Đ I H C ĐÀ N NGẠ Ọ Ẵ
TR NG Đ I H C S PH MƯỜ Ạ Ọ Ư Ạ
KHOA TÂM LÝ – GIÁO D CỤ
Đ C NG BÀI GI NGỀ ƯƠ Ả
LÝ LU N GIÁO D CẬ Ụ
ĐÀ N NG - 2012Ẵ
1
M C TIÊU MÔN H CỤ Ọ
Sau khi h c xong ph n này, ng i h c có kh năng:ọ ầ ườ ọ ả
1. Ki n th cế ứ
- Trình bày m t cách h th ng các ki n th c c b n v giáo d c h c (đ i t ng,ộ ệ ố ế ứ ơ ả ề ụ ọ ố ượ
nhi m v , ph ng pháp nghiên c u, các khái ni m, các ph m trù c b n c a giáo d c h c).ệ ụ ươ ứ ệ ạ ơ ả ủ ụ ọ
- Trình bày đ c m c đích, m c tiêu và nhi m v giáo d c Vi t Nam trong giai đo nượ ụ ụ ệ ụ ụ ệ ạ
hi n nay.ệ
- Phân tích, đánh giá đúng đ n: ắ
+ Vai trò c a giáo d c đ i v i s phát tri n c a xã h i và cá nhân.ủ ụ ố ớ ự ể ủ ộ
+ Nhi m v , n i dung, ph ng pháp, ph ng ti n giáo d c.ệ ụ ộ ươ ươ ệ ụ
+ V trí, ch c năng c a ng i giáo viên trong xã h i và trong nhà tr ng.ị ứ ủ ườ ộ ườ
+ Đ c đi m lao đ ng s ph m c a ng i giáo viên.ặ ể ộ ư ạ ủ ườ
+ Nh ng yêu c u v ph m ch t và năng l c đ i v i ng i giáo viên.ữ ầ ề ẩ ấ ự ố ớ ườ
+ N i dung, ph ng pháp công tác c a ng i giáo viên ch nhi m.ộ ươ ủ ườ ủ ệ
- Ti p c n đ c xu th đ i m i công tác giáo d c trong n c, trong khu v c và trênế ậ ượ ế ổ ớ ụ ướ ự
th gi i.ế ớ
2. V k năngề ỹ
- Nh n di n và gi i thích các hi n t ng giáo d c trong xã h i.ậ ệ ả ệ ượ ụ ộ
- B c đ u có đ c k năng tìm hi u, v n d ng nh ng tri th c lý lu n vào vi c phânướ ầ ượ ỹ ể ậ ụ ữ ứ ậ ệ
tích, đánh giá th c ti n giáo d c hi n nay, k năng l p k ho ch và t ch c th c hi n m tự ễ ụ ệ ỹ ậ ế ạ ổ ứ ự ệ ộ
s ho t đ ng giáo d c.ố ạ ộ ụ
3. Thái độ
- Nh n ra vai trò c a giáo d c đ i v i s phát tri n c a cá nhân và xã h i, tích c cậ ủ ụ ố ớ ự ể ủ ộ ự
tham gia các ho t đ ng giáo d c trong đi u ki n c th .ạ ộ ụ ề ệ ụ ể
- Có đ ng c , thái đ đúng đ n trong h c t p; có ý th c tu d ng và rèn luy n đ hìnhộ ơ ộ ắ ọ ậ ứ ưỡ ệ ể
thành nhân cách c a ng i giáo viên, s n sàng tham gia các ho t đ ng ngh nghi p, cóủ ườ ẵ ạ ộ ề ệ
ni m tin s ph m, tình c m ngh nghi p, lòng yêu ngh , m n tr .ề ư ạ ả ề ệ ề ế ẻ
2
Ch ng I. NH NG V N Đ CHUNG C A GIÁO D C H Cươ Ữ Ấ Ề Ủ Ụ Ọ
I. GIÁO D C LÀ M T HI N T NG XÃ H I Đ C BI TỤ Ộ Ệ ƯỢ Ộ Ặ Ệ
1. S n y sinh và phát tri n c a giáo d c là nhu c u t n t i và phát tri n c a xãự ả ể ủ ụ ầ ồ ạ ể ủ
h i loài ng iộ ườ
- Trong quá trình s ng, con ng i đã không ng ng đ u tranh trong xã h i, đ u tranhố ườ ừ ấ ộ ấ
v i thiên nhiên, không ng ng lao đ ng đ t o ra c a c i v t ch t và tinh th n. Trong quáớ ừ ộ ể ạ ủ ả ậ ấ ầ
trình đó con ng i đã tích lũy đ c nh ng kinh nghi m đ u tranh xã h i, kinh nghi m đ uườ ượ ữ ệ ấ ộ ệ ấ
tranh v i t nhiên, kinh nghi m lao đ ng s n xu t. Đ xã h i loài ng i có th t n t i vàớ ự ệ ộ ả ấ ể ộ ườ ể ồ ạ
phát tri n, ng i ta ph i truy n th cho nhau nh ng kinh nghi m đó. Hi n t ng truy nể ườ ả ề ụ ữ ệ ệ ượ ề
th - lĩnh h i kinh nghi m xã h i chính là hi n t ng giáo d c.ụ ộ ệ ộ ệ ượ ụ
- Giáo d c là ụho t đ ngạ ộ truyên thu va linh hôi kinh nghiêm lich s – xa hôi t thê hê ư ư
tr c cho thê hê sau nhăm chuân bi cho th h sau tham gia lao đ ng s n xu t và đ i sôngươ ế ệ ộ ả ấ ờ
xã h i. ộ
- Giáo d c v i t cách là m t hi n t ng xã h i có đ c tr ng c b n là:ụ ớ ư ộ ệ ượ ộ ặ ư ơ ả
+ Th h đi tr c truy n th cho th h đi sau nh ng kinh nghi m v lao đ ng s nế ệ ướ ề ụ ế ệ ữ ệ ề ộ ả
xu t và sinh ho t c ng đ ng…ấ ạ ộ ồ
+ Th h đi sau lĩnh h i và phát tri n nh ng kinh nghi m đó đ tham gia đ i s ng xãế ệ ộ ể ữ ệ ể ờ ố
h i, tham gia lao đ ng s n xu t và các ho t đ ng xã h i khác.ộ ộ ả ấ ạ ộ ộ
Nh v y, v b n ch t, giáo d c là s truy n đ t và ti p thu nh ng kinh nghi m l chư ậ ề ả ấ ụ ự ề ạ ế ữ ệ ị
s xã h i c a các th h . Nh lĩnh h i đ c nh ng kinh nghi m xã h i mà cá th tr thànhử ộ ủ ế ệ ờ ộ ượ ữ ệ ộ ể ở
nhân cách và nhân cách c a m i ng i đ c phát tri n đ y đ h n, nh ng nhu c u và năngủ ỗ ườ ượ ể ầ ủ ơ ữ ầ
l c c a h phong phú đa d ng h n, nh ng s c m nh tinh th n và s c m nh th ch t c aự ủ ọ ạ ơ ữ ứ ạ ầ ứ ạ ể ấ ủ
h tăng thêm. ọ
- Giáo d c v a có ý nghĩa đ i v i cá nhân, v a có ý nghĩa xã h i to l n.ụ ừ ố ớ ừ ộ ớ
+ Đ i v i cá nhân: Hình thành và phát tri n nhân cách đáp ng yêu c u c a xã h i.ố ớ ể ứ ầ ủ ộ
Giáo d c là ph ng th c đ tái s n xu t s c lao đ ng xã h i, tái s n xu t nh ng nhân cáchụ ươ ứ ể ả ấ ứ ộ ộ ả ấ ữ
c n thi t, phù h p v i yêu c u c a xã h i trong t ng giai đo n l ch s nh t đ nh. ầ ế ợ ớ ầ ủ ộ ừ ạ ị ử ấ ị
+ Đ i v i xã h i: Giáo d c tác đ ng đ n m i m t c a đ i s ng xã h i, thông qua đàoố ớ ộ ụ ộ ế ọ ặ ủ ờ ố ộ
t o ngu n nhân l c.ạ ồ ự
V i ý nghĩa đó, giáo d c là đi u ki n không th thi u đ c đ duy trì và phát tri nớ ụ ề ệ ể ế ượ ể ể
đ i s ng c a con ng i, c a xã h i loài ng i. Đó là m t lo i ho t đ ng có ý th c, có m cờ ố ủ ườ ủ ộ ườ ộ ạ ạ ộ ứ ụ
3
đích c a con ng i, là ch c năng đ c tr ng c a xã h i loài ng i. Ch có trong xã h i loàiủ ườ ứ ặ ư ủ ộ ườ ỉ ộ
ng i m i có giáo d c. Ch có con ng i thông qua đ u tranh v i thiên nhiên, đ u tranh xãườ ớ ụ ỉ ườ ấ ớ ấ
h i, lao đ ng s n xu t m i tích lũy kinh nghi m l ch s xã h i, m i tru n đ t và lĩnh h iộ ộ ả ấ ớ ệ ị ử ộ ớ ề ạ ộ
kinh nghi m m t cách có ý th c. M t s đ ng v t có m t s đ ng tác g i là d y con b tệ ộ ứ ộ ố ộ ậ ộ ố ộ ọ ạ ắ
m i, nh ng ch là đ ng tác có tính b n năng ho c b t ch c.ồ ư ỉ ộ ả ặ ắ ướ
- Giáo d c là hi n t ng xã h i đ c bi t:ụ ệ ượ ộ ặ ệ
+ Giáo d c là ụm t hi n t ng ph bi n ộ ệ ượ ổ ế c a xã h i loài ng i: đâu có con ng i ủ ộ ườ Ở ườ ở
đó có giá d c; giáo d c di n ra trong m i không gian, m i th i gian.ụ ụ ễ ọ ọ ờ
+ Giáo d c ụt n t i vĩnh h ng cùng v i xã h i loài ng i: ồ ạ ằ ớ ộ ườ Giáo d c ra đ i, t n t i vàụ ờ ồ ạ
phát tri n mãi mãi cùng v i xã h i loài ng i.ể ớ ộ ườ
+ Giáo d c là hi n t ng đ c tr ng c a xã h i loài ng i:ụ ệ ượ ặ ư ủ ộ ườ th gi i đ ng v t sỞ ế ớ ộ ậ ự
truy n th và ti p thu kinh nghi m ch mang ề ụ ế ệ ỉ tính b n năng sinh t n, duy trì nòi gi ng. Hàngả ồ ố
trăm năm này cách b t chu t c a mèo v n không có gì thay đ i. con ng i nh có ý th cắ ộ ủ ẫ ổ Ở ườ ờ ứ
mà trong quá trình truy n đ t và ti p thukinh nghi m có s l a ch n, phù h p v i th c ti n.ề ạ ế ệ ự ự ọ ợ ớ ự ễ
+ Giáo d c ra đ i cùng v i s ra đ i c a xã h i loài ng i, nh ng sau khi ra đ i giáoụ ờ ớ ự ờ ủ ộ ườ ư ờ
d c tr thành nhân t quy t đ nh s t n t i và phát tri n c a xã h i loài ng i.ụ ở ố ế ị ự ồ ạ ể ủ ộ ườ
+ Giáo d c mang tính sáng t o cao, có tính đ nh h ng t t nh t, ho t đ ng giáo d c,ụ ạ ị ướ ố ấ ạ ộ ụ
h p lý nh t, giúp cho m i cá nhân phát tri n, đáp ng m t cách năng đ ng, sáng t o các yêuợ ấ ỗ ể ứ ộ ộ ạ
c u ngày càng cao c a xã h i.ầ ủ ộ
Chính vì v y giáo d c là m t trong nh ng hi n t ng xã h i, nh ng đó là hi n t ngậ ụ ộ ữ ệ ượ ộ ư ệ ượ
xã h i đ c bi t.ộ ặ ệ
2. Tính ch t c a giáo d cấ ủ ụ
2.1. Tính ch t l ch s c a giáo d cấ ị ử ủ ụ
Là m t hi n t ng xã h i, giáo d c ch u s chi ph i c a các quá trình xã h i khácộ ệ ượ ộ ụ ị ự ố ủ ộ
nh : kinh t , chính tr , xã h i... Giáo d c bao gi cũng phát tri n và bi n đ i không ng ng,ư ế ị ộ ụ ờ ể ế ổ ừ
bao gi cũng mang tính l ch s c th . ờ ị ử ụ ể
Tính l ch s c a giáo d c đ c bi u hi n: m i n c trong m i giai đo n l ch sị ử ủ ụ ượ ể ệ Ở ỗ ướ ỗ ạ ị ử
nh t đ nh, có m t n n giáo d c riêng bi t, mà nh ng đ c tr ng c a nó v tính ch t, m cấ ị ộ ề ụ ệ ữ ặ ư ủ ề ấ ụ
đích, nhi m v , n i dung, ph ng pháp, ph ng ti n... đ u do nh ng đi u ki n c a giaiệ ụ ộ ươ ươ ệ ề ữ ề ệ ủ
đo n đó qui đ nh. Khi ch đ xã h i thay đ i thì kéo theo s thay đ i c a giáo d c và khiạ ị ế ộ ộ ổ ự ổ ủ ụ
giáo d c phát tri n thì thúc đ y xã h i phát tri n.ụ ể ẩ ộ ể
4
Ch ng minh: ứ
- Giáo d c trong các ph ng th c s n xu t c a xã h i:ụ ươ ứ ả ấ ủ ộ
Trong bu i bình minh c a loài ng i, khi mà kinh nghi m s n xu t c a loài ng i tíchổ ủ ườ ệ ả ấ ủ ườ
lũy ch a nhi u, vi c giáo d c trong xã h i CSNT đ c th c hi n ngay trong quá trình ng iư ề ệ ụ ộ ượ ự ệ ườ
l n và tr em tham gia lao đ ng chung (săn b n, hái l m) và giao l u hàng ngày.ớ ẻ ộ ắ ượ ư
V sau kinh nghi m s n xu t đã tích lũy đ c nhi u h n, nh ng ng i già c có kinhề ệ ả ấ ượ ề ơ ữ ườ ả
nghi m và có uy tín đ c b l c giao nhi m v hu n luy n, d y b o thanh thi u niên sauệ ượ ộ ạ ệ ụ ấ ệ ạ ả ế
th i gian lao đ ng.ờ ộ
Đ n khi công c s n xu t, k năng lao đ ng và chu n m c giao l u tr nên ph c t p,ế ụ ả ấ ỹ ộ ẩ ự ư ở ứ ạ
xã h i ph i phân công m t s thành viên có kinh nghi m chuyên trách vi c giáo d c, đàoộ ả ộ ố ệ ệ ụ
t o th h tr đang l n lên, ti n hành t p trung trong các tr ng h c (nhà tr ng xu t hi nạ ế ệ ẻ ớ ế ậ ườ ọ ườ ấ ệ
cách đây h n 2500 năm) nh m chu n b cho h tham gia lao đ ng s n xu t và đ i s ng xãơ ằ ẩ ị ọ ộ ả ấ ờ ố
h i.ộ
- Trong m t xã h i: Giáo d c cũng phát tri n khác nhau qua t ng giai đo n l ch s ,ộ ộ ụ ể ừ ạ ị ử
t ng ngv i s phát tri n kinh t trong các giai đo n l ch s đó. Ví d V êt Nam, khiươ ứ ớ ự ể ế ạ ị ử ụ ở ị
n c Vi t Nam dân ch c ng hoà ra đ i vào tháng 9, năm 1945 thì Đ ng và Nhà n c giaoướ ệ ủ ộ ờ ả ướ
nhi m v cho giáo d c là đào t o nh ng con ng i tuy t đ i trung thành v i Đ ng, s nệ ụ ụ ạ ữ ườ ệ ố ớ ả ẵ
sàng tham gia chi n đ u b o v T qu c. 1975 đ t n c gi i phóng, đi lên Ch nghĩa xãế ấ ả ệ ổ ố ấ ướ ả ủ
h i, t i Đ i h i Đ ng IV xác đ nh: Đào t o ra nh ng con ng i yêu n c, có thái đ laoộ ạ ạ ộ ả ị ạ ữ ườ ướ ộ
đ ng m i, con ng i làm ch t p th , có s c kho . Năm 1986, đ t n c ti n hành côngộ ớ ườ ủ ậ ể ứ ẻ ấ ướ ế
cu c đ i m i đ t n c và phát tri n khoa h c công ngh do v y giáo d c ph i nh m đàoộ ổ ớ ấ ướ ể ọ ệ ậ ụ ả ằ
t o ra nh ng con ng i có tay ngh cao, có trình đ khoa h c k thu t.ạ ữ ườ ề ộ ọ ỹ ậ
T tính l ch s c a giáo d c, chúng ta rút ra m t s k t lu n quan tr ng trong vi c xâyừ ị ử ủ ụ ộ ố ế ậ ọ ệ
d ng và phát tri n giáo d c:ự ể ụ
- Giáo d c là “không nh t thành b t bi n”, vi c sụ ấ ấ ế ệ ao chép nguyên b n mô hình giáo d cả ụ
c a n c khác trong vi c xây d ng n n giáo d c c a n c mình là vi c làm ph n khoaủ ướ ệ ự ề ụ ủ ướ ệ ả
h c.ọ
- Gi nguyên mô hình giáo d c đã đ c hình thành m t giai đo n tr c đây, khi màữ ụ ượ ở ộ ạ ướ
đi u ki n c a giai đo n m i có s thay đ i căn b n cũng là hành đ ng trái qui lu t.ề ệ ủ ạ ớ ự ổ ả ộ ậ
- Có th và c n h c t p kinh nghi m c a quá kh , c a các n c khác m t cách cóể ầ ọ ậ ệ ủ ứ ủ ướ ộ
ch n l c, phê phán và v n d ng chúng vào hi n t i, n c mình cho phù h p.ọ ọ ậ ụ ệ ạ ướ ợ
5