Đề án Tốt nghiệp Thạc sĩ: Quản lý thu ngân sách nhà nước của thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:81

Thêm vào BST

Báo xấu

4
lượt xem 1
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu nghiên cứu của đề án "Quản lý thu ngân sách nhà nước của thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh" nhằm phân tích và đánh giá thực trạng, đề xuất các giải pháp hoàn thiện quản lý thu ngân sách nhà nước của thành phố Hạ Long trong những năm tiếp theo, định hướng đến năm 2030.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Đề án Tốt nghiệp Thạc sĩ: Quản lý thu ngân sách nhà nước của thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC THƯƠNG MẠI --------------------------------------- PHẠM MINH QUỐC QUẢN LÝ THU NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC CỦA THÀNH PHỐ HẠ LONG TỈNH QUẢNG NINH ĐỀ ÁN TỐT NGHIỆP THẠC SĨ HÀ NỘI, NĂM 2024
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC THƯƠNG MẠI --------------------------------------- PHẠM MINH QUỐC QUẢN LÝ THU NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC CỦA THÀNH PHỐ HẠ LONG TỈNH QUẢNG NINH Chuyên ngành: Quản lý Kinh tế Mã số: 8310110 ĐỀ ÁN TỐT NGHIỆP THẠC SĨ Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. NGUYỄN HOÀNG HÀ NỘI, NĂM 2024
i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu và trích dẫn bên trong Đề án tốt nghiệp này hoàn toàn trung thực. Các kết quả nghiên cứu của Đề án chưa được công bố ở bất kỳ các công trình, luận văn, đề án nào khác. Hà Nội, ngày 27 tháng 9 năm 2024 Tác giả PHẠM MINH QUỐC
ii LỜI CẢM ƠN Trong quá trình thực tập và thực hiện đề án này, tôi đã nhận được rất nhiều sự giúp đỡ. Trước tiên, tôi xin trân trọng cảm ơn Ban Giám hiệu Trường Đại học Thương mại, toàn thể Thầy, Cô giáo đã truyền đạt, trang bị cho tôi những kiến thức và kinh nghiệm quý giá trong suốt hai năm học vừa qua. Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn tới PGS.TS. NGUYỄN HOÀNG, là người đã tận tâm hướng dẫn tôi hoàn thành công trình. Tôi xin chân thành cảm ơn Lãnh đạo Chi cục thuế, Phòng Kế hoạch-Tài chính, HĐND, UBND thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh đã nhiệt tình giúp đỡ tôi trong suốt quá trình thu thập số liệu để thực hiện đề án. Cuối cùng, tôi xin chân thành cảm ơn gia đình và bạn bè, đồng nghiệp những người đã luôn tạo mọi điều kiện thuận lợi giúp đỡ, cổ vũ và động viên tôi trong suốt thời gian thực hiện đề án. Xin chân thành cảm ơn!. Hà Nội, ngày 27 tháng 9 năm 2024 Tác giả PHẠM MINH QUỐC
iii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN .................................................................................................. i LỜI CẢM ƠN....................................................................................................... ii MỤC LỤC ........................................................................................................... iii DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT ................................................................ vi DANH MỤC BẢNG, HÌNH, HỘP ................................................................... vii TÓM TẮT NỘI DUNG ĐỀ ÁN ...................................................................... viix MỞ ĐẦU ............................................................................................................... 1 Phần 1: MỘT SỐ CƠ SỞ LÝ LUẬN CƠ BẢN VÀ KINH NGHIỆM THỰC TIỄN VỀ QUẢN LÝ THU NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC CỦA HỆ THỐNG QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC ĐỊA PHƯƠNG TRỰC THUỘC TỈNH ................... 6 1.1. Tổng quan về thu ngân sách nhà nước và quản lý thu ngân sách nhà nước của hệ thống quản lý nhà nước địa phương trực thuộc tỉnh .................. 6 1.1.1. Khái niệm, đặc điểm, vai trò và phân cấp thu ngân sách nhà nước của hệ thống quản lý nhà nước địa phương trực thuộc tỉnh .............................................. 6 1.1.2. Khái niệm, mục tiêu quản lý thu ngân sách nhà nước của hệ thống quản lý nhà nước địa phương trực thuộc tỉnh ..................................................................... 9 1.1.3. Nguyên tắc quản lý thu ngân sách nhà nước của hệ thống quản lý nhà nước địa phương trực thuộc tỉnh ................................................................................... 10 1.2. Nội dung cơ bản và các tiêu chí đánh giá quản lý thu ngân sách nhà nước của hệ thống quản lý nhà nước địa phương trực thuộc tỉnh ................ 11 1.2.1. Nội dung quản lý thu ngân sách nhà nước của hệ thống quản lý nhà nước địa phương trực thuộc tỉnh ................................................................................... 11 1.2.2. Tiêu chí đánh giá quản lý thu ngân sách nhà nước của hệ thống quản lý nhà nước địa phương trực thuộc tỉnh .......................................................................... 15 1.3. Yếu tố ảnh hưởng đến quản lý thu ngân sách nhà nước của hệ thống quản lý nhà nước địa phương trực thuộc tỉnh ...............................................................16 1.3.1. Cơ chế chính sách quản lý ngân sách nhà nước của Trung ương và địa phương ................................................................................................................. 16 1.3.2. Mục tiêu phát triển kinh tế-xã hội của tỉnh và địa phương trực thuộc tỉnh……………………………………………………………………………….16 1.3.3. Năng lực tổ chức quản lý ngân sách nhà nước của tỉnh và địa phương trực thuộc tỉnh ........................................................................................................... ..17
iv 1.3.4. Các yếu tố nguồn lực vật chất kỹ thuật và công nghệ thông tin trong quản lý thu ngân sách nhà nước của hệ thống quản lý nhà nước địa phương trực thuộc tỉnh. ...................................................................................................................... 17 1.4. Kinh nghiệm về quản lý thu ngân sách nhà nước tại một số địa phương………………………………………………………………………….18 1.4.1. Kinh nghiệm thực tiễn về quản lý thu ngân sách nhà nước tại một số địa phương ................................................................................................................. 18 1.4.2. Bài học kinh nghiệm rút ra ........................................................................ 20 Phần 2: PHÂN TÍCH THỰC TRẠNG VÀ ĐỀ XUẤT GIẢI PHÁP QUẢN LÝ THU NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC CỦA THÀNH PHỐ HẠ LONG, TỈNH QUẢNG NINH ................................................................................................... 21 2.1. Khái quát về thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh và tình hình quản lý ngân sách nhà nước trên địa bàn ..................................................................... 21 2.1.1. Giới thiệu khái quát về thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh.................. 21 2.1.2. Tình hình quản lý ngân sách nhà nước của thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh ..................................................................................................................... 23 2.2. Thực trạng quản lý thu ngân sách nhà nước của thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh giai đoạn 2021-tháng 6/2024 ............................................... 25 2.2.1. Thực trạng lập dự toán thu ngân sách nhà nước ........................................ 25 2.2.2. Thực trạng quản lý chấp hành dự toán thu ngân sách nhà nước ............... 30 2.2.3. Thực trạng quyết toán thu ngân sách nhà nước ......................................... 34 2.2.4. Thực trạng thanh tra, kiểm tra và xử lý vi phạm ....................................... 38 2.3. Phân tích yếu tố ảnh hưởng đến quản lý thu ngân sách nhà nước của thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh ............................................................. 41 2.3.1. Cơ chế chính sách quản lý ngân sách nhà nước của Trung ương và tỉnh Quảng Ninh .......................................................................................................... 41 2.3.2. Mục tiêu phát triển kinh tế-xã hội của tỉnh Quảng Ninh và thành phố Hạ Long ..................................................................................................................... 42 2.3.3. Năng lực tổ chức quản lý ngân sách nhà nước của tỉnh Quảng Ninh và thành phố Hạ Long .............................................................................................. 43 2.3.4. Các yếu tố nguồn lực vật chất kỹ thuật và công nghệ thông tin trong quản lý thu ngân sách nhà nước của thành phố Hạ Long ............................................. 43 2.4. Đánh giá chung về thực trạng quản lý thu ngân sách nhà nước của thành phố Hạ Long , tỉnh Quảng Ninh ............................................................ 45
v 2.3.1. Kết quả đạt được ........................................................................................ 45 2.4.2. Các hạn chế và nguyên nhân ..................................................................... 46 2.5. Một số giải pháp hoàn thiện công tác quản lý thu ngân sách nhà nước của thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh những năm tiếp theo, định hướng đến năm 2030 .................................................................................................................. 48 2.5.1. Hoàn thiện công tác lập và xây dựng dự toán thu ngân sách nhà nước..... 48 2.5.2. Hoàn thiện công tác quản lý chấp hành dự toán ngân sách nhà nước ....... 49 2.5.3. Hoàn thiện công tác quyết toán thu ngân sách nhà nước........................... 51 2.5.4. Hoàn thiện thanh tra, kiểm tra và xử lý vi phạm ....................................... 52 2.5.5. Hoàn thiện tổ chức bộ máy, phát triển các nguồn lực và nâng cao năng lực quản lý thu ngân sách nhà nước của chính quyền thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh ..................................................................................................................... 53 Phần 3: CÁC ĐỀ XUẤT VÀ KIẾN NGHỊ VỀ THỰC HIỆN QUẢN LÝ THU NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC CỦA THÀNH PHỐ HẠ LONG, TỈNH QUẢNG NINH THỜI GIAN TỚI, ĐỊNH HƯỚNG ĐẾN 2030 .................................... 55 3.1. Đề xuất tổ chức thực hiện quản lý thu ngân sách nhà nước của thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh những năm tiếp theo, định hướng đến năm 2030 ..................................................................................................................... 55 3.1.1. Bối cảnh thực hiện quản lý thu ngân sách nhà nước của thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh ........................................................................................ 55 3.1.2. Phân công trách nhiệm thực hiện quản lý thu ngân sách nhà nước của thành phố Hạ Long những năm tiếp theo, định hướng đến năm 2030 .......................... 56 3.3. Một số kiến nghị vĩ mô tạo môi trường điều kiện thực hiện đề án ........ 59 3.3.1. Một số kiến nghị với hệ thống quản lý nhà nước trung ương ................... 59 3.3.2. Một số kiến nghị với hệ thống quản lý nhà nước tỉnh Quảng Ninh ...........59 3.3.3. Một số kiến nghị với tổ chức, cá nhân người nộp ngân sách nhà nước thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh ........................................................................... 60 KẾT LUẬN ......................................................................................................... 61 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO PHỤ LỤC
vi DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT STT TỪ VIẾT TẮT NỘI DUNG 1 BTC Bộ tài chính 2 HĐND Hội đồng nhân dân 3 KBNN Kho bạc nhà nước 4 KT-XH Kinh tế- Xã hội 5 NS Ngân sách 6 NSĐP Ngân sách địa phương 7 NSNN Ngân sách nhà nước 8 NSTW Ngân sách trung ương 9 TT Thông tư 10 UBND Ủy ban nhân dân
vii DANH MỤC BẢNG, HÌNH, HỘP BẢNG: Bảng 2.1: Một số chỉ tiêu phát triển kinh tế của thành phố Hạ Long giai đoạn 2021-tháng 6/2024 ............................................................................... 22 Bảng 2.2. Tổng hợp kết quả thu – chi NSNN trên địa bàn thành phố Hạ Long giai đoạn 2021-tháng 6/2024 ...................................................................... 24 Bảng 2.3. Kết quả xây dựng dự toán thu NSNN trên địa bàn thành phố Hạ Long giai đoạn 2021-2024 ............................................................................ 26 Bảng 2.4. Tình hình chấp hành dự toán thu ngân sách nhà nước của thành phố Hạ Long giai đoạn 2021-tháng 6/2024 ..................................................... 31 Bảng 2.5. Kết quả quyết toán thu NSNN trên địa bàn thành phố Hạ Long giai đoạn 2021-tháng 6/2024 ...................................................................... 35 Bảng 2.6. Tình hình thanh tra, kiểm tra và xử lý vi phạm đối với thu NSNN trên địa bàn thành phố Hạ Long giai đoạn 2021-tháng 6/2024 .................. 38 Bảng 2.7. Một số văn bản chính sách quản lý thu ngân sách nhà nước của Trung ương hiện đang áp dụng ...................................................................... 41 Bảng 2.8: Cơ cấu đội ngũ cán bộ quản lý thu NSNN trên địa bàn thành phố Hạ Long giai đoạn 2021-tháng 6/2024 ..................................................... 44 HÌNH: Hình 2.1. Sơ đồ quy trình xây dựng dự toán thu NSNN trên địa bàn thành phố Hạ Long..................................................................................................... 26 Hình 2.2. Quy trình tổ chức thực hiện dự toán thu NSNN trên địa bàn thành phố Hạ Long ............................................................................................... 29 Hình 2.3. Sơ đồ mối quan hệ giữa các cơ quan trong tổ chức quản lý thu ngân sách nhà nước của tỉnh Quảng Ninh và thành phố Hạ Long ............... 42 HỘP: Hộp 2.1: Kết quả phỏng vấn về thực trạng lập dự toán thu NSNN trên địa bàn thành phố Hạ Long giai đoạn 2021- 2024 ........................................... 28 Hộp 2.2: Kết quả phỏng vấn về thực trạng quản lý chấp hành dự toán thu NSNN trên địa bàn thành phố Hạ Long giai đoạn 2021-tháng 6/2024 ........... 33 Hộp 2.3: Kết quả phỏng vấn về thực trạng quyết toán thu NSNN trên địa bàn thành phố Hạ Long giai đoạn 2021-tháng 6/2024 ............................... 37
viii Hộp 2.4: Kết quả phỏng vấn về thực trạng thanh tra, kiểm tra và xử lý vi phạm đối với thu NSNN trên địa bàn thành phố Hạ Long giai đoạn 2021-tháng 6/2024................................................................................................................40
ix TÓM TẮT NỘI DUNG ĐỀ ÁN Đề án được thực hiện trên địa bàn thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh nhằm đề xuất giải pháp hoàn thiện quản lý thu ngân sách nhà nước của thành phố Hạ Long trong những năm tiếp theo, định hướng đến năm 2030. Đề án đã góp phần hệ thống hóa cơ sở lý luận về quản lý thu NSNN của hệ thống QLNN địa phương trực thuộc tỉnh, cụ thể làm rõ: Khái niệm, mục tiêu và nguyên tắc; Nội dung và tiêu chí đánh giá quản lý thu NSSN của hệ thống QLNN địa phương trực thuộc tỉnh. Đồng thời trên cơ sở nghiên cứu kinh nghiệm của một số địa phương về quản lý thu NSNN, rút ra bài học thực tiễn cho thành phố Hạ Long. Trên cơ sở khung lý thuyết được xây dựng, tác giả đã thực hiện phân tích và đánh giá thực trạng quản lý NSNN của thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh giai đoạn 2021-tháng 6/2024. Kết quả phân tích cho thấy, trong những năm qua hoạt thu NSNN của thành phố Hạ Long được quản lý chặt chẽ, có nền nếp theo quy định của pháp luật nên đã mang lại hiệu quả rõ rệt. Tuy nhiên công tác quản lý thu NSSN của thành phố Hạ Long vẫn còn tồn tại một số bất cập, hạn chế. Trong nghiên cứu, đề án đã chỉ ra được các nguyên nhân chủ quan và nguyên nhân khách quan gây ra những hạn chế trên. Trên cơ sở phân tích thực trạng, đánh giá những mặt đạt được và những tồn tại, hạn chế cần khắc phục. Đề án đã làm rõ định hướng phát triển kinh tế -xã hội và hoàn thiện quản lý thu NSNN của thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh những năm tiếp theo, định hướng đến năm 2030. Đề xuất một số giải pháp, kiến nghị và phân công nhiệm vụ kèm lộ trình thực hiện nhằm hoàn thiện công tác quản lý thu NSNN của thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh trong thời gian tới. Kết quả nghiên cứu có thể dùng làm tài liệu tham khảo cho hệ thống quản lý thu NSSN thành phố Hạ Long, các cơ quan đơn vị được giao nhiệm vụ quản lý và thực hiện thu NSNN của các địa phương trong cả nước. Từ khóa: Thành phố Hạ Long, Ngân sách nhà nước, quản lý kinh tế, thu ngân sách nhà nước, quản lý thu ngân sách nhà nước.
1 MỞ ĐẦU 1. Lý do lựa chọn đề án Quản lý thu ngân sách là một chức năng trọng yếu của hệ thống quản lý nhà nước (QLNN) Trung ương và địa phương. Nhờ có nguồn thu ngân sách mà các hoạt động của bộ máy nhà nước, các tổ chức, cơ quan quản lý quỹ có điều kiện để thực thi và hoàn thành tốt nhiệm vụ phát triển kinh tế- xã hội. Thành phố Hạ Long là đô thị có vị thế là trung tâm kinh tế hành chính của tỉnh Quảng Ninh nên cần nguồn NSNN rất lớn để duy trì bộ máy cũng như thực hiện các mục tiêu phát triển Kinh tế-Xã hội của thành phố và tỉnh. Chính vì vậy, hoạt động thu NSNN tại thành phố Hạ Long giữ vai trò chủ đạo để đảm bảo thực hiện các kế hoạch phát triển kinh tế xã hội càng trở nên quan trọng, cấp thiết hợp trong giai đoạn hiện nay và những năm tiếp theo đến 2030 để thực hiện các mục tiêu phát triển bền vững. Quản lý thu NSNN phù hợp và đạt hiệu quả cao từ khâu lập dự toán thu NSNN, chấp hành dự toán thu NSNN, quyết toán thu ngân sách đến thanh kiểm tra...là những nội dung quan trọng mà chính quyền thành phố Hạ Long cần thực hiện để khẳng định tính minh bạch, tuân thủ quy định của pháp luật và phù hợp với thực tiễn là điều kiện để sử dụng đúng, hiệu quả nguồn lực phát triển KT-XH. Thành phố được thiên nhiên ban tặng nhiều ưu đãi về vị trí địa lý cũng như những chính sách ưu tiên từ tỉnh Quảng Ninh cho nên có nhiều tiềm lực để phát triển, có nhiều nguồn thu để tạo được sự ổn định và bền vững cho ngân sách của thành phố cũng như của tỉnh. Trong giai đoạn 2021-tháng 6/2024, nguồn thu NSNN của thành phố Hạ Long luôn tăng trưởng và đã đóng góp vào ngân sách tỉnh Quảng Ninh hơn 48.769,93 tỷ đồng. Đạt được kết quả này là do hệ thống QLNN của thành phố đã chú trọng và đổi mới một số khâu. Tuy nhiên quản lý NSNN trên địa bàn thành phố Hạ Long vẫn còn một số hạn chế, điển hình như: Thứ nhất, công tác lãnh đạo, chỉ đạo của chính quyền thành phố và sự phối hợp giữa các ban ngành trong quá trình quản lý thu NSNN còn hạn chế. Công tác cải cách hành chính trong kê khai nộp thuế, phí… tuy có một số tiến bộ bước đầu, nhưng vẫn còn hạn chế, chưa đồng bộ, chưa tạo điều kiện thuận lợi cho SXKD phát triển khi vẫn còn 21% các doanh nghiệp, hộ KDCT thuộc diện kê khai thuế nhưng chưa thực hiện (Theo thống kê của Chi cục thuế thành phố Hạ Long năm 2021). Thứ hai, sự phân công chức năng nhiệm vụ, phối hợp chưa chặt chẽ trong bộ máy quản lý Nhà nước. Đội ngũ cán bộ, công chức làm công tác quản lý thu NSNN
2 chưa đáp ứng được trình độ chuyên môn với chỉ 68% có trình độ đại học trở lên (Theo thống kê năm 2023). Việc điều hành thu ngân sách nhà nước còn tình trạng một số lĩnh vực, nhiệm vụ không phân định quản lý rõ giữa các cơ quan quản lý dẫn đến việc chồng chéo trong công tác quản lý. Thứ ba, trong tổ chức triển khai các khâu quản lý thu NSNN còn một số hạn chế, bất cập, điển hình như: Lập dự toán thu còn thiếu cơ sở thực tiễn; Quản lý chấp hành dự toán và quyết toán thu NSNN được triển khai thiếu cập nhật; Thanh kiểm tra chưa thật sự đồng bộ, thiếu tính kịp thời và chế tài xử lý chưa đủ mạnh…đã tác động làm giảm hiệu quả quản lý. Thứ tư, trong giai đoạn 2021-tháng 6/2024, nền kinh tế đã và đang chịu ảnh hưởng nghiêm trọng của dịch Covid-19. Thu nhập của người lao động trên địa bàn thành phố Hạ Long giảm sút mạnh, tình trạng thất nghiệp, thiếu việc làm tăng nhanh…đã ảnh hưởng tới việc thu ngân sách. Trong khi các giải pháp của bộ máy quản lý được triển khai còn những hạn chế. Đối mặt với khó khăn từ cả bên trong lẫn bên ngoài, trong thời gian tới chính quyền thành phố Hạ Long cần có những biện pháp quản lý phù hợp đối với nhiệm vụ thu ngân sách từ đó tạo nguồn tài chính ổn định, vững chắc để đáp ứng kịp thời những nhiệm vụ chi NSNN nhằm thực hiện tốt các mục tiêu KT-XH. Chính vì vậy việc nghiên cứu tìm kiếm các giải pháp triển khai hiệu quả trong quản lý nhà thu NSNN của thành phố Hạ Long có ý nghĩa cả về mặt lý luận lẫn thực tiễn. Xuất phát từ thực tế trên, tôi chọn đề tài: "Quản lý thu ngân sách nhà nước của thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh” làm đề tài nghiên cứu đề án tốt nghiệp thạc sĩ Quản Lý Kinh tế của bản thân. 2. Mục tiêu và nhiệm vụ của đề án 2.1. Mục tiêu của đề án Trên cơ sở phân tích và đánh giá thực trạng, đề xuất các giải pháp hoàn thiện quản lý thu ngân sách nhà nước của thành phố Hạ Long trong những năm tiếp theo, định hướng đến năm 2030. 2.2. Nhiệm vụ của đề án Để đạt được mục tiêu nghiên cứu trên, nhiệm vụ nghiên cứu của đề án gồm: - Nghiên cứu hệ thống hóa cơ sở lý luận về quản lý thu NSNN của hệ thống QLNN địa phương trực thuộc tỉnh. - Đánh giá thực trạng quản lý thu ngân sách nhà nước của thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh giai đoạn 2021- Tháng 6/2024. Từ đó chỉ ra những kết quả đạt được, những hạn chế và nguyên nhân hạn chế. - Đề xuất một số giải pháp nhằm hoàn thiện quản lý thu ngân sách Nhà nước
3 của thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh những năm tiếp theo, định hướng đến năm 2030. 3. Đối tượng và phạm vi của đề án 3.1. Đối tượng của đề án Đối tượng nghiên cứu tại đề án là quản lý thu NSNN của hệ thống QLNN địa phương trực thuộc tỉnh và thực tiễn tại thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh. 3.2. Phạm vi của đề án +Về chủ thể, đối tượng quản lý: Đề án nghiên cứu quản lý thu ngân sách nhà nước của thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh do UBND thành phố là chủ thể đứng đầu giao nhiệm vụ cho và Phòng TC- KT, Chi cục thuế thành phố phối hợp thực hiện quản lý. + Về nội dung nghiên cứu: Đề án tập trung nghiên cứu các nội dung quản lý thu ngân sách nhà nước của thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh tiếp cận theo hướng quản lý kinh tế, bao gồm: Lập dự toán thu NSNN; Quản lý chấp hành dự toán thu NSNN và quyết toán thu NSNN; Theo dõi kiểm tra và xử lý vi phạm trong quản lý thu NSNN. + Về không gian nghiên cứu: Nghiên cứu tại thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh. + Về thời gian nghiên cứu: Dữ liệu thứ cấp thu thập cho giai đoạn 2021- tháng 6/2024; thu thập dữ liệu sơ cấp vào tháng 7/2024, các giải pháp được đề xuất cho những năm tiếp theo, định hướng đến năm 2030. 4. Quy trình và phương pháp thực hiện đề án 4.1. Quy trình thực hiện đề án Đề án dự kiến thực hiện nghiên cứu qua các bước cụ thể như sau: Bước 1: Nghiên cứu tài liệu để hệ thống hóa một số cơ sở lý luận về quản lý thu NSNN của hệ thống QLNN địa phương trực thuộc tỉnh. Bước 2: Khảo sát thực tế, thu thập số liệu về quản lý thu NSNN của thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh giai đoạn 2021- tháng 6/2024. (Các số liệu thứ phản ánh thực trạng, kết quả triển khai thu NSNN và các dữ liệu sơ cấp từ phỏng vấn một số cán bộ QLNN chịu trách nhiệm về quản lý thu NSNN của Sở Tài chính tỉnh Quảng Ninh, chính quyền thành phố Hạ Long và đại diện tổ chức, cá nhân nộp NSNN). Và vận dụng phương pháp phù hợp để xử lý các số liệu, dữ liệu thu thập được. Bước 3: Phân tích và đánh giá thực trạng quản lý thu ngân sách nhà nước của thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh giai đoạn 2021- tháng 6/2024, xác định ưu điểm, hạn chế và nguyên nhân sinh ra. Bước 4: Từ những cơ sở lý luận, những hạn chế, nguyên nhân sinh ra và mục tiêu thực hiện quản lý thu NSNN, đề xuất một số giải pháp hoàn thiện quản lý thu
4 ngân sách nhà nước của thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh những năm tiếp theo và định hướng đến 2030. 4.2. Phương pháp thực hiện đề án a. Phương pháp thu thập dữ liệu - Thu thập dữ liệu thứ cấp: Tác giả thu thập dữ liệu thứ cấp từ các nguồn như: Thu thập các số liệu liên quan đến quản lý thu NSNN của thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh tại các cơ quan chuyên ngành trên địa bàn Các quyết định, báo cáo, ý kiến chỉ đạo của UBND thành phố Hạ Long về giao chỉ tiêu kế hoạch phát triển kinh tế xã hội, dự toán và quyết toán thu NSNN. Các báo cáo của Phòng Tài chính, Chi cục thuế… về tình hình thu NSNN thành phố Hạ Long. Các quy định, chính sách pháp luật của nhà nước về quản lý thu NSNN thông qua các văn bản quy phạm pháp luật như: Luật Ngân sách nhà nước năm 2015, Nghị định của Chính phủ hướng dẫn Luật Ngân sách nhà nước, Thông tư của Bộ Tài chính hướng dẫn thực hiện Nghị định và các văn bản quản lý của địa phương, các dữ liệu thống kê tình hình quản lý ngân sách địa phương. - Thu thập dữ liệu sơ cấp: Phỏng vấn sâu 5 cán bộ QLNN chịu trách nhiệm về quản lý thu NSNN trên địa bàn gồm đại diện lãnh đạo HĐND, UBND thành phố, Phòng Tài chính- Kế hoạch, KBNN và Chi cục thuế thành phố Hạ Long và 3 đại diện tổ chức, cá nhân nộp NSNN trên địa bàn thành phố. Nội dung phỏng vấn nhằm xin ý kiến đánh giá thực hiện các nội dung quản lý thu ngân sách nhà nước của thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh thời gian qua (Mẫu câu hỏi phỏng vấn đính kèm phụ lục số 1và tổng hợp kết quả phỏng vấn ở phụ lục số 2). Thời gian phỏng vấn trong tháng 7/2024. b. Phương pháp xử lý và phân tích dữ liệu Trong quá trình nghiên cứu và hoàn thành đề án tốt nghiệp, các phương pháp được sử dụng là: + Phương pháp phân tích, thống kê: Dựa trên các dữ liệu thống kê, số liệu mô tả sự biến động cũng như những thay đổi về số liệu, tình hình thu NSNN, các nhân tố ảnh hưởng, mức độ chấp hành của các chủ thể tham gia, thực hiện phương pháp này sử dụng để mô tả thực trạng quản lý thu ngân sách nhà nước của thành phố Hạ Long. + Phương pháp phân tích, tổng hợp: Vận dụng phương pháp này để phân tích thực trạng các nội dung quản lý thu NSNN của hệ thống QLNN thành phố Hạ
5 Long, tỉnh Quảng Ninh. + Phương pháp so sánh: Phương pháp so sánh được sử dụng trong quá trình phân tích, đánh giá thực trạng phát quản lý qua các năm. Tiến hành so sánh, đối chiếu, nếu quá trình thực hiện nhiệm vụ quản lý thu ngân sách nhà nước của thành phố Hạ Long giai đoạn nghiên cứu (2021 – tháng 6/2024). + Phương pháp nghiên cứu trích dẫn, tham khảo: Kế thừa kết quả nghiên cứu một số công trình để hệ thống hóa cơ sở lý luận và kinh nghiệm thực tiễn quản lý thu NSNN của một số địa phương thuộc tỉnh, thành phố. + Từ kết quả thực hiện phương pháp phân tích- thống kế, phân tích- tổng hơp, so sánh rút ra những đánh giá chung (tạo cơ sở thực tiễn) và kết hợp một số dự báo triển vọng để đề xuất một số giải pháp hoàn thiện quản lý thu NSNN của thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh thời gian tới, định hướng đến 2030. 5. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề án - Ý nghĩa khoa học: Đề xuất các luận cứ khoa học làm phương hướng từ đó xây dựng những giải pháp hiệu quả đối với thực trạng quản lý thu ngân sách địa phương phù hợp với bối cảnh kinh tế hiện tại, đáp ứng phù hợp với mục tiêu và nhiệm vụ mà Đảng và Nhà nước đặt ra.. - Ý nghĩa thực tiễn: Đề án tập trung khảo sát, phân tích thực trạng quản lý thu ngân sách hiện nay tại thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh, chỉ ra những khó khăn, hạn chế còn tồn tại trong việc quản lý thu ngân sách nhà nước và đưa ra những giải pháp phù hợp tháo gỡ khó khăn, hạn chế nhằm hoàn thiện quản lý thu NSNN của hệ thống QLNN thành phố Hạ Long thời gian tới. Kết quả nghiên cứu có thể dùng làm tài liệu tham khảo cho UBND tỉnh, các cơ quan thuế, quản lý tài chính công, tổ chức cá nhân nộp NSNN của tỉnh Quảng Ninh. - Ý nghĩa với cá nhân học viên: Rèn kỹ năng nghiên cứu khoa học, phân tích đánh giá và đề xuất giải pháp để giải quyết một vấn đề thực tiễn đặt ra thuộc chuyên môn chuyên ngành đào tạo. 6. Kết cấu của đề án Đề án tốt nghiệp ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, phụ lục, có kết cấu bao gồm 3 phần: Phần 1: Một số cơ sở lý luận cơ bản và kinh nghiệm thực tiễn về quản lý thu ngân sách nhà nước của hệ thống quản lý nhà nước địa phương trực thuộc tỉnh Phần 2: Phân tích thực trạng và đề xuất giải pháp hoàn thiện quản lý thu ngân sách nhà nước của thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh Phần 3: Các kiến nghị và đề xuất về thực hiện quản lý thu ngân sách nhà nước của thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh thời gian tới, định hướng đến 2030.
6 Phần 1 MỘT SỐ CƠ SỞ LÝ LUẬN CƠ BẢN VÀ KINH NGHIỆM THỰC TIỄN VỀ QUẢN LÝ THU NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC CỦA HỆ THỐNG QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC ĐỊA PHƯƠNG TRỰC THUỘC TỈNH 1.1. Tổng quan về thu ngân sách nhà nước và quản lý thu ngân sách nhà nước của hệ thống quản lý nhà nước địa phương trực thuộc tỉnh 1.1.1. Khái niệm, đặc điểm, vai trò và phân cấp thu ngân sách nhà nước của hệ thống quản lý nhà nước địa phương trực thuộc tỉnh 1.1.1.1. Khái niệm thu ngân sách nhà nước của hệ thống quản lý nhà nước địa phương trực thuộc tỉnh Theo Quốc hội (2015) trong Luật NSNN số 83/2015/QH13 đã định nghĩa: “Thu ngân sách Nhà nước là việc Nhà nước dùng quyền lực của mình để tập trung một phần nguồn tài chính quốc gia hình thành quỹ ngân sách Nhà nước nhằm thỏa mãn các nhu cầu chi tiêu của Nhà nước”.[23]. Theo đó, thu NSNN gắn liền với việc sử dụng quyền lực của Nhà nước như một công cụ để tập trung các nguồn lực tài chính của đất nước thành một quỹ tài chính công để phục vụ cho các nhu cầu chi tiêu của hệ thống QLNN. Theo Ngô Thắng Lợi (2012): “Thu ngân sách Nhà nước địa phương là việc cơ quan quản lý Nhà nước tại địa phương tạo lập nguồn tài chính nhằm thực hiện chức năng Nhà nước bằng việc tập trung toàn bộ các khoản thu huy động vào quỹ ngân sách trong một thời kỳ để đáp ứng nhu cầu chi tiêu của địa phương theo phân cấp. Nó chỉ bao gồm những khoản thu huy động vào ngân sách, không bị ràng buộc bởi trách nhiệm hoàn trả cho đối tượng nộp.”[19, tr53]. Như vậy, thu NSNN địa phương là hoạt động của cơ quan quản lý Nhà nước tại địa phương trong việc tạo lập và huy động nguồn tài chính vào một quỹ ngân sách trong một thời gian nhất định để đáp ứng nhu cầu chi tiêu của địa phương theo phân cấp. Từ các quan điểm về NSNN và định nghĩa thu NSNN như đã phân tích ở trên trên, có thể rút ra khái niệm: Thu ngân sách nhà nước của hệ thống QLNN địa phương trực thuộc tỉnh là quá trình hệ thống QLNN địa phương trực thuộc tỉnh sử dụng quyền lực để huy động một bộ phận giá trị của cải xã hội hình thành quỹ ngân sách nhằm đáp ứng nhu cầu chi tiêu để thực hiện các mục tiêu phát triển KT-XH
7 địa phương. Thu NSNN của địa phương bao gồm rất nhiều loại, ngoài các khoản thu chính từ thuế, phí, lệ phí, còn có các khoản thu từ hoạt động kinh tế của nhà nước, từ đóng góp của các cá nhân trong và ngoài nước, hay các khoản thu khác theo quy định của pháp luật. 1.1.1.2. Đặc điểm thu ngân sách nhà nước của hệ thống quản lý nhà nước địa phương trực thuộc tỉnh Thu NSNN của hệ thống QLNN địa phương trực thuộc tỉnh có những đặc điểm như sau: Thứ nhất, hầu hết các khoản thu NSNN đều mang tính pháp lý và bắt buộc. Thu NSNN là điều kiện bắt buộc để chính quyền có thể duy trì quyền lực chính trị và thực hiện các chức năng cũng như nhiệm vụ của mình. Tất cả các khoản thu NSNN đều được thể chế hóa qua các quy định về chính sách pháp luật của nhà nước. Thứ hai, mức độ và cơ cấu thu NSNN phản ánh cơ bản mức độ và cơ cấu của nền kinh tế của địa phương và của đất nước. Tùy vào quy mô và tốc độ của nền kinh tế mà mỗi địa phương mà nhà nước sẽ xây dựng cơ cấu, phân bổ dự toán mức độ thu NSNN khác nhau. Thứ ba, thu NSNN của hệ thống QLNN địa phương trực thuộc tỉnh được thi hành và triển khai trên cơ sở các luật định, đi liền với quyền lực chính trị của nhà nước. Thứ tư, phần lớn các khoản thu NSNN không được hoàn trả lại trực tiếp cho đối tượng nộp. Thay vào đó, chính quyền sẽ hoàn trả gián tiếp qua việc cung cấp các loại hàng hóa, dịch vụ công cộng nhằm mục đích nâng cao phúc lợi xã hội.. 1.1.1.3. Vai trò thu ngân sách nhà nước của hệ thống quản lý nhà nước địa phương trực thuộc tỉnh Thu NSNN đóng một vai trò rất quan trọng trong bất kỳ hoạt động nào của nhà nước. Vai thu NSNN của hệ thống QLNN địa phương trực thuộc tỉnh chủ yếu được thể hiện qua các nội dung sau: Thứ nhất, thu NSNN bảo đảm nguồn vốn để thực hiện các nhu cầu chi tiêu của hệ thống QLNN địa phương, các kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội của địa phương. Vì NSNN được xem là quỹ tiền tệ tập trung quan trọng nhất của Nhà nước và được dùng để giải quyết nhung nhu cầu chung của Nhà nước về kinh tế, văn hóa, giáo dục, y tế, xã hội, hành chính, an ninh và quốc phòng. Xuất phát từ vai trò này, việc tăng thu NSNN là rất cần thiết, được xem là một nhiệm vụ hàng đầu của hoạt động tài chính vĩ mô. Các khoản thu của NSNN chủ yếu bắt nguồn từ khu vực sản
8 xuất kinh doanh dịch vụ dưới hình thức thuế. Do vậy, về lâu dài để tăng nguồn thu NSNN phải tăng sản phẩm quốc dân, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế của địa phương. Thứ hai, thông qua thu NSNN, hệ thống QLNN địa phương thực hiện việc quản lý và điều tiết vĩ mô nền kinh tế - xã hội nhằm hạn chế những mặt tiêu cực, phát huy những mặt tích cực của nó và làm cho nó hoạt động ngày càng hiệu quả hơn. Với công cụ thuế, hệ thống QLNN địa phương có thể can thiệp vào hoạt động của nền kinh tế nhằm định hướng cơ cấu kinh tế, định hướng tiêu dùng.. Thứ ba, thu NSNN còn đóng vai trò quan trọng trong vấn đề điều tiết thu nhập của các cá nhân trong xã hội. Thông qua công cụ thuế, nhà nước đánh thuế thu nhập đối với người có thu nhập cao hoặc đánh thuế cao đối với các hàng hóa xa xỉ, hàng hóa không khuyến khích tiêu dùng… 1.1.1.3. Phân cấp thu ngân sách nhà nước của hệ thống quản lý nhà nước địa phương trực thuộc tỉnh Đối với tổ chức thu NSNN của hệ thống QLNN địa phương trực thuộc tỉnh thì hoạt động thu NSNN phải tuân thủ theo sự chỉ đạo của các cơ quan quản lý NSNN từ Trung ương như Bộ Tài chính, Tổng cục Thuế, Tổng cục Hải quan,… và các cơ quan quản lý nhà nuớc cấp tỉnh như Sở Tài chính, Cục Thuế, Cục Hải quan, KBNN tỉnh… Trong đó phân chia trách nhiệm như sau: - UBND địa phương trực thuộc tỉnh chịu trách nhiệm chấp hành Hiến pháp, Luật, các văn bản quy phạm pháp luật của cơ quan nhà nước cấp trên và nghị quyết của HĐND cùng cấp nhằm bảo đảm thực hiện chủ trương, biện pháp phát triển KT – XH địa phương và quản lý chung đối với tài chính và hoạt động thu NSNN địa phương. - Phòng TC- KT là cơ quan chuyên môn thuộc UBND địa phương trực thuộc tỉnh, tham mưu, giúp UBND thực hiện QLNN về lĩnh vực tài chính, tài sản, ngân sách. Phòng TC–KH còn có chức năng hướng dẫn các đơn vị cấp dưới (xã, phường, thị trấn) xây dựng dự toán hằng năm; xây dựng dự toán ngân sách huyện địa phương trực thuộc tỉnh theo hướng dẫn của bộ phận tài chính cấp trên; đồng thời bảo đảm và điều tiết tiến độ sao cho đảm bảo kịp thời công tác quản lý thu NS. Bên cạnh đó, phòng TC – KT cũng cần phối hợp với cơ quan thu thuế trên địa bàn để tổ chức công tác thu NSNN được triển khai đúng quy trình, tránh xảy ra sai phạm trong quá trình thực hiện. - Chi cục thuế địa phương trực thuộc tỉnh là tổ chức thuộc Cục thuế cấp tỉnh, chi cục thuế đóng vai trò chủ chốt trong việc thực hiện thu NSNN. Chi cục thuế có chức năng thực hiện thu thuế, phí, lệ phí và các khoản thu khác theo quy định của
9 pháp luật. - KBNN được mở tài khoản tại các NHNN Việt Nam và các NHTM để tập trung các khoản thu NSNN; KBNN giúp hạch toán đầy đủ, kịp thời các khoản thu và tiến hành điều tiết các khoản thu theo quy định của pháp luật. Các cơ quan quản lý thu NS trên địa bản xã (phường, thị trấn) là UBND xã (phường, thị trấn) có nhiệm vụ thực hiện các công tác trong quản lý thu như thực hiện dự toán, lập quyết toán theo năm tài chính, bên canh đó UBND xã cũng có nhiệm vụ là kiểm tra, giám sát Đội thuế của xã khi thực hiện công tác thu thuế, phí, lệ phí và các khoản thu khác. 1.1.2. Khái niệm, mục tiêu quản lý thu ngân sách nhà nước của hệ thống quản lý nhà nước địa phương trực thuộc tỉnh 1.1.2.1. Khái niệm quản lý thu ngân sách nhà nước của hệ thống quản lý nhà nước địa phương trực thuộc tỉnh Theo Võ Hồng Phúc (2017): “Quản lý là sự tác động có chủ đích của chủ thể quản lý tới đối tượng quản lý một cách liên tục, có tổ chức, liên kết các thành viên trong tổ chức hành động nhằm đạt tới mục tiêu với kết quả tốt nhất”[22,tr21]. Nghĩa là quản lý là tác động của chủ thể quản lý vào đối tượng quản lý nhằm đạt được các mục tiêu mong muốn. Đó là sự chỉ đạo điều hành để thực hiện quyền lực nhà nước trong việc tổ chức và điều chỉnh các quan hệ KTXH... Đồng Thị Vân Hồng (2010) cho rằng: “Quản lý NSNN được hiểu là quá trình tác động của cơ quan quản lý nhà nước đến NSNN, nhằm làm cho hoạt động của NSNN đúng theo pháp luật, kích thích tăng trưởng, phát triển kinh tế từ đó bồi dưỡng nguồn thu và sử dụng tiết kiệm có hiệu quả các khoản chi NSNN đảm bảo sự cân đối giữa thu, chi NSNN.” [14, tr26]. Từ các quan điểm trên, có thể rút ra khái niệm: Quản lý thu NSNN của hệ thống QLNN địa phương trực thuộc tỉnh là hoạt động quản lý và triển khai các chính sách, chế độ, tiêu chuẩn và định mức được quy định để tác động có mục đích và kiểm soát quá trình thu NSNN hàng năm tại địa phương nhằm đạt được muc tiêu và hiệu quả thu NSNN cao nhất, phù hợp với điều kiện cụ thể của từng địa phương, Tiếp cận khái niệm này, quản lý thu NSNN của hệ thống QLNN địa phương trực thuộc tỉnh được được triển khai theo các mục tiêu sau: Thứ nhất, đảm bảo các khoản thu NSNN phải được thu đúng đối tượng, đúng mục đích, đúng định mức tiêu chuẩn quy định, phải đảm bảo công khai, minh bạch, đúng nguyên tắc, phải được kiểm tra, kiểm soát một cách chặt chẽ. Các hoạt động,