Đánh giá kết quả điều trị phối hợp phẫu thuật và chỉnh hình răng trước hàm trên ngầm

Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 15 * Phụ bản của Số 2 * 2011<br /> <br /> ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ ĐIỀU TRỊ PHỐI HỢP PHẪU THUẬT<br /> VÀ CHỈNH HÌNH RĂNG TRƯỚC HÀM TRÊN NGẦM<br /> Nguyễn Thị Ngọc Nữ*, Lê Đức Lánh**<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Mục tiêu nghiên cứu: Nghiên cứu nhằm đánh giá tình trạng thẩm mỹ và trụt nướu sau điều trị răng<br /> trước hàm trên ngầm.<br /> Đối tượng và phương pháp: Nghiên cứu được thực hiện trên 25 bệnh nhân gồm 11 răng nanh ngầm hàm<br /> trên và 14 răng cửa ngầm hàm dưới. Sau phẫu thuật, bệnh nhân được theo dõi 6 tháng để đánh giá tình trạng<br /> mô nha chu và thẩm mỹ.<br /> Kết quả cho thấy: Đa số bệnh nhân, răng trước ngầm hàm trên được đặt chỉnh hình cố định sau phẫu<br /> thuật và gần 91,3% có kết quả chấp nhận đươc về mặt thẩm mỹ. Về tình trạng mô nha chu, có 18 ca không bị<br /> trụt nướu, 5 ca bị trụt nướu. Ghi nhận có 2 ca răng cửa ngầm hàm trên bị thất bại do tiêu ngót và cứng khớp<br /> sau phẫu thuật.<br /> Kết luận: Đa số có kết quả thẩm mỹ chấp nhận được. Có 5 ca bị trụt nướu. Khoảng cách d càng lớn đòi hỏi<br /> thời gian điều trị càng dài. Trong điều phẫu thuật răng trước ngầm hàm trên không nên lấy đi mô xung quanh<br /> và mô nướu khi lật vạt, nên sử dụng kỹ thuật bộc lộ với vạt kín.<br /> Từ khóa: Răng trước hàm trên ngầm.<br /> <br /> ABSTRACT<br /> EVALUTION RESULTS OF ORTHODONTIC TREATMENT OF IMPACTED MAXILLARY ANTERIOR<br /> TEETH<br /> Nguyen Thi Ngoc Nu, Le Duc Lanh<br /> * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 15 - Supplement of No 2 - 2011: 226 - 231<br /> The objectives of this study is esthetically and gingival condition evaluation of the treatment of impacted<br /> maxillary anterior teeth.<br /> Marerial and method: Our research was studied on 25 patients included 11 maxillary canines impacted<br /> and 14 maxillary incisors impacted. Patients were observed for 6 months after treatment to evaluate the longterm results on esthetic and periodontal condition. In most of the patient, the impacted maxillary anterior teeth<br /> had been surgically exposed and treated with fixed orthodontic appliances. The esthetic results as well as<br /> periodontal conditions were evaluated.<br /> Results: Only two of the 25 patient were not satisfied with the esthetic result, whereas orthodontists judged<br /> 91.3% of the results as esthetically acceptable on clinical evaluation. There were no gingival recession condition<br /> on 18 patients, 5 cases were on gingival recession condition. 2 cases maxillary incisors impacted had been failed<br /> becaused of ankylosis and resorption after treatment.<br /> Conclusion: Most of cases were esthetically acceptable on clinical evaluation. There were no gingival<br /> recession condition on 18 patients, 5 cases were on gingival recession condition.<br /> Key words: Impacted maxillary anterior teeth.<br /> <br /> *: Bệnh viện RHM Tp. HCM, **: Khoa RHM – Đại học Y Dược Tp. HCM<br /> Liên hệ tác giả: BS.CKII. Nguyễn Thị Ngọc Nữ, ĐT: 0984812925, Email: ngoc_nu_1962@yahoo.com.vn<br /> <br /> 226<br /> <br /> Chuyên Đề Răng Hàm Mặt<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 15 * Phụ bản của Số 2 * 2011<br /> MỞ ĐẦU<br /> Nguyên nhân răng nanh ngầm được phân<br /> thành hai nhóm chính như sau<br /> - Các yếu tố nguyên phát hay bẩm sinh: răng<br /> ngầm nguyên phát có tính chất di truyền. Có sự<br /> sai chỗ nguyên thuỷ của mầm răng do rối loạn<br /> sự phát triển mầm răng hoặc do môi trường<br /> xương tạo yếu tố bất lợi.<br /> - Các yếu tố thứ phát hay mắc phải: đó là các<br /> yếu tố tác động gây sự lệch lạc đường hướng<br /> mọc răng trong lúc răng đang phát triển: Chấn<br /> thương: gãy xương. Nhiễm trùng: sang thương<br /> quanh chóp như nang, u… Những yếu tố cơ<br /> học: Dị vật: mầm răng dư. Thiếu chỗ: hàm hẹp,<br /> giải phẫu học vùng khẩu cái trước không thuận<br /> lợi, sự bất hài hoà răng và hàm, sự di gần của<br /> các răng sau, sự di xa của các răng trước. Răng<br /> nanh sữa mất sớm hay tồn tại lâu. Mật độ xương<br /> ổ răng và niêm mạc khẩu cái dày chắc do sức<br /> nhai và dính chắc vào xương hơn niêm mạc<br /> miệng nơi khác. Dị tật bẩm sinh: khe hở môi,<br /> khe hở hàm ếch. Dị dạng chân răng: chân răng<br /> cong, nhất là ở răng cửa giữa hàm trên có thể vì<br /> sự khó khăn khi đưa một răng có chân răng<br /> cong mọc vo vị trí thích hợp(1,3,4).<br /> <br /> Chẩn đoán răng trước hàm trên ngầm<br /> Răng ngầm thường không gây một triệu<br /> chứng chủ quan nào nếu không có biến chứng,<br /> vì vậy nó thường phát hiện tình cờ khi chụp<br /> phim. Các dấu hiệu khiến ta nghi ngờ sự hiện<br /> diện của một răng trước hàm trên ngầm là:<br /> Thiếu một răng trên cung hàm. Khe hở bất<br /> thường giữa các răng trước. Khối sưng ở khẩu<br /> cái hay hành lang. Các răng kế cận bị mọc<br /> nghiêng hoặc xoay. Có răng cửa trên lung lay (bị<br /> tiêu ngót chân răng do răng nanh ngầm)(1,5,9).<br /> Đối với răng nanh ngầm phía khẩu cái,<br /> răng cửa bên có thể có hình dáng nhỏ, hay có<br /> thể thiếu răng cửa bên bẩm sinh. Răng sữa tồn<br /> <br /> Chuyên Đề Răng Hàm Mặt<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> tại quá thời gian trên cung hàm, nhất là răng<br /> nanh sữa.<br /> <br /> Điều trị phối hợp phẫu thuật và chỉnh<br /> hình răng trước hàm trên ngầm<br /> Chỉ định<br /> Thể lực và tâm lý: bệnh nhân có sức khoẻ,<br /> cần giải thích cho bệnh nhân hiểu rõ mục đích<br /> điều trị, quá trình điều trị lâu dài để bệnh nhân<br /> hợp tác tốt. Điều kiện chỉnh hình và phẫu thuật:<br /> Chiều hướng răng không quá bất thường (răng<br /> ngầm ngang, ngầm ngược); Dư hoặc đủ chỗ trên<br /> cung hàm; Răng không bị cứng khớp(6,7,10).<br /> Các kỹ thuật<br /> Theo A. Becker có 3 bước điều trị chỉnh hình<br /> răng mặt cho các răng trướchàm trên ngầm.<br /> Bước 1: Điều trị chỉnh hình răng mặt trước phẫu<br /> thuật<br /> Trước hết cần xác định có đủ khoảng trống<br /> trên cung hàm cho răng ngầm hay không.Đối<br /> với răng nanh ngầm, có thể đo trực tiếp răng<br /> nanh bên đối diện hay đo trên phim X quang để<br /> biết kích thước răng nanh ngầm.Tạo khoảng hở<br /> cần thiết trước khi phẫu thuật, cho phép một<br /> răng chưa mọc đi vào vị trí đúng không bị cản<br /> trở trên đường di chuyển.<br /> Bước 2: Điều trị phẫu thuật<br /> Sau khi khám lâm sàng và chụp phim X<br /> quang đầy đủ, phẫu thuật có mục đích loại bỏ<br /> những chướng ngại vật bất thường nếu có, lấy<br /> bớt xương quanh thân răng để răng mọc tự<br /> nhiên hoặc nhân tạo.<br /> + Kỹ thuật bộc lộ với vạt hở: thường sử dụng<br /> 2 loại vạt: vạt cửa sổ, vạt lật về phía chóp (vạt<br /> bán nguyệt). Dùng dao 11 hoặc 15 lấy đi lớp<br /> niêm mạc quanh xương ổ răng và một phần<br /> niêm mạc bao quanh răng, lấy đi lớp xương phủ<br /> trên răng để bộc lộ thân răng ngầm. Vết thương<br /> mở, không khâu, sự lành thương tiếp theo sẽ<br /> xuyên qua lớp biểu mô sừng hóa bên trên. Mắc<br /> cài có thể được dán bất cứ lúc nào bởi vì răng<br /> luôn được nhìn thấy.<br /> <br /> 227<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 15 * Phụ bản của Số 2 * 2011<br /> <br /> + Kỹ thuật bộc lộ với vạt kín: Dùng dao 11<br /> hoặc 15 lật vạt niêm mạc quanh xương đủ rộng<br /> có thể nhìn thấy răng ngầm bên dưới, loại bỏ lớp<br /> xương phủ trên răng đủ rộng để dễ cách ly và<br /> gắn mắc cài. Sau đó, phẫu thuật viên sẽ dán một<br /> mắc cài vào răng ngầm, cột dây thép có đuôi kéo<br /> dài.Vạt niêm quanh xương được đặt lại và khâu<br /> kín để che phủ vùng phẫu thuật.Phẫu thuật viên<br /> kéo đuôi dây xuyên qua vạt tại một điểm thuận<br /> lợi cho việc sử dụng lực kéo chỉnh nha.<br /> Bước 3: Điều trị chỉnh hình răng mặt sau phẫu<br /> thuật.<br /> Đuôi dây kim loại được cắt ngắn và uốn<br /> thành móc nhỏ, càng gần mô nướu càng tốt và<br /> khí cụ chỉnh nha tạo một lực trồi nhẹ. Răng<br /> ngầm mọc qua mô lành theo cách mọc bình<br /> thường. Ngay khi răng đã mọc đầy đủ, đặt lực<br /> làm nghiêng răng, xoay răng, kéo thẳng và lực<br /> xoắn được đặt vào răng để hoàn chỉnh việc làm<br /> thẳng này.<br /> Theo y văn, răng nanh ngầm chiếm tỷ lệ 0,92,2% trong dân số. Răng nanh hàm trên thường<br /> ngầm hơn răng cửa hàm trên. Đa số (85%) răng<br /> nanh hàm trên ngầm phía khẩu cái. Điều trị<br /> chỉnh hình răng ngầm thường phức tạp và lâu<br /> dài hơn điều trị chỉnh hình răng mặt thông<br /> thường.<br /> Hiện nay, số bệnh nhân có răng trước hàm<br /> trên ngầm đến điều trị tại khoa Răng Hàm Mặt<br /> ngày càng nhiều hơn. Ở Việt Nam, các báo cáo<br /> về đề tài chỉnh hình răng mặt cho các răng trước<br /> hàm trên ngầm còn ít. Do vậy, nghiên cứu nhằm<br /> “Đánh giá kết quả điều trị phối hợp phẫu thuật<br /> và chỉnh hình răng trước hàm trên ngầm” với<br /> mục tiêu như sau:<br /> <br /> 3. Đánh giá tình trạng thẩm mỹ (bao gồm<br /> màu sắc, hình dạng, vị trí răng trên cung răng)<br /> của răng trước hàm trên ngầm sau điều trị.<br /> 4. Đánh giá tình trạng trụt nướu, cứng khớp,<br /> tiêu ngót chân răng, mức độ sống của tủy răng<br /> ngầm sau điều trị.<br /> <br /> ĐỐI TƯỢNG - PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU<br /> Mẫu nghiên cứu<br /> Mẫu nghiên cứu gồm 25 bệnh nhân có răng<br /> trước hàm trên ngầm đến khám và điều trị<br /> chỉnh hình phối hợp phẫu thuật tại Khoa Chỉnh<br /> Hình Răng Mặt Bệnh viện Răng Hàm Mặt Tp.<br /> Hồ Chí Minh, từ tháng 3 năm 2005 đến tháng 10<br /> năm 2007.<br /> <br /> Phương pháp nghiên cứu<br /> Thiết kế nghiên cứu<br /> Thử nghiệm lâm sàng loạt ca.<br /> Các bước tiến hành<br /> Trước điều trị:<br /> - Cung cấp thông tin cho bệnh nhân bao<br /> gồm: mục tiêu nghiên cứu, số lần hẹn, các biến<br /> chứng có thể gặp sau điều trị.<br /> - Phát và thu lại phiếu đồng ý tham gia<br /> nghiên cứu.<br /> - Hỏi bệnh sử, khám lâm sàng, xét nghiệm<br /> cận lâm sàng, chụp X quang và làm bệnh án<br /> theo đúng qui định.<br /> Trong điều trị:<br /> - Chỉnh nha trước phẫu thuật để tạo đủ<br /> khoảng cho răng ngầm và sắp xếp các răng ngay<br /> ngắn trên cung răng.<br /> - Phẫu thuật bộc lộ răng ngầm.<br /> - Chỉnh nha sau phẫu thuật để kéo răng<br /> ngầm xuống đúng vị trí trên cung răng.<br /> <br /> 1. Xác định các đặc điểm dịch tễ học (bao<br /> gồm loại răng ngầm, tuổi, giới tính, vị trí, triệu<br /> chứng lâm sàng thường gặp) và X quang của<br /> răng trước hàm trên ngầm.<br /> <br /> - Ghi nhận thời gian điều trị, tình trạng lâm<br /> sàng sau khi kết thúc điều trị.<br /> <br /> 2. Xác định thời gian điều trị phối hợp phẫu<br /> thuật và chỉnh hình răng trước ngầm (theo<br /> nhóm răng ngầm, vị trí răng ngầm).<br /> <br /> - Tái khám 6 tháng sau khi kết thúc điều trị<br /> để đánh giá tình trạng thẩm mỹ (vị trí trên cung<br /> răng, hình dạng răng, màu sắc răng), tình trạng<br /> <br /> 228<br /> <br /> Sau điều trị:<br /> <br /> Chuyên Đề Răng Hàm Mặt<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 15 * Phụ bản của Số 2 * 2011<br /> trụt nướu, tiêu ngót chân răng, tình trạng cứng<br /> khớp, kiểm tra độ sống của tủy răng.<br /> Đánh giá vị trí răng nanh ngầm trên phim<br /> toàn cảnh dựa theo các tiêu chuẩn của Ericson<br /> và Kurol (1988): Khoảng cách d (mm): đo từ<br /> đỉnh múi răng ngầm đến mặt phẳng nhai<br /> (mặt phẳng nhai từ đỉnh múi răng cối lớn thứ<br /> nhất đến rìa cắn răng cửa hàm trên). Góc <br /> (độ): góc giữa trục dài của răng ngầm với<br /> đường giữa mặt. Vùng S: Xác định vùng có<br /> múi nhọn răng nanh.<br /> <br /> Phương pháp đánh giá kết quả điều trị<br /> Phương tiện<br /> Dụng cụ khám lâm sàng, phim quanh chóp.<br /> <br /> Phương pháp đánh giá thẩm mỹ<br /> Theo tiêu chuẩn đánh giá của tác giả<br /> D’Amico(2003). Mức độ thẩm mỹ được đánh giá<br /> qua các yếu tố về màu sắc, hình dáng vị vị trí<br /> trên cung răng của răng ngầm 6 tháng sau khi<br /> kết thúc điều trị.<br /> Màu sắc răng bình thường: khi răng không<br /> bị đổi màu và có gam màu tương đương với các<br /> răng xung quanh. Hình dạng giải phẫu bình<br /> thường hoặc có diện mòn múi răng