Đánh giá bước đầu về phương pháp sử dụng chất liệu silicon trong phẫu thuật vỡ sàn hốc mắt

ĐÁNH GIÁ BƯỚC ĐẦU VỀ PHƯƠNG PHÁP SỬ DỤNG CHẤT<br /> LIỆU SILICON TRONG PHẪU THUẬT VỠ SÀN HỐC MẮT<br /> TRẦN ĐÌNH LẬP, DƯƠNG ANH QUÂN, VÕ LÂM PHƯỚC<br /> <br /> Bệnh Viện Trung Ương Huế<br /> TÓM TẮT<br /> Nghiên cứu tiến hành trên 26 bệnh nhân vỡ sàn hốc mắt được điều trị phẫu thuật<br /> tại Khoa Mắt Bệnh Viện Trung Ương Huế từ tháng 1 năm 1998 đến tháng 6 năm 2004.<br /> Tất cả bệnh nhân đều có chỉ định phẫu thuật tái tạo sàn hốc mắt. Chất liệu silicon được<br /> sử dụng cho tất cả các bệnh nhân này và không có trường hợp nào có dấu hiệu không<br /> dung nạp. Kết quả cho thấy 84,6% bệnh nhân đạt kết quả tốt sau khi ra viện.<br /> Kết luận: sử dụng chất liệu silicon để tái tạo sàn hốc mắt trong phẫu thuật vỡ sàn<br /> hốc mắt đạt hiệu quả cao, dễ kiếm, dễ sử dụng và tiết kiệm cho bệnh nhân<br /> <br /> Vỡ xương hốc mắt là một bệnh phổ<br /> biến do một chấn thương đụng dập tác<br /> <br /> làm các mảnh xương vỡ rơi vào các<br /> xoang kế cận.[1.3.5.6]<br /> <br /> động vào sọ và mặt bệnh nhân. Vỡ<br /> xương có thể kèm tổn thương các thành<br /> <br /> <br /> Vỡ dạng cửa sập: là tình trạng các<br /> thành phần của hốc mắt có thể kẹt hoặc<br /> <br /> phần của hốc mắt, các cấu trúc nội sọ, và<br /> các xoang cạnh mũi.[1]<br /> <br /> sa vào xoang hàm qua chỗ xương vỡ của<br /> sàn hốc mắt.<br /> [1]<br /> <br /> Vỡ xương hốc mắt có thể phân loại<br /> như sau: [2]<br /> <br /> Vỡ sàn hốc mắt là một loại vỡ<br /> xương phổ biến trong chấn thương hốc<br /> <br /> <br /> Vỡ trong: tổn hại các thành của hốc<br /> mắt.<br /> <br /> mắt, nó có thể bao gồm cả tình trạng vỡ<br /> trong và /hoặc vỡ ngoài và/hoặc vỡ dạng<br /> <br /> <br /> Vỡ ngoài: tổn hại bờ hốc mắt và<br /> xương kế cận.<br /> <br /> cửa sập, tuỳ theo nguyên nhân gián tiếp<br /> hay trực tiếp. Vỡ xương sàn hốc mắt trực<br /> <br /> <br /> Vỡ phối hợp: tác động cả thành hốc<br /> mắt và bờ hốc mắt. [3]<br /> <br /> tiếp có thể phát triển từ chỗ vỡ ở bờ<br /> dưới hốc mắt. Trong những trường hợp<br /> <br /> <br /> Vỡ blow-out: là một tình trạng vỡ<br /> trong giới hạn ở các thành hốc mắt,và là<br /> một loại vỡ xương gián tiếp thường do<br /> <br /> này chỉ định phẫu thuật sàn hốc mắt cũng<br /> giống như vỡ xương gián tiếp (blow -<br /> <br /> lan rộng của vỡ xương sàn hốc mắt gián<br /> tiếp, cũng có thể kết hợp vỡ xương thành<br /> <br /> Phần lớn các trường hợp vỡ sàn hốc<br /> <br /> out).<br /> mắt gián tiếp hoặc các vỡ xương hốc mắt<br /> khác không cần phẫu thuật. Chỉ định<br /> <br /> trong hốc mắt gián tiếp. Sự vỡ này có thể<br /> <br /> 29<br /> <br /> phẫu thuật được đặt ra khi có một trong<br /> các dấu hiệu sau:[4]<br /> <br /> cũng cao không phù hợp với túi tiền của<br /> người bệnh. Do đó việc tìm một chất liệu<br /> thay thế thích hợp cho phẫu thuật này là<br /> <br /> <br /> Vỡ xương rộng từ 50% sàn hốc mắt<br /> hoặc lớn hơn (xác định bằng cắt lớp vi<br /> tính hoặc Xquang), đặc biệt nếu kèm vỡ<br /> <br /> rất cần thiết.<br /> Mục đích của nghiên cứu này nhằm<br /> đánh giá kết quả sử dụng silicon trong<br /> <br /> rộng thành trong, vỡ xương hốc mắt rộng<br /> thường bị lõm mắt.<br /> <br /> phẫu thuật vỡ sàn hốc mắt, qua đó có thể<br /> áp dụng rộng rãi chất liệu này như một<br /> chất liệu chọn lựa khi mà các chất liệu<br /> khác chúng ta chưa có hoặc không có<br /> <br /> <br /> Song thị kèm hạn chế vận nhãn,<br /> test cưỡng bức cơ dương tính 7-10 ngày<br /> sau chấn thương và trên phim Xquang<br /> hoặc CTscan có hình ảnh vỡ xương sàn<br /> <br /> điều kiện sử dụng.<br /> <br /> hốc mắt.<br /> ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP<br /> 1.<br /> Đối tượng nghiên cứu:<br /> 26 bệnh nhân vỡ sàn hốc mắt được<br /> điều trị phẫu thuật tại Khoa Mắt Bệnh<br /> Viện Trung Ương Huế từ tháng 1 năm<br /> 1998 đến tháng 6 năm 2004.<br /> <br /> <br /> Lõm mắt trên 2mm mà bệnh nhân<br /> không chấp nhận về mặt thẩm mỹ.<br /> Về chất liệu tái tạo sàn hốc mắt<br /> (chèn chỗ khuyết xương) có thể dùng:<br /> Ghép xương tự thân (mào chậu,<br /> xương sọ, xương sườn): chất liệu này an<br /> toàn, dùng cho những khuyết xương rộng<br /> hoặc để điều chỉnh lõm mắt ở giai đoạn<br /> di chứng.<br /> <br /> 2.<br /> <br /> Phương pháp nghiên cứu:<br /> Các bệnh nhân được khám, đánh<br /> giá tình trạng vỡ sàn hốc mắt theo tiêu<br /> <br /> Implants dị loại: được sử dụng rộng<br /> rãi, tránh phiền phức khi lấy xương. Hiện<br /> nay gồm có các loại sau:<br /> Implants kim khí dứơi kiểu miếng<br /> <br /> chuẩn thường quy bao gồm thăm hỏi<br /> bệnh sử, khám mắt tổng quát, đánh giá<br /> tình trạng vận nhãn, thực hiện test cưỡng<br /> bức cơ, đo độ lồi mắt bằng thước Hertel,<br /> <br /> mỏng đục lỗ Vitallium hoặc Titanium là<br /> miếng đỡ mạnh, mảnh và dễ uốn.<br /> Implants tự tiêu dùng tạo cale<br /> xương: miếng lỗ vicryl, PDS,<br /> <br /> chẩn đoán hình ảnh bằng Xquang hoặc<br /> CTscan. Và được phẫu thuật tạo hình hốc<br /> mắt bằng silicon.<br /> 2.1. Kỹ thuật mổ:<br /> Những bệnh nhân vào viện trong<br /> tình trạng còn sưng và xuất huyết hốc<br /> mắt được dùng steroid liều 1mg/kg cân<br /> nặng/ ngày trong 7 ngày để giảm phù<br /> <br /> hydroxyapatite, san hô.<br /> Implants không tiêu bằng silicon,<br /> supramid hoặc teflon.<br /> Tại Bệnh Viện Trung Ương Huế<br /> những chất liệu trên thực sự khó kiếm,<br /> hoặc nếu có thể kiếm được thì giá thành<br /> <br /> trước khi phẫu thuật.<br /> <br /> 30<br /> <br /> Tất cả bệnh nhân vỡ sàn hốc mắt<br /> đều được gây mê. Đặt chỉ cơ trực dưới<br /> (để trắc nghiệm cưỡng bức cơ). Rạch da<br /> <br /> lần/ngày. Cắt chỉ sau 7 ngày và cho ra<br /> viện. Bệnh nhân được tái khám theo dõi<br /> định kỳ.<br /> <br /> đường ngang bờ hốc mắt, bộc lộ bờ hốc<br /> mắt, tách màng xương hốc mắt ra khỏi<br /> sàn hốc mắt, bộc lộ chỗ xương vỡ giải<br /> <br /> Kết quả phẫu thuật được đánh giá<br /> theo 3 mức độ sau:<br /> <br /> Tốt: bệnh nhân đạt yêu cầu về chức<br /> năng và thẩm mỹ. Hết song thị, hết hạn<br /> chế vận nhãn, hết lõm mắt và không thải<br /> miếng silicon.<br /> <br /> phóng mô và cơ ra khỏi chỗ xương sàn bị<br /> vỡ, đặt miếng silicon kích thước tuỳ<br /> thuộc vào kích thước lỗ vỡ sàn để ngăn<br /> ngừa tái phát dính và kẹt mô. Khâu phục<br /> <br /> <br /> Đạt: bệnh nhân còn lõm mắt hoặc/<br /> và song thị hoặc/ và hạn chế vận nhãn<br /> <br /> hồi màng xương, cân cơ bằng chỉ vicryl<br /> 5/0, khâu phục hồi da bằng chỉ nylon 6/0.<br /> Tra mỡ kháng sinh và băng mắt.<br /> <br /> nhưng có cải thiện hơn trước phẫu thuật<br /> và không thải miếng silicon.<br /> <br /> 2.2. Chất liệu thay thế:<br /> Chất liệu silicon mà chúng tôi sử<br /> dụng là silicon dạng khối sử dụng trong<br /> chỉnh hình sống mũi được gửi cắt tại<br /> khoa giải phẫu bệnh thành từng miếng<br /> <br /> <br /> Chưa đạt: vẫn còn song thị và hạn<br /> chế vận nhãn dù có cải thiện hơn trước<br /> mổ và có dấu hiệu thải miếng silicon.<br /> KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU<br /> 1.<br /> Tình hình bệnh nhân nghiên cứu:<br /> Chúng tôi tiến hành điều trị cho 26<br /> bệnh nhân [20 nam (77%), 6 nữ (23%)],<br /> <br /> mỏng 4x6x1mm được đóng gói và tiệt<br /> trùng bằng EOGas (Etylen Oxid Gas) ở<br /> nhiệt độ thấp (500C) trong vòng 12 giờ<br /> tại khoa chống nhiễm khuẩn Bệnh viện<br /> <br /> 3 trường hợp mắt phải (11,5%), 23<br /> trường hợp mắt trái (98,5%)<br /> <br /> Trung ương Huế. Chất liệu silicon này có<br /> đặc điểm: khá bền chắc, có độ dẻo tốt, dễ<br /> kiếm, rẻ tiền và hơn hết là tính tương hợp<br /> sinh học cao.<br /> 2.3. Chăm sóc sau mổ:<br /> Bệnh nhân được sử dụng kháng<br /> sinh toàn thân, thuốc chống viêm,<br /> vitamin và tra mỡ kháng sinh tại chỗ 3<br /> <br /> Bảng 1. Phân tích tuổi và giới tính của các bệnh nhân chấn thương vỡ sàn hốc mắt<br /> Tuổi<br /> <br /> 50 tuổi<br /> <br /> Tổng số<br /> <br /> Nam<br /> <br /> 02<br /> <br /> 17<br /> <br /> 01<br /> <br /> 02<br /> <br /> 20<br /> <br /> 04<br /> <br /> 02<br /> <br /> Nữ<br /> <br /> 31<br /> <br /> 06<br /> <br /> Tổng cộng<br /> <br /> 02<br /> <br /> 19<br /> <br /> 03<br /> <br /> 02<br /> <br /> 26<br /> <br /> Tất cả bệnh nhân này đều được<br /> <br /> trường hợp (73%). Chủ yếu là do tai nạn<br /> <br /> chẩn đoán vỡ sàn hốc mắt và được phẫu<br /> thuật, trong đó nam chiếm 77%, nữ<br /> chiếm 23%. Độ tuổi lao động chiếm 19<br /> <br /> giao thông: 24 trường hợp (92,3%), 2<br /> trường hợp do tai nạn sinh hoạt (7,3%).<br /> <br /> Bảng 2. Thời gian từ khi chấn thương đến khi được phẫu thuật.<br /> Ngày<br /> <br /> Số lượng<br /> <br /> Tỷ lệ(%)<br /> <br /> 90 ngày-1năm<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> > năm<br /> <br /> 2<br /> <br /> 7,9<br /> <br /> Tổng cộng<br /> <br /> 26<br /> <br /> 100,0<br /> <br /> Số bệnh nhân đến nhập viện dưới<br /> <br /> 23%, từ 15 ngày đến 1 năm chiếm 69,1%<br /> <br /> 15 ngày sau khi chấn thương chỉ chiếm<br /> <br /> và lớn hơn 1 năm là 7,9 %.<br /> <br /> Bảng 3. Triệu chứng lâm sàng<br /> Triệu chứng<br /> <br /> Số lượng<br /> <br /> Tỷ lệ<br /> <br /> Có<br /> <br /> Không<br /> <br /> Bầm máu<br /> <br /> 04<br /> <br /> 24<br /> <br /> 15,4%<br /> <br /> Song thị<br /> <br /> 23<br /> <br /> 03<br /> <br /> 88,5%<br /> <br /> Giảm thị lực<br /> <br /> 22<br /> <br /> 04<br /> <br /> 84,6%<br /> <br /> Hạn chế vận nhãn<br /> <br /> 23<br /> <br /> 03<br /> <br /> 88,5%<br /> <br /> Test cưỡng bức cơ (+)<br /> <br /> 23<br /> <br /> 07<br /> <br /> 88,5%<br /> <br /> Lõm mắt<br /> <br /> 06<br /> <br /> 20<br /> <br /> 23%<br /> <br /> Giảm cảm giác da<br /> <br /> 12<br /> <br /> 14<br /> <br /> 46,2%<br /> <br /> Có 23 trường hợp có chỉ định phẫu<br /> <br /> chiếm 88,5%, có 3 trường hợp chỉ định<br /> <br /> thuật do kẹt mô và cơ vào chỗ xương vỡ<br /> <br /> phẫu thuật do lõm mắt > 2mm.<br /> <br /> 32<br /> <br /> Bảng 4. Kết quả sử dụng chẩn đoán hình ảnh<br /> Kỹ thuật<br /> chẩn đoán hình ảnh<br /> <br /> Số lượng bệnh nhân<br /> <br /> Tỷ lệ (%) có<br /> giá trị chẩn<br /> <br /> Có giá trị<br /> chẩn đoán<br /> <br /> Không có giá trị<br /> chẩn đoán<br /> <br /> Xquang<br /> <br /> 22<br /> <br /> 04<br /> <br /> 80,8<br /> <br /> CTScan<br /> <br /> 10<br /> <br /> 0<br /> <br /> 100,0<br /> <br /> Toàn bộ bệnh nhân đều được chúng<br /> tôi chỉ định cho chụp Xquang hốc mắt<br /> thẳng nghiêng. Có 4 trường hợp Xquang<br /> <br /> đoán<br /> <br /> không có giá trị chẩn đoán và 6 trường<br /> hợp có tổn thương phối hợp cần phải chỉ<br /> định chụp thêm CTscan.<br /> <br /> Bảng 5. Phương thức điều trị.<br /> Phương thức điều trị<br /> <br /> Số bệnh nhân<br /> <br /> Tỷ lệ (%)<br /> <br /> Đặt silicon<br /> <br /> 20<br /> <br /> 76,9%<br /> <br /> Đặt silicon và phối hợp xử trí với khoa Tai mũi<br /> họng<br /> <br /> 06<br /> <br /> 23,1%<br /> <br /> Trong 26 bệnh nhân vỡ sàn hốc mắt<br /> có 6 trường hợp có tổn thương các thành<br /> <br /> 2.<br /> <br /> hoặc xoang kế cận, chúng tôi đã phối<br /> hợp với Tai Mũi Họng cùng phẫu thuật.<br /> <br /> thuật an toàn, không xảy ra biến chứng<br /> trong quá trình phẫu thuật. Kết quả được<br /> <br /> Tất cả đều được chúng tôi sử dụng<br /> Silicon trong phẫu thuật.<br /> <br /> thể hiện trong bảng 6:<br /> <br /> Kết quả điều trị:<br /> Tất cả 26 bệnh nhân đều được phẫu<br /> <br /> Bảng 6. Kết quả điều trị<br /> Kết quả điều trị<br /> <br /> 1 tuần sau phẫu thuật<br /> <br /> 1 tháng sau phẫu thuật<br /> <br /> Số lượng<br /> <br /> Tỷ lệ (%)<br /> <br /> Số lượng<br /> <br /> Tỷ lệ (%)<br /> <br /> Tốt<br /> <br /> 20<br /> <br /> 76,9<br /> <br /> 22<br /> <br /> 84,6<br /> <br /> Đạt<br /> <br /> 06<br /> <br /> 22,1<br /> <br /> 04<br /> <br /> 13,4<br /> <br /> Chưa đạt<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> Trong 22 bệnh nhân đạt kết quả tốt<br /> có 20 bệnh nhân được điều trị trước 2<br /> tháng kể từ khi chấn thương (xem phân<br /> <br /> tích thời gian từ khi chấn thương đến khi<br /> được phẫu thuật trong bảng 2).<br /> <br /> 33<br /> <br />