Đề án Tốt nghiệp Thạc sĩ: Quản lý thu ngân sách nhà nước của quận Hoàn Kiếm, thành phố Hà Nội

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:78

Thêm vào BST

Báo xấu

2
lượt xem 1
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Đề án "Quản lý thu ngân sách nhà nước của quận Hoàn Kiếm, thành phố Hà Nội" được hoàn thành với mục tiêu nhằm phân tích, đánh giá thực trạng quản lý thu ngân sách nhà nước của quận Hoàn Kiếm, thành phố Hà Nội giai đoạn 2021 - 2023; Đề xuất một số giải pháp chủ yếu nhằm hoàn thiện công tác quản lý thu ngân sách nhà nước của quận Hoàn Kiếm, thành phố Hà Nội trong thời gian tới.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Đề án Tốt nghiệp Thạc sĩ: Quản lý thu ngân sách nhà nước của quận Hoàn Kiếm, thành phố Hà Nội

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC THƯƠNG MẠI PHẠM THỊ THÚY HẰNG QUẢN LÝ THU NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC CỦA QUẬN HOÀN KIẾM, THÀNH PHỐ HÀ NỘI ĐỀ ÁN TỐT NGHIỆP THẠC SĨ HÀ NỘI, 2024
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC THƯƠNG MẠI PHẠM THỊ THÚY HẰNG QUẢN LÝ THU NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC CỦA QUẬN HOÀN KIẾM, THÀNH PHỐ HÀ NỘI Ngành: Quản lý kinh tế Mã số: 8310110 ĐỀ ÁN TỐT NGHIỆP THẠC SĨ Người hướng dẫn khoa học TS. VŨ THỊ HỒNG PHƯỢNG HÀ NỘI, 2024
i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan bản đề án “Quản lý thu ngân sách nhà nước của quận Hoàn Kiếm, thành phố Hà Nội” là công trình nghiên cứu khoa học độc lập của tôi, chưa từng được sử dụng để bảo vệ một học vị nào. Các số liệu và kết quả sử dụng trong đề án là hoàn toàn trung thực và có trích dẫn nguồn gốc rõ ràng. . Hà Nội, ngày tháng năm 2024 TÁC GIẢ ĐỀ ÁN Phạm Thị Thúy Hằng
ii LỜI CẢM ƠN Để hoàn thành được đề án tốt nghiệp này, tôi đã nhận được sự quan tâm hướng dẫn, giúp đỡ quý báu của nhiều cá nhân, tập thể trong và ngoài trường. Trước hết, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn tới các thầy, cô giáo Trường Đại học Thương mại đã tạo điều kiện thuận lợi cho tôi trong thời gian học tập và nghiên cứu để hoàn thành chương trình đào tạo Thạc sĩ kinh tế. Đặc biệt, tôi xin chân thành cảm ơn TS. Vũ Thị Hồng Phượng đã tận tình hướng dẫn, luôn khích lệ và nhiệt tình giúp đỡ tôi trong suốt quá trình làm đề án. Tôi cũng xin cảm ơn Ban lãnh đạo, nhân viên các phòng ban của UBND quận Hoàn Kiếm, thành phố Hà Nội đã cung cấp cho tôi những thông tin, tư liệu quý giá và những đóng góp xác đáng, hết sức quý báu để tôi hoàn thành đề án này. Tôi xin chân thành cảm ơn gia đình, các đồng nghiệp, bạn bè đã tạo điều kiện giúp đỡ, động viên, khuyến khích tôi hoàn thành nhiệm vụ học tập. Với sự nỗ lực và nghiêm túc, tôi đã hoàn thành đề án đúng tiến độ song chắc chắn không tránh khỏi những thiếu sót, tôi rất mong nhận được những nhận xét góp ý của quý thầy cô và các bạn để đề án của tôi được hoàn thiện hơn. Xin trân trọng cảm ơn! Hà Nội, ngày tháng năm 2024 TÁC GIẢ ĐỀ ÁN Phạm Thị Thúy Hằng
iii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ................................................................................................................ i LỜI CẢM ƠN ..................................................................................................................... ii DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT ........................................................................................... v DANH MỤC CÁC BẢNG VÀ HÌNH ............................................................................ vi TÓM TẮT ĐỀ ÁN .................................................................................................. vii PHẦN MỞ ĐẦU ................................................................................................................. 1 1. Lý do lựa chọn đề án ...................................................................................................... 1 2. Mục tiêu và nhiệm vụ của đề án .................................................................................. 2 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của đề án.............................................................. 2 4. Quy trình và phương pháp thực hiện đề án............................................................... 3 5. Kết cấu đề án ................................................................................................................... 5 PHẦN 1: CƠ SỞ XÂY DỰNG ĐỀ ÁN ........................................................................... 6 1.1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ THU NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC CỦA ĐỊA PHƯƠNG CẤP QUẬN/HUYỆN .....................................................................6 1.1.1. Các khái niệm cơ bản ........................................................................................6 1.1.2. Một số lý luận liên quan đến quản lý thu ngân sách nhà nước của địa phương cấp quận/huyện............................................................................................................7 1.2. CƠ SỞ THỰC TIỄN VỀ QUẢN LÝ THU NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC CỦA ĐỊA PHƯƠNG CẤP QUẬN/HUYỆN ...................................................................16 1.2.1. Kinh nghiệm của một số địa phương cấp quận/huyện ....................................16 1.2.2. Bài học kinh nghiệm cho quận Hoàn Kiếm, thành phố Hà Nội .....................19 1.3. CƠ SỞ PHÁP LÝ .............................................................................................20 PHẦN 2: NỘI DUNG CỦA ĐỀ ÁN .............................................................................. 22 2.1. KHÁI QUÁT VỀ QUẬN HOÀN KIẾM, THÀNH PHỐ HÀ NỘI ..............22 2.1.1. Giới thiệu về quận Hoàn Kiếm, thành phố Hà Nội .........................................22 2.1.2. Kết quả hoạt động của quận Hoàn Kiếm, thành phố Hà Nội ..........................26 2.1.3. Nhân tố ảnh hưởng đến quản lý thu ngân sách nhà nước của quận Hoàn Kiếm, thành phố Hà Nội ......................................................................................................28
iv 2.2. THỰC TRẠNG THU NGÂN SÁCH VÀ QUẢN LÝ THU NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC CỦA QUẬN HOÀN KIẾM, THÀNH PHỐ HÀ NỘI ...................31 2.2.1. Thực trạng thu ngân sách nhà nước của quận Hoàn Kiếm, thành phố Hà Nội ...31 2.2.2. Thực trạng quản lý thu ngân sách nhà nước của quận Hoàn Kiếm, thành phố Hà Nội .......................................................................................................................33 2.3. CÁC KẾT LUẬN QUA PHÂN TÍCH THỰC TRẠNG QUẢN LÝ THU NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC CỦA QUẬN HOÀN KIẾM, THÀNH PHỐ HÀ NỘI ..........48 2.3.1. Những kết quả đạt được ..................................................................................48 2.3.2. Những hạn chế ................................................................................................49 2.3.3. Nguyên nhân của hạn chế ...............................................................................50 2.4. MỘT SỐ GIẢI PHÁP NHẰM HOÀN THIỆN QUẢN LÝ THU NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC CỦA QUẬN HOÀN KIẾM, THÀNH PHỐ HÀ NỘI .......52 2.4.1. Giải pháp về hoàn thiện quản lý dự toán thu ngân sách nhà nước..................52 2.4.2. Giải pháp về hoàn thiện quản lý chấp hành thu ngân sách nhà nước .............53 2.4.3. Hoàn thiện quản lý quyết toán thu ngân sách nhà nước .................................54 2.4.4. Giải pháp về hoàn thiện công tác thanh tra, kiểm tra thu ngân sách nhà nước ....55 2.4.5. Một số giải pháp khác .....................................................................................56 PHẦN 3: CÁC ĐỀ XUẤT VÀ KIẾN NGHỊ................................................................ 58 3.1. ĐỀ XUẤT TỔ CHỨC THỰC HIỆN ..............................................................58 3.1.1. Bối cảnh thực hiện đề án .................................................................................58 3.1.2. Thuận lợi và khó khăn trong quá trình thực hiện đề án ..................................61 3.1.3. Phân công trách nhiệm thực hiện đề án ..........................................................63 3.2. KIẾN NGHỊ VỀ ĐIỀU KIỆN THỰC HIỆN ĐỀ ÁN....................................64 3.2.1. Kiến nghị đối với Nhà nước ............................................................................64 3.2.2. Kiến nghị đối với HĐND, UBND thành phố Hà Nội .....................................64 KẾT LUẬN ....................................................................................................................... 65 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO PHỤ LỤC
v DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT TT Chữ viết tắt Diễn giải nghĩa 1 CP Chính phủ 2 DN Doanh nghiệp 3 DNNN Doanh nghiệp nhà nước 4 GDP Tổng thu nhập nội địa 5 GTGT Giá trị gia tăng 6 HĐND Hội đồng nhân dân 7 KBNN Kho bạc nhà nước 8 KT-XH Kinh tế - xã hội 9 NQD Ngoài quốc doanh 10 NSNN Ngân sách nhà nước 11 SXKD Sản xuất kinh doanh 12 TC-KH Tài chính - Kế hoạch 13 TNCN Thu nhập cá nhân 14 TW Trung ương 15 TTHC Thủ tục hành chính 16 UBND Ủy ban nhân dân
vi DANH MỤC CÁC BẢNG VÀ HÌNH Bảng 2.1. Kết quả thu - chi NSNN tại quận Hoàn Kiếm giai đoạn 2021-2023 ........27 Bảng 2.2. Dự toán thu NSNN tại quận Hoàn Kiếm giai đoạn 2021-2023 ................35 Bảng 2.3. Kết quả khảo sát về thực trạng lập dự toán ngân sách tại quận Hoàn Kiếm .36 Bảng 2.4. Tình hình chấp hành thu ngân sách của quận Hoàn Kiếm .......................38 Bảng 2.5. Kết quả khảo sát về thực trạng chấp hành dự toán thu ngân sách tại quận Hoàn Kiếm ................................................................................................................41 Bảng 2.6. Kết quả quyết toán thu ngân sách quận Hoàn Kiếm giai đoạn 2021-2023 ...43 Bảng 2.7. Kết quả khảo sát về thực trạng quyết toán thu ngân sách của quận Hoàn Kiếm ..........................................................................................................................44 Bảng 2.8. Kết quả hoạt động thanh tra, kiểm tra quản lý thu ngân sách ..................45 Bảng 2.9. Kết quả khảo sát về thực trạng thanh tra, kiểm tra quản lý thu ngân sách của quận Hoàn Kiếm .................................................................................................47 Hình 1. Sơ đồ quy trình thực hiện đề án ............................................................................. 3 Hình 2.1. Bản đồ hành chính quận Hoàn Kiếm................................................................ 22 Hình 2.2. Bộ máy quản lý thu NSNN của quận Hoàn Kiếm ........................................... 31 Hình 2.3. Kết quả thu NSNN của quận Hoàn Kiếm ........................................................ 33 Hình 2.4. Cơ cấu chấp hành thu ngân sách tại quận Hoàn Kiếm giai đoạn 2021-2023 39
vii TÓM TẮT ĐỀ ÁN Thu ngân sách Nhà nước (NSNN) là nhiệm vụ quan trọng trong quản lý tài chính công, đóng vai trò quyết định trong việc duy trì hoạt động của bộ máy chính quyền và thực hiện các mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội. Đề án “Quản lý thu ngân sách Nhà nước của quận Hoàn Kiếm, thành phố Hà Nội” được thực hiện nhằm đánh giá thực trạng, phân tích các yếu tố ảnh hưởng và đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả công tác quản lý thu NSNN trên địa bàn quận. Nội dung chính của đề án tập trung vào thực hiện các mục tiêu sau: Đánh giá thực trạng quản lý thu NSNN của quận Hoàn Kiếm: Bao gồm phân tích cơ cấu nguồn thu, các biện pháp tổ chức thu, tình hình thu ngân sách giai đoạn gần đây, cũng như những kết quả đạt được và hạn chế còn tồn tại. Phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến công tác thu NSNN: Bao gồm các yếu tố khách quan (đặc điểm kinh tế - xã hội của quận, chính sách tài chính, các quy định pháp luật) và yếu tố chủ quan (năng lực của cán bộ thuế, cơ sở vật chất và công nghệ hỗ trợ). Đề xuất các giải pháp cải thiện: Đề án nhấn mạnh các biện pháp cải cách hành chính, tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý thuế, nâng cao năng lực của đội ngũ cán bộ thuế, và phối hợp chặt chẽ với các ban ngành, doanh nghiệp trên địa bàn để giảm thiểu thất thu ngân sách và quản lý hiệu quả nguồn thu. Với vị trí trung tâm kinh tế - văn hóa - chính trị của thành phố Hà Nội, quận Hoàn Kiếm có cơ cấu nguồn thu ngân sách đa dạng, chủ yếu từ lĩnh vực công thương nghiệp ngoài quốc doanh, dịch vụ, và các ngành nghề kinh doanh truyền thống. Tuy nhiên, sự biến động kinh tế, áp lực cạnh tranh, và những thay đổi về chính sách thuế đặt ra nhiều thách thức trong việc đảm bảo nguồn thu ổn định. Đề án kỳ vọng đóng góp vào việc xây dựng một hệ thống quản lý thu NSNN hiệu quả, minh bạch, đáp ứng yêu cầu phát triển của quận Hoàn Kiếm trong bối cảnh hội nhập và chuyển đổi kinh tế.
1 PHẦN MỞ ĐẦU 1. Lý do lựa chọn đề án Ngân sách nhà nước (NSNN) là một công cụ chính sách tài chính quan trọng của một quốc gia, là một khâu quan trọng trong điều tiết kinh tế vĩ mô. NSNN của quận, huyện, thị xã (từ đây gọi chung là cấp huyện) là một bộ phận cấu thành NSNN, là công cụ để chính quyền cấp huyện thực hiện các chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn trong quá trình quản lý kinh tế - xã hội, quốc phòng, an ninh. NSNN là nền tảng tài chính cho mọi hoạt động của Nhà nước. Nếu so sánh NSNN với một cơ thể sống thì các khoản thu chính là nguồn dinh dưỡng nuôi sống cơ thể đó. Mối quan hệ giữa thu và chi NSNN là mối quan hệ tương hỗ. Việc tăng cường quản lý thu NSNN sẽ giúp đảm bảo nguồn tài chính bền vững cho các hoạt động chi tiêu công, từ đó góp phần thúc đẩy sự phát triển kinh tế - xã hội. Việc quản lý thu NSNN không chỉ là công việc của cơ quan thuế mà còn là trách nhiệm của toàn xã hội. Mỗi công dân đều có trách nhiệm đóng góp vào NSNN để xây dựng đất nước. Mặc dù đã có nhiều nỗ lực cải thiện, nhưng hoạt động quản lý thu NSNN vẫn còn nhiều bất cập, đặc biệt là trong công tác lập dự toán, chấp hành dự toán và quản lý thu, gây ra tình trạng thất thu ngân sách, làm giảm hiệu quả sử dụng ngân sách và ảnh hưởng đến sự phát triển kinh tế - xã hội của đất nước. Thâm hụt ngân sách kéo dài sẽ gây ra nhiều hệ lụy nghiêm trọng, như làm tăng gánh nặng nợ công, hạn chế khả năng ứng phó với các rủi ro và thách thức mới... Là trái tim của Hà Nội, quận Hoàn Kiếm không chỉ là nơi hội tụ những tinh hoa văn hóa, lịch sử mà còn là trung tâm chính trị, kinh tế, văn hóa của cả thành phố. Với diện tích khiêm tốn, quận Hoàn Kiếm vẫn giữ vai trò quan trọng trong sự phát triển của Thủ đô. Với hệ thống giao thông đa dạng và hiện đại, quận Hoàn Kiếm không chỉ là trung tâm hành chính mà còn là đầu mối giao thông quan trọng, kết nối Hà Nội với các tỉnh thành trong cả nước và quốc tế. Với những nỗ lực không ngừng, quận Hoàn Kiếm đã và đang khẳng định vị thế là một trong những đơn vị dẫn đầu trong công tác thu ngân sách trên địa bàn thành phố. Kết quả nghiên cứu cho thấy công tác quản lý thu ngân sách tại quận Hoàn Kiếm còn nhiều bất cập, thể hiện rõ qua các vấn đề như thu ngân sách chưa đầy đủ, cơ cấu nguồn thu chưa hợp lý, thất thu, nợ đọng thuế và sự phối hợp giữa các cơ quan chưa chặt chẽ. Những hạn chế này đã ảnh hưởng đến sự ổn định và phát triển kinh tế - xã hội của địa phương. Việc phát hiện và khai thác các nguồn thu mới, cũng như
2 nâng cao hiệu quả quản lý thu chi sẽ góp phần quan trọng vào việc đảm bảo nguồn lực tài chính cho sự phát triển bền vững của địa phương. Trước những thách thức mới, công tác quản lý thu ngân sách tại quận Hoàn Kiếm cần được đổi mới và hoàn thiện. Việc tăng cường quản lý, nâng cao hiệu quả thu ngân sách không chỉ giúp đảm bảo nguồn tài chính cho các hoạt động phát triển của địa phương mà còn góp phần cải thiện môi trường đầu tư kinh doanh. Xuất phát từ thực tế đó, tác giả đã lựa chọn đề tài: “Quản lý thu ngân sách Nhà nước của quận Hoàn Kiếm, thành phố Hà Nội” làm đề án tốt nghiệp thạc sĩ với mong muốn đóng góp một số ý kiến nhằm hoàn thiện công tác quản lý thu NSNN trên địa bàn quận, từ đó góp phần tăng nguồn thu ngân sách cho thành phố. 2. Mục tiêu và nhiệm vụ của đề án Mục tiêu nghiên cứu của đề án Đề tài hướng đến mục tiêu tổng quát là đề xuất một số giải pháp nhằm hoàn thiện quản lý thu NSNN của quận Hoàn Kiếm, thành phố Hà Nội. Nhiệm vụ nghiên cứu của đề án - Hệ thống hoá những vấn đề lý luận thực tiễn và cơ sở pháp lý về quản lý thu NSNN của địa phương cấp huyện. - Phân tích, đánh giá thực trạng quản lý thu NSNN của quận Hoàn Kiếm, thành phố Hà Nội giai đoạn 2021 - 2023. - Đề xuất một số giải pháp chủ yếu nhằm hoàn thiện công tác quản lý thu NSNN của quận Hoàn Kiếm, thành phố Hà Nội trong thời gian tới. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của đề án Đối tượng nghiên cứu đề án: công tác quản lý thu NSNN và thực trạng quản lý thu NSNN của quận Hoàn Kiếm, thành phố Hà Nội. Phạm vi nghiên cứu của đề án: - Phạm vi về nội dung: đề tài tập trung nghiên cứu công tác quản lý thu NSNN cấp huyện bao gồm: quản lý lập dự toán, quản lý chấp hành dự toán và quản lý quyết toán thu ngân sách. - Phạm vi về không gian: Tác giả giới hạn nghiên cứu trên địa bàn quận Hoàn Kiếm, thành phố Hà Nội. Bộ máy quản lý thu NSNN quận Hoàn Kiếm được giới hạn ở chính quyền cấp huyện bao gồm HĐND, UBND, Phòng Kinh tế, Chi cục Thuế
3 quận cùng với bộ máy quản lý thu NSNN của các đơn vị quản lý NSNN trực thuộc quận. - Phạm vi về thời gian: Đề tài giới hạn sử dụng dữ liệu thứ cấp nghiên cứu thực trạng trong 3 năm gần đây (2021-2023), các giải pháp đề xuất cho giai đoạn đến năm 2030. 4. Quy trình và phương pháp thực hiện đề án 4.1. Quy trình thực hiện đề án Với mục tiêu, nhiệm vụ, đối tượng và phạm vi nghiên cứu nói trên, đề án được thực hiện theo quy trình sau: QUY TRÌNH THỰC HIỆN ĐỀ ÁN Xác định tính Thu thập dữ Xây dựng Đề Tiến hành Thông qua Chỉnh sửa và cấp thiết của liệu nghiên cương chi tiết viết đề án GVHD hoàn thiện đề án cứu Dữ liệu thứ Phần 1 cấp Xử lý dữ liệu Phần 2 thứ cấp Phần 3 Nguồn: Tác giả Hình 1. Sơ đồ quy trình thực hiện đề án - Bước 1: Xác định tính cấp thiết của đề án: Nhận biết rõ vấn đề cần nghiên cứu, đánh giá tầm quan trọng và sự cần thiết của việc giải quyết vấn đề đó. - Bước 2: Xây dựng đề cương chi tiết Lập kế hoạch chi tiết cho toàn bộ quá trình nghiên cứu, bao gồm các mục tiêu cụ thể, câu hỏi nghiên cứu, giả thuyết, phương pháp nghiên cứu và tiến độ thực hiện. - Bước 3: Thu thập dữ liệu Dữ liệu sơ cấp: Dữ liệu thu thập trực tiếp từ thực tế thông qua các phương pháp như phỏng vấn, khảo sát, quan sát.
4 Dữ liệu thứ cấp: Dữ liệu thu thập từ các nguồn đã có sẵn như sách báo, tài liệu, báo cáo nghiên cứu. - Bước 4: Tiến hành viết đề án Trình bày một cách rõ ràng, logic và khoa học các kết quả nghiên cứu, đáp ứng các yêu cầu của đề cương và trả lời các câu hỏi nghiên cứu đặt ra thông qua 3 phần từ cơ sở lý luận, thực trạng vấn đề đến giải pháp đề xuất. - Bước 5: Thông qua giảng viên hướng dẫn Nhận được sự đánh giá, góp ý từ giảng viên hướng dẫn để hoàn thiện đề án. - Bước 6: Chỉnh sửa và hoàn thiện Sửa chữa những sai sót, bổ sung thông tin và hoàn thiện đề án theo các góp ý của giảng viên hướng dẫn và Hội đồng bảo vệ đề án. 4.2. Phương thức tổ chức triển khai thực hiện Để phản ánh một cách tổng hợp, khách quan và đa chiều về vấn đề quản lý thu ngân sách nhà nước của quận Hoàn Kiếm, thành phố Hà Nội, đề tài sử dụng các phương pháp nghiên cứu sau: Về các phương pháp thu thập dữ liệu: - Đối với dữ liệu thứ cấp: Đề án tham khảo các công trình nghiên cứu liên quan đến NSNN và quản lý thu NSNN như giáo trình, sách tham khảo, sách chuyên khảo và các bài báo về các nội dung có liên quan; tham khảo báo cáo của UBND quận Hoàn Kiếm và một số địa phương cấp huyện khác để phục vụ cho phần trình bày về lý luận và thực tiễn quản lý thu NSNN của địa phương cấp huyện. Đề án cũng sử dụng các nguồn tài liệu sẵn có khác như các số liệu, báo cáo (báo cáo dự toán, báo cáo quyết toán NSNN, báo cáo tình hình thực hiện kinh phí... giai đoạn 2021 - 2023) của Phòng Kinh tế - UBND quận Hoàn Kiếm và một số quận huyện khác cũng như của các ban ngành có liên quan để phục vụ cho việc so sánh, phân tích thực trạng quản lý thu NSNN của quận Hoàn Kiếm giai đoạn 2021 - 2023. Cùng với các nguồn dữ liệu trên, dữ liệu sơ cấp có được từ việc khảo sát thực tế cũng được sử dụng. Cụ thể: Tác giả tiến hành khảo sát tổng thể các đối tượng quản lý thu NSNN tại quận Hoàn Kiếm gồm 6 cán bộ của Phòng Tài chính - Kế hoạch, 5 cán bộ Kho bạc Nhà nước quận và 7 cán bộ Chi cục Thuế quận Hoàn Kiếm. Những
5 dữ liệu sơ cấp này được tác giả sử dụng để minh họa cho những nhận định, đánh giá về thực trạng cũng như các đề xuất giải pháp trong đề án. * Về các phương pháp xử lý dữ liệu: - Phương pháp thống kê mô tả: Sử dụng các công cụ thống kê để phân tích số liệu thu thập được, qua đó mô tả một cách chi tiết và hệ thống về thực trạng quản lý thu NSNN của quận Hoàn Kiếm, thành phố Hà Nội. - Phương pháp so sánh: Đề án sử dụng phương pháp này nhằm đối chiếu và phân tích sự biến động của các chỉ số thu NSNN qua các năm, từ đó giúp đánh giá theo hướng khách quan và toàn diện về quản lý thu NSNN của quận Hoàn Kiếm, thành phố Hà Nội. Đây cũng là cơ sở để đưa ra những dự báo chính xác và xây dựng các kế hoạch hành động hiệu quả. Để có cái nhìn toàn diện về sự thay đổi của các chỉ tiêu, tác giả đã kết hợp việc so sánh bằng số tuyệt đối và số tương đối, cho phép xác định cả quy mô và tốc độ tăng trưởng trong giai đoạn 2021-2023. - Phương pháp phân tích tổng hợp: Bằng việc phân tích số liệu thu NSNN của quận Hoàn Kiếm trong giai đoạn 2021-2023, đề án đi sâu tìm hiểu nguyên nhân dẫn đến những kết quả đạt được và những khó khăn gặp phải. Từ đó, đưa ra các giải pháp cụ thể để khắc phục hạn chế và nâng cao hiệu quả công tác quản lý thu NSNN. 5. Kết cấu đề án Ngoài lời cảm ơn, mục lục, danh mục chữ viết tắt, danh mục bảng biểu và hình vẽ, phần mở đầu và kết luận, đề án “Quản lý thu ngân sách Nhà nước của quận Hoàn Kiếm, thành phố Hà Nội” gồm có 03 phần như sau: Phần 1: Cơ sở xây dựng đề án Phần 2: Nội dung của đề án Phần 3: Các đề xuất và kiến nghị
6 PHẦN 1: CƠ SỞ XÂY DỰNG ĐỀ ÁN 1.1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ THU NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC CỦA ĐỊA PHƯƠNG CẤP QUẬN/HUYỆN 1.1.1. Các khái niệm cơ bản - Khái niệm ngân sách nhà nước: “NSNN phản ánh các quan hệ kinh tế phát sinh gắn liền với quá trình tạo lập, phân phối và sử dụng quỹ tiền tệ chung của Nhà nước khi Nhà nước tham gia phân phối các nguồn tài chính quốc gia nhằm thực hiện các chức năng của mình trên cơ sở luật định” [Dương Đăng Chinh, 2015. Giáo trình Quản lý tài chính Công - 72]. Trong hệ thống tài chính, ngân sách nhà nước(NSNN) là bộ phận chủ đạo, là điều kiện vật chất quan trọng để Nhà nước thực hiện các nhiệm vụ của mình. Mặt khác nó còn là công cụ quan trọng để Nhà nước thực hiện điều tiết vĩ mô nền kinh tế xã hội. - Khái niệm thu ngân sách nhà nước: “Thu ngân sách Nhà nước là việc Nhà nước dùng quyền lực của mình để tập trung một phần nguồn tài chính quốc gia hình thành quĩ NSNN nhằm thỏa mãn các nhu cầu chi tiêu của Nhà nước” [Dương Đăng Chinh, 2015. Giáo trình Quản lý tài chính Công - 76]. Khái niệm đã khẳng định rõ vai trò chủ động của Nhà nước trong việc huy động nguồn lực tài chính, đây là một đặc trưng cơ bản của hoạt động thu ngân sách. - Khái niệm quản lý thu ngân sách nhà nước: “Là quá trình Nhà nước sử dụng hệ thống các công cụ chính sách, pháp luật đế tiến hành quản lý thu thuế và các khoản thu ngoài thuế vào NSNN nhằm đảm bảo tính công bằng khuyến khích sản xuất kinh doanh phát triển. Đây là khoản tiền Nhà nước huy động vào ngân sách mà không bị ràng buộc bởi trách nhiệm hoàn trả trực tiếp cho đối tượng nộp ngân sách. Phần lớn các khoản thu NSNN đều mang tính chất cưỡng bức, bắt buộc mọi người dân, mọi thành phần kinh tế phải tuân thủ thực hiện.” [Lê Văn Ái, 2010. Giáo trình Quản lý thu ngân sách nhà nước - 42]. Khái niệm này đã bao quát được các yếu tố cơ bản của quản lý thu ngân sách nhà nước, từ các công cụ, mục tiêu đến tính chất của nguồn thu và đặt nền tảng tốt cho việc hiểu về quản lý thu ngân sách nhà nước. Quản lý thu ngân sách nhà nước không chỉ nhằm đảm bảo công bằng và khuyến khích sản xuất kinh doanh mà còn phục vụ nhiều mục tiêu khác của Nhà nước.
7 1.1.2. Một số lý luận liên quan đến quản lý thu ngân sách nhà nước của địa phương cấp quận/huyện 1.1.2.1. Các nguồn thu ngân sách nhà nước của địa phương cấp quận/ huyện Hiện nay trong quản lý NSNN, nội dung kinh tế là căn cứ phổ biến để phân loại các khoản thu NSNN. Căn cứ vào nội dung này thì các khoản thu NSNN được chia thành 02 loại: Nhóm I: Thu từ thuế, phí, lệ phí có tính chất thuế. Đó là các khoản thu có tính bắt buộc. Trong đó thuế không chỉ là nguồn thu chính mà còn là công cụ quan trọng để Nhà nước điều hành kinh tế và đảm bảo phúc lợi xã hội. Thông qua việc điều chỉnh các mức thuế, Nhà nước có thể tác động đến sản xuất, tiêu dùng, đầu tư và phân phối thu nhập, từ đó ổn định kinh tế vĩ mô. Hệ thống thuế tại Việt Nam trong thời điểm hiện tại gồm nhiều loại thuế khác nhau: Từ thuế trực tiếp như thuế thu nhập đến thuế gián tiếp như thuế giá trị gia tăng, thuế tiêu thụ đặc biệt, nhằm thu được đầy đủ ngân sách và phân bổ nguồn lực hợp lý. Các loại thuế khác nhau được áp dụng cho các đối tượng và hoạt động kinh tế khác nhau, tạo thành một hệ thống thuế đa dạng và toàn diện. Để đảm bảo hiệu quả quản lý, chính sách thuế cần được điều chỉnh thường xuyên nhằm đáp ứng những yêu cầu mới của quá trình phát triển KT- XH của từng địa phương. Nhóm II: Thu không mang tính chất thuế. Nhóm này bao gồm các nguồn thu nhập mà Nhà nước thu được từ hoạt động đầu tư, quản lý tài sản, viện trợ quốc tế và các hoạt động khác ngoài thuế, như lợi nhuận từ các doanh nghiệp nhà nước, tiền bán tài sản công, viện trợ không hoàn lại... 1.1.2.2. Phân cấp quản lý thu ngân sách nhà nước của địa phương cấp quận/huyện “Phân cấp quản lý thu NSNN của địa phương cấp huyện là quá trình xác định rõ quyền hạn và trách nhiệm của chính quyền cấp huyện trong việc quản lý và thu ngân sách. Điều này nhằm đảm bảo tính minh bạch, hiệu quả, và đáp ứng các nhu cầu phát triển KT-XH tại địa phương” [Dương Đăng Chinh, 2015. Giáo trình Quản lý tài chính Công - 81]. Căn cứ vào các nguyên tắc được nêu ở trên, nội dung của phân cấp quản lý thu NSNN của địa phương cấp huyện bao gồm: - Thẩm quyền quản lý thu ngân sách cấp huyện:
8 HĐND huyện: Quyết định dự toán thu, phân bổ nguồn thu ngân sách và phê duyệt quyết toán ngân sách huyện. UBND huyện: Tổ chức thực hiện thu ngân sách, điều hành và kiểm tra việc thực hiện dự toán thu ngân sách trên địa bàn. UBND huyện phối hợp với các cơ quan chức năng như Chi cục Thuế và Kho bạc Nhà nước để quản lý nguồn thu. - Quy định về phân bổ nguồn thu: Ngân sách huyện được phân cấp theo nguyên tắc tự chủ trong khuôn khổ quy định của NSNN, bao gồm: Các nguồn thu thuộc ngân sách huyện được giữ lại toàn bộ để chi tiêu cho các hoạt động của huyện. Một số khoản thu có thể được chia sẻ với ngân sách cấp tỉnh hoặc trung ương theo tỷ lệ nhất định. - Quy định về quản lý và giám sát thu NSNN: Lập dự toán thu NSNN: Cấp huyện có trách nhiệm lập kế hoạch dự toán hàng năm về thu NSNN, gửi lên cấp tỉnh để phê duyệt. Bản dự toán được lập cần phản ánh đúng thực trạng phát triển KT-XH của địa phương. Kiểm tra, thanh tra thu NSNN: Cấp huyện có quyền thực hiện kiểm tra và thanh tra thu ngân sách trên địa bàn, đảm bảo các tổ chức, cá nhân thực hiện đầy đủ nghĩa vụ tài chính. Báo cáo kết quả thu ngân sách: Cấp huyện phải thực hiện việc báo cáo kết quả thu ngân sách định kỳ lên các cơ quan cấp trên theo quy định, như UBND tỉnh hoặc cơ quan thuế tỉnh. 1.1.2.3. Mục tiêu, nguyên tắc của quản lý thu ngân sách nhà nước của địa phương cấp quận/huyện a. Mục tiêu quản lý thu NSNN của địa phương cấp quận/huyện Mục tiêu quản lý thu ngân sách nhà nước (NSNN) của địa phương cấp quận/huyện tập trung vào việc bảo đảm nguồn thu ổn định, minh bạch và hiệu quả, góp phần thực hiện các nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội và duy trì hoạt động của chính quyền địa phương. Cụ thể, các mục tiêu bao gồm: - Đảm bảo hoàn thành chỉ tiêu thu ngân sách được giao:
9 Hoàn thành hoặc vượt dự toán thu: Thực hiện đầy đủ và hiệu quả các chính sách thuế, đảm bảo nguồn thu NSNN đạt hoặc vượt mức kế hoạch mà cơ quan cấp trên giao. Tăng cường thu đúng, thu đủ: Đảm bảo thu đúng quy định pháp luật, không để xảy ra tình trạng thất thu hay nợ đọng thuế kéo dài. - Tăng cường tính tự chủ tài chính của địa phương Đẩy mạnh thu từ các nguồn lực tại chỗ: Khai thác hiệu quả các nguồn thu nội địa như thuế công thương nghiệp ngoài quốc doanh, phí và lệ phí, thu từ đất, để giảm phụ thuộc vào nguồn hỗ trợ từ ngân sách cấp trên. Hỗ trợ phát triển kinh tế địa phương: Sử dụng hiệu quả nguồn thu để đầu tư vào các dự án cơ sở hạ tầng, giáo dục, y tế, và an sinh xã hội, từ đó kích thích tăng trưởng kinh tế và mở rộng nguồn thu. - Chống thất thu ngân sách và nợ đọng thuế Tăng cường kiểm tra, giám sát: Phát hiện và xử lý kịp thời các hành vi gian lận, trốn thuế hoặc chậm nộp thuế. Thu hồi nợ đọng: Xử lý dứt điểm các khoản thuế còn tồn đọng, đồng thời ngăn chặn tình trạng phát sinh nợ thuế mới. - Thúc đẩy cải cách hành chính và hiện đại hóa quản lý thu: Áp dụng công nghệ thông tin: Sử dụng các phần mềm quản lý thuế, hóa đơn điện tử, và hệ thống kê khai, nộp thuế trực tuyến để giảm chi phí và thời gian cho người nộp thuế. Cải cách thủ tục: Đơn giản hóa quy trình thu, kê khai, nộp và hoàn thuế để khuyến khích tuân thủ nghĩa vụ thuế. - Góp phần ổn định và phát triển kinh tế - xã hội địa phương: Hỗ trợ sản xuất kinh doanh: Áp dụng linh hoạt các chính sách miễn giảm thuế trong trường hợp khó khăn để khuyến khích sản xuất và duy trì nguồn thu bền vững. Đầu tư công hiệu quả: Sử dụng nguồn thu ngân sách để xây dựng cơ sở hạ tầng, cải thiện dịch vụ công, và nâng cao chất lượng đời sống cho người dân. Những mục tiêu này yêu cầu sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan chức năng, cải tiến công nghệ quản lý, và sự đồng thuận từ cộng đồng.
10 b. Nguyên tắc quản lý thu NSNN của địa phương cấp quận/huyện Nguyên tắc quản lý thu NSNN của địa phương cấp huyện đảm bảo tuân thủ các quy định của Luật NSNN và các văn bản pháp lý dưới luật có liên quan, bao gồm các nguyên tắc chính sau: - Nguyên tắc tuân thủ pháp luật: Quản lý thu ngân sách phải tuân theo quy định của Hiến pháp, Luật Ngân sách Nhà nước, các quy định pháp luật liên quan đến thuế, phí và lệ phí. Mọi khoản thu ngân sách đều phải được pháp luật quy định cụ thể, không được phép thu ngoài các khoản đã được quy định hoặc không có căn cứ pháp lý rõ ràng. - Nguyên tắc công khai, minh bạch: Quá trình lập dự toán ngân sách, chấp hành thu ngân sách và quyết toán ngân sách đều phải công khai và minh bạch theo quy định. Các thông tin về nguồn thu, quy trình thu, và phân bổ ngân sách phải được thông báo một cách công khai đến các cơ quan chức năng và người dân địa phương. - Nguyên tắc đảm bảo cân đối thu - chi: Mục tiêu của quản lý thu ngân sách là phải được cân đối giữa thu và chi ngân sách, nghĩa là các khoản thu phải đủ để đáp ứng nhu cầu chi tiêu của huyện. Việc lập kế hoạch và dự toán thu cần căn cứ vào thực tế phát triển KT-XH của địa phương, đảm bảo tính khả thi. - Nguyên tắc tự chủ tài chính: Huyện có quyền tự chủ trong việc tổ chức thu ngân sách của mình trong khuôn khổ pháp luật quy định. Các khoản thu từ thuế, phí và lệ phí, hoặc các nguồn thu từ tài sản công được quản lý trực tiếp bởi chính quyền cấp huyện. Chính quyền cấp huyện phải đảm bảo các khoản thu này được sử dụng theo mục đích đã xác định trước và đạt hiệu quả. - Nguyên tắc công bằng và hợp lý: Quản lý thu ngân sách cấp huyện cần được thực hiện theo nguyên tắc công bằng trong việc thu thuế cũng như những khoản đóng góp từ phía người dân và doanh nghiệp, dựa trên khả năng tài chính của các đối tượng nộp thuế. Việc thu phải đảm bảo hợp lý, không gây gánh nặng quá lớn lên doanh nghiệp và cá nhân, nhưng vẫn phải đảm bảo nguồn lực cho ngân sách. - Nguyên tắc kiểm tra, giám sát và trách nhiệm giải trình:
11 Cơ quan quản lý thu ngân sách cấp huyện phải chịu trách nhiệm trước cơ quan kiểm tra, giám sát như Hội đồng nhân dân, cơ quan kiểm toán và cơ quan chức năng khác về tính chính xác, hợp pháp và minh bạch trong quá trình thu ngân sách. Quá trình chấp hành thu ngân sách phải có sự giám sát chặt chẽ, đảm bảo không để xảy ra sai phạm, thất thu ngân sách. 1.1.2.4. Nội dung quản lý thu ngân sách nhà nước của địa phương cấp quận/huyện - Quản lý lập dự toán thu ngân sách nhà nước của địa phương cấp quận/huyện Quá trình lập dự toán ngân sách cấp quận/huyện hàng năm bắt đầu từ cấp xã, các đơn vị trực thuộc căn cứ vào hướng dẫn của cấp tỉnh để xây dựng dự toán và tổng hợp lên cấp quận/huyện. Ở Việt Nam, thời gian lập dự toán được quy định từ 10/6 hàng năm. Tất cả các cơ quan, đơn vị sử dụng ngân sách đều có nghĩa vụ lập dự toán chi tiết cho các hoạt động của mình trong năm tới và báo cáo lên phòng Kế hoạch - Tài chính cấp quận/huyện để tổng hợp. Dự toán này sau đó sẽ được trình lên UBND cấp quận/huyện để xem xét, phê duyệt và trình HĐND quyết định. Cấp tỉnh cũng tiến hành quá trình lập dự toán tương tự và sau khi tổng hợp sẽ trình lên cấp trên để xin ý kiến phê duyệt. Sau khi nhận được bản dự toán ngân sách cấp huyện, Sở Tài chính tiến hành đánh giá dự toán ngân sách của các địa phương cấp huyện, các cơ quan cấp tỉnh, từ đó tổng hợp để lập dự toán NSNN cấp tỉnh trình UBND tỉnh để phê duyệt. Công tác lập dự toán thu NSNN tại cấp huyện được chia thành 3 giai đoạn: Giai đoạn 1: Hướng dẫn chi tiết về việc lập dự toán và thông báo số kiểm tra Giai đoạn 2: Lập dự toán và thảo luận dự toán ngân sách. Giai đoạn 3: Quyết định phân bổ, giao dự toán NSNN. Sau khi nhận được quyết định giao nhiệm vụ thu, chi ngân sách của UBND cấp tỉnh, UBND quận/huyện trình HĐND huyện quyết định dự toán ngân sách huyện và phương án phân bổ dự toán ngân sách huyện, đảm bảo dự toán ngân sách cấp xã được quyết định trước ngày 31 tháng 12 năm trước. - Quản lý chấp hành dự toán thu ngân sách nhà nước của địa phương cấp quận/huyện Quá trình lập dự toán thu ngân sách được thực hiện theo chu kỳ quý. Dựa trên kế hoạch năm, cơ quan thu sẽ phân tích, dự báo và lập kế hoạch thu chi tiết cho từng quý, sau đó báo cáo lên cơ quan tài chính. Việc thu, nộp NSNN luôn tuân thủ đúng