Đề án Tốt nghiệp Thạc sĩ: Quản lý chi thường xuyên ngân sách nhà nước trên địa bàn thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:75

Thêm vào BST

Báo xấu

2
lượt xem 1
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Đề án "Quản lý chi thường xuyên ngân sách nhà nước trên địa bàn thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh" được hoàn thành với mục tiêu nhằm đánh giá thực trạng quản lý chi thường xuyên NSNN trên địa bàn thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh giai đoạn 2021- 2023. Trên cơ sở đó chỉ ra những kết quả đạt được, những hạn chế, tồn tại và nguyên nhân; Đề xuất một số giải pháp nhằm hoàn thiện quản lý chi thường xuyên NSNN trên địa bàn thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh đến năm 2030.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Đề án Tốt nghiệp Thạc sĩ: Quản lý chi thường xuyên ngân sách nhà nước trên địa bàn thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC THƯƠNG MẠI --------------------------------------- NGUYỄN VIỆT HÙNG QUẢN LÝ CHI THƯỜNG XUYÊN NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HẠ LONG, TỈNH QUẢNG NINH ĐỀ ÁN TỐT NGHIỆP THẠC SĨ HÀ NỘI, NĂM 2024
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC THƯƠNG MẠI --------------------------------------- NGUYỄN VIỆT HÙNG QUẢN LÝ CHI THƯỜNG XUYÊN NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HẠ LONG, TỈNH QUẢNG NINH Chuyên ngành: Quản lý Kinh tế Mã số: 8310110 ĐỀ ÁN TỐT NGHIỆP THẠC SĨ Người hướng dẫn khoa học: TS. CHU VIỆT CƯỜNG HÀ NỘI, NĂM 2024
i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu và trích dẫn bên trong Đề án tốt nghiệp này hoàn toàn trung thực. Các kết quả nghiên cứu của Đề án chưa được công bố ở bất kỳ các công trình, luận văn, đề án nào khác. Hà Nội, ngày tháng năm 2024 Tác giả
ii LỜI CẢM ƠN Trong quá trình thực tập và thực hiện đề án này, tôi đã nhận được rất nhiều sự giúp đỡ. Trước tiên, tôi xin trân trọng cảm ơn Ban Giám hiệu Trường Đại học Thương mại, toàn thể Thầy, Cô giáo đã truyền đạt, trang bị cho tôi những kiến thức và kinh nghiệm quý giá trong suốt hai năm học vừa qua. Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn tới TS. CHU VIỆT CƯỜNG, là người đã tận tâm hướng dẫn tôi hoàn thành công trình. Tôi xin chân thành cảm ơn Lãnh đạo Kho Bạc Nhà nước, Phòng Kế hoạch-Tài chính, HĐND, UBND thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh đã nhiệt tình giúp đỡ tôi trong suốt quá trình thu thập số liệu để thực hiện đề án. Cuối cùng, tôi xin chân thành cảm ơn gia đình và bạn bè, đồng nghiệp những người đã luôn tạo mọi điều kiện thuận lợi giúp đỡ, cổ vũ và động viên tôi trong suốt thời gian thực hiện đề án. Xin chân thành cảm ơn!. Hà Nội, ngày tháng năm 2024 Tác giả
iii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ...................................................................................................... i LỜI CẢM ƠN ........................................................................................................... ii MỤC LỤC ................................................................................................................ iii DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT...................................................................... v DANH MỤC BẢNG, HÌNH ................................................................................... vi MỞ ĐẦU ................................................................................................................... 1 Phần 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ KINH NGHIỆM THỰC TIỄN VỀ QUẢN LÝ CHI THƯỜNG XUYÊN NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC CẤP HUYỆN ................. 6 1.1. Cơ sở lý luận về quản lý chi thường xuyên ngân sách nhà nước cấp huyện 6 1.1.1. Khái niệm, đặc điểm và vai trò của chi thường xuyên ngân sách nhà nước 6 1.1.2. Nội dung lý luận liên quan đến quản lý chi thường xuyên ngân sách nhà nước cấp huyện ...................................................................................................... 8 1.2. Kinh nghiệm thực tiễn về quản lý chi thường xuyên ngân sách ở một số địa phương và bài học rút ra cho thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh .............. 17 1.2.1. Kinh nghiệm thực tiễn về quản lý chi thường xuyên ngân sách ở một số địa phương ................................................................................................................. 17 1.2.2. Bài học kinh nghiệm rút ra cho thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh .... 19 1.3. Cơ sở pháp lý về quản lý chi thường xuyên ngân sách nhà nước trên địa bàn thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh .......................................................... 20 Phần 2: THỰC TRẠNG VÀ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN QUẢN LÝ CHI THƯỜNG XUYÊN NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HẠ LONG, TỈNH QUẢNG NINH .............................................................. 22 2.1. Khái quát về thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh và tình hình ngân sách nhà nước trên địa bàn ............................................................................................ 22 2.1.1. Giới thiệu khái quát về thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh.................. 22 2.1.2. Tình hình ngân sách nhà nước của thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh 24 2.2. Thực trạng quản lý chi thường xuyên ngân sách nhà nước trên địa bàn thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh giai đoạn 2021-2023 .............................. 26 2.2.1. Thực trạng lập dự toán chi thường xuyên ngân sách nhà nước ................. 26 2.2.2. Thực trạng chấp hành dự toán chi thường xuyên ngân sách nhà nước ..... 30 2.2.3. Thực trạng quyết toán chi thường xuyên ngân sách nhà nước .................. 34 2.2.4. Thực trạng kiểm tra, giám sát chi thường xuyên ngân sách nhà nước ...... 37
iv 2.3. Thực trạng các nhân tố ảnh hưởng đến quản lý chi thường xuyên ngân sách nhà nước trên địa bàn thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh .................. 40 2.3.1. Các nhân tố chủ quan ................................................................................. 40 2.3.2.Các nhân tố khách quan .............................................................................. 42 2.4. Đánh giá chung về quản lý chi thường xuyên ngân sách nhà nước trên địa bàn thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh .......................................................... 43 2.4.1. Kết quả đạt được ........................................................................................ 43 2.4.2. Những hạn chế và nguyên nhân ................................................................. 44 2.5. Một số giải pháp hoàn thiện quản lý chi thường xuyên ngân sách nhà nước trên địa bàn thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh đến năm 2030 ................... 47 2.5.1. Nâng cao chất lượng công tác lập dự toán chi thường xuyên ngân sách nhà nước ..................................................................................................................... 47 2.5.2. Hoàn thiện công tác chấp hành dự toán chi thường xuyên ngân sách nhà nước ..................................................................................................................... 49 2.5.3. Hoàn thiện công tác quyết toán chi thường xuyên ngân sách nhà nước.... 51 2.5.4. Tăng cường công tác kiểm tra, giám sát đối với chi thường xuyên ngân sách nhà nước....................................................................................................... 53 Phần 3: CÁC ĐỀ XUẤT VÀ KIẾN NGHỊ VỀ THỰC HIỆN QUẢN LÝ CHI THƯỜNG XUYÊN NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HẠ LONG, TỈNH QUẢNG NINH ĐẾN NĂM 2030 ............................... 55 3.1. Đề xuất tổ chức thực hiện quản lý chi thường xuyên ngân sách nhà nước trên địa bàn thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh đến năm 2030 .................. 55 3.1.1. Bối cảnh thực hiện quản lý chi thường xuyên ngân sách nhà nước trên địa bàn thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh ........................................................... 55 3.1.2. Phân công trách nhiệm thực hiện quản lý chi thường xuyên ngân sách nhà nước trên địa bàn thành phố Hạ Long đến năm 2030 .......................................... 57 3.2. Một số kiến nghị về điều kiện thực hiện đề án ............................................. 60 3.2.1. Kiến nghị với cơ quan quản lý Trung ương............................................... 60 3.2.2. Kiến nghị với UBND tỉnh Quảng Ninh ......................................................61 KẾT LUẬN ............................................................................................................. 62 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO PHỤ LỤC
v DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT STT TỪ VIẾT TẮT NỘI DUNG 1 BTC Bộ tài chính 2 HĐND Hội đồng nhân dân 3 KBNN Kho bạc nhà nước 4 KT-XH Kinh tế- Xã hội 5 NS Ngân sách 6 NSĐP Ngân sách địa phương 7 NSNN Ngân sách nhà nước 8 NSTW Ngân sách trung ương 9 TT Thông tư 10 UBND Ủy ban nhân dân
vi DANH MỤC BẢNG Bảng 2.1: Một số chỉ tiêu phát triển kinh tế của thành phố Hạ Long giai đoạn 2021 - 2023..................................................................................................... 23 Bảng 2.2. Tổng hợp kết quả thu – chi NSNN trên địa bàn thành phố Hạ Long giai đoạn 2021-2023 ..................................................................................... 25 Bảng 2.3. Kết quả xây dựng dự toán chi thường xuyên NSNN trên địa bàn thành phố Hạ Long giai đoạn 2021-2023 ....................................................... 28 Bảng 2.4. Kết quả chấp hành thực hiện dự toán chi thường xuyên NSNN trên địa bàn thành phố Hạ Long giai đoạn 2021 – 2023 .................................... 31 Bảng 2.5. Tỷ lệ phân bổ chấp hành dự toán đối với các khoản chi trong chi thường xuyên NSNN tại thành phố Hạ Long giai đoạn 2021-2023 .................. 33 Bảng 2.6. Kết quả quyết toán chi thường xuyên NSNN trên địa bàn thành phố Hạ Long giai đoạn 2021-2023 .................................................................... 36 Bảng 2.7. Kết quả kiểm tra, giám sát chi thường NSNN trên địa bàn thành phố Hạ Long giai đoạn 2021-2023 ................................................................... 38 Bảng 2.8: Số hồ sơ, số tiền chi thường xuyên mà KBNN thành phố Hạ Long từ chối thanh toán giai đoạn 2021- 2023 ................................................... 39
vii TÓM TẮT NỘI DUNG ĐỀ ÁN Đề án được thực hiện trên địa bàn thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh nhằm đề xuất giải pháp hoàn thiện quản lý chi thường xuyên NSNN trên địa bàn thành phố Hạ Long trong những năm tiếp theo, định hướng đến năm 2030. Đề án đã góp phần hệ thống hóa cơ sở lý luận về quản lý chi thường xuyên NSNN cấp huyện, cụ thể làm rõ: Khái niệm, mục tiêu, nguyên tắc, nội dung và các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý chi thường xuyên NSNN cấp huyện. Đồng thời trên cơ sở nghiên cứu kinh nghiệm của một số địa phương về quản lý chi thường xuyên NSNN, rút ra bài học thực tiễn cho thành phố Hạ Long. Trên cơ sở khung lý thuyết được xây dựng, tác giả đã thực hiện phân tích và đánh giá thực trạng quản lý chi thường xuyên NSNN trên địa bàn thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh giai đoạn 2021-2023. Kết quả phân tích cho thấy, trong những năm qua hoạt động chi thường xuyên NSNN trên địa bàn thành phố Hạ Long được quản lý chặt chẽ, có nền nếp theo quy định của pháp luật nên đã mang lại hiệu quả rõ rệt. Tuy nhiên công tác quản lý chi thường xuyên NSNN trên địa bàn thành phố Hạ Long vẫn còn tồn tại một số bất cập, hạn chế. Trong nghiên cứu, đề án đã chỉ ra được các nguyên nhân chủ quan và nguyên nhân khách quan gây ra những hạn chế trên. Trên cơ sở phân tích thực trạng, đánh giá những mặt đạt được và những tồn tại, hạn chế cần khắc phục. Đề án đã làm rõ bối cảnh thực hiện quản lý chi thường xuyên NSNN trên địa bàn thành phố Hạ Long hiện nay. Đề xuất một số giải pháp và kiến nghị nhằm hoàn thiện quản lý chi thường xuyên NSNN trên địa bàn thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh trong thời gian tới. Kết quả nghiên cứu có thể dùng làm tài liệu tham khảo cho hệ thống quản lý chi thường xuyên NSSN thành phố Hạ Long, các cơ quan đơn vị được giao nhiệm vụ quản lý và thực hiện chi thường xuyên NSNN của các địa phương trong cả nước. Từ khóa: Thành phố Hạ Long, Ngân sách nhà nước, quản lý kinh tế, chi thường xuyên, quản lý chi thường xuyên ngân sách nhà nước
1 MỞ ĐẦU 1. Lý do lựa chọn đề án Ngân sách nhà nước có vai trò rất quan trọng trong toàn bộ hoạt động kinh tế, xã hội, an ninh, quốc phòng và đối ngoại của đất nước. Ngân sách nhà nước là công cụ điều chỉnh vĩ mô nền kinh tế - xã hội, định hướng phát triển sản xuất, điều tiết thị trường, bình ổn giá cả. Tại nước ta, từ khi Luật NSNN được ban hành và sửa đổi; bổ sung đều cho rằng ngân sách cấp huyện, thành phố là một bộ phận quan trọng cấu thành của NSNN. Việc tổ chức, điều hành an toàn, tiết kiệm hoạt động quản lý thường xuyên chi ngân sách cấp huyện, thành phố sẽ là đòn bẩy tăng trưởng kinh tế, hoàn thành các mục tiêu đã đề ra tại địa phương. Thành phố Hạ Long là đô thị có vị thế là trung tâm kinh tế hành chính của tỉnh Quảng Ninh nên cần nguồn NSNN rất lớn để duy trì bộ máy cũng như thực hiện các mục tiêu phát triển Kinh tế-Xã hội. Chính vì vậy, hoạt động chi ngân sách NSNNnói chung và chi thường xuyên NSNN nói riêng tại thành phố Hạ Long nắm vai trò đảm bảo được những kế hoạch phát triển kinh tế xã hội và luôn luôn đáp ứng những nhu cầu chi tiêu của các hoạt động trong bộ máy nhà nước. Để hoạt động chi thường xuyên NSNN diễn ra hiệu quả thì việc quản lý NSNN nói chung và quản lý chi thường xuyên NSNN nói riêng từ khâu lập dự toán, chấp hành dự toán, quyết toán chi thường xuyên NSNN đến thanh kiểm tra...là những bước quan trọng mà chính quyền thành phố Hạ Long cần thực hiện để khẳng định tính minh bạch, xây dựng ngân sách lành mạnh củng cố kỷ luật tài chính, sử dụng tiết kiệm, hiệu quả tiền của Nhà nước Luật NSNN. Thành phố được thiên nhiên ban tặng nhiều ưu đãi về vị trí địa lý cũng như những chính sách ưu tiên từ tỉnh Quảng Ninh cho nên có nhiều tiềm lực để phát triển, có nhiều nguồn thu để tạo được sự ổn định và bền vững cho chi thường xuyên NSNN của địa phương. Tuy nhiên quản lý chi thường xuyên NSNN trên địa bàn thành phố Hạ Long vẫn còn một số hạn chế như: Công tác xây dựng dự toán chưa được các đơn vị quan tâm đúng mức. Dự toán chi thường xuyên được lập vẫn còn trường bợp phải bổ sung, điều chỉnh kế hoạch ngân sách . Một số đơn vị còn nộp dự toán chậm và thiếu các báo cáo, tài liệu đính kèm. Nhiều khoản chi cao hơn so với dự toán nhưng cũng có những khoản chi chưa đạt dự toán giao. Tình trạng bổ sung dự toán ngân sách cho các đơn vị đang còn xảy ra nhiều, giá trị thực hiện lớn hơn nhiều so với số dự toán, gây khó khăn trong việc quản lý và điều hành ngân sách hàng năm. Chất lượng quyết toán các khoản chi thường xuyên thực hiện chưa đúng định mức và không sát với nhiệm vụ chi được giao thực tế, mang tính chất cào bằng. Việc cải
2 cách hành chính trong quản lý, kiểm soát các khoản chi tại các cơ quan tài chính, quản lý ngân sách trên địa bàn thành phố Hạ Long như KBNN, Phòng KH- TC…chưa đồng bộ và hiệu quả. Đối mặt với khó khăn từ cả bên trong lẫn bên ngoài, trong thời gian tới chính quyền thành phố Hạ Long cần có những biện pháp quản lý phù hợp đối với nhiệm vụ thu ngân sách từ đó tạo nguồn tài chính ổn định, vững chắc để đáp ứng kịp thời những nhiệm vụ chi của chính quyền. Chính vì vậy việc nghiên cứu công tác quản lý nhà thu ngân sách của thành phố có ý nghĩa cả về mặt lý luận lẫn thực tiễn. Xuất phát từ thực tế trên, tác giả chọn đề tài: "Quản lý chi thường xuyên ngân sách nhà nước trên địa bàn thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh” làm đề tài nghiên cứu đề án tốt nghiệp thạc sĩ Quản Lý Kinh tế của mình.. 2. Mục tiêu và nhiệm vụ của đề án 2.1. Mục tiêu của đề án Mục tiêu của đề án là đề xuất các giải pháp hoàn thiện quản lý chi thường xuyên NSNN trên địa bàn thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh. 2.2. Nhiệm vụ của đề án Để đạt được mục tiêu nghiên cứu trên, nhiệm vụ nghiên cứu của đề án gồm: - Hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý chi thường xuyên ngân sách nhà nước cấp huyện. - Đánh giá thực trạng quản lý chi thường xuyên NSNN trên địa bàn thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh giai đoạn 2021- 2023. Trên cơ sở đó chỉ ra những kết quả đạt được, những hạn chế, tồn tại và nguyên nhân. - Đề xuất một số giải pháp nhằm hoàn thiện quản lý chi thường xuyên NSNN trên địa bàn thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh đến năm 2030. 3. Đối tượng và phạm vi của đề án 3.1. Đối tượng của đề án Đối tượng nghiên cứu tại đề tài là quản lý chi thường xuyên NSNN cấp huyện. 3.2. Phạm vi của đề án + Về nội dung nghiên cứu: Đề án tập trung nghiên cứu các nội dung chi thường xuyên NSNN trên địa bàn thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh tiếp cận theo hướng quản lý kinh tế, bao gồm: Quản lý chi thường xuyên NSNN huyện theo quy trình quản lý bao gồm: Lập dự toán chi thường xuyên NSNN; Chấp hành dự toán chi thường xuyên NSNN; Quyết toán chi thường xuyên NSNN; Thanh tra, giám sát chi thường xuyên NSNN. + Về không gian nghiên cứu: Nghiên cứu tại cơ quan tài chính như KBNN, Phòng
3 Tài chính- Kế hoạch thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh. + Về thời gian nghiên cứu: Phân tích thực trạng quản lý chi thường xuyên NSNN trên địa bàn thành phố Hạ Long giai đoạn 2021-2023, đề xuất giải pháp hoàn thiện quản lý chi thường xuyên NSNN trên địa bàn thành phố Hạ Long đến năm 2030. 4. Quy trình và phương pháp thực hiện đề án 4.1. Quy trình thực hiện đề án Đề án dự kiến thực hiện nghiên cứu qua các bước cụ thể như sau: Bước 1: Nghiên cứu tài liệu để xây dựng khung cơ sở lý thuyết về quản lý chi thường xuyên NSNN cấp huyện. Phương pháp nghiên cứu là phương pháp mô hình hóa, phân tích hệ thống. Bước 2: Thu thập số liệu về quản lý chi thường xuyên NSNN trên địa bàn thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh giai đoạn 2021-2023. Các số liệu thứ cấp được thu thập từ các báo cáo, tài liệu, thông tin của KBNN, Phòng Tài chính- Kế hoạch trên địa bàn thành phố Hạ Long. Ở bước này, tác giả sử dụng phương pháp thống kê tổng hợp và phỏng vấn sâu. Bước 3: Phân tích và đánh giá thực trạng quản lý chi thường xuyên NSNN trên địa bàn thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh giai đoạn 2021-2023, xác định ưu điểm, hạn chế và nguyên nhân. Phương pháp được sử dụng bao gồm: Phương pháp thống kê mô tả, phân tích tổng hợp, so sánh... Bước 4: Từ những cơ sở lý luận, những hạn chế, nguyên nhân sinh ra và mục tiêu thực hiện quản lý chi thường xuyên NSNN. Đề án đề xuất các giải pháp hoàn thiện quản lý chi thường xuyên NSNN trên địa bàn thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh đến 2030. Ở bước này tác giả sử dụng phương pháp dự báo phân tích, tổng hợp. 4.2. Phương pháp thực hiện đề án a. Phương pháp thu thập dữ liệu - Thu thập dữ liệu thứ cấp: Tác giả thu thập dữ liệu thứ cấp từ các nguồn như: Thu thập các số liệu liên quan đến chi thường xuyên NSNN trên địa bàn thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh tại các cơ quan chuyên ngành trên địa bàn. Các quyết định, báo cáo, ý kiến chỉ đạo của UBND thành phố Hạ Long về giao chỉ tiêu kế hoạch phát triển kinh tế xã hội, dự toán và quyết toán chi thường xuyên NSNN. Các báo cáo của Phòng Tài chính, KBNN … về tình hình chi thường xuyện NSNN của thành phố Hạ Long. Các quy định, chính sách pháp luật của nhà nước về chi thường xuyên NSNN thông qua
4 các văn bản quy phạm pháp luật như: Luật Ngân sách nhà nước năm 2015, Nghị định của Chính phủ hướng dẫn Luật Ngân sách nhà nước, Thông tư của Bộ Tài chính hướng dẫn thực hiện Nghị định và các văn bản quản lý của địa phương, các dữ liệu thống kê tình hình chi ngân sách địa phương. - Thu thập dữ liệu sơ cấp: Phỏng vấn sâu 5 cán bộ QLNN chịu trách nhiệm về quản lý chi thường xuyên NSNN trên địa bàn gồm đại diện lãnh đạo HĐND, UBND thành phố, Phòng Tài chính- Kế hoạch và KBNN thành phố Hạ Long. Nội dung phỏng vấn nhằm xin ý kiến đánh giá thực hiện các nội dung quản lý chi thường xuyên NSNN trên địa bàn thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh thời gian qua nhằm bổ sung dữ liệu vào phân tích thực trạng, cụ thể là làm rõ hơn những kết quả đạt được, những vấn đề thuận lợi cũng như hạn chế và nguyên nhân khó khăn vướng mắc trong các nội dung lý chi thường xuyên NSNN trên địa bàn thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh như: Quản lý chi thường xuyên NSNN huyện theo quy trình quản lý bao gồm: Lập dự toán chi thường xuyên NSNN; Chấp hành dự toán chi thường xuyên NSNN; Quyết toán chi thường xuyên NSNN; Thanh tra, giám sát chi thường xuyên NSNN. (Mẫu câu hỏi phỏng vấn đính kèm phụ lục số 1). Thời gian phỏng vấn trong tháng 09/2024. b. Phương pháp xử lý và phân tích dữ liệu Trong quá trình nghiên cứu và hoàn thành đề án tốt nghiệp, các phương pháp được sử dụng là: + Phương pháp thống kê mô tả: Dựa trên các dữ liệu thống kê, số liệu mô tả sự biến động cũng như những thay đổi về số liệu, tình hình chi thường xuyên NSNN trên địa bàn, các nhân tố ảnh hưởng, mức độ chấp hành của các chủ thể tham gia, thực hiện phương pháp này sử dụng để mô tả thực trạng quản lý chi thường xuyên NSNN trên địa bàn thành phố Hạ Long. + Phương pháp phân tích tổng hợp: Phương pháp này dựa trên nguồn số liệu đã được thống kê thu thập để phân tích tổng hợp phản ánh thực trạng quản lý chi thường xuyên NSNN trên địa bàn thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh. + Phương pháp so sánh: Tiến hành so sánh, đối chiếu, nếu quá trình thực hiện nhiệm vụ quản lý chi thường xuyên NSNN trên địa bàn thành phố Hạ Long giai đoạn nghiên cứu (2021 – 2023). Từ đó rút ra những nhận xét, đánh giá tạo cơ sở cho các phương pháp phân tích, tổng hợp. Áp dụng phương pháp này, tác giả sẽ sử dụng các hàm cơ bản trong phần mềm Excel để tính toán các mức độ biến động như xác định tỷ trọng của chỉ tiêu nghiên cứu, dùng chỉ tiêu tuyệt đối và tương đối để xem xét tốc độ phát triển bình
5 quân, tốc độ tăng, giảm của năm sau so với năm trước. Từ đó lập bảng phân tích so sánh qua các năm xem mức độ tăng, giảm và phân tích nguyên nhân của sự tăng, giảm đó. Qua đó cũng dự báo được những biến động của chỉ tiêu nghiên cứu” trong giai đoạn tiếp theo.. 5. Kết cấu của đề án Đề án tốt nghiệp ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, phụ lục, có kết cấu bao gồm 3 phần: Phần 1: Cơ sở lý luận và kinh nghiệm thực tiễn về quản lý chi thường xuyên NSNN cấp huyện Phần 2: Thực trạng và giải pháp hoàn thiện quản lý chi thường xuyên NSNN trên địa bàn thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh Phần 3: Các kiến nghị và đề xuất về thực hiện quản lý chi thường xuyên NSNN trên địa bàn thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh đến năm 2030
6 Phần 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ KINH NGHIỆM THỰC TIỄN VỀ QUẢN LÝ CHI THƯỜNG XUYÊN NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC CẤP HUYỆN 1.1. Cơ sở lý luận về quản lý chi thường xuyên ngân sách nhà nước cấp huyện 1.1.1. Khái niệm, đặc điểm và vai trò của chi thường xuyên ngân sách nhà nước 1.1.1.1. Khái niệm chi thường xuyên ngân sách nhà nước - Khái niệm ngân sách nhà nước: Theo Quốc hội (2015) trong Luật NSNN số 83/2015/QH13 đã định nghĩa: “NSNN là toàn bộ các khoản thu, chi của Nhà nước được dự toán và thực hiện trong một khoảng thời gian nhất định do cơ quan nhà nước có thẩm quyền quyết định để bảo đảm thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của Nhà nước.” Theo Lê Đại Hà (2004): “NSNN phản ánh hoạt động của Nhà nước trên phương diện tài chính. Trong hệ thống tài chính, NSNN là bộ phận chủ đạo, là điều kiện vật chất quan trọng để Nhà nước thực hiện các nhiệm vụ của mình. Mặt khác nó còn là công cụ quan trọng để Nhà nước thực hiện điều tiết vĩ mô nền KT-XH.” Xét theo biểu “hiện bên ngoài, NSNN bao gồm những nguồn thu cụ thể, những khoản chi cụ thể và được định hướng các nguồn thu đều được nộp vào một quỹ tiền tệ gọi là quỹ NSNN và các khoản đều được xuất ra từ quỹ tiền tệ ấy. Những khoản thu nộp và cấp phát qua quỹ NSNN là các quan hệ được xác định trước, được định lượng và Nhà nước sử dụng chúng để điều chỉnh vĩ mô nền kinh tế. Dưới góc độ hình thức, NSNN là một bản dự toán thu và chi tài chính hàng năm của nhà nước do Chính phủ lập ra, đệ trình Quốc hội quyết định và giao cho chính phủ thực hiện. Xét về bản chất kinh tế chứa đựng trong NSNN: Những quan hệ thu nộp cấp phát qua quỹ NSNN là những quan hệ được xác định trước, được định lượng và nhà nước sử dụng chúng để điều tiết vĩ mô KT-XH. Các hoạt động thu - chi NSNN đều phản ánh những quan hệ kinh tế giữa nhà nước với các chủ thể khác trong xã hội gắn với quá trình tạo lập quản lý và sử dụng quỹ NSNN. Từ những phân tích trên, tác giả đề án rút ra khái niệm NSNN như sau: NSNN
7 là hoạt động tài chính cơ bản của Nhà nước, đó là hoạt động thu NSNN và hoạt động chi NSNN trong một giai đoạn nhất định. Mọi nguồn tài chính trong NSNN đều do cơ quan nhà nước quản lý, sử dụng và phân phối theo quy định. - Khái niệm chi thường xuyên NSNN: Theo Quốc hội (2015) trong Luật NSNN số 83/2015/QH13 tại khoản 6, Điều 4 đã định nghĩa: “Nhiệm vụ chi của ngân sách nhà nước nhằm bảo đảm hoạt động của bộ máy nhà nước, tổ chức chính trị, tổ chức chính trị - xã hội, hỗ trợ hoạt động của các tổ chức khác và thực hiện các nhiệm vụ thường xuyên của Nhà nước về phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm quốc phòng, an ninh”. Như vậy, theo tác giả đề án: Chi thường xuyên ngân sách nhà là quá trình phân phối lại quỹ tiền tệ tập trung một cách có hiệu quả nhằm thực hiện chức năng của Nhà nước trên cơ sở sử dụng hệ thống Chính sách, pháp luật nhằm bảo đảm hoạt động của bộ máy Nhà nước, tổ chức chính trị xã hội trên cả nước.. 1.1.1.2. Đặc điểm chi thường xuyên ngân sách nhà nước Chi thường xuyên NSNN có các đặc điểm cơ bản như sau: - Nguồn lực tài chính trang trải cho các khoản chi thường xuyên được phân bổ tương đối đều giữa các quý trong năm, giữa các tháng trong quý và giữa các năm trong kỳ kế hoạch; - Việc sử dụng kinh phí thường xuyên được thực hiện thông qua hai hình thức cấp phát thanh toán và cấp tạm ứng. Cũng như các khoản chi khác của NSNN, việc sử dụng kinh phí thường xuyên phải đúng mục đích, tiết kiệm và có hiệu quả; - Chi thường xuyên chủ yếu chi cho con người, sự việc nên nó không làm tăng thêm tài sản hữu hình của quốc gia; - Xét theo cơ cấu chi ngân sách nhà nước ở từng niên độ và mục đích sử dụng cuối cùng của vốn cấp phát thì đại bộ phận các khoản chi thường xuyên của Ngân sách nhà nước có hiệu lực tác động trong khoảng thời gian ngắn và mang tính chất tiêu dùng xã hội. - Phạm vi, mức độ chi thường xuyên của ngân sách nhà nước gắn chặt với cơ cấu tổ chức của bộ máy nhà nước và sự lựa chọn của nhà nước trong việc cung ứng các hàng hóa công cộng. 1.1.1.3. Vai trò của chi thường xuyên ngân sách nhà nước Chi thường xuyên NSNN có vai trò rất quan trọng được thể hiện như sau: Một là, chi thường xuyên có tác động trực tiếp đến việc thực hiện các chức năng của nhà nước về quản lý kinh tế - xã hội, là một trong những nhân tố có ý
8 nghĩa quyết định đến chất lượng và hiệu quả của bộ máy quản lý nhà nước. Hai là, chi thường xuyên là công cụ để nhà nước thực hiện mục tiêu ổn định và điều chỉnh thu nhập, hỗ trợ người nghèo, gia đình chính sách, thực hiện các chính sách xã hội... góp phần thực hiện mục tiêu công bằng xã hội. Ba là, thông qua chi thường xuyên, nhà nước điều tiết, điều chỉnh thị trường để thực hiện các mục tiêu của nhà nước. Nói cách khác, chi thường xuyên được xem là một trong những công cụ kích thích phát triển và điều tiết vĩ mô nền kinh tế. Bốn là, chi thường xuyên là công cụ ổn định chính trị, xã hội, quốc phòng, an ninh. Thông qua chi thường xuyên, nhà nước thực hiện các chính sách xã hội, đảm bảo ổn định, an toàn xã hội và an ninh, quốc phòng… 1.1.2. Nội dung lý luận liên quan đến quản lý chi thường xuyên ngân sách nhà nước cấp huyện 1.1.2.1. Khái niệm, mục tiêu quản lý chi thường xuyên ngân sách nhà nước cấp huyện * Khái niệm quản lý chi thường xuyên ngân sách nhà nước cấp huyện Theo Nguyễn Thị Ngọc Huyền và cộng sự (2012): “Quản lý là quá trình lập kế hoạch, tổ chức, lãnh đạo, kiểm soát các nguồn lực và hoạt động của hệ thống xã hội nhằm đạt được mục đích của hệ thống với hiệu lực và hiệu quả cao một cách bền vững trong điều kiện môi trường luôn biến động”. Võ Hồng Phúc (2017) đã nêu định nghĩa: “Quản lý là sự tác động có chủ đích của chủ thể quản lý tới đối tượng quản lý một cách liên tục, có tổ chức, liên kết các thành viên trong tổ chức hành động nhằm đạt tới mục tiêu với kết quả tốt nhất”. Như vậy, theo nghĩa chung nhất, quản lý là tác động của chủ thể quản lý vào đối tượng quản lý nhằm đạt được các mục tiêu mong muốn. Đó là sự chỉ đạo điều hành để thực hiện quyền lực nhà nước trong việc tổ chức và điều chỉnh các quan hệ KTXH... Đồng Thị Vân Hồng (2010) đưa ra khái niệm: “Quản lý NSNN được hiểu là quá trình tác động của cơ quan quản lý nhà nước đến NSNN, nhằm làm cho hoạt động của NSNN đúng theo pháp luật, kích thích tăng trưởng, phát triển kinh tế từ đó bồi dưỡng nguồn thu và sử dụng tiết kiệm có hiệu quả các khoản chi NSNN đảm bảo sự cân đối giữa thu, chi NSNN.” Là một cấp ngân sách trong hệ thống NSNN, do đó về bản chất NSNN của cấp huyện cũng chịu sự tác động của các chủ thể quản lý thông qua việc sử dụng có chủ định các phương pháp quản lý và các công cụ quản lý để tác động và điều chỉnh hoạt động thu NSNN địa phương nhằm đạt được mục tiêu đã xác định.
9 Từ các quan điểm trên, có thể rút ra khái niệm: Quản lý chi thường xuyên NSNN cấp huyện là hoạt động của cơ quan nhà nước cấp huyện sử dụng các phương pháp và công cụ chuyên ngành để tác động đến quá trình chi thường xuyên NSNN nhằm đảm bảo các khoản chi thường xuyên NSNN trên địa bàn huyện được thực hiện theo đúng chế độ chính sách đã được Nhà nước quy định, phục vụ tốt nhất việc thực hiện các chức năng và nhiệm vụ của địa phương trong từng thời kỳ. * Mục tiêu quản lý chi thường xuyên ngân sách nhà nước cấp huyện Quản lý chi thường xuyên NSNN cấp huyện được xác định trong nghiên cứu với những mục tiêu sau: Thứ nhất, đảm bảo các khoản chi thường xuyên NSNN phải được sử dụng đúng đối tượng, đúng mục đích, đúng định mức tiêu chuẩn quy định, phải đảm bảo tiết kiệm, công khai, minh bạch, đúng nguyên tắc, phải được kiểm tra, kiểm soát một cách chặt chẽ. Các hoạt động, nghiệp vụ phát sinh phải được hạch toán, ghi chép theo đúng chế độ kế toán quy định và phải đảm bảo cân đối NSNN. Từ đó đưa hệ thống quản lý chi thường xuyên NSNN cấp huyện ổn định, vững chắc, đảm bảo thực hiện được các chức năng nhiệm vụ của chính quyền huyện. Thứ hai, quản lý chi thường xuyên NSNN cấp huyện nhằm mục tiêu đảm bảo khách quan, tránh lạm dung thất thoát NSNN. Thứ ba, quản lý chi thường xuyên NSNN cấp huyện nhằm hoàn thành kế hoạch chi thường xuyên: quản lý chi giúp tăng cường kế hoạch và kịp thời điều chỉnh những bất cập trong kế hoạch chi, cũng như đảm bảo ngăn chặn và phát hiện những vấn đề tiêu cực trong kế hoạch chi thường xuyên. 1.1.2.2. Nguyên tắc quản lý chi thường xuyên ngân sách nhà nước cấp huyện Quản lý chi thường xuyên NSNN cấp huyện phải đảm bảo các nguyên tắc cơ bản sau: - Nguyên tắc thống nhất: Theo nguyên tắc này, mọi khoản thu, chi của một cấp hành chính, trong đó có huyện đều được đưa vào một kế hoạch ngân sách thống nhất. Thống nhất quản lý chính là việc tuân thủ một khuôn khổ chung từ việc hình thành, sử dụng, thanh tra, kiểm tra, thanh quyết toán, xử lý các vấn đề vướng mắc trong quá trình triển khai thực hiện. - Nguyên tắc tập trung dân chủ: Đây là một nguyên tắc cơ bản trong quản lý nói chung. Nguyên tắc này đòi hỏi trong quản lý phải bảo đảm mối quan hệ chặt chẽ và tối ưu giữa tập trung và dân chủ. Trong quản lý chi thường xuyên ngân sách nhà nước cấp huyện, nguyên tắc này phải được quán triệt trong toàn bộ các khâu trong
10 chu trình quản lý. Thực hiện nguyên tắc này, quản lý chi thường xuyên ngân sách nhà nước cấp huyện được phân cấp cho các vị dự toán cấp dưới, song việc phân cấp quản lý phải bảo đảm sự tập trung, thống nhất quản lý của cấp trên. Khi dự toán ngân sách đã được quyết định thông qua, mọi đối tượng thụ hưởng ngân sách đều phải tuân thủ các quyết định về dự toán, phân bổ dự toán, kiểm tra, quyết toán ngân sách... - Nguyên tắc quản lý theo dự toán: Hoạt động của NSNN, đặc biệt là cơ cấu thu, chi của NSNN phụ thuộc vào quyền phán quyết của cơ quan quyền lực Nhà nước. Do vậy mọi khoản chi thường xuyên từ NSNN chỉ có thể trở thành hiện thực khi và chỉ khi các khoản chi đó nằm trong cơ cấu chi theo dự toán đã được cơ quan quyền lực Nhà nước xét duyệt và thông qua. - Nguyên tắc tiết kiệm hiệu quả: Trong quản lý chi thường xuyên ngân sách, nguyên tắc tiết kiệm và hiệu quả đòi hỏi việc chi một đồng ngân sách phải tạo ra lợi ích lớn nhất có thể. Tiết kiệm không đồng nghĩa với hạn chế chi tiêu, tiết kiệm là sự chi tiêu hợp lý. Đó là chi đúng lúc, đúng chỗ, đúng mức, đảm bảo đáp ứng đầy đủ, kịp thời các nhiệm vụ chi thường xuyên ngân sách huyện. Chi tiêu hợp lý sẽ tạo ra tác động lớn đối với sự phát triển kinh tế - xã hội của huyện. - Nguyên tắc chi trực tiếp qua kho bạc Nhà nước: Một trong những chức năng quan trọng của KBNN là quản lý quỹ NSNN. Vì vậy, Kho bạc Nhà nước có trách nhiệm phải kiểm soát chặt chẽ mọi khoản chi ngân sách nhà nước, đặc biệt là các khoản chi thường xuyên. - Nguyên tắc công khai, minh bạch: Thực hiện công khai, minh bạch trong quản lý chi NSNN cấp huyện, trong đó có chi thường xuyên sẽ tạo điều kiện cho cộng đồng có thể giám sát, kiểm soát các quyết định thu chi tài chính, hạn chế những thất thoát và đảm bảo tính hiệu quả. Nguyên tắc công khai, minh bạch được thực hiện trong suốt chu trình ngân sách. 1.1.2.3. Nội dung quản lý chi thường xuyên ngân sách nhà nước cấp huyện * Lập dự toán chi thường xuyên ngân sách nhà nước: Dự toán chi thường xuyên NSNN cấp huyện được xây dựng dựa trên các căn cứ sau: - Các quy định của pháp luật về Các chính sách, chế độ chi thường xuyên của NSNN hiện hành và dự đoán những điều chỉnh hoặc thay đổi có thể xảy ra trong kỳ kế hoạch. Đây là cơ sở pháp lý cho việc xây dưng dự toán chi. Cùng với đó, nó tạo thuận lợi cho bước chấp hành dự toán không bị rơi vào tình trạng hụt
11 hẫng khi có sự điều chỉnh hoặc thay đổi một hay một số chế độ chính sách chi nào đó. - Kế hoạch phát triển KT-XH của địa phương là một căn cứ không thể thiếu. Nguồn thu của NSNN được đảm bảo dựa trên cơ sở kế hoạch phát triển KT-XH, bên cạnh đó đây là nơi trực tiếp sử dụng ngân sách nhà nước. Vì vậy, kế hoạch phát triển KT-XH vừa là cơ sở, vừa là mục tiêu phục vụ của dự toán ngân sách. - Số liệu được cơ quan có thẩm quyền thông báo được hiểu là số kiểm tra về Ngân sách. Có hai phương pháp chính được sử dụng trong lập dự toán chi thường xuyên của NSNN cấp huyện, đó là: - Cách thứ nhất, dự toán chi thường xuyên của NSNN được xây dựng từ trên xuống (cấp chính quyền địa phương hoặc đơn vị dự toán cấp trên). Ưu điểm của phương pháp này là nhanh gọn; đảm bảo được yêu cầu của cấp trung ương, tuy nhiên, nó lại hạn chế tính chủ động sáng tạo của các cấp, ngành, cơ sở. - Cách thứ hai, xây dựng dự toán chi thường xuyên của NSNN từ cơ sơ, tổng hợp từ dưới lên, sau đó cấp trên có thể thảo luận điều chỉnh dự toán. Tuy nhiên cách này vừa tốn thời gian và điều chỉnh dự toán chi thường xuyên của NSNN từ cấp trên không sát với thực tế của địa phương. Dự toán chi thường NSNN cấp huyện được lập theo quy trình: Bước 1: Hàng năm, hướng dẫn của BTC và quyết định của UBND tỉnh về việc xây dựng kế hoạch phát triển KT-XH và dự toán NSNN, Sở Tài chính hướng dẫn cụ thể một số nội dung về xây dựng dự toán NSNN đối với các huyện, thị xã. UBND huyện căn cứ các hướng dẫn từ Bộ Tài chính cũng như Sở Tài chính để ra văn bản cụ thể hướng dẫn các đơn vị dự toán trên địa bàn huyện tổng hợp xây dựng dự toán của đơn vị mình theo đúng định mức, chế độ tiêu chuẩn. Phòng TC - KH dựa trên số báo cáo của các đơn vị sử dụng NSNN đã xây dựng để tổng hợp dự toán NS của các đơn vị cũng như dự toán NSNN các xã, thị trấn trên toàn huyện, thông qua UBND duyệt và báo cáo lên Sở Tài chính số liệu dự toán NSNN của toàn huyện để tổng hợp trên phạm vi toàn tỉnh. Bước 2: Trên cơ sở nội dung dự toán của UBND huyện trình, Sở Tài chính xem xét và tổng hợp trình HĐND tỉnh quyết định. Sau khi HĐND tỉnh quyết định dự toán ngân sách toàn tỉnh cũng như của các đơn vị dự toán huyện, thành phố, UBND tỉnh quyết định phân bổ dự toán ngân sách huyện. Bước 3: Trên cơ sở phân bổ dự toán ngân sách huyện của UBND huyện, Phòng TC - KH phối hợp với các đơn vị dự toán cấp I của huyện và UBND các xã,