Đánh giá kết quả điều trị nội khoa bí tiểu cấp do bướu lành tuyến tiền liệt

Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 15 * Phụ bản của Số 3 * 2011<br /> <br /> ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ ĐIỀU TRỊ NỘI KHOA BÍ TIỂU CẤP<br /> DO BƯỚU LÀNH TUYẾN TIỀN LIỆT<br /> Lương Minh Tùng*, Nguyễn Tuấn Vinh*, Đào Quang Oánh*, Lê Sỹ Hùng*, Ngô Đại Hải*,<br /> Nguyễn Tế Kha*, Phan Trường Bảo*, Vũ Đức Hợp*, Trần Thượng Phong*, Ngô Thanh Mai*,<br /> Võ Phúc Ngân*, Châu Minh Duy*,Lê Văn Hiếu Nhân*, Đỗ Anh Toàn*, Trà Anh Duy*<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Mục tiêu: Đánh giá kết quả điều trị nội khoa bí tiểu cấp do bướu lành tuyến tiền liệt<br /> Đối tượng và phương pháp nghiên cứu: Đây là nghiên cứu tiến cứu mô tả hàng loạt ca có can thiệp lâm<br /> sàng. Chúng tôi sử dụng alfuzosin ở những bệnh nhân nam khi đến phòng khám của bệnh viện Bình Dân với<br /> triệu chứng bí tiểu cấp lần đầu tiên do bướu lành tuyến tiền liệt và rút thông niệu đạo sau 3 ngày, đánh giá hiệu<br /> quả điều trị sau 1 tháng và 3 tháng.<br /> Kết quả: Tỉ lệ tiểu lại được sau rút thông niệu đạo là 44,9% (31/69 bệnh nhân). Tỉ lệ bí tiểu lại sau khi điều<br /> trị thành công thử nghiệm rút thông niệu (TWOC+) là 22,5% (7/31 bệnh nhân) và tỉ lệ tiểu lại được sau bí tiểu<br /> lần hai chỉ là 28,5% (2/7 bệnh nhân). Kết quả sau 3 tháng, Điểm số IPSS trung bình cải thiện 27,6%. Điểm số<br /> QoL trung bình cải thiện 33%. PVR trung bình giảm 14,7% so với ban đầu. Trung bình Qmax cải thiện tăng<br /> 16% so với ban đầu.<br /> Kết luận: Bí tiểu cấp lần đầu tiên có liên quan đến bướu lành tuyến tiền liệt chưa phải là một chỉ định cần<br /> can thiệp phẫu thuật ngay. Điều trị nội khoa với alfuzosin làm cải thiện tình trạng đi tiểu, cải thiện triệu chứng<br /> nhanh chóng và thay đổi điểm số chất lượng cuộc sống, làm tăng lưu lượng dòng tiểu tối đa, giảm thể tích nước<br /> tiểu tồn lưu.<br /> Từ khóa: bí tiểu cấp, bướu lành tuyến tiền liệt.<br /> <br /> ABSTRACT<br /> EVALUATE THE RESULTS OF MEDICAL THERAPY FOR ACUTE URINARY RETENTION<br /> BY BENIGN PROSTATIC HYPERPLASIA<br /> Luong Minh Tung, Nguyen Tuan Vinh, Dao Quang Oanh, Le Sy Hung, Ngo Dai Hai, Nguyen Te<br /> Kha, Phan Truong Bao, Vu Duc Hop, Tran Thuong Phong, Ngo Thanh Mai, Vo Phuc Ngan,<br /> Chau Minh Duy, Le Van Hieu Nhan, Do Anh Toan, Tra Anh Duy<br /> * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 15 - Supplement of No 3 - 2011: 136 - 141<br /> Background and purpose: in order to evaluate the results of medical therapy for acute urinary retention<br /> (AUR) by benign prostatic hyperplasia (BPH).<br /> Patients and methods: This is the cases series prospective descriptive study. We used alfuzosin in male<br /> patients when they hospitalized to Binh Dan hospital with the 1st AUR by BPH, and Trial without catheter<br /> (TWOC) after 3 days.<br /> Results: TWOC+ was 44.9% (31/69 patients). 2nd AUR after TWOC+ was 22.5% (7/31 patients) and<br /> TWOC+ after 2nd AUR was 28.5% (2/7 patients). After 3 months, improvements of IPSS and QoL were 27.6%<br /> * Khoa Niệu, bệnh viện Bình Dân<br /> Tác giả liên lạc: Bs. Lương Minh Tùng<br /> <br /> 136<br /> <br /> ĐT: 0902802068<br /> <br /> Email: lmtung11@gmail.com<br /> <br /> Chuyên Đề Thận Niệu<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 15 * Phụ bản của Số 3 * 2011<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> and 33%. The reduction of PVR was 14.7%. Qmax increased 16%.<br /> Conclusion: the 1st AUR related to BPH is not an indication for surgical intervention immediately. The<br /> medical therapy with alfuzosin improves the condition of urination, quick improvement of symptoms and changes<br /> QoL, increased the Qmax, reduced PVR.<br /> Key words: acute urinary retention (AUR), benign prostatic hyperplasia (BPH).<br /> <br /> ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> <br /> ĐỐI TƯỢNG - PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU<br /> <br /> Bướu lành tuyến tiền liệt là một bệnh lý khá<br /> phổ biến ở nam giới. Bướu bắt đầu xuất hiện ở<br /> tuổi 40 và tăng nhanh theo tuổi để đạt tỉ lệ 90%<br /> ở những người trên 80 tuổi. Bệnh có xu hướng<br /> tăng lên cùng với tuổi thọ và trở thành bướu<br /> lành thường gặp nhất ở nam giới.<br /> <br /> Thiết kế nghiên cứu<br /> <br /> Các phương pháp điều trị bướu lành tuyến<br /> tiền liệt thay đổi tùy theo mức độ bế tắc dòng ra<br /> và mức độ ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống<br /> của bệnh nhân, bao gồm: chờ đợi và theo dõi,<br /> thuốc ức chế men 5α reductase, thuốc khóa thụ<br /> thể 5 alpha adrenergic và phẫu thuật.<br /> Bí tiểu cấp có thể do nhiều nguyên nhân<br /> khác nhau, trong đó bí tiểu cấp nguyên nhân do<br /> bướu lành tuyến tiền liệt đã được chứng minh là<br /> đáp ứng tốt với điều trị nội khoa. Có một tỉ lệ<br /> đáng kể bệnh nhân tiểu lại được sau điều trị nội<br /> khoa. Một số trong những bệnh nhân này có lưu<br /> lượng dòng tiểu vẫn còn trong giới hạn nghi<br /> ngờ hoặc không có tắc nghẽn, có thể đáp ứng<br /> với điều trị nội khoa về lâu dài, do đó phẫu<br /> thuật trên những trường hợp này có thể xem<br /> như là quá chỉ định.<br /> Từ sự bức thiết trên chúng tôi tiến hành<br /> nghiên cứu đánh giá hiệu quả điều trị nội khoa<br /> bí tiểu cấp do bướu lành tuyến tiền liệt với các<br /> mục nghiên cứu như sau:<br /> <br /> Tiền cứu mô tả hàng loạt ca có can thiệp lâm<br /> sàng.<br /> <br /> Đối tượng nghiên cứu<br /> Tiêu chuẩn chọn bệnh<br /> Bệnh nhân nam trên 40 tuổi bị bí tiểu cấp lần<br /> đầu tiên do bướu lành tuyến tiền liệt.<br /> Tiêu chuẩn loại trừ<br /> Bí tiểu do sỏi kẹt niệu đạo trên bệnh nhân<br /> bướu lành tuyến tiền liệt.<br /> Đặt thông niệu đạo ra lượng nước tiểu ><br /> 800ml<br /> Nghi ngờ hoặc đã được chẩn đoán và điều<br /> trị hẹp niệu đạo, hoặc không thể đặt thông niệu<br /> đạo được.<br /> Đã từng xạ trị vùng chậu trước đây hoặc đã<br /> từng phẫu thuật ở đường tiểu dưới.<br /> Nghi ngờ hoặc đã được chẩn đoán ung thư<br /> tuyến tiền liệt.<br /> Tiền sử hạ huyết áp tư thế hoặc cơn thoáng<br /> thiếu máu não.<br /> Đang sử dụng các loại thuốc có thể ảnh<br /> hưởng đến dòng tiểu.<br /> Có chỉ định tuyệt đối của can thiệp ngoại<br /> khoa do bế tắc:<br /> <br /> - Xác định tỉ lệ tiểu lại được sau rút thông<br /> niệu đạo qua đợt điều trị.<br /> <br />  Bí tiểu tái lại nhiều lần<br /> <br /> - Xác định các yếu tố tiên đoán bí tiểu lại sau<br /> rút thông niệu đạo.<br /> <br />  Nhiễm khuẩn niệu nhiều lần<br /> <br /> - Đánh giá hiệu quả điều trị của alfuzosin<br /> lên sự thay đổi triệu chứng lâm sàng và cận lâm<br /> sàng của những bệnh nhân tiểu lại được sau rút<br /> thông niệu đạo qua thời gian điều trị.<br /> <br /> Chuyên Đề Thận Niệu<br /> <br />  Sỏi bàng quang<br />  Tiểu máu do bướu lành tuyến tiền liệt không<br /> đáp ứng với điều trị<br />  Suy thận hoặc có bằng chứng tổn thương<br /> đường tiết niệu trên<br /> <br /> 137<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 15 * Phụ bản của Số 3 * 2011<br /> <br /> Vì đây là nghiên cứu mô tả hàng loạt ca<br /> không có nhóm chứng nên mẫu số càng lớn<br /> càng có giá trị.<br /> <br /> thực hiện lại qui trình như trên, nếu bí tiểu<br /> tiếp tục sẽ được chuẩn bị để phẫu thuật, nếu<br /> bệnh nhân tiểu lại được sẽ tiếp tục quá trình<br /> điều trị và theo dõi.<br /> <br /> Phương pháp nghiên cứu<br /> <br /> KẾT QUẢ<br /> <br /> Bệnh nhân nam trên 40 tuổi khi đến phòng<br /> khám của Bệnh viện Bình Dân với triệu chứng bí<br /> tiểu cấp lần đầu tiên do bướu lành tuyến tiền<br /> liệt, không mang những tiêu chuẩn loại trừ ở<br /> trên sẽ được giải thích về quy trình nghiên cứu,<br /> nếu bệnh nhân đồng ý tham gia nghiên cứu sẽ<br /> đưa vào mẫu nghiên cứu.<br /> <br /> Trong thời gian từ đầu tháng 10/2009 đến<br /> cuối tháng 5/2010 chúng tôi đã lựa chọn được 76<br /> bệnh nhân tham gia nghiên cứu, tuy nhiên với<br /> thời gian theo dõi đến tháng 7/2010 chúng tôi<br /> chỉ tái khám, theo dõi và lựa chọn được 69 bệnh<br /> nhân vào kết quả nghiên cứu này (90%). Có 38<br /> bệnh nhân không đi tiểu được ngay sau rút<br /> thông niệu đạo (51,1%) được thực hiện TURP và<br /> 31 bệnh nhân tiểu được sau rút thông niệu đạo<br /> (44,9%) và trong nhóm điều trị thành công có 7<br /> bệnh nhân bí tiểu lại lần 2, được đặt thông niệu<br /> đạo tiếp tục, trong số 7 bệnh nhân này chỉ có 2<br /> bệnh nhân đi tiểu lại được sau rút thông niệu<br /> đạo (28,5%). Các bệnh nhân bị loại khỏi lô<br /> nghiên cứu gồm 2 bệnh nhân có kết quả giải<br /> phẫu bệnh carcinoma tuyến tiền liệt và 5 bệnh<br /> nhân không tái khám.<br /> <br /> Cỡ mẫu<br /> <br /> Sau khi chẩn đoán bí tiểu và đặt thông niệu<br /> đạo giải áp cho bệnh nhân, chúng tôi cho toa<br /> thuốc về với một loại thuốc alpha blocker, trong<br /> nghiên cứu này chúng tôi sử dụng alfuzosin, có<br /> kèm theo kháng sinh điều trị bằng đường uống<br /> và hẹn bệnh nhân tái khám sau 3 ngày rút thông<br /> niệu đạo.<br /> <br /> Tiêu chuẩn chẩn đoán điều trị TWOC<br /> thành công<br /> Bệnh nhân sau khi rút thông niệu đạo tiểu<br /> lại được thành dòng và không cần phải đặt<br /> thông niệu đạo lại trong vòng 24h được xem<br /> như điều trị thành công.<br /> Nếu bí tiểu lại, bệnh nhân sẽ được đặt lại<br /> thông niệu đạo để giải áp và được làm các xét<br /> nghiệm như PSA máu, siêu âm bụng đánh giá<br /> kích thước tuyến tiền liệt và độ nhô vào lòng<br /> bàng quang của tuyến tiền liệt và các xét nghiệm<br /> tiền phẫu khác để chuẩn bị phẫu thuật sau đó.<br /> Nếu bệnh nhân tiểu lại được, thực hiện các<br /> xét nghiệm:<br /> <br /> <br /> PSA<br /> <br /> <br /> <br /> Siêu âm bụng<br /> <br /> <br /> <br /> Niệu dòng đồ<br /> <br /> <br /> <br /> TPTNT<br /> <br /> Bệnh nhân sẽ tiếp tục điều trị với alfuzosin<br /> 10mg, được hẹn tái khám và lấy số liệu ở thời<br /> điểm 1 tháng và 3 tháng sau bí tiểu.<br /> Trong quá trình điều trị nếu bí tiểu lại,<br /> bệnh nhân sẽ được đặt thông niệu đạo lại và<br /> <br /> 138<br /> <br /> Biểu đồ 1: Sự phân bố các trường hợp theo kết quả<br /> điều trị<br /> <br /> Tuổi bệnh nhân<br /> Tuổi trung bình là 70,04 ± 7,97, nhỏ nhất là<br /> 53 tuổi và lớn nhất là 85 tuổi. Trong nhóm bệnh<br /> nhân điều trị TWOC+, tuổi trung bình là 66 ±<br /> 6,9, đa số bệnh nhân ở độ tuổi ≤ 70 tuổi (80,7%).<br /> Trong nhóm nhân điều trị TWOC-, tuổi trung<br /> bình là 73,3 ± 7,3, đa số bệnh nhân ở độ tuổi ≥ 70<br /> tuổi (73,6%). Sự khác biệt về trung bình tuổi<br /> <br /> Chuyên Đề Thận Niệu<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 15 * Phụ bản của Số 3 * 2011<br /> giữa 2 nhóm điều trị có ý nghĩa thống kê<br /> (p=012<br /> tháng (76,3%). Sự khác biệt về thời gian tiểu khó<br /> của hai nhóm có ý nghĩa về mặt thống kê<br /> (p=0,02 0,05).<br /> <br /> Độ nhô vào lòng bàng quang (IPP)<br /> Trong 69 trường hợp, trung bình độ nhô<br /> tuyến tiền liệt vào lòng bàng quang tại thời<br /> điểm nhập viện trên siêu âm là 9,9 ± 5,4 mm.<br /> Trong nhóm TWOC+, trung bình độ nhô tuyến<br /> tiền liệt vào lòng bàng quang là 7,9 ± 3,4 mm,<br /> nhỏ nhất là 2 mm và lớn nhất là 16 mm, đa số<br /> các trường hợp nằm trong độ 1 và độ 2 (74,2%).<br /> Trong nhóm TWOC-, trung bình độ nhô tuyến<br /> tiền liệt vào lòng bàng quang là 11,6 ± 6.1 mm,<br /> nhỏ nhất là 0 mm và lớn nhất là 25 mm, đa số<br /> các trường hợp nằm trong độ 3 (63,1%). IPP<br /> trong nhóm TWOC+ thấp hơn có ý nghĩa thống<br /> kê (p= 0,005