Đánh giá kết quả điều trị sỏi tiết niệu bằng tán sỏi ngoài cơ thể tại Bệnh viện ĐKKV Bắc Quảng Bình

Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 16 * Phụ bản của Số 3 * 2012<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ ĐIỀU TRỊ SỎI TIẾT NIỆU<br /> BẰNG TÁN SỎI NGOÀI CƠ THỂ TẠI BỆNH VIỆN ĐKKV BẮC QUẢNG BÌNH<br /> Lê Ngọc Bích*, Lê Đình Khánh**<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Đặt vấn đề và mục tiêu: Đánh giá kết quả điều trị sỏi tiết niệu bằng tán sỏi ngoài cơ thể với máy HKESWL V.<br /> Đối tượng và phương pháp nghiên cứu: Nghiên cứu được thực hiện ở 566 bệnh nhân sỏi tiêt niệu được<br /> tán sỏi ngoài cơ thể với máy HK- ESWL V tại bệnh viện đa khoa khu vực Bắc Quảng bình. Kết quả được so sánh<br /> với vị trí sỏi, độ cản quang của sỏi, độ ứ nước của thận có sỏi.<br /> Kết quả: Thành công chung 85%. Nguyên nhân thất bại có 8,8% bệnh nhân bỏ điều trị, 2,7% không vỡ<br /> phải chuyển mổ mở, 3,5% bệnh nhân yêu cầu chuyển khám tại tuyến trên. Sỏi có độ cản quang bằng với xương<br /> có tỉ lệ thành công cao, độ ứ nước nhiều có tỉ lệ thành công thấp (Độ II: 63,5%; không ứ nước : 84,8%); sỏi <<br /> 10mm có tỉ lệ thành công 98%, sỏi >15mm có tỉ lệ thành công 50%. Không có biến chứng nặng.<br /> Kết luận: bằng tán sỏi ngoài cơ thể với máy HK- ESWL V là phương pháp điều trị sỏi tiết niệu an toàn,<br /> hiệu quả.<br /> Từ khóa: Tán sỏi ngoài cơ thể, sỏi tiết niệu, điều trị sỏi tiết niệu.<br /> <br /> ABSTRACT<br /> ASSESSMENT ON RESULTS OF URINA RY STONE TREATMENT BY ESWL WITH HK- ESWL V<br /> MACHINE AT GENERAL HOSPITAL IN THE NORTH OF QUANG BINH<br /> Le Ngoc Bich, Le Dinh Khanh * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 16 - Supplement of No 3 - 2012: 269 273<br /> Introduction and objectives: To evaluate treatment outcomes of urinary stone by ESWL with HK-ESWL<br /> V machine at General Hospital in the north of Quang Binh.<br /> Materials and methods: The study was conducted in 566 patients were treated by ESWL with HK-ESWL<br /> V machine at General Hospital in the North of Quang Binh. The results were compared with position of stones,<br /> the contrast of stone, the level of hydronephrosis.<br /> Results: The overall success of 85%. Causes of failure are patients leave treatment (8,8%), stones not broken<br /> (2,7%), patients requiring change at the next examination at higher level hospital (3.5%). No serious<br /> complications.<br /> Conclusion: ESWL with HK-ESWLV machine for urinary stone treatment is safe and effective methode.<br /> Key words: ESWL, urinary stone, treatment of urinary stone<br /> Diễn biến sỏi rất khó tiên lượng, nếu phát hiện<br /> ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> và điều trị sớm cho kết quả tốt. Sỏi tiết niệu có<br /> Sỏi tiết niệu là bệnh lý thường gặp trong<br /> thể gây ra các biến chứng trên hệ tiết niệu như<br /> cộng đồng. Tỷ lệ sỏi tiết niệu chiếm khoảng<br /> tắc nghẽn, đái máu, nhiễm trùng, thậm chí suy<br /> 0,5% đến 3% dân số, tuỳ thuộc vào các vùng địa<br /> thận và tử vong(4,5).<br /> lý, kinh tế và dân cư. Theo thống kê nó chiếm<br /> Có nhiều phương pháp điều trị ngoại khoa<br /> khoảng 30%- 40% số bệnh nhân bị tiết niệu(1,2,7).<br /> sỏi hệ tiết niệu như phẫu thuật hở, lấy sỏi qua<br /> * Bệnh viện ĐKKV Bắc Quảng Bình<br /> Tác giả liên lạc: BSCKII Lê Ngọc Bích<br /> <br /> Chuyên Đề Thận Niệu<br /> <br /> ** Trường Đại học Y Dược Huế<br /> ĐT : 0125685879<br /> Email: le_bich01@yahoo.com<br /> <br /> 269<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 16 * Phụ bản của Số 3 * 2012<br /> <br /> da, lấy sỏi qua soi niệu quản, tán sỏi ngoài cơ<br /> thể… trong đó tán sỏi ngoài cơ thể được xem là<br /> một phương pháp ít xâm hại và có hiệu<br /> quả(2,4,6,7).<br /> <br /> sỏi, phân mức độ cản quang so với mỏm ngang<br /> đốt sống thắt lưng (hơn, bằng và kém). Siêu âm<br /> hệ tiết niệu: đánh giá mức độ ứ nước của thận<br /> (chia 3 độ I, II và III).<br /> <br /> Vào năm 1980, tán sỏi ngoài cơ thể áp dụng<br /> lần đầu tiên ở Munich, Đức và sau đó ứng dụng<br /> rộng rãi trên toàn thế giới. Năm 1990 ở Việt<br /> Nam triển khai và ứng dụng tại thành phố Hồ<br /> Chí Minh sau đó ở Hà Nội, Hải Phòng, Quy<br /> Nhơn, Huế và nhiều thành phố khác(4,7). Vào<br /> tháng 5 năm 2009, lần đầu tiên Bệnh viện Đa<br /> khoa khu vực Bắc Quảng Bình triển khai và ứng<br /> dụng kỹ thuật này. Qua thời gian triển khai kỹ<br /> thuật, chúng tôi mong muốn tổng kết nhằm<br /> đánh giá kết quả điều trị và rút ra những kinh<br /> nghiệm.<br /> <br /> Phương tiện<br /> <br /> ĐỐI TƯỢNG - PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU<br /> <br /> Máy tán sỏi ngoài cơ thể : máy tán sỏi ngoài<br /> cơ thể HK - ESWL V do hãng Shen Hui Kang<br /> Medical Appatus của Trung Quốc sản xuất năm<br /> 2001, máy tán theo nguyên tắc điện từ.<br /> <br /> Tán sỏi<br /> Tiến hành tán sỏi với tần suất xung 67- 70<br /> lần/phút. Công suất 14W. Tổng số cho mỗi lần<br /> tán sỏi là 3000 sóng xung động. Trong quá trình<br /> phát sóng xung động tán sỏi, khoảng từ 200 đến<br /> 300 sóng xung chiếu X- quang để kiểm tra mức<br /> độ vỡ, định vị và điều chỉnh lại viên sỏi vào<br /> đúng vùng hội tụ của sóng.<br /> <br /> Đối tượng<br /> <br /> Đánh giá kết quả điều trị<br /> <br /> Gồm 566 bệnh nhân sỏi tiết niệu được điều<br /> trị theo phương pháp tán sỏi ngoài cơ thể với<br /> máy HK- ESWL V tại bệnh viện Đa khoa khu<br /> vực Bắc Quảng Bình từ tháng 5 năm 2009 đến<br /> hết tháng 12 năm 2011.<br /> <br /> Theo dõi bệnh nhân ngày sau tán sỏi. Sau<br /> tán sỏi chúng tôi theo dõi sát, ghi nhận các<br /> biểu hiện ở bệnh nhân, đánh giá kết quả tán<br /> sỏi sau tái khám.<br /> <br /> Tiêu chuẩn chọn bệnh:<br /> + Bệnh nhân được chẩn đoán sỏi tiết niệu<br /> trên phim X quang và siêu âm<br /> + Thận không ứ nước hoặc ứ nước độ I hoặc<br /> ứ nước độ II.<br /> + Bệnh nhân sót sỏi sau phẫu thuật có thời<br /> gian sau trên 1 tháng.<br /> <br /> Khoảng cách giữa 2 lần tán sỏi là 3 tuần,<br /> bệnh nhân tái khám chúng tôi theo dõi các<br /> triệu chứng lâm sàng trong thời gian điều trị<br /> ngoại trú: như đau ngực, khó thở, đái máu đại<br /> thể, sốt hoặc rét run sau tán sỏi, bầm tím ở da,<br /> đái ra sỏi…<br /> Chúng tôi cho chụp X-quang hệ tiết niệu<br /> <br /> Tiêu chuẩn loại trừ;<br /> <br /> không chuẩn bị để kiểm tra và đánh gía lại đặc<br /> <br /> +Bệnh nhân có thai<br /> <br /> tính của sỏi sau lần tán sỏi trước xem còn sỏi<br /> <br /> + Bệnh nhân có bệnh lý làm tắc nghẻn<br /> đường tiểu dưới sỏi cần tán<br /> + Bệnh nhân bị bệnh về máu<br /> +Bệnh nhân có nhiễm trùng niệu và các bệnh<br /> nội khoa khác chưa được điều trị ổn định.<br /> <br /> hay hết sỏi. Nếu trên X-quang, bệnh nhân còn<br /> sỏi >4mm chúng tôi tiếp tục tán sỏi cho bệnh<br /> nhân.<br /> Đánh giá kết quả thành công: Đánh giá<br /> thành công khi trên phim X-quang hệ tiết niệu<br /> <br /> Phương pháp nghiên cứu<br /> <br /> không chuẩn bị hết sỏi hoặc chỉ còn các mảnh<br /> <br /> Tiến hành làm các xét nghiệm cơ bản trước<br /> tán sỏi cho tất cả các bệnh nhân: Chụp phim hệ<br /> tiết niệu không chuẩn bị trước và sau mỗi lần<br /> tán sỏi, qua đó đánh giá kích thước, số lượng<br /> <br /> sỏi có kích thước theo chiều lớn nhất ≤ 4 mm.<br /> <br /> 270<br /> <br /> Chuyên Đề Thận Niệu<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 16 * Phụ bản của Số 3 * 2012<br /> <br /> trí sỏi, kích thước viên sỏi, mật độ cản quang<br /> của sỏi.<br /> <br /> Tỷ lệ<br /> 50,7%<br /> 23,0%<br /> 100%<br /> <br /> Tuổi trung bình 42±18 tuổi. Bệnh nhân chủ<br /> yếu trong độ tuổi lao động<br /> <br /> KẾT QUẢ<br /> Bảng 1: Giới tính của bệnh nhân<br /> Số lượng<br /> 306<br /> 260<br /> 566<br /> <br /> Bảng 3: Kết quả chung sau 8 lần tán<br /> <br /> Tỷ lệ<br /> 54,1%<br /> 45,9%<br /> 100%<br /> <br /> Kết quả<br /> <br /> Số lượng<br /> <br /> Tỷ lệ<br /> <br /> Thành công<br /> <br /> 481<br /> <br /> 85%<br /> <br /> Bảng 2: Tuổi của bệnh nhân được tán thành công<br /> Số lượng<br /> 8<br /> 118<br /> <br /> Tuổi<br /> 0-20<br /> 21-40<br /> <br /> Số lượng<br /> 244<br /> 111<br /> 481<br /> <br /> Tuổi<br /> 41-60<br /> Trên 60<br /> Tổng<br /> <br /> Đánh giá tỉ lệ thành công liên quan đến vị<br /> <br /> Giới tính<br /> Nam<br /> Nữ<br /> Tổng<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Tỷ lệ<br /> 1,7%<br /> 24,6%<br /> <br /> Thất bại<br /> <br /> 85<br /> <br /> 15%<br /> <br /> Tổng<br /> <br /> 566<br /> <br /> 100%<br /> <br /> Tỉ lệ thành công chung sau 8 lần tán là 85%.<br /> <br /> Bảng 4: Thành công theo kích thước sỏi<br /> KT sỏi<br /> <br /> Thành<br /> Thành<br /> Thành Thành<br /> Thành<br /> Thành<br /> Thành<br /> Thành<br /> công lần công lần<br /> công lần công lần công lần công lần<br /> công lần 1<br /> công lần 4<br /> 2<br /> 3<br /> 5<br /> 6<br /> 7<br /> 8<br /> <br /> 5-10mm<br /> <br /> 216<br /> <br /> 32<br /> <br /> 8<br /> <br /> 9<br /> <br /> 3<br /> <br /> 2<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> 10-15mm<br /> <br /> 50<br /> <br /> 77<br /> <br /> 15<br /> <br /> 12<br /> <br /> 9<br /> <br /> 2<br /> <br /> 0<br /> <br /> 1<br /> <br /> 15-20mm<br /> <br /> 4<br /> <br /> 8<br /> <br /> 21<br /> <br /> 4<br /> <br /> 3<br /> <br /> 4<br /> <br /> 1<br /> <br /> 0<br /> <br /> Tổng<br /> <br /> 270<br /> (47,8%)<br /> <br /> 117<br /> (20,7%<br /> <br /> 44<br /> (7,8%)<br /> <br /> 25<br /> (4,4%)<br /> <br /> 15<br /> (2,7%)<br /> <br /> 8<br /> (1,4%)<br /> <br /> 1<br /> (0,2%)<br /> <br /> 1<br /> (0,2%)<br /> <br /> Thành<br /> công<br /> chung<br /> 270<br /> (98%)<br /> 166<br /> (82,5%)<br /> 45<br /> (50%)<br /> 481<br /> (85%)<br /> <br /> Thất bại<br /> chung<br /> 5 (2%)<br /> 35 (17,5%)<br /> 45 (50%)<br /> 85 (15%)<br /> <br /> lớn >15mm thì sau 7 lần tán chỉ cho kết quả<br /> thành công 50%.<br /> <br /> Đối với sỏi kích thước