Đánh giá hiệu quả điều trị châm cứu tiểu khó, bí tiểu ở sản phụ sau sanh

Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 16 * Phụ bản của Số 1 * 2012<br /> <br /> ĐÁNH GIÁ HIỆU QUẢ ĐIỀU TRỊ CHÂM CỨU TIỂU KHÓ,<br /> BÍ TIỂU Ở SẢN PHỤ SAU SANH<br /> Nguyễn Thị Thanh Hà*<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Tình hình và mục đích nghiên cứu: Bí tiểu, tiểu khó sau sanh ngả âm đạo là một trong những biến chứng<br /> hay gặp. Tình trạng bí tiểu, tiểu khó sau sanh không nguy hiểm đến tính mạng, nhưng gây cho sản phụ nhiều<br /> cảm giác khó chịu như: đau tức bụng và không tiểu được. Bệnh này kéo dài dễ gây nhiễm khuẩn đường tiết<br /> niệu.Theo nghiên cứu của Bệnh viện Phụ sản Từ Dũ năm 2001 – 2002 trên 384 trường hợp sanh ngả âm đạo,<br /> tần suất bí tiểu sau sanh là 13,5%, tỷ lệ mắc bệnh rất cao, rất đáng ngại cho sức khỏe của phụ nữ sau sanh. Sau<br /> khi sanh ngả âm đạo, thành bàng quang thường bị phù, xung huyết, làm bàng quang tăng dung tích, mất nhạy<br /> cảm tương đối với áp lực của lượng nước tiểu trong bàng quang.hoặc do phản xạ co thắt cơ vòng do đau đớn<br /> hoặc lo sợ gây tiểu khó, bí tiểu. Điều trị bí tiểu, tiểu khó bằng cách đặt thông tiểu là một biện pháp phổ biến để làm<br /> giảm bí tiểu,tiểu khó, nhưng việc đặt ống thông lặp đi lặp lại có thể gây viêm niệu đạo và bàng quang. Điều trị<br /> châm cứu đã được chứng minh là có hiệu quả trong các bệnh lý đường tiết niệu (rối loạn tiểu). Công trình này<br /> tiến hành nghiên cứu nhằm chứng minh điện châm có tác dụng điều trị bí tiểu, tiểu khó ở sản phụ sau sanh.<br /> Thiết kế nghiên cứu: Nghiên cứu thử nghiệm lâm sàng giai đoạn 1, thực hiện tại bệnh viện Phụ sản Hùng<br /> Vương Tp. Hồ Chí Minh, từ tháng 5 năm 2010 đến tháng 12 năm 2011.<br /> Đối tượng nghiên cứu: 61 bệnh nhân có độ tuổi trung bình nhóm nghiên cứu: 28,05 ± 3,75, trong đó có 30<br /> bệnh nhân tiểu khó, 31 bệnh nhân bí tiểu; 32 bệnh nhân sanh thường, 29 bệnh nhân sanh can thiệp (sanh forceps,<br /> sanh hút). Được điều trị điện châm các huyệt: Quan nguyên (CV4), Khí hải (CV6), Trung cực (CV3), Khúc cốt<br /> (CV2), Tam âm giao (SP6)(7). 2 lần một ngày, châm đến khi bệnh nhân đi tiểu thông (trong 2-3 ngày).<br /> Phương tiện đánh giá: Đánh giá mức độ cải thiện tình trạng tiểu khó, bí tiểu ở sản phụ sau sanh ngả âm<br /> đạo dựa vào lượng nước tiểu, số lần đi tiểu, cầu bàng quang, các triệu chứng khác như đau tức bụng dưới, rặn<br /> tiểu, tiểu đau.<br /> Phương pháp theo dõi và đánh giá: Bệnh nhân được chẩn đoán tiểu khó, bí tiểu, có cầu bàng quang,<br /> được châm cứu 2 lần/ ngày, châm trong 2 -3 ngày đến khi bệnh nhân tiểu dễ không còn cầu bàng quang, theo dõi<br /> số lượng nước tiểu, số lần đi tiểu, cầu bàng quang, các triệu chứng khác như đau tức bụng dưới, rặn tiểu, tiểu<br /> đau.<br /> Kết quả: Tỷ lệ thành công bệnh nhân phục hồi sau điện châm ñieàu trò bí tiểu, tiểu khó ở phụ nữ sau sanh<br /> ngả âm đạo (sau 1 – 2 lần châm cứu) đạt tỷ lệ là 98,36%, số lượng nước tiểu và số lần đi tiểu sau điều trị châm<br /> cứu nhiều hơn gấp 2 lần trước điều trị châm cứu, sự khác biệt có ý nghĩa thông kê P< 0,0001. Các yếu tố như<br /> sanh con so, sanh can thiệp, chuyển dạ kéo dài, vòng đầu con lớn, cân nặng con to, tổn thương tầng sinh môn là<br /> những yếu tố góp phần gây bí tiểu.<br /> Kết luận: Điện châm có thể áp dụng để giải quyết tốt các trường hợp bí tiểu, tiểu khó cơ năng sau sanh ngả<br /> âm đạo, làm hết ứ đọng nước tiểu ở bàng quang, và hết đau bụng, tiểu dễ không phải rặn<br /> Từ khóa: Tiểu khó, bí tiểu sau sanh, điện châm.<br /> <br /> <br /> <br /> Khoa Y học cổ truyền- Đại học Y Dược Tp. HCM<br /> Tác giả liên lạc: ThS. Nguyễn Thị Thanh Hà ĐT: 094244583<br /> <br /> 118<br /> <br /> Email: nguyenha4299@yahoo.com<br /> <br /> Chuyên Đề Y Học Cổ Truyền<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 16 * Phụ bản của Số 1 * 2012<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> ABSTRACT<br /> EFFECT OF ELECTROACUPUNCTURE TREATMENT FOR POSTPARTUM URINARY RETENTION<br /> Nguyen Thi Thanh Ha* Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 16 - Supplement of No 1 – 2012: 118 – 123<br /> Background and Aims: Postpartum vaginal urinary retention and dysuria are the common complications.<br /> The status of postpartum urinary retention and dysuria are not dangerous to postpartum women’s life, but it<br /> causes the uncomfortable feelings such as: abdominal pain and urinary retention. The lasting of this disease likely<br /> causes the urinary tract infections (2). A study by the Du Tu Obstetric Hospital 2001 – 2002, over 384 cases of<br /> vaginal delivery, incidence of postpartum urinary retention is 13,5%, the morbidity rate is very high, this is a risk<br /> to postpartum women‫ ̍י‬s health (14). After vaginal delivery, the bladder is often swelling, congestion, that make<br /> bladder capacity increasingly, loss of sensitivity relative to the pressure of urine in the bladder, or by reflex spasm<br /> of the sphincter due to pain or fear causes the difficulty of urinating, urinary retention (3). Treatment of urinary,<br /> dysuria by placing a catheter is a common measure to relieve urinary retention, but the catheter repeatedly can<br /> cause the inflammation of the urethra and bladder. Acupuncture treatment has been proved to be effective in<br /> urinary tract diseases (4, 5, 8, 9, 10, 11, 13)<br /> Aims: To prove that acupuncture has effect on the treatment of postpartum women’s urinary retention,<br /> dysuria.<br /> Study design and setting: Controlled clinical trials phase 1, the effect of electro-acupuncture on postpartum<br /> vaginal urinary retention in the Hung Vuong Hospital of Ho Chi Minh City from 5/2010 to 12/2011.<br /> Study subject: 61 cases had an average age of study group: 28.05 ± 3.75, in which 30 patients with dysuria,<br /> 31 patients with urinary retention; normal delivery 32 patients, 29 patients forceps delivery or vacuum<br /> extraction. 61 cases of urinary retention were treated by acupuncture at the following points: Guanyuan (CV 4),<br /> Qi Hai (CV 6), Zhongji (CV 3), Qugu (CV 2) and Sanyinjiao (SP 6) (7); 2 times/ 1 day, acupuncture until<br /> patients can urinate easily (2 – 3 days).<br /> Main Outcome Measures: assess the situation improved dysuria, urinary retention in women after vaginal<br /> delivery based on the amount of urine, frequency of urination, and other symptoms such as lower abdomen pain,<br /> checking the bladder urine volume.<br /> Results: The rate of successful patient recovery after electroacupuncture treatment of urinary retention,<br /> dysuria in women after vaginal birth (after 1 to 2 times acupuncture) is 98.36% amount of urine output and<br /> more, or more times urination after electroacupuncture treatment more than 2 times before treatment, the<br /> difference is statisticaly significant P 3 ngày hoặc liệt<br /> bàng quang thần kinh.<br /> Bệnh nhân trong quá trình nghiên cứu có<br /> dùng các loại thuốc (Neogstigmin. Xatral).<br /> Chấn thương cột sống thắt lưng cùng.<br /> Bệnh viêm tiết niệu hoặc bệnh lý khác ở<br /> đường tiết niệu.<br /> Bệnh nhân không đồng ý tiếp tục tham gia<br /> thử nghiệm.<br /> Viêm loét da, có vết mổ ở vùng hạ vị.<br /> <br /> Tiêu chuẩn ngưng nghiên cứu<br /> Sau tập tiểu hoặc châm cứu lần 1, bệnh nhân<br /> không tiểu được phải chỉ định đặt thông tiểu<br /> hoặc điều trị phương pháp khác.<br /> Bệnh nhân không đồng ý tiếp tục tham gia<br /> nghiên cứu.<br /> <br /> So sánh hiệu quả điều trị bí tiểu, tiểu khó ở<br /> phụ nữ sau sanh ngả âm đạo bằng điện châm.<br /> <br /> Bác sĩ điều trị nhận xét cần ngưng châm cứu,<br /> hoặc đề nghị thay bằng phương pháp điều trị<br /> khác.<br /> <br /> PHƯƠNG PHÁP - ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU<br /> <br /> Cỡ mẫu<br /> <br /> Thiết kế nghiên cứu<br /> <br /> Để thực hiện đề tài, chọn dân số nghiên cứu<br /> là những sản phụ sanh ngả âm đạo, đồng ý<br /> tham gia thực hiện nghiên cứu, cở mẫu cần phải<br /> khảo sát 160 bệnh nhân.<br /> <br /> Nghiên cứu thử nghiệm lâm sàng giai đoạn<br /> 1.<br /> <br /> Đối tượng nghiên cứu<br /> Chọn Bệnh nhân nữ từ trên 18 tuổi trở lên,<br /> sau sanh ngả âm đạo được chẩn đoán là: bí tiểu,<br /> tiểu khó, có cầu bàng quang căng, nằm tại khoa<br /> hậu sản B và A, Bệnh viện Hùng Vương Tp. Hồ<br /> <br /> 120<br /> <br /> Bệnh nhân được khám và chẩn đoán bí tiểu,<br /> tiểu khó, có cầu bàng quang và được bác sĩ, và<br /> nữ hộ sinh hướng dẫn tập tiểu, đắp ấm vùng<br /> bàng quang.<br /> <br /> Chuyên Đề Y Học Cổ Truyền<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 16 * Phụ bản của Số 1 * 2012<br /> Tập tiểu: Khi hít vào thì co khít cơ âm đạo,<br /> từ từ thở ra đồng thời giãn cơ, lặp lại 10 lần,<br /> uống nước nhiều và tập đi tiểu.<br /> Tiến hành châm cứu, sau 6 -8 giờ nếu không<br /> đi tiểu thông thì châm cứu 2 lần một ngày, cách<br /> nhau 4 giờ, châm đến khi bệnh nhân đi tiểu<br /> thông (trong 1-3 ngày).<br /> Sau châm cứu lần 1 khoảng 20 – 30 phút,<br /> bệnh nhân không tiểu được hoặc tiểu rất ít<br /> (< 20ml), cầu bàng quang căng to, phải chỉ<br /> định đặt thông tiểu giải áp (không theo dõi,<br /> ngưng nghiên cứu).<br /> <br /> Kỹ thuật châm cứu (6)<br /> Sử dụng máy điện châm Thera-Pulse PB3<br /> tần số kích thích 60 Hz, cường độ từ 2 – 10 mA.<br /> Thời gian lưu kim 15 phút, ngày châm 2 lần,<br /> cách nhau 4 -6 giờ (lần 1 sau châm cần theo dõi 4<br /> giờ, nếu bệnh nhân tiểu được số lượng nước<br /> tiểu tăng, số lần tiểu tăng sẽ tiếp tục châm lần 2<br /> và theo dõi tiếp theo) châm trong 1-3 ngày.<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Tuổi thai: Nhỏ nhất là 35,5 tuần, lớn nhất 41<br /> tuần trung bình 38,8 ± 1,03.<br /> Con cân nặng: Nhỏ nhất 2210g, lớn nhất là<br /> 3710g, trung bình 3041g ± 323,7.<br /> Vòng đầu của con nhỏ nhất 28,9 cm, lớn<br /> nhất 40 cm, trung bình 32,49 ±1,69.<br /> <br /> Phân bố tuổi bệnh nhân ở 2 nhóm<br /> Bảng 1. Phân bố nhóm tuổi ở 2 nhóm bệnh nhân.<br /> Tuổi<br /> < 30 tuổi<br /> > 30 tuổi<br /> Tổng cộng<br /> <br /> Số bệnh nhân<br /> 48<br /> 13<br /> 61<br /> <br /> Tỷ lệ %<br /> 78,69<br /> 21,31<br /> 100<br /> <br /> Nhận xét: Đa số sản phụ trẻ