Đánh giá kết quả điều trị dị hình vách ngăn có quá phát cuốn dưới bằng phẫu thuật chỉnh hình vách ngăn và cắt một phần cuốn dưới

Tạp chí Y Dược học - Trường Đại học Y Dược Huế - Tập 7, số 4 - tháng 8/2017<br /> <br /> ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ ĐIỀU TRỊ DỊ HÌNH VÁCH NGĂN CÓ QUÁ PHÁT<br /> CUỐN DƯỚI BẰNG PHẪU THUẬT CHỈNH HÌNH VÁCH NGĂN<br /> VÀ CẮT MỘT PHẦN CUỐN DƯỚI<br /> <br /> Lê Thanh Thái1, Trần Phương Nam2, Nguyễn Thị Ngân An1<br /> (1)Trường Đại học Y Dược Huế - Đại học Huế, (2) Bệnh viện Trung ương Huế<br /> <br /> Tóm tắt<br /> Mục tiêu: Nghiên cứu kết quả điều trị của phương pháp phẫu thuật với kỹ thuật đơn giản đòi hỏi tối thiểu<br /> về trang thiết bị, kết quả tốt, giá thành thấp và có thể áp dụng cho nhiều tuyến y tế. Phương pháp nghiên<br /> cứu: Phương pháp tiến cứu, mô tả. Đối tượng nghiên cứu là 40 bệnh nhân được phẫu thuật bằng phương<br /> pháp chỉnh hình vách ngăn và cắt một phần dưới ngoài cuốn dưới. Kết quả điều trị được đánh giá sau 3 tháng.<br /> Kết quả: Triệu chứng thường gặp là nghẹt mũi (100%), nhức đầu (40%). Kiểu dị hình vách ngăn chủ yếu là vẹo<br /> (42,5%), mào (30%). Có 67,5% bệnh nhân quá phát cuốn dưới hai bên, chủ yếu quá phát độ II, quá phát cả<br /> phần mềm và phần xương (60%). Sau 3 tháng, 90% bệnh nhân hết nghẹt mũi và nhức đầu, 93,7% bệnh nhân<br /> có vách ngăn thẳng và 90% có cuốn dưới thon gọn.VAS: 100% bệnh nhân hài lòng với kết quả phẫu thuật. Kết<br /> luận: Phẫu thuật chỉnh hình vách ngăn và cắt một phần cuốn dưới cho kết quả tốt khi ra viện là 87,5% và sau<br /> 3 tháng là 90%.<br /> Từ khóa: dị hình vách ngăn, quá phát cuốn dưới, chỉnh hình vách ngăn, cắt một phần cuốn dưới.<br /> Abstract<br /> <br /> EVALUATING THE RESULTS OF SEPTOPLASTY<br /> AND PARTIAL INFERIOR TURBINOPLASTY<br /> <br /> Le Thanh Thai1, Tran Phuong Nam2, Nguyen Thi Ngan An1<br /> (1) Hue University of Medicine and Pharmacy - Hue University<br /> (2) Hue Central Hospital<br /> <br /> Aims: To study outcomes of septoplasty and partial inferior turbinectomy (PIT) method, expecting<br /> leastsurgical equipment, good result, price rationalization. Methods: Prospective, cross-sectional study.<br /> Including 40 patients treated by septoplasty and PIT method. Assessment had been made after 3 months<br /> post-op. Results: The common symptoms were nasal obstruction (100%), headache (40%). The deformities<br /> of nasal septalwere deviation (42.5%), crest (30%). There were 67.5% of patients with severe bilateral<br /> hypertrophic inferior turbinate, mostly over grade II, enlargement both soft and bone parts (60%). After 3<br /> months, the nasal obstruction and headache presented good or great results in 90% of patients, 93.7% of<br /> patients had straight nasal septaland 90% hadsmall inferior turbinate.VAS: patients’s contentment was 100%.<br /> Conclusions: The study showed that septoplasty and partial inferior turbinectomy presented good results<br /> with 87.5% after surgery and 90% after 3 months.<br /> Key words: septal deformity, hypertrophy inferior turbinate, septoplasty, partial inferior turbinectomy.<br /> 1. ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> Vách ngăn và các cuốn mũi giúp giúp chức năng<br /> của mũi hoạt động. Khi vách ngăn không thẳng và<br /> cuốn mũi dưới quá phát sẽ làm thay đổi về khí động<br /> học của luồng khí lưu thông có thể gây ra những<br /> triệu chứng khác nhau [1].<br /> Dị hình vách ngăn là một bệnh tương đối phổ<br /> biến trong chuyên khoa Tai Mũi Họng. Theo Ahn J. C.,<br /> tỷ lệ vẹo vách ngăn trên thế giới khoảng từ 34% đến<br /> <br /> 89,2% tùy theo từng vùng địa lý, chủng tộc, tuổi tác<br /> và cách phân loại [4].Dị hình vách ngăn thường kèm<br /> theo quá phát cuốn mũi dưới. Năm 1990, Elwany S.<br /> đã nghiên cứu so sánh 4 kỹ thuật điều trị cuốn mũi<br /> dưới quá phát ở 80 bệnh nhân được phân 4 nhóm<br /> ngẫu nhiên. Kết quả phẫu thuật cắt một phần cuốn<br /> dưới với tỷ lệ 75% bệnh nhân cải thiện tình trạng<br /> nghẹt mũi [7].<br /> <br /> - Địa chỉ liên hệ: Lê Thanh Thái, email: thslethanhthai@gmail.com<br /> - Ngày nhận bài: 10/8/2017; Ngày đồng ý đăng: 22/8/2017; Ngày xuất bản: 15/9/2017<br /> 46<br /> <br /> JOURNAL OF MEDICINE AND PHARMACY<br /> <br /> Tạp chí Y Dược học - Trường Đại học Y Dược Huế Tập 7, số 4 - tháng 8/2017<br /> <br /> Nhằm nghiên cứu một phương pháp với kỹ<br /> thuật đơn giản với đòi hỏi trang thiết bị tối thiểu,<br /> giá thành thấp, có thể áp dụng cho nhiều tuyến y<br /> tế, chúng tôi thực hiện đề tài với mục tiêu:“Nghiên<br /> cứu đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng dị hình vách<br /> ngăn có quá phát cuốn mũi dưới và đánh giá kết<br /> quả phẫu thuật chỉnh hình vách ngăn và cắt một<br /> phần cuốn dưới”.<br /> <br /> kèm viêm xoang từ độ II trở lên theo phân độ của<br /> Lund – Mackay.<br /> - Hồ sơ không đầy đủ các thông số cần nghiên cứu.<br /> - Bệnh nhân không tái khám sau 3 tháng.<br /> 2.3. Cách tiến hành<br /> - Chỉnh hình vách ngăn[2]:<br /> Lấy bỏ phần vách ngăn lệch vẹo.<br /> - Cắt một phần dưới ngoài cuốn dưới[3], [6]:<br /> + Gây tê dọc cuốn dưới bằng lidocain 2% hòa<br /> adrenalin đạt nồng độ 1/100000 UI.<br /> + Rạch niêm mạc đầu cuốn hình chữ I, kéo dài<br /> đường rạch từ trước ra sau, bóc tách niêm mạc và<br /> xương cuốn dưới từ trước ra sau.<br /> + Từ đường rạch, dùng kéo cắt một đường tạo<br /> với đường rạch một góc mở, hình chêm, vết cắt ở<br /> phần dưới, ngoài của cuốn dưới.<br /> + Lấy một phần cuốn dưới gồm xương và niêm<br /> mạc, phủ hai mép cắt dính vào nhau.<br /> + Nhét merocell cầm máu.<br /> 2.4. Phương tiện nghiên cứu<br /> - Bộ dụng cụ khám chuyên khoa: đèn clar, banh<br /> mũi, kẹp khuỷu, gương Glatzel.<br /> - Bộ dụng cụ nội soi mũi xoang: monitor, nguồn<br /> sáng, optic 0o và optic 30o.<br /> - Phim CTscan mũi xoang.<br /> 2.5. Xử lý thống kê<br /> - Số liệu nghiên cứu được xử lý bằng các thuật<br /> toán thống kê y học.<br /> - Sử dụng bằng phần mềm thống kê SPSS<br /> 16.0.<br /> <br /> 2. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU<br /> 2.1. Đối tượng nghiên cứu<br /> Bao gồm 40 bệnh nhân được chẩn đoán xác định<br /> dị hình vách ngăn có quá phát cuốn dưới được phẫu<br /> thuật tại Khoa Tai Mũi Họng - Mắt - Răng Hàm Mặt,<br /> Bệnh viện trường Đại học Y Dược Huế và Khoa Tai<br /> Mũi Họng, Bệnh viện Trung ương Huế từ 05/2015<br /> đến 06/2017.<br /> 2.2. Phương pháp nghiên cứu<br /> Tiến cứu,mô tả, can thiệp lâm sàng.<br /> 2.2.1. Tiêu chuẩn chọn bệnh<br /> Bệnh nhân ≥16 tuổi chẩn đoán xác định dị hình<br /> vách ngăn có quá phát cuốn dưới được phẫu thuật<br /> chỉnh hình vách ngăn và cắt một phần dưới ngoài<br /> cuốn dưới.<br /> 2.2.2. Tiêu chuẩn loại trừ<br /> - Dị hình vách ngăn có quá phát cuốn dưới nhưng<br /> cuốn dưới còn khả năng đáp ứng tốt với thuốc co<br /> mạch và điều trị nội khoa hoặc cuốn dưới quá phát<br /> độ I theo Friedman [8].<br /> - Dị hình vách ngăn có quá phát cuốn dưới và<br /> <br /> 3. KẾT QUẢ<br /> Nghiên cứu được thực hiện trên 40 bệnh nhân (24 nam, 16 nữ), chủ yếu thuộc nhóm tuổi 16 - 30. Tiền sử<br /> bệnh lý có 25% viêm mũi dị ứng, yếu tố thuận lợi có 72,5% sử dụng thuốc co mạch. Thời gian nằm viện trung<br /> bình là 7 ngày. Đánh giá kết quả điều trị với 40 bệnh nhân tái khám sau 3 tháng.<br /> 3.1. Đặc điểm lâm sàng<br /> 3.1.1. Triệu chứng cơ năng<br /> Bảng 1. Triệu chứng cơ năng trước phẫu thuật<br /> Triệu chứng<br /> <br /> N<br /> <br /> %<br /> <br /> Nghẹt mũi<br /> <br /> 40<br /> <br /> 100,0<br /> <br /> Nhức đầu<br /> <br /> 16<br /> <br /> 40,0<br /> <br /> Chảy mũi<br /> <br /> 12<br /> <br /> 30,0<br /> <br /> Rối loạn khứu giác<br /> <br /> 4<br /> <br /> 10,0<br /> <br /> Chảy máu mũi<br /> <br /> 1<br /> <br /> 2,5<br /> <br /> Ngứa mũi, hắt hơi<br /> <br /> 10<br /> <br /> 25,0<br /> <br /> Ngủ ngáy<br /> 2<br /> 5,0<br /> Nghẹt mũi 100%, nhức đầu (40%) là những triệu chứng kèm theo thường gặp nhất.<br /> JOURNAL OF MEDICINE AND PHARMACY<br /> <br /> 47<br /> <br /> Tạp chí Y Dược học - Trường Đại học Y Dược Huế - Tập 7, số 4 - tháng 8/2017<br /> <br /> Bảng 2. Mức độ nghẹt mũi đo bằng gương Glatzel<br /> Mức độ nghẹt<br /> <br /> Mũi trái<br /> <br /> Tỷ lệ (%)<br /> <br /> Mũi phải<br /> <br /> Tỷ lệ (%)<br /> <br /> Bình thường<br /> <br /> 2<br /> <br /> 5,0<br /> <br /> 3<br /> <br /> 7,5<br /> <br /> Nhẹ<br /> <br /> 9<br /> <br /> 22,5<br /> <br /> 6<br /> <br /> 15,0<br /> <br /> Vừa<br /> <br /> 27<br /> <br /> 67,5<br /> <br /> 27<br /> <br /> 67,5<br /> <br /> Nặng<br /> <br /> 2<br /> <br /> 5,0<br /> <br /> 4<br /> <br /> 10,0<br /> <br /> 40<br /> 100,0<br /> Tổng<br /> 40<br /> Bệnh nhân đa số nghẹt mũi mức độ vừa, cả hai bên mũi đều chiếm 67,5%.<br /> Bảng 3. Mức độ nhức đầu theo Elwany (n=40)<br /> <br /> 100,0<br /> <br /> Số bệnh nhân<br /> <br /> Tỷ lệ (%)<br /> <br /> Không<br /> <br /> 24<br /> <br /> 60,0<br /> <br /> Nhẹ<br /> <br /> 14<br /> <br /> 35,0<br /> <br /> Vừa<br /> <br /> 2<br /> <br /> 5,0<br /> <br /> Nặng<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0,0<br /> <br /> Mức độ nhức đầu<br /> <br /> Tổng<br /> 40<br /> Có 60% bệnh nhân không có triệu chứng nhức đầu, chủ yếu mức độ nhẹ (35%).<br /> 3.1.2. Triệu chứng thực thể dị hình vách ngăn<br /> Bảng 4. Hình thái dị hình vách ngăn (n=40)<br /> <br /> 100,0<br /> <br /> Số bệnh nhân<br /> <br /> Tỷ lệ (%)<br /> <br /> Vẹo<br /> <br /> 17<br /> <br /> 42,5<br /> <br /> Gai<br /> <br /> 5<br /> <br /> 12,5<br /> <br /> Mào<br /> <br /> 12<br /> <br /> 30,0<br /> <br /> Phối hợp<br /> <br /> 6<br /> <br /> 15,0<br /> <br /> Hình thái dị hình<br /> <br /> Tổng<br /> 40<br /> Kiểu dị hình vách ngăn thường gặp là vẹo (42,5%), mào (30,0%).<br /> 3.1.3. Triệu chứng thực thể cuốn mũi dưới quá phát<br /> Bảng 5. Phân bốbên cuốn dưới quá phát (n=40)<br /> Vị trí cuốn mũi<br /> dưới quá phát<br /> <br /> 100,0<br /> <br /> Sốbệnh nhân<br /> <br /> Tỷ lệ (%)<br /> <br /> Số cuốn mũi<br /> dưới quá phát<br /> <br /> Bên trái<br /> <br /> 4<br /> <br /> 10,0<br /> <br /> 4<br /> <br /> Bên phải<br /> <br /> 11<br /> <br /> 27,5<br /> <br /> 11<br /> <br /> Hai bên<br /> <br /> 25<br /> <br /> 62,5<br /> <br /> 50<br /> <br /> 65<br /> Tổng<br /> 40<br /> 100,0<br /> Có tổng cộng 65 cuốn dưới được phẫu thuật gồm 36 cuốn dưới bên phải và 29 cuốn dưới bên trái.<br /> Bảng 6. Phân độ cuốn mũi dưới theo Friedman (n=40)<br /> Phân độ Friedman<br /> <br /> Mũi trái<br /> <br /> Tỷ lệ (%)<br /> <br /> Mũi phải<br /> <br /> Tỷ lệ (%)<br /> <br /> Độ I<br /> <br /> 12<br /> <br /> 30,0<br /> <br /> 4<br /> <br /> 10,0<br /> <br /> Độ II<br /> <br /> 18<br /> <br /> 45,0<br /> <br /> 21<br /> <br /> 52,5<br /> <br /> Độ III<br /> <br /> 10<br /> <br /> 25,0<br /> <br /> 15<br /> <br /> 37,5<br /> <br /> 40<br /> 100,0<br /> Tổng<br /> 40<br /> Bệnh nhân có quá phát cuốn mũi dưới theo phân độ Friedman chủ yếu là độ II.<br /> 48<br /> <br /> JOURNAL OF MEDICINE AND PHARMACY<br /> <br /> 100,0<br /> <br /> Tạp chí Y Dược học - Trường Đại học Y Dược Huế Tập 7, số 4 - tháng 8/2017<br /> <br /> Bảng 7. Phần tổ chức cuốn mũi dướiquá phát (n=40)<br /> Số bệnh nhân<br /> <br /> Tỷ lệ (%)<br /> <br /> Phần mềm<br /> <br /> 16<br /> <br /> 40,0<br /> <br /> Phần xương<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0,0<br /> <br /> Phối hợp<br /> <br /> 24<br /> <br /> 60,0<br /> <br /> 40<br /> <br /> 100,0<br /> <br /> Phần quá phát<br /> <br /> Tổng<br /> <br /> Cuốn mũi dưới chủ yếu quá phát cả phần mềm và phần xương, chiếm 60,0%.<br /> 3.1.4. Khảo sát một số mối liên quan<br /> Bảng 8. Liên quan giữa dị hình vách ngăn và triệu chứng nghẹt mũi (n=40)<br /> Dị hình vách ngăn<br /> <br /> Nhẹ<br /> Nghẹt mũi theo<br /> phân độ Elwany<br /> <br /> Vừa<br /> <br /> Nặng<br /> <br /> n<br /> <br /> Vẹo<br /> <br /> Gai<br /> <br /> Mào<br /> <br /> Phối<br /> hợp<br /> <br /> n<br /> <br /> 8<br /> <br /> 1<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> 9<br /> <br /> Tỷ lệ %<br /> <br /> 88,9<br /> <br /> 11,1<br /> <br /> 0,0<br /> <br /> 0,0<br /> <br /> 100,0<br /> <br /> n<br /> <br /> 9<br /> <br /> 3<br /> <br /> 11<br /> <br /> 3<br /> <br /> 26<br /> <br /> Tỷ lệ %<br /> <br /> 34,6<br /> <br /> 11,5<br /> <br /> 42,3<br /> <br /> 11,5<br /> <br /> 100,0<br /> <br /> n<br /> <br /> 0<br /> <br /> 1<br /> <br /> 1<br /> <br /> 3<br /> <br /> 5<br /> <br /> Tỷ lệ %<br /> <br /> 0,0<br /> <br /> 20,0<br /> <br /> 20,0<br /> <br /> 60,0<br /> <br /> 100,0<br /> <br /> n<br /> <br /> 17<br /> <br /> 5<br /> <br /> 12<br /> <br /> 6<br /> <br /> 40<br /> <br /> Tổng<br /> Tỷ lệ<br /> <br /> P<br /> <br /> 0,002<br /> <br /> 42,5<br /> 12,5<br /> 30,0<br /> 15,0<br /> 100,0<br /> Có mối liên quan giữa triệu chứng nghẹt mũi và kiểu dị hình vách ngăn. Nghẹt mũi nặng thường gặp trong<br /> dị hình vách ngăn kiểu phối hợp.<br /> Bảng 9. Liên quan giữa quá phát cuốn dưới theo Friedman và triệu chứng nghẹt mũi (n=40)<br /> Phân độ Friedman bên<br /> quá phát lớn hơn<br /> <br /> Nhẹ<br /> Nghẹt mũi theo phân độ<br /> Vừa<br /> Elwany<br /> Nặng<br /> Tổng<br /> Tỷ lệ<br /> <br /> n<br /> <br /> Độ II<br /> <br /> Độ III<br /> <br /> n<br /> <br /> 9<br /> <br /> 0<br /> <br /> 9<br /> <br /> Tỷ lệ %<br /> <br /> 100,0<br /> <br /> 0,0<br /> <br /> 100,0<br /> <br /> n<br /> <br /> 7<br /> <br /> 19<br /> <br /> 26<br /> <br /> Tỷ lệ %<br /> <br /> 26,9<br /> <br /> 73,1<br /> <br /> 100,0<br /> <br /> N<br /> <br /> 0<br /> <br /> 5<br /> <br /> 5<br /> <br /> Tỷ lệ %<br /> <br /> 0,0<br /> <br /> 100,0<br /> <br /> 100,0<br /> <br /> N<br /> <br /> 16<br /> <br /> 24<br /> <br /> 40<br /> <br /> P<br /> <br /> p