc toång phaûn coâng ñaïi phaù quaân Taàn, ñuoåi chuùng veà nöôùc. Quaân Taàn “thaây phôi maùu chaûy haøng maáy chuïc vaïn ngöôøi” trong ñoù coù caû töôùng Ñoà Thö. Cuoäc chieán tranh baûo veä toå quoác ñaàu tieân cuûa toå tieân ta maø söû saùch coøn ghi laïi ñöôïc ñaõ hoaøn toaøn thaéng lôïi, môû ñaàu trang söû choáng xaâm laêng cuûa daân toäc. 1.2. CUOÄC KHAÙNG CHIEÁN CHOÁNG TRIEÄU ÑAØ XAÂM LÖÔÏC 1.2.1. Coâng cuoäc chuaån bò phoøng thuû ñaát nöôùc Sau chieán coâng choùi loïi choáng Taàn, Thuïc Phaùn (söû Trung Quoác goïi laø boä chuùa Ai Lao) xöng laø An Döông Vöông ñaët quoác hieäu laø AÂu Laïc thay cho Vaên Lang. Teân nöôùc theå hieän roõ raøng söï hôïp nhaát giöõa hai thaønh phaàn toäc Vieät laø AÂu vaø Laïc trong moät chænh theå quoác gia roäng môû cao hôn Vaên Lang. Cuøng vôùi vieäc xaây döïng moät keát caáu chính trò – xaõ hoäi hoaøn chænh hôn (trieàu dình goàm 2 ban: ban vaên – ñöùng ñaàu laø Noài Haàu, ban voõ - ñöùng ñaàu laø Cao Loã), Thuïc Phaùn An Döông Vöông ñaõ dôøi ñoâ veà Coå Loa (ngaõ ba soâng Ñuoáng - soâng Hoàng). Taïi ñaây, oâng ñaõ tieán haønh xaây döïng toaø thaønh mang yù nghóa phoøng thuû quaân söï saâu saéc. Thaønh Coå Loa goàm coù 3 voøng uoán löôïn theo goø, theo bôø soâng, bôø ñaàm noái nhau vaø kheùp kín. Thaønh Ngoaïi daøi hôn 8 km, thaønh Trung daøi hôn 6,5km, thaønh Noäi daøi gaàn 2km. Ñoä cao cuûa luyõ khoaûng töø 8 ñeán 12m, beà roäng maët luyõ töø 6 ñeán 12m vaø chaân luyõ töø 20 ñeán 30m. Döôùi chaân luyõ laø haøo nöôùc roäng khoaûng töø 8 ñeán 12m noái thoâng vôùi nhau vaø chaûy ra soâng Hoaøng. Beân caïnh ñoù, caùc di tích nhö Ñaàm caû, Ñaàm Neàm, Vöôøn Thuyeàn ThS. Buøi Vaên Huøng Khoa Lòch Söû
  11. Truyeàn thoáng choáng giaëc ngoaïi xaâm cuûa daân toäc Vieät Nam - 11 – vöøa laø chöôùng ngaïi thieân nhieân lôïi haïi, vöøa laø nhöõng caên cöù thuyû binh quan troïng taïo cho Coå Loa vöøa laø caên cöù boä binh ñoàng thôøi laø caên cöù thuyû binh. Theo söû cuõ, quaân ñoäi AÂu Laïc coù khoaûng hôn moät vaïn ngöôøi, bao goàm caû thuyû vaø boä binh. Trang bò cuûa quaân lính AÂu Laïc goàm coù caùc loaïi vuõ khí baèng ñoàng thau nhö rìu, giaùo, dao gaêm… vaø nhaát laø noû lieân chaâu (noû lieãu hay daân gian coøn goïi laø noû thaàn). Ñaây laø loaïi vuõ khí lôïi haïi vaø coù theå laø hieän ñaïi nhaát thôøi baáy giôø cuûa An Döông Vöông. Töông truyeàn, ngöôøi saùng cheá ra noù laø ngöôøi thaàn Cao Loã maø laãy noû laøm töø moùng cuûa thaàn Ruøa Vaøng (Kim Qui). Caùnh noû phaûi daøi vaø lôùn, coù theå giöông noû baèng chaân, baùng tì ngaém to, soi nhieàu haøng raõnh ñeå coù theå baén ñi cuøng moät luùc nhieàu muõi teân. Ñaàu muõi teân baèng ñoàng, coù theå taåm thuoác ñoäc ñeå taêng theâm hieäu quaû saùt thöông quaân ñòch (phaùt hieän khaûo coå veà kho muõi teân ñoàng ôû chaân thaønh Coå Loa vaø raûi raùc nhieàu nôi quanh thaønh). Ngoaøi ra, raát coù theå quaân ñoäi AÂu Laïc cuõng ñöôïc trang bò ngöïa chieán (thôøi Huøng Vöông ñaõ coù truyeàn thuyeát Thaùnh Gioùng). Vôùi toå chöùc, trang bò vaø heä thoáng phoøng thuû nhö vaäy, An Döông Vöông ñaõ ñaùp öùng ñöôïc nhu caàu baûo veä neàn ñoäc laäp daân toäc tröôùc laøn soùng xaâm löôïc baønh tröôùng töø phöông Baéc tôùi. 1.2.2. Khaùng chieán choáng xaâm löôïc Trieäu Ñaø vaø thaát baïi cuûa An Döông Vöông Sau khi chieám ñöôïc Baùch Vieät vaø laäp ra boán quaän, nhaø Taàn ñaõ thöïc hieän chính saùch “di daân khaån thöïc” aâm möu ñoàng hoaù ngöôøi Vieät. Cai trò quaän Nam Haûi laø uyù Nhaâm Ngao ñoùng dinh ôû Phieân Ngung (Quaûng Chaâu ngaøy nay), nhaân luùc nhaø Taàn suy yeáu ñaõ cuøng vôùi uyù Trieäu Ñaø aâm möu xaây döïng cô sôû caùt cöù. Trieäu Ñaø voán laø ngöôøi Chaân Ñònh nöôùc Trieäu (nay laø huyeän Chính Ñònh tænh Haø Baéc cuûa Trung Quoác). Khi Ñoà Thö ñang bò sa laày ôû AÂu Laïc, Taàn Thuyû Hoaøng ñaõ cöû Trieäu Ñaø mang quaân taêng vieän. Trieäu Ñaø ñaõ cuøng vôùi Nhaâm Ngao ñem quaân thuyû boä xaâm laán AÂu Laïc nhöng bò An Döông Vöông ñaùnh baïi ôû vuøng soâng Luïc Ñaàu vaø nuùi Vuõ Ninh (theo Lónh Nam chích quaùi vaø Ñaïi Vieät söû kyù toaøn thö): “Naêm 210 TCN, Nhaâm Ngao vaø Trieäu Ñaø ñem quaân sang xaâm laán. Ñaø ñoùng quaân ôû nuùi Tieân Du, Baéc Giang ñaùnh nhau vôùi vua (An Döông Vöông). Vua ñem noû thaàn ra baén, Ñaø thua chaïy… Ñaø bieát vua coù noû thaàn, khoâng theå ñòch noåi, beøn lui giöõ nuùi Vuõ Ninh, sai söù ñeán giaûng hoaø”1 Sau khi Nhaâm Ngao cheát (khoaûng 207 TCN), Trieäu Ñaø thay theá cai trò quaän Nam Haûi, tieáp tuïc thöïc hieän möu ñoà caùt cöù. Naêm 207 TCN, Trieäu Ñaø ñaùnh chieám Queá Laâm vaø Töôïng quaän thaønh laäp nöôùc Nam Vieät, töï xöng laø Nam Vieät Vuõ Vöông, ñoùng ñoâ ôû Phieân Ngung. Trieäu Ñaø hoaø nhaäp vaøo phong tuïc ngöôøi Vieät (toå tieân cuûa ngöôøi Choang), laáy vôï ngöôøi Vieät, cuõng buùi toù, ngoài xoåm vaø töï xöng laø “Man Di ñaïi tröôûng laõo”. Nöôùc Nam Vieät toàn taïi 96 naêm (207 1 Ñaïi Vieät söû kyù toaøn thö, NXB. KHXH. Haø Noäi 1998, TI. trang 138. ThS. Buøi Vaên Huøng Khoa Lòch Söû
  12. Truyeàn thoáng choáng giaëc ngoaïi xaâm cuûa daân toäc Vieät Nam - 12 – TCN – 111 TCN) traûi 5 ñôøi vua (Trieäu Ñaø soáng 76 naêm treân ñaát Vieät ñeán naêm 137 TCN môùi cheát, truyeàn ngoâi cho chaùu noäi laø Trieäu Hoà – töùc Trieäu Vaên Vöông). Nöôùc Nam Vieät ban ñaàu, phía Ñoâng Baéc giaùp Maân Vieät, phía Taây Nam giaùp vôùi AÂu Laïc. Saün coù möu ñoà caùt cöù, Trieäu Ñaø quyeát taâm chieám ñaát ñai AÂu Laïc ñeå taêng theâm uy theá. Sau khi ñaùnh baïi cuoäc taán coâng cuûa nhaø Taây Haùn (180 TCN), Trieäu Ñaø caøng ñaåy maïnh hôn nöõa vieäc xaâm löôïc AÂu Laïc. Quaù trình xaâm löôïc cuûa Trieäu Ñaø khoâng ñöôïc söû saùch cheùp laïi cuï theå. Nhöng döïa vaøo huyeàn thoaïi vaø söû cuõ, coù theå toùm löôïc nhö sau: Trong quaù trình xaây döïng cô sôû caùt cöù, Trieäu Ñaø moät maët duøng quaân ñoäi laán chieám (210 TCN laø moät ví duï), maët khaùc duøng thuû ñoaïn mua chuoäc, duï doã, chia reõ caùc tuø tröôûng ngöôøi Vieät ñeå laán daàn tôùi mieàn Bình Giang vaø nuùi Vuõ Ninh (vuøng soâng Luïc Ñaàu vaø nuùi Chaâu Sôn thuoäc Baéc Ninh). Trong giai ñoaïn töø 210 TCN ñeán 180 TCN, Trieäu Ñaø ñaõ ít nhaát moät laàn bò An Döông Vöông ñaùnh baïi taïi khu vöïc tam giaùc Coå Loa – Tieân Du – Baéc Ninh. Trieäu Ñaø ñaõ khoân ngoan khi keùo quaân veà ñoùng ôû nuùi Vuõ Ninh laáy Bình Giang laøm bieân giôùi (nay laø caùc soâng Luïc Nam, Thöông, Caàu, Luïc Ñaàu) töùc laø aùn ngöõ cöûa ngoõ vaøo vuøng chaâu thoå AÂu Laïc. Khoâng thaéng ñöôïc AÂu Laïc baèng quaân söï, Trieäu Ñaø chuyeån sang duøng möu meïo ly giaùn. Moät maët, Trieäu Ñaø xin giaûng hoaø, maët khaùc xin keát laøm thoâng gia vôùi An Döông Vöông (truyeàn thuyeát Troïng Thuyû – Mî Chaâu) vöøa ñeå doø la noäi tình, vöøa ñeå ly giaùn vua toâi AÂu Laïc. Keát quaû, keá saùch gian hieåm cuûa Trieäu Ñaø thaønh coâng, An Döông Vöông thaát baïi, AÂu Laïc bò Trieäu Ñaø thoáng trò vaøo khoaûng naêm 179 TCN. Cô ñoà AÂu Laïc bò chìm ñaém suoát haøng ngaøn naêm. 2. NHÖÕNG CUOÄC ÑAÁU TRANH GIAØNH ÑOÄC LAÄP LIEÂN TUÏC TRONG HÔN NGAØN NAÊM BAÉC THUOÄC 2.1. KHÔÛI NGHÓA HAI BAØ TRÖNG 2.1.1. Söï thoáng trò cuûa phong kieán phöông Baéc Sau khi chieám ñöôïc nöôùc ta, Trieäu Ñaø thi haønh chính saùch thoáng trò giaùn tieáp. Ñaát ñai AÂu Laïc cuõ bò chia laøm 2 quaän laø Giao Chæ (Baéc boä) vaø Cöûu Chaân (Thanh Hoaù, Ngheä An vaø Haø Tónh). Ñöùng ñaàu moãi quaän laø moät vieân Quan söù ñaïi dieän cho nhaø vua Nam Vieät. Toå chöùc chính quyeàn vaãn duy trì cheá ñoä laïc töôùng coå truyeàn cuûa ngöôøi Vieät. Nhöõng chöùc vò cuõ nhö caùc vöông (Taây Vu Vöông), Laïc haàu, Laïc töôùng vaø phong tuïc taäp quaùn cuõ vaãn ñöôïc duy trì. ThS. Buøi Vaên Huøng Khoa Lòch Söû
  13. Truyeàn thoáng choáng giaëc ngoaïi xaâm cuûa daân toäc Vieät Nam - 13 – Nhaø Haùn thay theá nhaø Taàn thoáng trò Trung Quoác, tieáp tuïc thöïc hieän tö töôûng xaâm löôïc baønh tröôùng. Naêm 135 TCN, Haùn Vuõ Ñeá (141 TCN – 87 TCN) sai Nghieâm Trôï ñi söù Nam Vieät phuû duï Trieäu Hoà (Vaên vöông) ñaàu haøng, laøm phieân thuoäc cho nhaø Haùn. Naêm 113 TCN, söù giaû nhaø Haùn laø An quoác Thieäu Quyù sang Nam Vieät phuû duï Trieäu Höng (Ai vöông) thaàn phuïc. Naêm 112 TCN, Teå töôùng Nam Vieät laø Löõ Gia ñaùnh baïi 200 duõng só nhaø Haùn, gieát cheát Trieäu Höng vaø Thaùi Haäu Cuø Thò laäp Trieäu Kieán Ñöùc leân laøm vua. Cuoái naêm 111 TCN, Haùn Vuõ Ñeá sai Loä Baùc Ñöùc daãn 10 vaïn quaân taán coâng vaø chieám ñöôïc Nam Vieät. Nhaân cô hoäi naøy, Taây Vu Vöông (thuû lónh Taây Vu ôû phía Baéc chaâu thoå Baéc boä, thuoäc doøng doõi An Döông Vöông) ñaõ laõnh ñaïo quyù toäc vaø nhaân daân AÂu Laïc noåi daäy giaønh ñoäc laäp daân toäc. Cuoäc khôûi nghóa nhanh choùng bò thaát baïi, ñaát ñai AÂu Laïc vaø toaøn boä Nam Vieät bò vua quan nhaø Trieäu daâng cho nhaø Haùn. Nhaø Haùn chia Nam Vieät laøm 9 quaän: Ñaïm Nhó, Chu Nhai (ñaûo Haûi Nam), Nam Haûi, Hôïp Phoá (Quaûng Ñoâng), Uaát Laâm, Thöông Ngoâ (Quaûng Taây), Giao Chæ (Baéc boä), Cöûu Chaân (Thanh Hoaù, Ngheä An, Haø Tónh), Nhaät Nam (töø Quaûng Bình ñeán Quaûng Nam). Naêm 106 TCN, nhaø Haùn ñaët chaâu Giao Chæ goàm 7 quaän ôû ñaát lieàn maø trò sôû ñaët ôû Meâ Linh. Ñöùng ñaàu chaâu laø thöù söû, quaän laø thaùi thuù vaø ñoâ uyù. Döôùi quaän laø huyeän nhöng phaàn lôùn vaãn do caùc Laïc haàu, Laïc töôùng cai trò nhö cuõ. Suoát thôøi cai trò cuûa nhaø Taây Haùn, nhaân daân AÂu Laïc vaãn khoâng ngöøng noåi daäy ñaáu tranh. Söû cuõ nhaø Taây Haùn ghi “Quaân só mieàn Kinh Sôû (Hoà Quaûng) khoå vì AÂu Laïc”. Vöông Maõng cöôùp ngoâi nhaø Taây Haùn (ñoùng ñoâ ôû Tröôøng An thuoäc Thieåm Taây) laäp ra nhaø Taân (8 - 23), nhieàu quyù toäc, ñòa chuû Haùn toäc di cö xuoáng Giao chaâu. Vieäc naøy ñaõ ñaåy nhanh quaù trình cöôùp boùc, cai trò vaø ñoàng hoaù ngöôøi Vieät. Nhaø Ñoâng Haùn khoâi phuïc cô nghieäp hoï Löu (ñoùng ñoâ ôû Laïc Döông thuoäc Haø Nam) ñaõ thu phuïc quan laïi cai trò ôû chaâu Giao. Naêm 34, Toâ Ñònh thay Tích Quang laøm thaùi thuù quaän Giao Chæ (luùc naøy trò sôû ñaët taïi Luy Laâu thuoäc Baéc Ninh) tieáp tuïc thöïc hieän chính saùch cöôùp boùc, noâ dòch vaø ñoàng hoaù ngöôøi Vieät nhöng ôû möùc ñoä thaâm teä hôn. Nhaân daân Aâu Laïc khoâng cam chòu, ñaõ nhaát teà noåi leân döôùi ngoïn côø daân toäc cuûa Hai Baø Tröng. 2.1.2. Hai Baø Tröng phaát côø khôûi nghóa giaønh ñoäc laäp daân toäc (40 - 43) Hai Baø Tröng (Tröng Traéc, Tröng Nhò) laø con gaùi Laïc töôùng Meâ Linh (khoaûng töø Ba Vì ñeán Tam Ñaûo, ñaát baûn boä cuõ cuûa caùc vua Huøng) vaø baø Daï (tieáng Vieät coå chæ moät baø giaø ñöôïc kính troïng), chaét ngoaïi vua Huøng. Hai Baø ñaõ choïn cöûa soâng Haùt treân ñaát Meâ Linh laøm nôi tuï nghóa. Theo Haäu Haùn thö, cuoäc khôûi nghóa buøng noå vaøo “muøa Xuaân, thaùng Hai, nieân hieäu Kieán Vuõ thöù 16” töùc laø khoaûng thaùng 3 naêm 40. Ñaây laø thôøi ñieåm Hoäi Xuaân, muøa sinh hoaït coäng ñoàng ôû caùc laøng chaï coå xöa cuûa ngöôøi Vieät. ThS. Buøi Vaên Huøng Khoa Lòch Söû
  14. Truyeàn thoáng choáng giaëc ngoaïi xaâm cuûa daân toäc Vieät Nam - 14 – Nhaân daân AÂu Laïc khoâng phaân bieät ñaúng caáp, giôùi tính ñeàu noâ nöùc höôûng öùng. Nhöõng phuï nöõ nhö Man Thieän, Dieäu Tieân, Baùt Naøn, Ñaøo Kyø, Leâ Thò Hoa, Xuaân Nöông, Leâ Chaân, Thaùnh Thieân, Thieàu Hoa, Lieãu Giaùp, Vónh Huy, AÛ Dò, AÛ Taéc…vaø nhöõng nam giôùi nhö oâng Ñoáng, oâng Naø, oâng Cai, Chu Thöôùc, Ñoã Naêng Teá, Hoaøng Ñaïo, Ñoâng Baûng, Ñoâ Chinh, Ñoâ Döông … höôûng öùng vaø ñeàu ñöôïc nhaân daân ta suy toân laøm thaàn ôû khoaûng hôn 200 ñình, ñeàn phía Baéc ñeå thôø phuïng. Phong traøo lan roäng khaép ñaát ñai Nam Vieät cuõ. Töø Coå Loa, quaân thuyû boä cuûa Hai Baø Tröng vöôït soâng Hoaøng, soâng Ñuoáng, xuoâi soâng Daâu ñaùnh chieám Luy Laâu (thuoäc Luõng Kheâ, Thuaän Thaønh, Baéc Ninh) laø chaâu trò vaø quaän trò Giao Chæ. Boïn quan laïi thoáng trò nhaø Haùn thaùo chaïy veà nöôùc. Nhaân daân caùc quaän Cöûu Chaân, Nhaät Nam, Uaát Laâm, Hôïp Phoá … noåi daäy höôûng öùng. Nhö vaäy, cuoäc khôûi nghóa Hai Baø Tröng ñaõ dieãn ra vaø thu ñöôïc thaéng lôïi ôû haàu khaép ñaát ñai Nam Vieät vaø AÂu Laïc cuõ. Nhaân daân ñaõ cuøng suy toân Tröng Traéc leân ngoâi vua (Tröng vöông). Haäu Haùn thö cheùp: “ Ñeán naêm (Kieán Vuõ) thöù 16, ngöôøi con gaùi ôû Giao chæ laø Tröng Traéc vaø em gaùi laø Tröng Nhò laøm phaûn, ñaùnh phaù quaän. Tröng Traéc laø con gaùi Laïc töôùng huyeän Meâ Linh, laø vôï cuûa Thi Saùch ngöôøi Chu Dieân, raát huøng duõng. Thaùi thuù Giao Chæ laø Toâ Ñònh, duøng phaùp luaät troùi buoäc, Tröng Traéc phaãn noä, vì theá maø laøm phaûn. Do vaäy maø nhöõng ngöôøi Man, ngöôøi Lyù ôû Cöûu Chaân, Nhaät Nam, Hôïp Phoá ñeàu höôûng öùng (giai öùng chi). Goàm chieám ñöôïc 65 thaønh (söûa laø 56), töï laäp laøm vua. Thöù söû Giao Chæ vaø caùc thaùi thuù chæ coøn giöõ ñöôïc thaân mình maø thoâi”1. 2.1.3. Hai Baø Tröng laõnh ñaïo cuoäc khaùng chieán choáng xaâm löôïc Ñoâng Haùn Sau khi leân laøm vua vaø cai quaûn ñaát ñai AÂu laïc cuõ (goàm 2 quaän Giao Chæ vaø Cöûu Chaân), Hai Baø Tröng ñaõ tha thueá 2 naêm lieàn cho nhaân daân. Moät maët, Hai Baø Tröng tieán haønh xaây döïng vaø cuûng coá boä maùy nhaø nöôùc, maët khaùc tích cöïc chuaån bò khaùng chieán choáng xaâm löôïc Ñoâng Haùn. Trong thôøi gian töø naêm 40 ñeán naêm 42, nhaø Ñoâng Haùn phaûi lo ñoái phoù vôùi caùc phong traøo noâng daân ôû Trung Quoác neân khoâng theå phaùt quaân xaâm löôïc nöôùc ta. Thaùng 4 naêm 42, Haùn Quang Vuõ cöû Maõ Vieän laøm Phuïc ba töôùng quaân, thoáng soaùi quaân ñoäi goàm hôn moät vaïn teân sang ñaøn aùp cuoäc khôûi nghóa Hai Baø Tröng. Maõ Vieän chia quaân laøm hai ñöôøng thuûy boä, cuøng tieán vaøo nöôùc ta. Muøa xuaân naêm 43, Maõ Vieän tieán vaøo Long Bieân, Taây Vu (Queá Voõ, Tieân Sôn, Baéc Ninh). Hai Baø Tröng boá trí traän ñòa ôû Laõng Baïc (gaàn Coå Loa) chaën ñòch ñeå baûo veä cho Meâ Linh. Nhöng do töông quan löïc löôïng cheânh leäch, Hai Baø Tröng bò thaát baïi phaûi ruùt veà Caám Kheâ. Vaøo khoaûng thaùng 4, Maõ Vieän xua quaân tieán coâng quyeát lieät vaøo traän ñòa 1 Trích theo Hoàng Nam vaø Hoàng Lónh chuû bieân, Nhöõng trang söû veû vang cuûa daân toäc Vieät Nam choáng phong kieán Trung Quoác xaâm löôïc, NXB KHXH, H. 1984, Taäp I, tr 103. ThS. Buøi Vaên Huøng Khoa Lòch Söû
  15. Truyeàn thoáng choáng giaëc ngoaïi xaâm cuûa daân toäc Vieät Nam - 15 – cuûa Hai Baø Tröng. Hai Baø Tröng bò thaát baïi vaø hy sinh oanh lieät cuøng vôùi haøng ngaøn nghóa binh. Sau khi ñaøn aùp ñöôïc cuoäc khôûi nghóa cuûa Hai Baø Tröng, Maõ Vieän ñaõ gieát haïi hôn 300 thuû lónh ngöôøi Vieät vaø ñaøy moät soá ngöôøi sang Linh Laêng (Hoà Nam). Muøa thu naêm 44, Maõ Vieän mang quaân veà Trung Quoác, nöôùc ta böôùc vaøo thôøi kyø Baéc thuoäc laàn thöù hai. 2.2. NHÖÕNG CUOÄC KHÔÛI NGHÓA LÔÙN THÔØI KYØ BAÉC THUOÄC LAÀN THÖÙ HAI 2.2.1. Töø sau Tröng Vöông ñeán tröôùc Lyù Nam Ñeá (43-542), Khôûi nghóa Baø Trieäu Sau cuoäc ñaøn aùp taøn baïo cuûa Maõ Vieän, phong traøo ñaáu tranh vuõ trang cuûa caùc daân toäc vaø nhaân daân hai quaän Giao Chæ vaø Cöûu Chaân taïm thôøi laéng xuoáng moät thôøi gian. Nhaø Haùn thi haønh chính saùch thoáng trò tröïc tieáp nhöng vaãn khoâng vôùi tay ñöôïc xuoáng tôùi laøng xaõ cuûa ngöôøi Vieät: “Vieän taâu raèng luaät Vieät vaø luaät Haùn khaùc nhau tôùi hôn möôøi vieäc, nay xin laøm saùng toû cöïu cheá ñoái vôùi ngöôøi Vieät”2. Tuy nhieân, caùc phong traøo ñaáu tranh cuûa nhaân daân Baùch Vieät vaãn lieân tuïc dieãn ra vaøo theá kyû thöù II nhö: naêm 100, nhaân daân huyeän Töôïng Laâm, quaän Nhaät Nam noåi daäy ñoát phaù trò sôû, nhaø cöûa cuûa boïn quan laïi ñoâ hoä; naêm 116, haøng ngaøn ngöôøi ôû Hôïp Phoá noåi daäy ñaùnh phaù quaän Thöông Ngoâ; naêm 137, nhaân daân toaøn quaän Nhaät Nam noåi daäy ñaùnh phaù huyeän lî, Thöù söû chaâu Giao ñònh ñem hôn 2 vaïn quaân vaøo ñaøn aùp, binh lính sôï ñi xa ñaõ noåi daäy laøm binh bieán; naêm 138, nhaân daân hai quaän Nhaät Nam, Cöûu Chaân laïi noåi daäy khôûi nghóa; naêm 144, hôn 1000 daân quaän Nhaät Nam noåi daäy lieân keát vôùi nhaân daân quaän Cöûu Chaân ñaùnh phaù caùc thaønh aáp cuûa boïn quan laïi ngöôøi Haùn; töø naêm 157 ñeán 160, Chu Ñaït laõnh ñaïo nhaân daân huyeän Cö Phong (quaän Nhaät Nam) noåi daäy khôûi nghóa; töø naêm 178 ñeán 181, Löông Long laõnh ñaïo nhaân daân Giao Chæ, Cöûu Chaân, Nhaät Nam noåi daäy khôûi nghóa; naêm 190, Khu Lieân laõnh ñaïo nhaân daân quaän Töôïng Laâm (Nhaät Nam) noåi daäy khôûi nghóa laäp ra nöôùc Chieâm Thaønh. Nhìn chung, phong traøo ñaáu tranh giaønh ñoäc laäp cuûa nhaân daân ta taïm thôøi chìm laéng trong theá kyû thöù nhaát nhöng laïi buøng leân maïnh meõ trong theá kyû thöù II. Maëc duø bò ñaøn aùp nhöng ñaõ theå hieän tinh thaàn ñaáu tranh lieân tuïc cuûa nhaân daân ta, thuùc ñaåy nhaân toá coá keát, tinh thaàn ñoaøn keát toaøn daân choáng laïi aùch ñoâ hoä cuûa phong kieán Haùn toäc. Sang ñeán ñaàu theá kyû thöù III, chính quyeàn thoáng nhaát Trung Hoa suy yeáu, quan laïi ngöôøi Haùn cai trò nöôùc ta thöôøng heát söùc gian aùc vaø aâm möu caùt cöù. Nhaân daân ta lieân tuïc noåi daäy choáng laïi chính quyeàn ñoâ hoä. Naêm 248, Baø Trieäu (coøn goïi laø Naøng Trinh, Trieäu 2 Haäu Haùn thö, q54, daãn theo Hoàng Nam vaø Hoàng Lónh (chuû bieân), Nhöõng trang söû veû vang cuûa daân toäc Vieät Nam choáng phong kieán Trung Quoác xaâm löôïc, Sñd, Taäp I, tr 119. ThS. Buøi Vaên Huøng Khoa Lòch Söû
  16. Truyeàn thoáng choáng giaëc ngoaïi xaâm cuûa daân toäc Vieät Nam - 16 – Trinh Nöông, Trieäu Quoác Trinh, Trieäu Thò Trinh, Trieäu AÅu), cuøng anh laø Trieäu Quoác Ñaït phaát côø khôûi nghóa. Töø caên cöù Tuøng Sôn (Thanh Hoùa), Baø Trieäu tieán ra Baéc. Chính quyeàn ñoâ hoä cuûa Ñoâng Ngoâ tan raõ. Trieàu Ngoâ phaûi cöû Luïc Daän laøm thöù söû Giao Chaâu, An Nam Hieäu uyù, ñem khoaûng 8000 quaân sang ñaøn aùp. Cuoäc khôûi nghóa cuûa Baø Trieäu thaát baïi nhöng hình aûnh ngöôøi con gaùi kieân trinh baát khuaát, vaãn ngôøi saùng trong lòch söû daân toäc. Caâu noùi noåi tieáng cuûa baø: “Toâi chæ muoán cöôõi côn gioù maïnh, ñaïp luoàng soùng döõ, cheùm caù kình ôû bieån Ñoâng, ñaùnh ñuoåi quaân Ngoâ, giaønh laïi giang sôn, côûi aùch noâ leä chöù khoâng chòu khom löng laøm tyø thieáp ngöôøi ta” vaãn vang voïng cuøng non soâng. 2.2.2. Cuoäc khôûi nghóa Lyù Bí Sau khi cuoäc khôûi nghóa cuûa Baø Trieäu keát thuùc, phong traøo ñaáu tranh giaønh ñoäc laäp cuûa nhaân ta vaãn dieãn ra maïnh meõ. Naêm 262, Quaän laïi Giao Chæ Laõ Höng noåi binh gieát thaùi thuù; naêm 271, nhaân daân ôû Phuø Nghieâm Di vaø Cöûu Chaân noåi daäy choáng Ngoâ; naêm 299, thuù binh ôû Cöûu Chaân do Trieäu Chí caàm ñaàu noåi daäy ñaùnh ñuoåi thaùi thuù Taây Taán; töø naêm 317 ñeán 323, Ñoác quaân Löông Thaïc noåi binh gieát cheát thöù söû Ñoâng Taán; naêm 411, Lyù Ñòch, Lyù Thoaùt noåi daäy khôûi nghóa ñaùnh phaù Long Bieân ñaùnh ñuoåi quan laïi Ñoâng Taán; naêm 468, Lyù Tröôøng Nhaân vaø Lyù Thuùc Hieán laõnh ñaïo nhaân daân noåi daäy khôûi nghóa, ñuoåi heát quan laïi nhaø Toáng, töï xöng thöù söû Chaâu Giao; töø naêm 502 ñeán naêm 516, Nguyeãn Toâng Hieáu noåi daäy, thoaùt ly chính quyeàn nhaø Löông. Nhö vaäy, cuoäc ñaáu tranh cuûa nhaân daân ta ñaõ khoâng ngöøng dieãn ra laøm tieàn ñeà cho cuoäc khôûi nghóa Lyù Bí buøng noå vaø thaéng lôïi. Naêm 542, Lyù Bí phaát côø khôûi nghóa. Lyù Bí queâ ôû huyeän Thaùi Bình (thò xaõ Sôn Taây ngaøy nay), oâng laø ngöôøi Vieät goác Haùn, nhaân loøng oaùn haän cuûa daân maø lieân keát vôùi haøo kieät caùc chaâu, ñoàng thôøi noåi daäy choáng nhaø Löông. Tham gia cuoäc khôûi nghóa coù Tinh Thieàu laø ngöôøi raát gioûi vaên chöông, Phaïm Tu, cha con Trieäu Tuùc laø nhöõng ngöôøi raát gioûi voõ. Cuoäc khôûi nghóa ñaõ nhanh choùng thaønh coâng, thöù söû Chaâu Giao laø Tieâu Tö, phaûi troán khoûi chaâu thaønh Long Bieân (Baéc Ninh) veà Trung Quoác. Thaùng 4 naêm 542, nhaø Löông sai Thöù söû Vieät Chaâu Traàn Haàu, Thöù söû La Chaâu Nònh Cöï, Thöù söû An Chaâu Lyù Trí, Thöù söû AÙi Chaâu Nguyeãn Haùn, töø hai phía Baéc, Nam cuøng tieán ñaùnh Lyù Bí. Cuoäc phaûn kích naøy cuûa giaëc Löông hoaøn toaøn thaát baïi. Lyù Bí ñaõ kieåm soaùt ñöôïc toaøn boä vuøng ñaát nöôùc ta töø Ñöùc Chaâu (Haø Tónh) tôùi baùn ñaûo Hôïp Phoá. Bò thua ñau, vua Löông laïi sai Thöù söû Cao Chaâu Toân Quyùnh, Thöù söû Taân Chaâu Lö Töû Huøng mang quaân sang ñaùnh nöôùc ta. Thaùng 1 naêm 543, quaân giaëc tieán vaøo Hôïp Phoá, Lyù Bí phuïc binh chaën ñaùnh tieâu dieät quaù nöûa ñaïo quaân xaâm löôïc naøy. ThS. Buøi Vaên Huøng Khoa Lòch Söû
  17. Truyeàn thoáng choáng giaëc ngoaïi xaâm cuûa daân toäc Vieät Nam - 17 – ÔÛ phía Nam, quaân Chieâm Thaønh ñaùnh phaù Ñöùc Chaâu. Thaùng 5 naêm 543, Lyù Bí cöû töôùng Phaïm Tu mang quaân vaøo phöông Nam ñaùnh tan quaân Chieâm Thaønh ôû Cöûu Ñöùc, vua Chieâm Thaønh laø Rudravarman I phaûi daãn taøn quaân chaïy veà nöôùc. Sau nhöõng thaéng lôïi treân, thaùng 2 naêm 544, Lyù Bí leân ngoâi vua, ñaët nieân hieäu laø Thieân Ñöùc, quoác hieäu laø Vaïn Xuaân, ñoùng ñoâ ôû mieàn cöûa soâng Toâ Lòch (Haø Noäi ngaøy nay), xaùc ñònh raïch roøi cöông vöïc laõnh thoå, ñuùc tieàn rieâng. Trong trieàu ñình, ngoaøi Hoaøng ñeá laø ngöôøi ñöùng ñaàu, beân döôùi coù hai ban vaên voõ, Tinh Thieàu ñöùng ñaàu ban vaên, Phaïm Tu ñöùng ñaàu ban voõ, Trieäu Tuùc laøm Thaùi phoù, Lyù Phuïc Man traán giöõ bieân caûnh, ... Ñoù laø moät moâ hình nhaø nöôùc theo cheá ñoä trung öông taäp quyeàn. Lyù Nam Ñeá ñaõ xaây döïng ñaøi Vaïn xuaân ñeå vaên voõ baù quan trieàu hoäi, xaây döïng chuøa Khai Quoác (Traán Quoác sau naøy) ñeå chaán höng Phaät giaùo. Muøa heø naêm 545, nhaø Löông laïi toå chöùc moät cuoäc xaâm löôïc Vaïn Xuaân môùi. Ñaïi töôùng cuûa giaëc Löông laø Döông Phieâu vaø Traàn Baù Tieân, quaân xaâm löôïc leân tôùi haøng vaïn teân. Töø Phieân Ngung (Quaûng Chaâu), quaân xaâm löôïc tieán vaøo nöôùc ta theo con ñöôøng ven bieån Ñoâng Baéc. Thaùng 7 naêm 545, Lyù Bí chaën ñaùnh quaân Löông ôû Chu Dieân roài ruùt lui veà giöõ thaønh soâng Toâ Lòch. Quaân Löông tieáp tuïc tieán coâng, Lyù Bí buoäc phaûi ruùt veà giöõ thaønh Gia Ninh (Vieät Trì), töôùng Phaïm Tu ñaõ oanh lieät hy sinh taïi cöûa soâng Toâ Lòch. Cuïc dieän coá thuû cuûa Lyù Nam Ñeá keùo daøi suoát muøa khoâ naêm 545. Ngaøy 25 thaùng 2 naêm 546, quaân Löông ñaõ haï ñöôïc thaønh Gia Ninh. Lyù Nam Ñeá ruùt lui vaøo mieàn Ñoäng Laõo ôû Taân Cöông (treân löu vöïc soâng Loâ) ñeå xaây döïng vaø cuûng coá löïc löôïng. Thaùng 10 naêm 546, Lyù Nam Ñeá laïi keùo quaân veà ñoùng thuyû traïi ôû vuøng hoà Ñieån Trieät (xaõ Töù Yeân, Laäp Thaïch, Phuù Thoï). Quaân Löông töø Gia Ninh, ngöôïc doøng soâng Loâ tieán leân bao vaây Lyù Nam Ñeá ôû hoà Ñieån Trieät. Tröôùc theá traän cuûa Lyù Nam Ñeá, quaân Löông e ngaïi khoâng daùm tieán coâng. Nhöng ñeâm aáy ñoät nhieân möa to, nöôùc soâng roùt aøo aøo vaøo hoà Ñieån Trieät, quaân Löông nhaân theá taäp kích baát ngôø vaøo traän ñòa cuûa Lyù Nam Ñeá. Nghóa quaân khoâng kòp phoøng bò neân tan vôõ, Lyù Nam Ñeá phaûi nöông naùu trong ñoäng Khuaát Laõo (Tam Noâng, Phuù Thoï) vaø trao binh quyeàn cho Trieäu Quang Phuïc. Löïc löôïng khaùng chieán cuûa Lyù Nam Ñeá coøn laïi chia laøm hai caùnh. Moät caùnh theo Lyù Thieân Baûo, anh ruoät Lyù Bí goàm khoaûng 2 vaïn quaân, tieán ñaùnh Ñöùc Chaâu, AÙi Chaâu (Thanh Hoaù) vaø chieám cöù ñoäng Daõ Naêng, xöng laø Ñaøo Lang Vöông. Moät caùnh khaùc theo Trieäu Quang Phuïc goàm hôn 1 vaïn quaân lui veà döïng caên cöù môùi ôû ñaàm Daï Traïch (baõi Maøn Troø, Khoaùi Chaâu, Höng Yeân). Nghóa quaân vöøa luyeän taäp, vöøa saûn xuaát, ban ngaøy aån naùu, ban ñeâm ñi thuyeàn nheï ra ñaùnh uùp caùc traïi giaëc. Nghe tin Lyù Nam Ñeá maát (548), Trieäu Quang Phuïc lieàn xöng laø Trieäu Vieät Vöông. ThS. Buøi Vaên Huøng Khoa Lòch Söû
  18. Truyeàn thoáng choáng giaëc ngoaïi xaâm cuûa daân toäc Vieät Nam - 18 – Quaân Löông coá söùc ñaùnh vaøo ñaàm Daï Traïch nhaèm phaù vôõ ñaàu naõo khaùng chieán cuûa ta nhöng aâm möu ñoù khoâng thöïc hieän ñöôïc. Töø naêm 547 ñeán naêm 550, töông quan löïc löôïng ngaøy caøng thay ñoåi, löïc löôïng khaùng chieán cuûa Trieäu Quang Phuïc ñaõ lôùn maïnh. Naêm 548, trieàu Löông xaûy ra loaïn Haàu Caûnh, Traàn Baù Tieân lieàn trôû veà Trung Quoác vaø cöôùp ngoâi nhaø Löông vaøo naêm 557. Chôùp thôøi cô ñoù, Trieäu Quang Phuïc môû moät cuoäc toång phaûn coâng lôùn, chieám laïi chaâu thaønh Long Bieân, queùt saïch quaân giaëc ra khoûi bôø coõi, giaønh laïi quyeàn töï chuû treân toaøn ñaát nöôùc. Neàn ñoäc laäp cuûa daân toäc ta coøn non treû chöa vöõng chaéc thì phaûi ñoái ñaàu vôùi söï caùt cöù. Naêm 557, Lyù Phaät Töû tìm veà queâ cuõ, loâi keùo hoï haøng phe caùnh, gaây chieán vôùi Trieäu Vieät Vöông. Sau 5 laàn giaùp chieán khoâng phaân thaéng baïi, hai phe ñaõ taïm thôøi giaûng hoaø, keát moái thoâng gia, phaân chia ñòa giôùi ôû baõi Quaân Thaàn (Töø Lieâm, Haø Noäi). Naêm 571, Lyù Phaät Töû ñaùnh uùp Trieäu Vieät Vöông, leân ngoâi Hoaøng ñeá, söû cuõ goïi laø Haäu Lyù Nam Ñeá. ÔÛ Trung Quoác, nhaø Tuyø thaønh laäp (581), thoáng nhaát Trung Quoác (589) vaø baét ñaàu nhoøm ngoù phöông Nam. Lyù Phaät Töû, beân trong vaãn töï xöng laø Nam Ñeá nhöng beân ngoaøi cuõng phaûi toû ra thaàn phuïc phuû toång quaûn Queá Chaâu. Ñaàu naêm 602, nhaø Tuyø goïi Lyù Phaät Töû vaøo chaàu. Lyù Phaät Töû ñaõ hieân ngang choáng laïi leänh cuûa vua Tuyø vaø chuaån bò löïc löôïng ñeå ñoái phoù. Lyù Phaät Töû ñaõ chia quaân ñoùng giöõ ba nôi hieåm yeáu. Lyù Ñaïi Quyeàn (con cuûa ngöôøi anh Lyù Phaät Töû) ñem ñaïi quaân traán giöõ thaønh Long Bieân, Lyù Phoå Ñænh traán giöõ thaønh OÂ Dieân (Ñan Phöôïng, Haø Taây), Lyù Phaät Töû thaân thoáng suaát ñaïi quaân phoøng ngöï taïi thaønh Coå Loa. Thaùng gieâng naêm 603, vua Tuyø phong Löu Phöông laøm Giao Chaâu ñaïo haønh quaân toång quaûn, Kính Ñöùc Löôïng laøm tröôûng sö daãn möôøi vaïn quaân xaâm löôïc nöôùc ta. Quaân Tuyø tieán tôùi nuùi Ñoâ Lung (Tuï Long, Haø Giang) thì bò hai ngaøn quaân ta phuïc kích chaën ñaùnh. Löu Phöông thuùc quaân vöôït qua tieán veà bao vaây Coå Loa. Tröôùc söï taán coâng cuûa quaân giaëc, Lyù Phaät Töû ñaõ phaûi ñaàu haøng vaø bò baét ñem veà Tröôøng An. Nhöõng töôùng lónh cuûa Lyù Phaät Töû tieáp tuïc chieán ñaáu ôû caùc nôi nhöng ñeàu bò Löu Phöông gieát haïi. Löu Phöông coøn tieán ñaùnh Chieâm Thaønh naêm 605, cöôùp vaøng baïc chaâu baùu vaø laäp ba chaâu môùi ôû phía Nam Hoaønh Sôn. Nöôùc ta laïi rôi vaøo aùch thoáng trò cuûa phong kieán Trung Quoác. 2.3. NHÖÕNG CUOÄC KHÔÛI NGHÓA LÔÙN THÔØI KYØ BAÉC THUOÄC LAÀN THÖÙ III VAØ COÂNG CUOÄC KHOÂI PHUÏC QUYEÀN TÖÏ CHUÛ DAÂN TOÄC ÑAÀU THEÁ KYÛ X 2.3.1. Aùch thoáng trò cuûa Tuøy - Ñöôøng Sau khi chieám ñöôïc nöôùc ta, nhaø Tuyø boû chaâu, thu nhoû quaän. Mieàn ñaát nöôùc ta goàm boán quaän laø Giao Chæ (Baéc boä), Cöûu Chaân (Thanh Hoaù), Nhaät Nam (Ngheä An, Haø Tónh) ThS. Buøi Vaên Huøng Khoa Lòch Söû
  19. Truyeàn thoáng choáng giaëc ngoaïi xaâm cuûa daân toäc Vieät Nam - 19 – vaø Ninh Vieät (mieàn Ñoâng Baéc vaø moät phaàn Quaûng Ñoâng, Trung Quoác). Naêm 607, trò sôû quaän Giao Chæ ñöôïc dôøi töø Long Bieân veà Toáng Bình (Haø Noäi). Döôùi thôøi Ñöôøng (618 - 905), nhaø Ñöôøng laïi baõi boû caùc quaän, khoâi phuïc laïi heä thoáng caùc chaâu. Naêm 622, nhaø Ñöôøng laäp Giao Chaâu ñoâ hoä phuû, tôùi naêm 679, ñoåi thaønh An Nam ñoâ hoä phuû. Ñieàu naøy chöùng toû phong kieán phöông Baéc ñaõ khoâng theå bieán mieàn ñaát nöôùc ta thaønh noäi ñòa cuûa Trung Quoác. Nhaø Ñöôøng chia An Nam ñoâ hoä phuû thaønh 12 chaâu, 59 huyeän, döôùi huyeän laø höông, xaõ. Ñöùng ñaàu moãi chaâu laø chöùc thöù söû, huyeän laø tri huyeän, nhöng quyeàn löïc chính trò treân mieàn ñaát nöôùc ta ngaøy caøng taùch khoûi söï khoáng cheá tröïc tieáp cuûa trieàu ñình Tröôøng An. Caùc teân quan laïi nhaø Ñöôøng cai trò nöôùc ta, thöôøng raát taøn baïo, boùc loät nhaân daân ta heát söùc naëng neà, nhaân daân ta ñaõ khoâng ngöøng noåi daäy ñaáu tranh giaønh quyeàn ñoäc laäp daân toäc. Ñaùng chuù yù laø caùc cuoäc khôûi nghóa: Lyù Töï Tieân vaø Ñinh Kieán (687), Mai Thuùc Loan (722), Phuøng Höng (766 - 769), Döông Thanh (819 - 820). 2.3.2. Khôûi nghóa Lyù Töï Tieân vaø Ñinh Kieán (687) Nhaân loøng caêm phaãn cuûa nhaân daân, vaøo naêm 687, Lyù Töï Tieân (khoâng roõ thaønh phaàn xuaát thaân, tuoåi taùc vaø queâ quaùn) ñaõ phaùt ñoäng moät cuoäc khôûi nghóa lôùn. Vieân Ñoâ hoä Löu Dieân Höïu ñem quaân ñaøn aùp, gieát haïi Lyù Töï Tieân. Nhöng caùc thuû lónh nghóa quaân khaùc laø Ñinh Kieán vaø Tö Thaän tieáp tuïc chæ huy cuoäc khôûi nghóa. Nghóa quaân bao vaây vaø phaù tan phuû thaønh Toáng Bình, gieát cheát Löu Dieân Höïu. Nhaø Ñöôøng ñaõ cöû Tö maõ Queá Chaâu Taøo Huyeàn Tónh vaø Ñoâ ñoác Quaûng Chaâu Phuøng Nguyeân Thöôøng chia quaân laøm 2 ñöôøng thuyû, boä keùo sang ñaøn aùp. Ñinh Kieán vaø Tö Thaän töû traän, nghóa quaân tan vôõ. 2.3.3. Khôûi nghóa Mai Thuùc Loan (722) Mai Thuùc Loan (coøn goïi laø Mai Huyeàn Thaønh), queâ ôû Mai Phuï (Thaïch Haø, Haø Tónh), sau leân ôû vuøng Ngoïc Tröøng (Nam Ñaøn, Ngheä An). OÂng nhaø ngheøo, phaûi ñi ôû ñôï cho nhaø giaøu, chaên traâu, caày ruoäng nhöng raát khoeû vaø saùng daï, ngöôøi ñen truõi, noåi tieáng gioûi vaät caû moät vuøng. Naêm 722, Mai Thuùc Loan keâu goïi ñoaøn daân phu gaùnh vaûi noäp coáng cho nhaø Ñöôøng noåi daäy khôûi nghóa. Töø caên cöù Sa Nam (coøn goïi laø thaønh Vaïn An), Mai Thuùc Loan tieán ra Baéc, coâng phaù phuû thaønh Toáng Bình. Beø luõ ñoâ hoä Quang Sôû Khaùch phaûi boû chaïy veà nöôùc. Mai Thuùc Loan leân ngoâi vua (coøn goïi laø Mai Haéc Ñeá), ñoùng ñoâ ôû Vaïn An. Nhaø Ñöôøng sai Döông Töû Huùc vaø Quang Sôû Khaùch mang 10 vaïn quaân sang ñaøn aùp cuoäc khôûi nghóa. Sau nhieàu traän ñaùnh khoác lieät, töø löu vöïc soâng Hoàng ñeán löu vöïc soâng Lam, cuoái cuøng, Mai Haéc Ñeá töû traän, nghóa quaân tan vôõ. ThS. Buøi Vaên Huøng Khoa Lòch Söû
  20. Truyeàn thoáng choáng giaëc ngoaïi xaâm cuûa daân toäc Vieät Nam - 20 – 2.3.4. Khôûi nghóa Phuøng Höng (766 - 791) Phuøng Höng queâ ôû xaõ Ñöôøng Laâm (Ba Vì, Haø Taây), doøng doõi quan lang, nhaø giaøu, coù uy tín lôùn trong vuøng. Anh em Phuøng Höng, Phuøng Haûi coù söùc khoeû vaät noåi traâu, ñaùnh ñöôïc hoå, coõng thuyeàn naëng ñi haøng chuïc daëm. Naêm 766, Phuøng Höng phaùt ñoäng cuoäc khôûi nghóa. Töø Ñöôøng Laâm, nghóa quaân tieán leân ñaùnh chieám ñöôïc caû moät mieàn roäng lôùn quanh vuøng Phong Chaâu (Phuù Thoï), xaây döïng thaønh caên cöù choáng giaëc. Phuøng Höng xöng laøm Ñoâ quaân, Phuøng Haûi laø Ñoâ baûo, cuøng laõnh ñaïo nghóa quaân tieáng xuoáng bao vaây phuû thaønh Toáng Bình. Teân quan ñoâ hoä Cao Chính Bình ñem quaân ra ngoaøi thaønh ñoùn ñaùnh nghóa quaân, bò thua to, trôû veà lo quaù phaùt beänh maø cheát. Nghóa quaân chieám ñöôïc phuû thaønh roài ñaùnh ñuoåi quaân ñoâ hoä veà nöôùc. Phuøng Höng döïng quyeàn töï chuû ñöôïc 7 naêm thì maát. Trong noäi boä nghóa quaân xaûy ra tranh chaáp quyeàn löïc. Boà Phaù Caàn laäp con Phuøng Höng laø Phuøng An leân noái nghieäp, Phuøng Haûi neù traùnh Boà Phaù Caàn, boû leân ñoäng Chu Nham (?). Phuøng An daâng toân hieäu cha laø Boá Caùi ñaïi vöông. Cuoái naêm 791, nhaø Ñöôøng cöû Trieäu Xöông mang quaân sang ñaøn aùp, cuoäc khôûi nghóa bò thaát baïi, neàn töï chuû môùi xaây döïng ñöôïc hôn 9 naêm laïi bò tan vôõ. 2.3.5. Khôûi nghóa Döông Thanh (819 - 820) Döông Thanh laø moät thuû lónh ngöôøi Vieät, doøng doõi haøo tröôûng laâu ñôøi, coù theá löïc, laøm thöù söû Chaâu Hoan. Ñeå deã beà kieàm cheá oâng, vieân quan ñoâ hoä Lyù Töôïng Coå ñaõ ñieàu oâng veà Toáng Bình laøm nha moân töôùng. Vaøo naêm 819, Lyù Töôïng Coå sai Döông Thanh mang 3 ngaøn quaân ñi ñaøn aùp cuoäc khôûi nghóa cuûa nhaân daân Taøy, Nuøng, Traùng ôû Man Hoaøng Ñoäng. Döông Thanh cuøng vôùi con trai laø Döông Chí Lieät, Ñoã Syõ Giao keâu goïi binh syõ quay laïi taán coâng thaønh Toáng Bình, gieát cheát Lyù Töôïng Coå cuøng hôn 1000 thuû haï cuûa y, chieám giöõ phuû thaønh. Nhaø Ñöôøng sai Queá Troïng Vuõ caát quaân sang ñaùnh. Döông Thanh cuøng con laø Döông Chí Trinh bò giaëc gieát, Döông Chí Lieät vaø Ñoã Syõ Giao lui quaân veà giöõ Tröôøng Chaâu (Yeân Moâ, Ninh Bình) nhöng ít laâu sau bò thaát baïi. Nhaân daân ta, döôùi söï laõnh ñaïo cuûa taàng lôùp haøo tröôûng yeâu nöôùc vaãn khoâng ngöøng noåi daäy khôûi nghóa, haàu heát boïn ñoâ hoä ñeàu phaûi boû chaïy veà nöôùc. 2.3.6. Coâng cuoäc khoâi phuïc quyeàn töï chuû daân toäc ñaàu theá kyû X ƒ Hoï Khuùc vaø coâng cuoäc ñaáu tranh giaønh quyeàn töï chuû (905 - 930) Naêm 866, nhaø Ñöôøng ñoåi teân An Nam ñoâ hoä phuû thaønh Tónh Haûi quaân tieát traán, ñöùng ñaàu laø chöùc tieát ñoä söù. Phong traøo ñaáu tranh giaønh quyeàn töï chuû daân toäc cuûa nhaân daân ta suoát ba theá kyû tröôùc baùo hieäu söï xuaát hieän cuûa bình minh sau moät ñeâm daøi taêm toái döôùi aùch thoáng trò cuûa phong kieán Trung Quoác. ThS. Buøi Vaên Huøng Khoa Lòch Söû
ADSENSE

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

THÔNG TIN
TRỢ GIÚP
HỖ TRỢ KHÁCH HÀNG
Theo dõi chúng tôi

Chịu trách nhiệm nội dung:

Nguyễn Công Hà - Giám đốc Công ty TNHH TÀI LIỆU TRỰC TUYẾN VI NA

LIÊN HỆ

Địa chỉ: P402, 54A Nơ Trang Long, Phường 14, Q.Bình Thạnh, TP.HCM

Hotline: 093 303 0098

Email: support@tailieu.vn

Giấy phép Mạng Xã Hội số: 670/GP-BTTTT cấp ngày 30/11/2015 Copyright © 2022-2032 TaiLieu.VN. All rights reserved.

 

Đồng bộ tài khoản
3=>0