Đạo Tin lành và sự biến đổi văn hóa của người Gia Rai dưới góc nhìn văn hóa

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:4

Thêm vào BST

Báo xấu

5
lượt xem 1
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Đạo Tin lành đã có ảnh hưởng sâu sắc đến đời sống văn hóa của người Gia Rai, một trong những dân tộc thiểu số tại Việt Nam. Sự du nhập của đạo Tin lành không chỉ mang lại những thay đổi trong tín ngưỡng mà còn tác động đến phong tục, tập quán, và lối sống của cộng đồng này. Qua quá trình tiếp nhận và thích ứng, người Gia Rai đã thể hiện sự linh hoạt trong việc kết hợp giữa giá trị truyền thống và những yếu tố mới từ đạo Tin lành. Bài viết này sẽ khám phá sự biến đổi văn hóa của người Gia Rai dưới góc nhìn văn hóa, từ đó làm nổi bật những thay đổi tích cực và thách thức mà họ phải đối mặt trong bối cảnh hiện đại.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Đạo Tin lành và sự biến đổi văn hóa của người Gia Rai dưới góc nhìn văn hóa

20 NGHIÊN CỨU - TRAO Đổl Kinh, đến nay có 90 ngàn tín đồ. Đạo Phật dù cũng đã chú trọng phát triển vào vùng ĐẠO TIN LÀNH VÀ đồng bào dân tộc thiểu số nhưng kết quả rất s ự BIÊN ĐÔI VĂN HOÁ hạn chế. Đạo Công giáo đi cùng người Pháp vào Gia Lai từ năm 1908, đến nay có CỦA NGƯỜI GIA RẠI khoảng 90.767 tín đồ. Đến sau là đạo Tin lành vào những năm 1940 và cũng cố gắng Dưứl Gúc NHÌN VÃN HOÁ mở rộng phạm vi ảnh hưởng nhưng kết quả rất hạn chế, chỉ đến những năm 1954 - 1975 TRẦN THỊ MỸ HẰNG nhờ sự giúp đỡ của người Mỹ sự mở rộng phạm vi ảnh hưởng của đạo Tin lành mới ân tộc Gia Rai là một ừong bốn dân đạt nhiều kết quả, tập trung chủ yếu ở vùng tộc thiểu số có số dân đông ở Tây đồng bào thiểu số. Năm 1975 có gần 30 Nguyên, cu trú chủ yếu trên địa bàn phía ngàn tín đồ, thế nhưng đến nay theo thống nam tỉnh Gia Lai, bắc Đắk Lắk, tây Phú kê không đầy đủ, toàn tỉnh Gia Lai đã gần Yên. Đây là một dân tộc có truyền thống 100 ngàn tín đồ theo Tin lành, tức chỉ sau văn hoá và hệ thống luật tục khá hoàn chỉnh hơn 30 năm đã tăng gấp ba lần, một sự tăng lâu đời, khá chặt chẽ, nghiêm khắc kết họp trưởng ngoạn mục mà không một tôn giáo với vai trò thủ lĩnh già làng tạo nên những nào làm được. Thậm chí nhiều tín đồ Công nét đặc trưng riêng có. Tín ngưỡng của dân giáo chuyển sang gia nhập đạo Tin lành. Từ tộc Gia Rai từ lâu là tín ngưỡng cổ truyền, khi gia nhập đạo Tin lành nhiều sinh hoạt đa thần với quan niệm vạn vật hữu linh - cộng đồng của các làng đồng bào Gia Rai mọi sự vật hiện tượng đều có linh hồn. Thế cũng thay đổi rõ rệt, nhiều mặt đã tác động nhưng những thập kỉ vừa qua, bản sắc văn mạnh mẽ đến bản sắc văn hoá cổ truyền đã hoá của người Gia Rai đã có sự biến đổi được thiết lập hàng ngàn năm tưởng chừng nhanh chóng. Sự biến đổi văn hoá của không thể nào biến đổi được, nhưng đã biến người Gia Rai do nhiều yếu tố tác động như đổi sâu sắc. Vì sao đạo Tin lành phát triển môi trường thay đổi, chính sách của nhà nhanh và tác động mạnh mẽ đến bản sắc nước, khoa học công nghệ, kinh tế, văn hoá, văn hoá người Gia Rai, trước hết chúng ta giao lưu các dân tộ c .. .Trong đó nhân tố tôn cần nghiên cứu cách tiếp cận của đạo Tin giáo cũng đặt ra nhiều vấn đề, đồng bào Gia lành vào vùng Gia Rai. Rai là một trong những dân tộc có số người Trước đây, đạo Tin lành được tập trung tham gia tín đồ Tin lành đông với tốc độ phát triển trong tầng lóp trung lưu, trí thức, khá nhanh, có noi cà làng, cả xã theo đạo thương gia, các nhà hoạt động xã hội, vì này. nhóm này dễ đi đến nắm quyền chi phối xã Ở tỉnh Gia Lai hiện có ba tôn giáo có hội, từ đó tạo điều kiện mở rộng phạm vi tín đồ đông là đạo Phật, đạo Công giáo và ảnh hưởng nhưng kết quả hạn chế. Những đạo Tin lành. Qua tìm hiểu cho thấy đạo thập niên gân đây, đạo Tin lành tập trung Phật đi cùng dân tộc Kinh vào Gia Lai rất phát triển vào vùng đồng bào thiểu số và sớm và phát triển trong cộng đồng người nông thôn, người nghèo. Các đối tượng này
TẠP CHÍ VHDG SỐ 3/2011 21 rất khó khăn trong cuộc sống và là đối thức văn hoá dân gian, lễ h ộ i... qua truyền tượng bị ảnh hưởng nhiều nhất khi có thiên miệng, mỗi ngày học một câu, nhớ một điều tai, dịch bệnh, chiến tranh, cơ chế quản lí người không biết chữ cũng học được thánh kinh tế xã hội, sự thất bại trong sản xuất kinh, dần dần người Gia Rai nhớ thánh kinh kinh doanh,... Do vậy, họ rất cần được chia hơn nhớ phong tục, tập quán, lịch sử, văn sẻ, nhất là đời sống tâm linh. Đây cũng là hoá dân tộc mình. Nhiều người trở thành những người ít có điều kiện học tập, thiếu những quyển kinh thánh di động, lan truyền kiến thức khoa học nên dễ bị thuyết phục trong cộng đồng Gia Rai. Họ thành thạo trước các giáo lí Tin lành. Họ gia nhập vào giáo luật và sống theo giáo luật thay luật Tin lành và gia nhập đạo bằng nhiều cách tục. Nhớ các thánh thay vì nhớ các thần, các từ vô thức đến ý thức. Cách tiếp cận của Yàng (thần núi, thần lửa, thần nước...), đạo Tin lành với quần chúng cũng rất đa thạo các ngày lễ thánh Tin lành hơn lễ hội dạng theo kiểu vết dầu loang từ người này dân tộc Gia Rai. Người theo đạo Tin lành đến người khác thông qua quan hệ gia đình, không được uống rượu nên rượu cần bỏ đi. bạn bè, dòng họ, làng xóm, thông qua các Thích hát kinh thánh dưới dạng dân ca nên hoạt động hướng dẫn sản xuất giống nhau, nhớ thánh kinh quên lời cổ dân ca. Hành lễ xoá đói giảm nghèo... Khi có kết quả thì theo giáo luật thay lễ phong tục, chẳng hạn kết quả đó do Chúa ban cho nên phải khi gia đình có người chết mời chấp sự, thường xuyên cầu nguyện Chúa. Đồng bào mục sư đến làm lễ đưa chân, lễ an táng thay thiểu số, nông dân, người nghèo là thành vì làm lễ cúng m a ... phần có số đông trong xã hội nên số lượng Tín đồ Tin lành đã phát triển nhanh chóng. Các lễ pơ thi (bỏ mả), cúng nhà mới, cúng lúa mới, cúng trâu...đều bỏ, nên cồng Triết thuyết của đạo Tin lành là Chúa ở chiêng không còn cơ hội được ngân lên, khắp mọi nơi. Muốn giúp đỡ người khác dần mất đi ý nghĩa và bị bỏ đi, bán đồng hãy làm tốt việc của mình, gia đình mình có nát, các nhạc cụ dân tộc dần bị lãng quên. sống tốt, ấm no mới làm từ thiện tốt được, ít Hiện nay đi tìm người Gia Rai biết kể khan, nhiều không quan trọng cốt ở lòng thành. kể chuyện sử thi, biết luật tục, biết hát dân Cuộc sống hiện tại có tốt thì sau này về với ca cổ Gia Rai rất hiếm, chỉ tồn tại ở người Chúa linh hồn mới thanh thản. Đây là một cao niên. trong những nhân tố tác động đến nhiều gia Các hội thánh Tin lành hoạt động cũng đình làm ăn kinh tế phát triển, con cháu rất đa dạng, thực tế và đời thường hơn, chăm học hơn, tệ nạn xã hội giảm. Trong không nặng nề về mặt nghi lễ, triết lí đơn điều kiện đó, sự thuyết phục của đạo Tin giản, giáo luật không khắt khe cứng nh ắc... lành cũng có tác động hơn, tạo điều kiện chỉ cần thừa nhận Chúa là đấng tối cao, đầy phát triển tín đồ nhanh. quyền năng, cứu rỗi mọi linh hồn và thường Việc phổ biến kinh thánh Tin lành được xuyên cầu nguyện để được ban phước lành. dịch ra tiếng Gia Rai dưới nhiều dạng như Đạo Tin lành khai thác triệt để yếu tố vãn thi ca, hò vè, bài hát dân ca cổ nhạc, tân hoá dân gian, văn hoá bản địa để phát triển nhạc (rock, rap) được phát hành dưới dạng tín đồ. Bên cạnh đó, họ chú trọng phát triển băng, đĩa, các loại sách, tranh ảnh, các hình các tổ chức Tin lành bản địa, để hình thành
22 NGHIÊN CỨU - TRAO Đ ổl các hội thánh tự trị ở các mức độ khác hình thức. Người Gia Rai theo đạo Tin lành nhau, trên cơ sở năm tự: tự túc, tự quản, tự không uống rượu vì giáo luật cấm nên rượu truyền, tự dưỡng, tự diễn. Do đó không phải ghè (rượu cần) bị bỏ, nhiều người bây giờ ngẫu nhiên mà những cái tên “Tin lành Tây không biết làm rượu ghè. Họ nhớ đi nhà thờ Bắc”, “Tin lành Tây Nguyên”, “Tin lành vào thứ bảy và các ngày lễ thánh, thay vì nhớ miền Trung - Tây Nguyên”, “Tin lành Đê các ngày lễ hội làng. Họ cầu Chúa thay cúng ga”, “Tin lành Gia Rai”, “Tin lành Bơ khắp Yàng. Thực trạng đó dưới góc nhìn văn hoá Brâu”, “Tin lành cây thập giá chúa Jesu dễ phân biệt với dòng văn hoá khác, gọi khái kríts”, “Tin lành chúa M ặt trời” ... liên tục quát là văn hoá Tin lành. Có người cho rằng ra đời, khá phức tạp. tiến trình riày văn hoá Tin lành sẽ thay thế Hoạt động và phát triển đạo Tin lành ở văn hoá dân gian, văn hoá Gia Rai. Nhận xét vùng đồng bào Gia Rai những thập kỉ gần như vậy là thiếu thuyết phục, bởi sự biến đổi đây có thể khái quát: tin chúa - nhân văn - đó có tính hai mặt, trong văn hoá Tin lành có thực tế bản địa, chú trọng phát triển hội văn hoá dân tộc Gia Rai, trong văn hoá dân thánh Tin lành tự trị, để các hội thánh tự trị tộc Gia Rai có văn hoá Tin lành, v ấ n đề nổi phát triển yếu tố thích nghi được đề cao. Để cộm hiện nay là sự tác động tự nhiên, xô bồ thích nghi, các yếu tố bản địa được khai bao gồm cả mặt tốt mặt xấu đan xen lẫn lộn, thác triệt để. Nói đến yếu tố bản địa thì vấn đang tác động thường xuyên hàng ngày vào đề văn hoá dân gian, văn hoá cổ truỹền ở vị ngưởi Gia Rái, tạp nên sự biến đổi sâu sắc, trí trung tâm, chịu tác động mạnh mẽ nhất. toàn diện văn hoầ của người Gia Rai, với Tin lành ngày càng phát triển theo trạng những hậu quả khó lường. thái vừá qua và hiện tại sẽ thay luật tục Thực trạng trên đặt ra nhiều vấn đề, bằng giáo luật Tin lành. Vì luật tục của dưới góc độ văn hoá cần nghiên cứu không người Gia Rai chỉ có người già có tri thức ở chỉ ở đạo Tin lành mà các tồn giáo nói làng như già làng mới biết, mới nhớ đầy đủ chung, ửên cơ sở hiến pháp, pháp luật, và tổ chức thực hiện, còn dân làng không để đường lối chính sách hiện hành, trong bổi ý mấy, chỉ khi. có vấn đề mới đến báo già cảnh đổi mới và hội nhập quốc tế hiện nay làng giải quyết, còn giáo luật Tin lành thì các để có giải pháp phù hợp. Trước hết, Nhà tín đồ đều biết. Giáo luật Tin lành đơn giản nước cần có chính sách đầu tư thoả đáng để hơn luật tục, các hình thức xử lí nhẹ nhàng, phát triển khoa học xã hội, nhất là trên lĩnh văn minh hơn chỉ cần “rửa tội” là xong, còn vực văn hoá. Phải coi đầu tư cho khoa học luật tục rất khắt khe, phức tạp thậm chí có văn hoá là đầu tư phát triển bền vững. Trên chỗ cổ hủ, phản khoa học như: lặn nước, đổ cơ sở đó đẩy mạnh công tác điều tra, nghiên chì nóng vào lòng bàn tay để tìm sự thật, cứu làm rõ những mặt tốt, mặt mạnh, mặt người bị ám chỉ “ma lai” sẽ bị dân làng giết yếu và tác hại của quá trình hình thành phát để trừ họa. Ngày nay nhiều chuyện khúc triển của đạo Tin lành và các tôn giáo khác. mắc trong làng thay vì đến báo già làng thì Cần nhận diện yếu tố mà bọn cực đoan, họ báo cho chấp sự, mục sư Tin lành nhờ phản động lợi dụng đạo Tin lành để xúi giải quyết, dần dần vai ừò già làng, thành giục tín đồ gây rối, gây bạo loạn, phá hoại viên hội đồng già làng bị lu mờ, chỉ còn đoàn kết dân tộc, sự toàn vẹn lãnh thổ Việt
TẠP CHÍ VHDG SỐ 3/2011 23 Nam, làm xấu hình ảnh tổ quốc trên trường người Gia Rai cũng khác cốt cách tín đồ quốc tế. Cũng cần phân biệt những vấn đề Tin lành người Kinh trong cùng một hội do thực hiện chủ trương, chính sách, pháp thánh. Các tín đồ ngoài những nét văn hoá luật không tốt làm quần chúng bất bình chung của người Việt Nam còn có văn hoá phản ứng. Từ đó rút ra những giá trị văn gốc của từng dân tộc, thêm vào đó họ còn hoá của từng tôn giáo, trong đó có văn hoá chịu nhiều sự tác động của giáo lý, giáo Tin lành đặc biệt là ở các vùng đồng bào luật, tạo nên nét văn hoá riêng. Do đó cần dân tộc thiểu số Gia Rai, mối tương tác văn phải nghiên cứu xác định các chuẩn mực hoá của các tôn giáo, cấc dân tộc. Việc văn hoá tiến bộ của đạo Tin lành ở vùng đoàn kết cùng nhau xây dựng đất nước dân tộc Gia Rai nói riêng và Việt Nam nói thống nhất giàu mạnh và hội nhập, phải chung, văn hoá của từng tôn giáo, văn hoá được thể hiện ngay trên từng thôn, làng, tổ tôn giáo nói chung và của xã hội Việt Nam dân phố, ngay trong việc quản lí sử dụng thời hiện đại. đất đai, tài nguyên ở buôn, làng. Điều thuận Các chuẩn văn hoá chung định hướng lợi là các mục sư cùa đạo Tin lành nói riêng trên cả nước và đến từng làng, xã văn hoá và các chức sắc tôn giáo đều là người Việt từng tôn .giáo, từng dân tộc, văn hoá không Nam, có tri thức và uy tín trong quần tôn giáo... là nét văn hoá riêng làm phong chúng, lòng ỳêu nước và yêụ đạo luôn song phú văn hoá chung, không để làm thiệt hại hành nhưng họ cũng là đối tượng mà bọn đến cái chung và từng lĩnh vực văn hoá. phản động, bọn cực đoan trong tôn giáo Tránh được bất cập hiện nay là đạo Tin lành luôn hướng đến, tìm cách lôi kéo để lợi phát triển gây biến đổi sâu sắc văn hoá Gia dụng tôn giáo làm điều xấu. Quần chúng thì Rai không hoàn toàn theo định hướng tốt, cả tin, không được trang bị kiến thửc cần do quần chúng không nhận thức được các thiết, dễ bị tác động. Do đó Nhà nước, chuẩn mực văn hoá mới trong thòi kì mở ngoài việc tạo điều kiện tốt cho họ hành cửa hội nhập, đa tôn giáo. Văn hoá người đạo, cần đề cao lòng yêu nước, yêu dân tộc và thường xuyên bồi đắp văn hoá dân tộc, Gia Rai nói riêng và văn hoá người Việt Nam nói chung không bao giờ là sự bất trách nhiệm của họ với tổ quốc Việt Nam để hướng quần chúng tín đồ thực hiện tốt biến mà là sự tiếp biến. Trong xã hội vãn mục tiêu kính đạo - yêu nước và không chỉ minh nhiệm vụ các nhà khoa học, nhà nước, nhà quản lí cần nghiên cứu đưa ra các chuẩn dừng lại ở cái tên: Tin lành Việt Nam, Công mực, định hướng để quần chúng hiểu tiếp giáo Việt Nam, Phật giáo Việt N am ... mà các tôn giáo đó phải mang đậm bản sắc văn nhận có chọn lọc, tránh phải trà giá do tiếp hoá Việt Nam, đặc điểm cùa người tu hành thu tự nhiên, xô bồ. Nhà nước cần có chính Việt Nam. Thực tế khách quan, phong cách sách đãi ngộ đối với những người làm công ứng xử của cộng đồng người theo đạo Phật, tác văn hoá nói chung và cán bộ khoa học đạo Công giáo, đạo Tin lành cũng như các văn hoá, để thu hút được nhiều người, kể cả tôn giáo khác đều có cốt cách riêng của các chức sắc tôn giáo, cống hiến cho sự từng tôn giáo, đó là: văn hoá Phật giáo, văn nghiệp khoa học văn hoá, nhất là lĩnh vực hoá Công giáo, văn hoá Tin lành, văn hoá nghiên cứu văn hoá cơ bản, văn hoá các dân Cao Đài. Ngay cốt cách của tín đồ Tin lành (Xem tiếp trang 33)