Đề án Tốt nghiệp Thạc sĩ: Quản lý nhà nước về đất đai trên địa bàn huyện Nho Quan, tỉnh Ninh Bình

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: DOCX | Số trang:84

Thêm vào BST

Báo xấu

10
lượt xem 1
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu nghiên cứu của đề án "Quản lý nhà nước về đất đai trên địa bàn huyện Nho Quan, tỉnh Ninh Bình" nhằm hệ thống hóa những vấn đề lý luận về quản lý Nhà nước về đất đai. Đánh giá thực trạng một số nội dung quản lý nhà nước về đất đai trên địa bàn huyện Nho Quan, tỉnh Ninh Bình. Từ đó, đề xuất một số giải pháp nhằm hoàn thiện, nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước về đất đai trên địa bàn huyện Nho Quan, tỉnh Ninh Bình đến năm 2025 và những năm tiếp theo.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Đề án Tốt nghiệp Thạc sĩ: Quản lý nhà nước về đất đai trên địa bàn huyện Nho Quan, tỉnh Ninh Bình

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC THƯƠNG MẠI ĐINH TUẤN ANH QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ ĐẤT ĐAI TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN NHO QUAN, TỈNH NINH BÌNH ĐỀ ÁN TỐT NGHIỆP THẠC SĨ
2 HÀ NỘI, NĂM 2024 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC THƯƠNG MẠI ĐINH TUẤN ANH QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ ĐẤT ĐAI TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN NHO QUAN, TỈNH NINH BÌNH Chuyên ngành: Quản lý kinh tế Mã số: 8310110
ĐỀ ÁN TỐT NGHIỆP THẠC SĨ Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. HÀ VĂN SỰ HÀ NỘI, NĂM 2024
4 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, kết quả nghiên cứu nêu trong đề án là trung thực và chưa từng được ai công bố trong bất kì công trình nào khác. Tôi xin cam đoan rằng, mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện báo cáo này đã được cảm ơn đầy đủ và các thông tin trích dẫn trong báo cáo này đã được ghi rõ nguồn gốc./. Hà Nội, ngày tháng năm 2024 Tác giả Đinh Tuấn Anh
5
6 LỜI CẢM ƠN Tác giả xin trân trọng cảm ơn các thầy cô giáo Trường Đại học Thương Mại đã giúp đỡ và tạo điều kiện cho tác giả hoàn thành bài đề án này. Đặc biệt tác giả xin trân trọng cảm ơn thầy giáo hướng dẫn PGS,TS. Hà Văn Sự đã hết lòng hướng dẫn tác giả hoàn thành đề án. Tác giả cũng xin trân trọng cảm ơn Uỷ ban nhân dân huyện Nho Quan, phòng Kinh tế Hạ tầng, phòng Tài nguyên Môi trường, Văn phòng đăng ký đất đai đã tạo điều kiện thuận lợi hỗ trợ, giúp đỡ tôi trong việc thu thập thông tin, tài liệu trong quá trình thực hiện đề án. Xin cảm ơn bạn bè, đồng nghiệp và gia đình đã giúp đỡ, chia sẻ khó khăn và động viên tôi trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu để hoàn thành đề án này. Do tác giả còn những hạn chế và kiến thức, kinh nghiệm, thời gian và tài liệu nên không thể tránh khỏi những thiếu sót trong đề án. Vì vậy, tác giả rất mong nhận được sự giúp đỡ, góp ý, chỉ đạo của các Thầy cô và đồng nghiệp. Mọi sự góp ý đó chính là sự giúp đỡ quý báu để tác giả nhận ra hạn chế, thiếu sót của bản thân, từ đó cố gắng hoàn thiện hơn trong quá trình nghiên cứu và công tác sau này. Xin trân trọng cảm ơn! Hà Nội, ngày tháng năm 2024 Tác giả Đinh Tuấn Anh
7
8 MỤC LỤC
9 DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT TT Chữ viết tắt Nghĩa tiếng Việt 1 CNH - HĐH Công nghiệp hóa, hiện đại hóa 2 GCNQSDĐ Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất 3 GPMB Giải phóng mặt bằng 4 HĐND Hội đồng nhân dân 5 QLNN Quản lý nhà nước 6 SDĐ Sử dụng đất 7 TN&MT Tài nguyên và môi trường 8 UBND Uỷ ban nhân dân
10 DANH MỤC BẢNG, HÌNH VẼ
11 TÓM TẮT ĐỀ ÁN Tại chương 1 đề án, cơ sở dữ liệu được thu thập từ hệ thống các văn bản pháp luật, các nghiên cứu có liên quan làm căn cứ xác định khung lý thuyết quản lý nhà nước về đất đai trên địa bàn cấp huyện. Các phương pháp chủ yếu được sử dụng ở bước này là phương pháp tổng hợp, mô hình hóa. Khi viết về thực trạng quản lý đất đai trên địa bàn huyện Nho Quan, tỉnh Ninh Bình từ năm 2019 – 2023 tại chương 2, số liệu về quản lý đất đai được lấy từ các Báo cáo của Phòng Tài nguyên và Môi trường huyện Nho Quan, Văn phòng đăng ký đất đai huyện Nho Quan. Thu thập thông tin, số liệu sơ cấp thông qua khảo sát bằng phiếu hỏi được phát trực tiếp hoặc thông qua email đối với cán bộ, công chức chịu trách nhiệm quản lý nhà nước về đất đai tại tỉnh Ninh Bình và huyện Nho Quan. Các phương pháp chủ yếu được sử dụng ở bước này là phương pháp thống kê, phân tích, so sánh. Phương pháp thống kê giúp thu thập thông tin, số liệu từ các tài liệu khác nhau để phân tích, so sánh. Kết quả thu được sẽ giúp khái quát được đặc trưng của tổng thể. Sử dụng các dữ liệu thứ cấp và sơ cấp, tiến hành phân tích thực trạng quản lý nhà nước về đất đai trên địa bàn huyện Nho Quan trong giai đoạn 2019 – 2023. Đồng thời, đánh giá các điểm mạnh, điểm yếu, giải thích nguyên nhân dẫn đến những điểm yếu. Tại chương 3, trên cơ sở các hạn chế và nguyên nhân, xác định các thuận lợi, khó khăn, giải pháp và tổ chức hoàn thiện quản lý nhà nước về đất đai trên địa bàn huyện Nho Quan đến năm 2025 và những năm tiếp theo.
12 MỞ ĐẦU 1. Lý do lựa chọn đề án Đất đai là nguồn tài nguyên thiên nhiên vô cùng quý giá đối với mỗi quốc gia, là điều kiện đầu tiên và là nền tảng tự nhiên của bất kỳ một quá trình sản xuất nào đặc biệt là sản xuất nông nghiệp. Đất đai còn là thành phần quan trọng nhất của môi trường sống, là địa bàn phân bổ của các khu dân cư, xây dựng các công trình kinh tế văn hóa xã hội, an ninh và quốc phòng. Đất đai có vai trò quan trọng góp phần tăng trưởng kinh tế và giảm đói nghèo (Clover & Eriksen, 2009; Deininger, 2003). Đất đai là sản phẩm của tự nhiên nên bị giới hạn về số lượng, con người có thể cải tạo tính chất của đất, thay đổi mục đích sử dụng đất song lại không thể làm tăng hay giảm diện tích đất theo ý muốn. Dưới tác động của nền kinh tế thị trường, tình hình gia tăng dân số như hiện nay cùng với sự phát triển của xã hội trong sự nghiệp công nghiệp hóa hiện đại hóa đất nước đã dẫn đến nhu cầu đất đai ngày một tăng và đã gây áp lực ngày càng lớn tới đất đai. Do vậy, quản lý Nhà nước về đất đai là cần thiết ở bất kỳ quốc gia nào, đặc biệt, trở thành một trong những nội dung quan trọng của quản lý nhà nước để đảm bảo sự dựng đất đúng mục đích tiết kiệm hợp lý đạt hiệu quả cao và bền vững. Trong quá trình đổi mới từ năm 1986 đến nay, Đảng và Nhà nước ta đã ban hành nhiều văn bản pháp luật nhằm bảo đảm sự quản lý tập trung thống nhất của Nhà nước, đồng thời khuyến khích các tổ chức, cá nhân sử dụng đất đai đúng mục đích, hiệu quả cao và tuân thủ theo pháp luật. Từ Luật Đất đai năm 1987, Luật Đất đai năm 1993; Luật sửa đổi và bổ sung một số điều của Luật Đất đai 1998, 2001, Luật đất đai năm 2003, Luật Đất đai năm 2013, đặc biệt, ngày 18/01/2024, tại Kỳ họp bất thường lần thứ 5, Quốc hội khóa XV đã thông qua Luật Đất đai 2024 thay thế Luật Đất đai 2013, có hiệu lực từ ngày 01/01/2025 đã tạo hành lang pháp lý đưa công tác quản lý đất đai dần dần đi vào nề nếp, việc sử dụng đất đai ngày càng có hiệu quả hơn (Quốc hội, 1987, 1993, 1998, 2001, 2003, 2013a, 2024). Huyện Nho Quan là cửa ngõ quan trọng của tỉnh trong việc giao lưu phát triển kinh tế - xã hội với các tỉnh vùng Tây Bắc, vùng đồng bằng Bắc bộ. Trong những năm qua, trên địa bàn huyện đã và đang diễn ra quá trình công nghiệp hóa, đô thị hóa dẫn đến nhu cầu sử dụng đất của các ngành ngày một gia tăng, do đó quá
13 trình biến động về đất đai rất lớn, đặc biệt là việc chuyển mục đích sử dụng đất từ đất nông nghiệp sang các loại đất khác như đất sản xuất kinh doanh, đất giao thông, thủy lợi, đất ở.... Tuy nhiên quá trình quản lý chưa theo kịp tốc độ phát triển, hồ sơ địa chính bị lạc hậu chưa được cập nhập số hóa, tình hình đơn khiếu nại tố cáo liên quan đến đất đai lớn. Bên cạnh đó, trong quá trình thực hiện luật đất đai cũng như các quy định khác của huyện Nho Quan vẫn còn nhiều hạn chế trong khâu tổ chức thực hiện. Việc tổ chức thực hiện các văn bản quy phạm pháp luật chưa kịp thời; việc quản lý giao đất, cho thuê đất, chuyển mục đích sử dụng đất chưa thực hiện tốt dẫn đến tình trạng còn sử dụng đất sai mục đích được giao đất, được thuê đất và được công nhận quyền sử dụng đất, còn tồn tại tình trạng xây dựng nhà trái phép, chuyển nhượng và lấn chiếm đất nông nghiệp, làm xưởng sản xuất vật liệu xây dựng gây ô nhiễm môi trường nghiêm trọng. Việc xác định giá đất chưa phù hợp với giá đất trên thị trường dẫn đến công tác thu hồi đất còn gặp khó khăn, làm chậm tiến độ thực hiện dự án. Công tác cấp giấy chứng nhận chưa hoàn thiện do việc xác định nguồn gốc sử dụng đất còn khó khăn. Chất lượng thống kê, kiểm kê đất đai còn có bất cập. Đứng trước thực trạng đó, để việc quản lý và sử dụng đất đai ngày càng có hiệu quả góp phần vào công cuộc phát triển, việc nghiên cứu đề tài “Quản lý nhà nước về đất đai trên địa bàn huyện Nho Quan, tỉnh Ninh Bình” là cần thiết, có ý nghĩa khoa học và thực tiễn góp phần phát triển kinh tế - xã hội của huyện Nho Quan nói riêng và tỉnh Ninh Bình nói chung. 2 Mục tiêu và nhiệm vụ của đề án 2.1 Mục tiêu của đề án Hệ thống hóa những vấn đề lý luận về quản lý Nhà nước về đất đai. Đánh giá thực trạng một số nội dung quản lý nhà nước về đất đai trên địa bàn huyện Nho Quan, tỉnh Ninh Bình. Từ đó, đề xuất một số giải pháp nhằm hoàn thiện, nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước về đất đai trên địa bàn huyện Nho Quan, tỉnh Ninh Bình đến năm 2025 và những năm tiếp theo. 2.2 Nhiệm vụ của đề án - Hệ thống hóa một số vấn đề lý luận về quản lý Nhà nước về đất đai trên địa bàn cấp huyện.
14 - Đánh giá thực trạng một số nội dung quản lý Nhà nước về đất đai trên địa bàn huyện Nho Quan trong giai đoạn 2019 - 2023, làm rõ các kết quả đã đạt cũng như những tồn tại hạn chế và nguyên nhân. - Đề xuất một số giải pháp nhằm hoàn thiện, nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước về đất đai trên địa bàn huyện Nho Quan, tỉnh Ninh Bình đến năm 2025 và những năm tiếp theo. 3. Đối tượng và phạm vi của đề án 3.1. Đối tượng của đề án Một số vấn đề lý luận và thực tiễn của quản lý nhà nước về đất đai trên địa bàn huyện Nho Quan, tỉnh Ninh Bình. 3.2. Phạm vi của đề án Thời gian nghiên cứu: Dữ liệu được thu thập trong giai đoạn 2019 - 2023; các đề xuất giải pháp đến năm 2025 và những năm tiếp theo. Không gian nghiên cứu: Đề án được triển khai trên địa bàn huyện Nho Quan, tỉnh Ninh Bình Nội dung nghiên cứu: Theo quy định của Luật Đất đai năm 2013, nội dung quản lý Nhà nước về đất đai được quy định cụ thể tại Điều 22. Trong 15 nội dung quản lý Nhà nước về đất đai, cơ quan quản lý đất đai cấp huyện đều tham gia thực hiện trực tiếp hoặc gián tiếp các nội dung này. Trên cơ sở nghiên cứu thực trạng công tác quản lý Nhà nước về đất đai tại huyện Nho Quan, đề tài lựa chọn 4 nội dung đang được ngành tài nguyên và môi trường quan tâm làm phạm vi nghiên cứu của đề tài, gồm: (i) Ban hành các văn bản quy phạm pháp luật về quản lý, sử dụng đất đa và tổ chức thực hiện các văn bản đã ban hành; (ii) Quản lý việc giao đất, cho thuê đất, chuyển mục đích sử dụng đất và thu hồi đất; (iii) Cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất huyện Nho Quan; (iv) Thống kê, kiểm kê đất đai. 4. Quy trình và phương pháp thực hiện đề án 4.1 Quy trình thực hiện đề án Bước 1. Tại chương 1 đề án, cơ sở dữ liệu được thu thập từ hệ thống các văn pháp luật, các nghiên cứu có liên quan làm căn cứ xác định khung lý thuyết quản lý nhà nước về đất đai trên địa bàn cấp huyện. Các phương pháp chủ yếu được sử dụng ở bước này là phương pháp tổng hợp, mô hình hóa.
15 Bước 2. Khi viết về thực trạng quản lý đất đai trên địa bàn huyện Nho Quan, tỉnh Ninh Bình từ năm 2019 – 2023 tại chương 2, số liệu về quản lý đất đai được lấy từ các Báo cáo của Phòng Tài nguyên và Môi trường huyện Nho Quan, Văn phòng đăng ký đất đai huyện Nho Quan. Thu thập thông tin, số liệu sơ cấp thông qua khảo sát bằng phiếu hỏi được phát trực tiếp hoặc thông qua email đối với cán bộ, công chức chịu trách nhiệm quản lý nhà nước về đất đai tại tỉnh Ninh Bình và huyện Nho Quan. Các phương pháp chủ yếu được sử dụng ở bước này là phương pháp thống kê, phân tích, so sánh. Phương pháp thống kê giúp thu thập thông tin, số liệu từ các tài liệu khác nhau để phân tích, so sánh. Kết quả thu được sẽ giúp khái quát được đặc trưng của tổng thể. Bước 3. Sử dụng các dữ liệu thứ cấp và sơ cấp, tiến hành phân tích thực trạng quản lý nhà nước về đất đai trên địa bàn huyện Nho Quan trong giai đoạn 2019 – 2023. Đồng thời, đánh giá các điểm mạnh, điểm yếu, giải thích nguyên nhân dẫn đến những điểm yếu. Bước 4. Tại chương 3, trên cơ sở các hạn chế và nguyên nhân, xác định các thuận lợi, khó khăn, giải pháp và tổ chức hoàn thiện quản lý nhà nước về đất đai trên địa bàn huyện Nho Quan đến năm 2025 và những năm tiếp theo. 4.2. Phương pháp thực hiện đề án 4.1.1. Phương pháp thu thập dữ liệu thứ cấp Số liệu thứ cấp thu thập từ các công trình, đề tài nghiên cứu có liên quan đến quản lý Nhà nước về đất đai trên địa bàn cấp huyện đã được công bố trên các website chính thức, các tạp chí, sách báo. Bên cạnh đó, các thông tin liên quan đến hoạt động quản lý đất đai tại huyện Nho Quan được cập nhật thông qua các báo cáo tổng kết. Các số liệu thứ cấp về đặc điểm tự nhiên, kinh tế, văn hóa, xã hội của huyện Nho Quan được thu thập từ Chi cục Thống kê huyện Ngo Quan. Các chính sách và văn bản được ban hành có liên quan đến việc quản lý nhà nước về đất đai. Các số liệu thứ cấp về các nội dung quản lý Nhà nước về đất đai thuộc phạm vi nghiên cứu của đề tài được thu thập từ Phòng Tài nguyên & Môi trường huyện Nho Quan và Chi nhánh Văn phòng Đăng ký đất đai huyện Nho Quan. 4.1.2. Phương pháp thu thập dữ liệu sơ cấp Sử dụng mẫu phiếu điều tra có sẵn điều tra cán bộ, công chức, viên chức về thực trạng ban hành các văn bản quy phạm pháp luật về quản lý, sử dụng đất đai và tổ chức
16 thực hiện các văn bản đã ban hành; quản lý việc giao đất, cho thuê đất, chuyển mục đích sử dụng đất và thu hồi đất; cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất huyện Nho Quan. Số mẫu điều tra là 30, trong đó 05 phiếu điều tra tại Phòng Tài nguyên & Môi trường huyện Nho Quan (01 lãnh đạo, 4 công chức); 10 phiếu điều tra viên chức tại Chi nhánh Văn phòng ĐKĐĐ huyện Nho Quan; 15 phiếu điều tra công chức địa chính cấp xã. Các tiêu chí điều tra được cụ thể như sau: - Đối với nội dung “Ban hành các văn bản quy phạm pháp luật về quản lý, sử dụng đất đai và tổ chức thực hiện các văn bản đã ban hành”, đề tài lựa chọn điều tra các tiêu chí như: Việc ban hành văn bản quản lý & sử dụng đất như thế nào?; Sự phù hợp giữa văn bản quản lý & sử dụng đất với văn bản của cấp trên; Sự phù hợp giữa văn bản quản lý & sử dụng đất với thực tế; Khả năng thực thi của văn bản quản lý & sử dụng đất; Sự quan tâm, giám sát thực hiện văn bản quản lý & sử dụng đất; Việc tuyên truyền phổ biến các văn bản quản lý & sử dụng đất; Tổ chức thực hiện các văn bản quản lý & sử dụng đất. - Đối với nội dung “Quản lý việc giao đất, cho thuê đất, chuyển mục đích sử dụng đất”, thực hiện điều tra các tiêu chí: Hình thức giao đất, cho thuê đất, chuyển mục đích sử dụng đất; Trình tự, thủ tục giao đất, cho thuê đất, chuyển mục đích sử dụng đất; Giá khởi điểm trong đấu giá quyền sử dụng đất; Việc xác định tiền sử dụng đất khi chuyển mục đích sử dụng đất; Tỷ lệ đưa đất vào sử dụng sau khi được giao đất. - Đối với nội dung “Thu hồi đất”, thực hiện điều tra các tiêu chí: Đánh giá việc công bố thông tin về dự án; Trình tự, thủ tục thu hồi đất; Tiến độ thu hồi đất; Việc xác định giá đất bồi thường; Đánh giá về chính sách hỗ trợ ổn định đời sống; Đánh giá về chính sách hỗ trợ đào tạo, chuyển đổi, tìm việc làm. - Đối với nội dung “Cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất”, thực hiện điều tra các tiêu chí: Cơ sở vật chất để thực hiện thủ tục cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất; Số lượng công chức, viên chức giải quyết thủ tục cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất; Năng lực giải quyết công việc của công chức, viên chức; Sự hiểu biết pháp luật của người dân thực hiện thủ tục hành chính; Sự phối hợp giữa các bên liên quan; Trình tự, thủ tục cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất; Trình tự, thủ tục cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất; Cách thức giải quyết theo quy trình đã quy định; Mức độ thực hiện thủ tục cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất.
17 4.3 Phương pháp tổng hợp, phân tích và xử lý số liệu Các phương pháp tổng hợp, phân tích các công trình nghiên cứu hiện có và các tài liệu để làm sáng tỏ những vấn đề lý luận về quản lý nhà nước về đất đai ở nước ta hiện nay. Các phương pháp tổng hợp, thống kê, phân tích, so sánh các tài liệu, báo cáo chuyên môn của cơ quan nhà nước tại địa phương và phương pháp quan sát thực tế để đánh giá thực trạng quản lý nhà nước về đất đai tại huyện Nho Quan từ năm 2019 đến năm 2023. Các phương pháp tổng hợp, phân tích, so sánh để đề xuất các quan điểm, giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước về đất đai tại huyện Nho Quan trong thời gian tới. 5. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề án Đề án là công trình nghiên cứu có ý nghĩa lý luận và thực tiễn thiết thực, là tài liệu để tham khảo đối với công tác quản lý Nhà nước về đất đai cấp huyện nói chung và quản lý nhà nước về đất đai trên địa bàn huyện Nho Quan nói riêng trong thời gian tới. Về mặt lý luận, đề án hệ thống hóa những lý luận cơ bản về quản lý nhà nước về đất đai trên địa bàn cấp huyện. Về mặt thực tiễn, đề án phân tích và chỉ rõ thực trạng một số nội dung quản lý Nhà nước về đất đai trên địa bàn huyện Nho Quan, tỉnh Ninh Bình qua đó chỉ rõ nhưng ưu, nhược điểm, nguyên nhân của thực trạng và rút ra bài học kinh nghiệm quản lý nhà nước về đất đai của huyện Nho Quan, từ đó sẽ góp phần nâng cao hiệu quả kinh tế và xã hội địa phương 6. Kết cấu đề án Đề án tốt nghiệp ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, phụ lục, có kết cấu bao gồm 3 phần như sau: Chương 1. CƠ SỞ LÝ THUYẾT VÀ THỰC TIỄN VỀ QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ ĐẤT ĐAI TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN Chương 2. THỰC TRẠNG QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ ĐẤT ĐAI TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN NHO QUAN, TỈNH NINH BÌNH Chương 3. GIẢI PHÁP VÀ TỔ CHỨC THỰC HIỆN QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ ĐẤT ĐAI TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN NHO QUAN ĐẾN NĂM 2025 VÀ NHỮNG NĂM TIẾP THEO Chương 1. CƠ SỞ LÝ THUYẾT VÀ THỰC TIỄN VỀ QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ ĐẤT ĐAI
18 1.1. Cơ sở lý thuyết về quản lý Nhà nước về đất đai 1.1.1. Khái niệm quản lý Nhà nước về đất đai Quản lý nhà nước nói chung là hoạt động thực thi quyền lực nhà nước do các cơ quan nhà nước thực hiện nhằm xác định một trật tự ổn định và phát triển xã hội theo những mục tiêu mà nhà nước đề ra. Quản lý nhà nước theo nghĩa rộng bao gồm toàn bộ hoạt động của cả bộ máy nhà nước từ lập pháp, hành pháp đến tư pháp và vận hành như một thực thể thống nhất. Theo nghĩa hẹp, quản lý nhà nước là hướng dẫn chấp hành, điều hành, quản lý hành chính do cơ quan hành pháp thực hiện (Phan Thị Thanh Huyền et al., 2021). Quản lý nhà nước cũng được hiểu là hoạt động của nhà nước trên các lĩnh vực lập pháp, hành pháp và tư pháp nhằm thực hiện các chức năng đối nội và đối ngoại của nhà nước, có các đặc trưng cơ bản sau: quản lý nhà nước được thực hiện dựa trên cơ sở quyền lực nhà nước; chủ thể của quản lý nhà nước là các tổ chức hay cá nhân mang quyền lực nhà nước trong quá trình tác động tới đối tượng quản lý; khách thể của quản lý nhà nước là trật tự quản lý nhà nước, trật tự quản lý nhà nước do pháp luật quy định; pháp luật là phương tiện chủ yếu để quản lý nhà nước; quản lý nhà nước được giới hạn trong phạm vi lãnh thổ quốc gia và được phân biệt với quản lý mang tính chất nội bộ một tổ chức xã hội, đoàn thể, đơn vị, xí nghiệp, một cộng đồng dân cư mang tính tự quản. Từ khái niệm và đặc trưng chung về quản lý nhà nước, có thể hiểu, quản lý nhà nước về đất đai là hoạt động thực thi quyền lực nhà nước do các cơ quan nhà nước thực hiện nhằm điều chỉnh hành vi, hoạt động của người sử dụng đất hướng đến mục tiêu sử dụng đất tiết kiệm, hiệu quả trên phạm vi cả nước và tại từng địa phương. Quản lý nhà nước về đất đai trong một số trường hợp được hiểu là quản lý hành chính về đất đai là quản lý đất đai do cơ quan hành chính nhà nước hay gọi là cơ quan hành pháp thực hiện. Cách hiểu này chưa đầy đủ, chưa phản ánh đầy đủ nội hàm của quản lý nhà nước về đất đai. 1.1.2. Vai trò và nguyên tắc quản lý Nhà nước về đất đai 1.1.2.1. Vai trò quản lý Nhà nước về đất đai Vai trò của nhà nước là quản lý các thị trường để bổ sung những lỗ hổng của thị trường và thúc đẩy sự hình thành đồng bộ các loại thị trường tạo sự vận động nền kinh tế đa dạng. Đồng thời, quản lý nhà nước trong điều kiện nền kinh tế thị
19 trường là cần thiết nhằm ngăn ngừa, hạn chế những mặt trái, các mặt tiêu cực của nền kinh tế, của thị trường và để sử dụng các tiềm năng có hiệu quả. Việc quản lý nhằm kết hợp hiệu quả giữa sở hữu và sử dụng đất trong điều kiện hệ thống pháp luật nước ta quy định đất đai thuộc sở hữu toàn dân, do Nhà nước đại diện chủ sở hữu và Nhà nước thống nhất quản lý về đất đai. Mặt khác, quản lý đất đai còn có vai trò quan trọng trong việc kết hợp hài hòa các nhóm lợi ích của Nhà nước, tập thể và cá nhân nhằm hướng tới mục tiêu phát triển. 1.1.2.2. Nguyên tắc quản lý Nhà nước về đất đai Theo Phan Thị Thanh Huyền và cs (2021), nguyên tắc quản lý nhà nước về đất đai là những quy tắc do Nhà nước ban hành và bắt buộc mọi đối tượng liên quan đến đất đai phải tuân thủ trong quá trình quản lý, sử dụng đất đai. Các nguyên tắc chính quản lý nhà nước về đất đai bao gồm: - Đảm bảo quản lý tập trung và thống nhất: Điều 53 Hiến pháp năm 2013 quy định: “Đất đai, tài nguyên nước, tài nguyên khoáng sản, nguồn lợi ở vùng biển, vùng trời, tài nguyên thiên nhiên khác và các tài sản do Nhà nước đầu tư, quản lý là tài sản công thuộc sở hữu toàn dân do Nhà nước đại diện chủ sở hữu và thống nhất quản lý” (Quốc hội, 2013b). Như vậy, không cá nhân, tập thể nào được phép chiếm đoạt tài sản công thành tài sản riêng. Nhà nước là đại diện hợp pháp duy nhất cho toàn dân và là người duy nhất có đầy đủ quyền năng của một chủ sở hữu đất đai. Điều này nhằm mục đích tập trung quyền lực và quản lý thống nhất của Nhà nước trong toàn bộ lĩnh vực xã hội nói chung và đất đai nói riêng. Nguyên tắc này cũng được quy định cụ thể tại Điều 4 Luật Đất đai năm 2013, “Đất đai thuộc sở hữu toàn dân do Nhà nước đại diện chủ sở hữu và thống nhất quản lý. Nhà nước trao quyền sử dụng đất cho người sử dụng đất theo quy định”. Điều này một lần nữa khẳng định vai trò quan trọng của các cơ quan nhà nước trong công tác quản lý đất đai. - Đảm bảo kết hợp hài hòa giữa quyền sở hữu và quyền sử dụng đất đai: Quyền sở hữu đất đai bao gồm quyền chiếm hữu đất đai, quyền sử dụng đất đai và quyền định đoạt đất đai. Ở Việt Nam, Nhà nước luôn giữ quyền định đoạt cao nhất đối với đất đai song Nhà nước không trực tiếp sử dụng đất mà trao quyền trao quyền sử dụng đất cho người sử dụng đất theo quy định của pháp luật, đồng thời quy định cụ thể hóa các quyền, nghĩa vụ của Nhà nước và những bảo đảm của Nhà nước đối với người sử dụng đất.
20 - Đảm bảo sự kết hợp hài hòa giữa các lợi ích: Đất đai phản ánh mối quan hệ về lợi ích giữa cá nhân, tập thể và cộng đồng xã hội. Việc giải quyết các quan hệ lợi ích một cách hài hòa, nhất là giữa lợi ích cá nhân và lợi ích xã hội chính là tạo động lực cho sự phát triển kinh tế - xã hội trong điều kiện phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở nước ta hiện nay. - Tiết kiệm và hiệu quả: Nguyên tắc tiết kiệm và hiệu quả trong quản lý đất đai được thể hiện bằng việc lập phương án quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất có tỉnh khả thi cao, đáp ứng yêu cầu tăng trưởng kinh tế - xã hội. Bên cạnh đó, để sử dụng đất đai có hiệu quả, cần phải thực hiện tốt vai trò trong quản lý và giám sát việc lập, công bố và thực hiện phương án quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất. 1.1.3. Cơ quan quản lý nhà nước về đất đai trên địa bàn cấp huyện Hệ thống cơ quan quản lý đất đai hiện nay được quy định rõ trong Luật đất đai năm 2013, Nghị định 43/2014/NĐ-CP, Nghị định 01/2017/NĐ-CP. Theo quy định, cơ quan quản lý đất đai ở địa phương bao gồm cơ quan quản lý đất đai ở tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương là Sở Tài nguyên và Môi trường; cơ quan quản lý đất đai ở huyện, quận, thị xã, thành phố thuộc tỉnh là Phòng Tài nguyên và Môi trường. Cơ quan tài nguyên và môi trường ở địa phương bao gồm Sở Tài nguyên và Môi trường, Phòng Tài nguyên và Môi trường và Văn phòng đăng ký đất đai được giao thực hiện một số nhiệm vụ trong quản lý nhà nước về đất đai (Chính phủ, 2014, 2017; Quốc hội, 2013a). Ở cấp huyện, Phòng Tài nguyên và Môi trường có nhiệm vụ thực hiện nhiệm vụ về đất đai, và giải quyết các vấn đề liên quan đến đất đai. Ủy ban nhân dân, Hội đồng nhân dân cấp huyện đều đảm nhận vai trò quan trọng trong việc xây dựng tổ chức bộ máy quản lý đất đai tại địa phương. Công chức địa chính xã, phường, thị trấn được bố trí để đảm bảo thực hiện nhiệm vụ một cách chặt chẽ, đồng thời cơ quan quản lý đất đai còn chịu sự chủ trì và phối hợp của Sở Tài nguyên và Môi trường để đảm bảo tính chất công bằng và hiệu quả trong quản lý đất đai tại địa phương. 1.1.4. Nội dung của quản lý nhà nước về đất đai trên địa bàn cấp huyện Pháp luật đất đai quy định QLNN đối với đất đai gồm 15 nội dung, được áp dụng cho các cấp chính quyền từ trung ương đến địa phương. Theo phân cấp quản lý, chính quyền cấp huyện chủ yếu thực hiện 9 nội dung QLNN đối với đất đai, cụ thể như sau: Quản lý quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất: Quy hoạch sử dụng đất cấp huyện là sự phân bổ và khoanh vùng đất đai theo không gian sử dụng cho các mục tiêu