Đánh giá phẫu thuật cấy mỡ bì tự thân trong cắt bỏ nhãn cầu để đặt mắt giả

Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 15 * Phụ bản của Số 1 * 2011<br /> <br /> ĐÁNH GIÁ PHẪU THUẬT CẤY MỠ BÌ TỰ THÂN<br /> TRONG CẮT BỎ NHÃN CẦU ĐỂ ĐẶT MẮT GIẢ<br /> Nguyễn Thị Thúy Hoa*, Lê Minh Thông**<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Mục tiêu: Xác định tỉ lệ thành công của phẫu thuật cấy mỡ bì trong cắt bỏ nhãn cầu để lắp mắt giả tại khoa<br /> thần kinh nhãn khoa bệnh viện Mắt TPHCM.<br /> Phương pháp: Thử nghiệm lâm sàng, tiền cứu, hàng loạt ca, không có nhóm chứng bao gồm những bệnh<br /> nhân được thực hiện cắt bỏ nhãn cầu ghép mỡ bì từ 1/3/2009 đến 31/3/2010. Đánh giá kết quả chức năng và kết<br /> quả thẩm mỹ của mắt gắn mắt giả.<br /> Kết quả: Nghiên cứu được tiến hành trên 36 bệnh nhân,(33 trường hợp ghép mỡ bì ngay sau cắt bỏ nhãn<br /> cầu, 3 trường ghép mỡ bì sau khi thải loại bi cơ), gồm 21 nữ và 15 nam, tuổi trung bình 40 (từ 13 đến 73). Thời<br /> gian theo dõi trung bình 8 tháng (ngắn nhất 3 tháng, dài nhất 14,5 tháng). Tỷ lệ mảnh ghép sống tốt là 97,2%<br /> với kết quả thẩm mỹ gắn mắt giả ở mức độ tốt là 88,9%, khá là 11,1%. Sau 6 tháng, kết quả thẩm mỹ ở mức độ<br /> tốt là 83,3%, khá là 13,3%, xấu 3,4%. Sau 12 tháng, kết quả thẩm mỹ ở mức độ tốt là 70%, khá là 30%. Không<br /> có biến chứng sớm hay biến chứng tại vị trí lấy mỡ bì.<br /> Kết luận: Ghép mỡ bì tự thân thì an toàn và là phương pháp hiệu quả cho sự phục hồi của hốc mắt, h trợ<br /> cho sự di động của mắt giả, và có ít biến chứng.<br /> Từ khóa: cắt bỏ nhãn cầu, miếng ghép mỡ bì, chất độn hốc mắt, hốc mắt không có nhãn cầu.<br /> <br /> ABSTRACT<br /> AUTOLOGOUS DERMIS GRAFT AT THE TIME OF ENUCLEATION<br /> Nguyen Thi Thuy Hoa, Le Minh Thong<br /> * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 15 - Supplement of No 1 - 2011: 26 - 30<br /> Purpose: To determine ratio of success in autologous dermis graft at the time of enucleation at the<br /> neurological - aesthetic department of Eye Hospital of Ho Chi Minh City.<br /> Methods: Prospective, case series report, non- comparative case series of patients who had an autologous<br /> dermis graft at primary enucleation or secondary enucleation from March 1st 2009 to March 31st 2010. To<br /> evaluate the aesthetic and functional results of prosthetic eyes.<br /> Results: Thirty six patients were identified (thirty three patients had enucleation combinded with primary<br /> dermis – fat grafting, three patient had secondarily grafting after extrusion of an existing implant. There were<br /> twenty - one female and fifteen male. The average age was 40 years old (from 13 years old to 73 years old). Follow<br /> up ranged from 3 months to 14.5 months (mean 8 months). The ratio of the good existing dermis – fat grafting<br /> was 97.2%. After eye fifting, excellent aesthetic results were 88.9%, reasonable aesthetic results were 11.1%.<br /> After six months, excellent aesthetic results were 83.3%, reasonable results were 13.3%, bad results were 3.4%.<br /> After twelve months, excellent aesthetic results were 70%, reasonable were 30%. No early complications were<br /> observed. There were no complications involving the graft donor site.<br /> Conclusions: Autologous dermis fat grafting is a safe and effective technique to facilitate orbital<br /> * Khoa Mắt, Bệnh viện Thống Nhất Đồng Nai, ** Bộ môn Mắt ĐHYD TP.HCM<br /> Tác giả liên lạc: BSCK II Nguyễn Thị Thúy Hoa<br /> ĐT: 0918886188<br /> Email: thshoangdaisytdn@gmail.com<br /> <br /> 26<br /> <br /> Chuyên Đề Mắt – Tai Mũi Họng<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 15 * Phụ bản của Số 1 * 2011<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> rehabilitation. It may assist with the prosthesis motili ty. The complications are minor.<br /> Keywords: Enucleation, dermis – fat graft, orbital implant, anophthalmic orbit.<br /> <br /> ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> Sau hủy phẫu, phục hồi thẩm mỹ khó khăn<br /> do sự thiếu hụt tổ chức và sự kém truyền vận<br /> động đến mắt giả. Bệnh nhân có một gương<br /> mặt mất cân đối làm ảnh hưởng đến tâm lý<br /> bệnh nhân.<br /> Sự ra đời của chất độn hốc mắt đã đáp ứng<br /> được những khiếm khuyết trên+. Tuy nhiên, tất<br /> cả các chất liệu đều có những mặt còn tồn tại, có<br /> thể thải loại và mức chi phí còn cao.<br /> Trên thế giới, ghép mỡ bì đã được sử dụng<br /> nhiều trong cắt bỏ nhãn cầu nguyên phát hay<br /> ghép thì hai, tái tạo cùng đồ hoặc trong các<br /> trường hợp thải loại mảnh ghép(1,3,2,7).<br /> Việt nam chưa có công trình nào nghiên cứu<br /> về cấy mỡ bì tự thân trong cắt bỏ nhãn cầu.<br /> Chúng tôi tiến hành nghiên cứu đề tài, mong<br /> muốn mỡ bì tự thân ít bị thải loại, thành công<br /> sau mổ cao và đạt kết quả thẩm mỹ tốt.<br /> <br /> ĐỐI TƯỢNG – PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU<br /> Dân số chọn mẫu<br /> Bệnh nhân được cắt bỏ nhãn cầu ghép mỡ bì<br /> tại khoa tạo hình thẩm mỹ bệnh viện Mắt<br /> TPHCM từ 1/3/2009 đến 31/3/2010.<br /> <br /> Tiêu chuẩn chọn mẫu<br /> Sẹo giác mạc toàn bộ dính mống mù tịt.<br /> Tăng nhãn áp tuyệt đối.<br /> Nghi ngờ u ác tính nội nhãn.<br /> Viêm màng bồ đào đau nhức, mù tịt.<br /> <br /> Theo dõi sự sống của mảnh ghép trong 4 – 6<br /> tuần.<br /> Gắn mắt giả khi tình trạng mảnh ghép đã<br /> ổn định.<br /> Đánh giá kết quả về hình dạng (bề cao khe<br /> mi, rãnh mi trên, sa mi dưới) và vận động của<br /> mắt giả (theo 4 hướng nhìn lên, nhìn xuống, liếc<br /> vào trong, liếc ra ngoài) tại các thời điểm 3<br /> tháng, 6 tháng, 9 tháng, 12 tháng.<br /> <br /> Xử lý số liệu<br /> Xử lý bằng phần mềm thống kê SPSS for<br /> Windows 16.0 và STATA 10.0.<br /> <br /> KẾT QUẢ<br /> Đặc điểm mẫu nghiên cứu<br /> Tiến hành nghiên cứu trên 36 mắt trong đó<br /> nữ (58,3%), nam (41,7%), tuổi trung bình 40 (tuổi<br /> nhỏ nhất là 13, tuổi lớn nhất là 73).<br /> Nguyên nhân gặp nhiều bệnh lý phần trước<br /> nhãn cầu (viêm màng bồ đào đau nhức, mù tịt,<br /> tăng nhãn áp tuyệt đối, sẹo giác mạc toàn bộ<br /> dính mống mù tịt).<br /> Thời gian theo dõi: trung bình là 8 tháng<br /> (ngắn nhất là 3 tháng, và dài nhất là 14,5 tháng).<br /> <br /> Thành công của mảnh ghép<br /> Sau mổ 1 tháng, đánh giá kết quả dựa trên<br /> đặc tính sống còn của mảnh ghép.<br /> Mảnh ghép đạt kết quả tốt, thành công<br /> chiếm 97,2%. Mảnh ghép đạt kết quả xấu chiếm<br /> 2,8%. Không có trường hợp nào mảnh ghép<br /> trung bình.<br /> <br /> Thải loại mảnh ghép ở bệnh nhân đã cắt bỏ<br /> nhãn cầu đặt bi cơ.<br /> <br /> Kết quả sau lắp mắt giả<br /> <br /> Thiết kế nghiên cứu<br /> <br /> Các biến số về hình dạng (bề cao khe mi,<br /> rãnh mi trên, sa mi dưới):đạt mức độ tốt 100%.<br /> <br /> Thử nghiệm lâm sàng, tiền cứu, hàng loạt ca,<br /> không có nhóm chứng.<br /> <br /> Qui trình nghiên cứu<br /> <br /> Vận động tốt và khá chiếm tỉ lệ cao (88,9 –<br /> 98,2%), vận động tạm chiếm tỉ lệ thấp (2,8 –<br /> 11,1%).<br /> <br /> Bệnh nhân được cắt bỏ nhãn cầu và ghép<br /> mỡ bì tại khoa Tạo hình thẩm mỹ, BV. Mắt<br /> TP.HCM.<br /> <br /> Thẩm mỹ tốt 88,9%, khá 11,1%. Không<br /> trường hợp nào thẩm mỹ tạm. Các trường hợp<br /> đều gắn mắt giả cân đối.<br /> <br /> Chuyên Đề Mắt – Tai Mũi Họng<br /> <br /> 27<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 15 * Phụ bản của Số 1 * 2011<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> 12 tháng: tốt 70%, khá 30%.<br /> 80<br /> 70<br /> 60<br /> 50<br /> 40<br /> 30<br /> 20<br /> 10<br /> 0<br /> <br /> 75<br /> <br /> Biến chứng<br /> <br /> 66.7<br /> <br /> 61.1<br /> <br /> 58.3<br /> 33.4<br /> 22.2<br /> <br /> 22.2<br /> 8.3<br /> <br /> 2.8<br /> nhin len<br /> <br /> Tot<br /> <br /> 27.8<br /> <br /> Kha<br /> <br /> 11.1<br /> <br /> 11.1<br /> <br /> Không có trường hợp nào bị mọc lông, loét<br /> trung tâm mảnh ghép, dính tại vùng lấy mỡ bì,<br /> lộ mảnh ghép.<br /> <br /> Tam<br /> <br /> nhin liec trongliec ngoai<br /> xuong<br /> <br /> Biểu đồ 1: Vận động tại thời điểm gắn mắt giả.<br /> <br /> Kết quả phẫu thuật theo thời gian<br /> Vận động mắt giả theo các hướng cải thiện<br /> trong giai đoạn 3 – 6 tháng.. Ổn định trong giai<br /> đoạn 9 – 12 tháng.<br /> <br /> Tiêu mỡ xảy ra từ 6 tháng, tỉ lệ 6,7%, lúc 9<br /> tháng là 18,8%. Ổn định sau 12 tháng.<br /> <br /> 100<br /> 80<br /> <br /> Nhìn lên<br /> BÀN<br /> <br /> 60<br /> <br /> LUẬN<br /> <br /> Nhìn xu?ng<br /> <br /> Sau phẫu thuật cắt bỏ nhãn cầu, đòi hỏi phải<br /> giải quyết 2 vấn đề: chất liệu che phủ và chất<br /> Li?c ngoài<br /> độn hốc mắt. Đã có nhiều mảnh ghép nhân tạo<br /> được sử dụng trước đây như thủy tinh, silicon,<br /> composite carbon, chất gốm hydroxyapatite,<br /> acrylic. Phương pháp ghép mỡ bì tự thân đáp<br /> ứng được 2 yêu cầu trên.<br /> Li?c trong<br /> <br /> 40<br /> 20<br /> 0<br /> 1 tháng 3 tháng 6 tháng 9 tháng<br /> <br /> 12<br /> tháng<br /> <br /> Biểu đồ 2: Vận động của mắt giả theo thời gian.<br /> <br /> Thẩm mỹ: Các trường hợp gắn mắt giả đều<br /> cân đối.<br /> 90<br /> 80<br /> 70<br /> 60<br /> 50<br /> 40<br /> 30<br /> 20<br /> 10<br /> 0<br /> <br /> Biểu đồ 4: Đánh giá sự tiêu mỡ theo thời gian.<br /> <br /> 88.9<br /> <br /> 86.1<br /> <br /> 83.3<br /> <br /> 81.3<br /> <br /> 70<br /> <br /> 30<br /> 13.9<br /> <br /> 11.1<br /> 0<br /> 1 thang<br /> <br /> 0<br /> 3 thaùng<br /> <br /> 13.3<br /> 3.4<br /> 6 thaùng<br /> <br /> 12.5<br /> 6.2<br /> 9 thaùng<br /> <br /> 0<br /> <br /> 12 thaùng<br /> <br /> Năm 1978, Smith và Petrelli mô tả kỹ thuật<br /> ghép mỡ da như là một chất độn di động trong<br /> chóp cơ(7). Kỹ thuật này cung cấp thể tích hốc<br /> mắt, loại bỏ nguy cơ thải loại chất độn, duy trì<br /> kết mạc hiện tại trong cùng đồ.<br /> Theo Hintschich, ghép mỡ bì là phương<br /> Toát<br /> pháp ghép<br /> tự thân duy nhất cho mục đích thay<br /> Kha<br /> thế chất độn hốc mắt trong giải phẫu tái tạo và<br /> Tammắt.<br /> thẩm mỹ<br /> <br /> Đặc điểm dịch tể và lâm sàng của đối<br /> tượng nghiên cứu<br /> <br /> 3 tháng: tốt 86,1%, khá 13,9%, mức độ tạm<br /> 0%.<br /> <br /> Tuổi: Nhóm bệnh nhân từ 18 – 60 tuổi,<br /> chiếm tỉ lệ 75%, do nhóm này là nhóm tuổi lao<br /> động, tham gia nhiều hoạt động trong xã hội,<br /> nhu cầu về thẩm mỹ của nhóm này cao hơn.<br /> <br /> 6 – 9 tháng: tốt ≥ 81,3 %,ở mức độ tạm ≤<br /> 6,2%.<br /> <br /> Giới tính: phân bố ở giới nữ (58,3%) nhiều<br /> hơn giới nam (41,7%).<br /> <br /> Biểu đồ 3: Kết quả thẩm mỹ theo tời gian.<br /> <br /> 28<br /> <br /> Chuyên Đề Mắt – Tai Mũi Họng<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 15 * Phụ bản của Số 1 * 2011<br /> Ở giới nữ, nguyên nhân hủy bỏ mắt gặp<br /> nhiều nhất là do bệnh lý phần trước nhãn cầu<br /> (chiếm 38,8%), nguyên nhân do bệnh lý u ác tính<br /> hắc bào võng mạc chỉ chiếm 16,7%.<br /> Ở giới nam, nguyên nhân hủy phẫu do bệnh<br /> lý phần trước nhãn cầu (16,7%) và do bệnh lý u<br /> ác tính hắc bào võng mạc (19,4%) có tỉ lệ gần<br /> giống nhau.<br /> Điều này cho thấy giới nữ có nhu cầu thẩm<br /> mỹ cao hơn giới nam.<br /> <br /> Kết quả thẩm mỹ sau khi gắn mắt giả<br /> Sau khi lắp mắt giả, các biến số về hình dạng<br /> như bề cao khe mi, rãnh mi trên, tình trạng mi<br /> dưới đều đạt mức độ tốt (chiếm 100%).<br /> Hai mắt cân đối là do chúng tôi sử dụng<br /> miếng ghép mỡ bì có kích thước 25x25mm và<br /> miếng mỡ có cùng kích thước 25mm. Đây là<br /> kích thước thích hợp cho bất kỳ phương pháp<br /> ghép mỡ bì nguyên phát trong cắt bỏ nhãn<br /> cầu. Nếu miếng ghép lớn hơn sẽ không đạt<br /> được sự phân bố mạch máu nuôi dưỡng thích<br /> hợp và có thể teo đi.<br /> Tất cả 36 trường hợp mắt giả nằm cân đối,<br /> đúng vị trí là do chúng tôi đã giữ lại tối đa lớp<br /> kết mạc, khâu miếng ghép nằm giữa trung tâm<br /> và khi khâu đã không gây cuộn kết mạc. Đặt<br /> khuôn mắt giả để giữ lại hình dạng cùng đồ,<br /> tránh được cạn cùng đồ sau này.<br /> Sau khi gắn mắt giả, vận động của mắt giả<br /> theo 4 hướng (nhìn lên, nhìn xuống, liếc trong,<br /> liếc ngoài) ở mức độ tốt và khá chiếm tỉ lệ cao<br /> (từ 88,9% - 98,2%) và vận động ở mức độ tạm<br /> chiếm tỉ lệ thấp