Đề tài: Khả năng thống nhất tiền tệ khu vực Đông Nam Á thông qua việc nghiên cứu quá trình thống nhất tiền tệ của Châu Âu

Chia sẻ: Minh Khoa | Ngày: | Loại File: DOC | Số trang:27

Thêm vào BST

Báo xấu

155
lượt xem 35
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Theo Mundell (1961), một khu vực tiền tệ tối ưu được xác định bởi sự tự do di chuyển các yếu tố bên trong (cả giữa các khu vực và giữa các ngành) và sự tự do di chuyển các yếu tố bên ngoài. Sự tự do di chuyển các yếu tố của sản xuất (đặc biệt là lao động) sẽ làm giảm nhẹ áp lực thay đổi giá cả thực tế của các yếu tố để đối phó với các cú sốc về cung và cầu. Do đó nhu cầu điều chỉnh tỷ giá hối đoái nhằm điều chỉnh giá cả thực tế của...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Đề tài: Khả năng thống nhất tiền tệ khu vực Đông Nam Á thông qua việc nghiên cứu quá trình thống nhất tiền tệ của Châu Âu

BÁO CÁO TỐT NGHIỆP ĐỀ TÀI Khả năng thống nhất tiền tệ khu vực Đông Nam Á thông qua việc nghiên cứu quá trình thống nhất tiền tệ của Châu Âu 1
MỤC LỤC MỞ ĐẦU ............................................................................................................................... 4 I. Lý thuyết "Khu vực tiền tệ tối ưu"- cơ sở lý luận hình thành liên minh tiền tệ....................... 5 1. Khái niệm về khu vực tiền tệ tối ưu:...................................................................................... 5 2. Các đặc điểm của một khu vực tiền tệ tối ưu. ......................................................................... 5 2.4 Sự hội nhập thị trường hàng hoá ........................................................................................ 6 2.5 Sự phối hợp chính sách kinh tế vĩ mô và hội nhập về mặt chính trị........................................ 7 II. Thống nhất tiền tệ của châu Âu: ........................................................................................ 7 2.1 Hình thành 1 thị trường thống nhất về hàng hóa, vốn và sức lao động: ................................. 9 Âu ....................................................................................................................................... 10 2.3 Thiết lập 1 cơ chế liên kết tỷ giá ........................................................................................ 11 2.4 Tạo lập một đồng tiền khu vực và hình thành 1 ngân hàng trung ương độc lập với chính sách tiền tệ thống nhất. ................................................................................................................. 12 4.1. Mất quyền tự chủ trong hoạch định chính sách tiền tệ..................................................... 14 4.2.Mất tự chủ trong chính sách kinh tế vĩ mô ....................................................................... 14 4.3.Bất bình đẳng khu vực .................................................................................................... 15 4.4.Chi phí thời kỳ quá độ .................................................................................................... 15 III. Khả năng thống nhất tiền tệ Đông Nam Á:...................................................................... 15 1.Mục đích của việc thống nhất tiền tệ: .................................................................................. 15 1.1 Lợi ích ngăn ngừa, kiểm soát khủng hoảng của khu vực. ................................................... 16 1.2 Lợi ích ổn định tỷ giá hối đoái: ......................................................................................... 16 2.1 Khả năng hình thành một thị trường tự do di chuyển các yếu tố: ..................................... 17 Biểu đồ1 : tỷ lệ thuế quan năm 2009 ........................................................................................ 18 2.2 khả năng ổn định kinh tế vĩ mô của khối: ........................................................................ 19 Bình quân GDP theo đầu người của các nước thành viên ASEAN năm 2008 ............................ 20 Tốc độ tăng trưởng GDP của các nước thành viên ASEAN năm 2008....................................... 21 Bảng so sánh thâm hụt ngân sách chung của ASEAN so với GDP............................................ 22 Tỷ lệ lạm phát các nước ASEAN năm 2000 – 2008 .................................................................. 22 2
Tỷ lệ thât nghiệp của các nước ASEAN 2000 - 2008 ................................................................ 23 2.3 khả năng thiết lập 1 cơ chế liên kết tỷ giá:........................................................................ 23 2.4 Khả năng hình thành một NHTW độc lập với một chính sách tiền tệ và một đồng tiền thống nhất..................................................................................................................................... 26 IV. Kết luận.......................................................................................................................... 27 V. Một số câu hỏi thảo luận. .................................................................................................. 27 2. Văn hóa, chính trị có ảnh hưởng đến khả năng thống nhất tiền tệ ở khu vực ĐNA? .................... 28 3
MỞ ĐẦU Trong thế kỉ 20 bước sang thế kỉ 21, thế giới đã chứng kiến nhiều sự bùng nổ, vươn lên của các nền kinh tế, đưa con người bước sang mộ t kỉ nguyên mới - kỉ nguyên của sự hợp tác và phát triển. Liên minh tiền tệ châu Âu EMU và sự ra đời của đồng tiền chung EURO là một trong những bước tiến quan trọng trong quá trình hợp tác phát triển của các quốc gia ở châu Âu. Sự thành công và bài học kinh nghiện của các nước Châu Âu là rất quý giá đối với bất kì một khu vực , một nền kinh tế nào muố n tạo lập một liên minh tiền tệ của riêng mình. Các nước trong khu vực Đông Nam Á cũng năm trong số đ ó. Đặc biệt sau cuộc khủng hoảng tài chính xảy ra vào năm 1997, lãnh đạo các nước và các nhà kinh tế học đã thực sự quan tâm tới vấn đề thống nhất tiền tệ ở khu vực này. Asean hi vọng đồ ng tiền chung sẽ thúc đ ẩy nền kinh tế khu vực tăng trưởng ổn đ ịnh, b ền vững, giảm bớt nguy cơ khủng hoảng và giúp Asean khẳng định được vị trí của mình trong nền kinh tế thế giới. Chính vì vậy đề tài “ Khả năng thống nhấ t tiền tệ khu vực Đông Nam Á thông qua việc nghiên cứu quá trình thống nh ất tiền tệ của Châu Âu “ là một đề tài mang tính thực tiễn sâu sắc và cũng được nhiều nước trong khu vực Đông Nam Á cũng như các nhà kinh tế học trên thế giới quan tâm nghiên cứu . Thông qua việc nghiên cứu quá trình thống nhất tiền tệ các nước Châu Âu, điều kiện lợi ích cũng như những khó khăn để từ đó xem xét khả năng thố ng nhất tiền tệ của khu vực Đông Nam Á, đưa ra lộ trình phù hợp đ ể thực hiện mục tiêu này. 4
I. Lý thuyết "Khu vực tiền tệ tối ưu"- cơ sở lý luậ n hình thành liên minh tiền tệ. Lý thuyết "Khu vực tiền tệ tối ưu" ra đời vào đầu những năm 1960. Nghiên cứu đầu tiên mang tính tiên phong về lĩnh vực này do các nhà kinh tế Mỹ R.Mundell (1961) và R.Mc Kinnon (1963) (cùng Ingram 1962) đưa ra, trong đó nêu lên những đ ặc tính cơ b ản nhất để xác định một "Khu vực tiền tệ tối ưu". Những nghiên cứu sau này của các nhà kinh tế khác như G rubel (1970), Corden (1972), Ishiyama (1975) và Tower và Willet (1976) đ ã chuyển sang tập trung đánh giá chi phí và lợi ích của việc tham gia một khu vực tiền tệ.Lý thuyết này giải quyết các vấn đ ề như lựa chọn một cơ chế tỷ giá cho mộ t nước như thế nào, vai trò của điều chỉnh tỷ giá khi xảy ra sự m ất cân b ằng cán cân thanh toán là gì.Lý thuyết này đã đặt nền móng cho lý thuyết hộ i nhập về tiền tệ, là cơ sở cho sự hình thành Liên minh tiền tệ châu Âu cũng như sự ra đời của các liên minh tiền tệ khác trên thế giới trong tương lai. 1. Khái niệm về khu vực tiền tệ tối ưu: Khu vực tiền tệ là một khu vực trong đó tỷ giá hố i đoái là cố định hoặc tồn tại mộ t đồng tiền chung. Do đó có thể coi mỗ i nước có mộ t đồng tiền riêng của mình đều là một khu vực tiền tệ. Vấn đề R.Mundell và R.Mc Kinnon đặt ra là liệu nước đó có phải là mộ t khu vực tiền tệ tối ưu hay không. Và xem x ét xem từng vùng của nước đó có phát triển tốt hơn nếu sử dụng đồng tiền riêng của vùng hay không.Thứ hai, liệu nước đó có lợi hơn khi tham gia vào một khu vực tiền tệ lớn hơn thay vì sử dụng đồ ng tiền riêng củanước mình hay không. Từ những lý luận đó, Mundell và Kinnon đã phát triển thành lý thuyết trong đó nêu lên khái niệm và các tiêu chuẩn của một “Khu vực tiền tệ tố i ưu”: Một khu vực tiền tệ tối ưu là mộ t khu vực "tối ưu" về m ặt đ ịa lý trong đó phương tiện thanh toán là một đồng tiền chung hoặc là một số đồng tiền mà giá trị trao đổ i của chúng được neo cố định với nhau với khả năng chuyển đổi vô hạn cho cả các giao d ịch vãng lai và các giao dịch về vốn, nhưng tỷ giá hối đoái của chúng lại biến động một cách hài hoà với các nước khác trên thế giới. "Tối ưu" ở đây được xác định về mặt m ục tiêu kinh tế vĩ mô là duy trì cân bằng cả bên trong và bên ngoài. Cân bằng bên trong đạt được tại điểm thoả hiệp tối ưu giữa lạm phát và thất nghiệp và cân bằng bên ngoài là sự duy trì trạng thái cán cân thanh toán cân bằng. 2. Các đặc điểm của mộ t khu vực tiền tệ tối ưu. 5
2.1 Sự linh hoạ t về giá cả và tiền lương: Việc liên kết các vùng trong khu vực b ằng chế độ tỷ giá cố định là có lợi cho toàn bộ khu vực vì điều này thúc đẩy tính hữu dụng của tiền tệ nhờ giảm bớt chi phí giao dịch, loại bỏ rủi ro tỷ giá, tiết kiệm chi phí phòng ngừa rủi ro tiền tệ, hạ thấp giá cả do giá cả trong toàn bộ khu vực trở nên d ễ so sánh hơn. Khi giá cả và tiền lương không linh hoạt thì sự điều chỉnh về v ị trí cân bằng có thể gây ra thất nghiệp ở một vùng và/hoặc lạm phát ở một vùng khác. Sự linh hoạt tuyệt đối của giá cả và tiền lương sẽ làm cho thị trường luôn cân bằng. 2.2 Sự hội nhập thị trường tài chính: Nghiên cứu của Ingram (1962) đã nói lên rằng mộ t khu vực tiền tệ thành công phải hội nhập chặt chẽ trong lĩnh vực tài chính, nghĩa là dỡ bỏ mọi rào cản đối với việc luân chuyển vốn. Sự hộinhập thị trường tài chính làm giảm nhu cầu thay đổi điều kiện thương mại giữa các vùng khi có sự biến động của tỷ giá hối đoái, ít nhất là trong ngắn hạn. 2.3 Sự hội nhập thị trường các yếu tố Theo Mundell (1961), một khu vực tiền tệ tối ưu được xác định bởi sự tự do d i chuyển các yếu tố bên trong (cả giữa các khu vực và giữa các ngành) và sự tự do di chuyển các yếu tố bên ngoài. Sự tự do di chuyển các yếu tố của sản xuất (đặc biệt là lao động) sẽ làm giảm nhẹ áp lực thay đổi giá cả thực tế của các yếu tố để đối phó với các cú sốc về cung và cầu. Do đó nhu cầu điều chỉnh tỷ giá hối đoái nhằm điều chỉnh giá cả thực tế của các yếu tố cũng được giảm nhẹ. Điều này cho thấy sự tự do di chuyển các yếu tố phần nào đóng vai trò là một sự thay thế cho tính linh hoạt của giá cả-tiền lương. Do thường thấp trong ngắn hạn nên sự tự do di chuyển các yếu tố giúp giải quyết sự mất cân b ằng cán cân thanh toán thường xuyên trong dài hạn tốt hơn là giải quyết sự m ất cân đối cán cân thanh toán tạm thời. Như vậy, sự hội nhập thị trường các yếu tố sẽ tạo điều kiện đ ể các nước không phải điều chỉnh tỷ giá hố i đoái nhằm duy trì tình hình cán cân thanh toán ổn định giữa các vùng trong khu vực. 2.4 Sự hội nhập thị trường hàng hoá Một khu vực tiền tệ thành công phải có "độ mở" bên trong cao, có nghĩa là phải buôn bán rộ ng rãi trong nộ i bộ khu vực. "Độ mở của mộ t nền kinh tế được đo bằng tỷ lệ giữa trung bình cộng của xuất khẩu và nhập khẩu chia cho tổng sản lượng của nền kinh tế đó". Thoả thuận tiền tệ tối ưu của một nền kinh tế tương đố i đóng cửa với bên ngoài và mở cửa với bên trong sẽ là neo đồng tiền của mình vào một cơ chế tỷ giá của khu vực để ổn đ ịnh giá cả bên trong và áp dụng một chế độ tỷ giá linh hoạt với bên ngoài đ ể cân bằng bên ngoài. Trong trường hợp này, việc áp dụng chính sách tỷ giá thả nổi hay tham gia vào mộ t khu vực tiền tệ quá lớn đều không có lợi. 6
2.5 Sự phối hợp chính sách kinh tế vĩ mô và hội nhập về mặt chính trị Có thể thấy hoạt độ ng hiệu quả của một khu vực tiền tệ phụ thuộc vào sự tin tưởng tuyệt đối vào tính ổn định của tỷ giá hối đoái và khả năng chuyển đổi vô hạn của các đồng tiền các nước thành viên trong nộ i bộ khu vực đó. Điều này đòi hỏi các ngân hàng trung ương các nước thành viên phải phối hợp chặt chẽ với nhau và thậm chí còn phải thiết lập một ngân hàng trung ương siêu quốc gia để đảm b ảo sự phối hợp đó. Cùng với sự phối hợp các chính sách tiền tệ, các nước thành viên cũng cần phải phố i hợp chính sách tài khoá và chính sách thuế. Nguyên nhân là do một cú số c xảy ra cho toàn khu vực hoàn toàn có thể tác động với mức độ khác nhau đến các nước khác nhau. Khi đó, việc di chuyển nguồn lực tài chính từ vùng ít bị ảnh hưởng sang vùng bị ảnh hưởng nặng nề sẽ có tác dụng làm giảm nhẹ gánh nặng đ iều chỉnh thực tế hoặc thậm chí còn giải quyết được cú số c đó. H ệ thống thuế của khu vực tiền tệ cũng phải có sự đồ ng bộ để tránh các tác độ ng tiêu cực của các hoạt động acbit tiến hành đ ể lợi dụng sự chênh lệch về mức thuế. Kinh nghiệm của EMS (hệ thống tiền tệ châu Âu) cho thấy rằng sự cam kết về mặt chính trị có thể là một động lực tốt cho sự p hối hợp trong lĩnh vực tiền tệ cũng như trong các chính sách tài khoá và chính sách thuế. II. Thống nhất tiền tệ của châu Âu: 1.Tiến trình thống nhất tiền tệ của châu Âu: Liên minh kinh tế - EU (Europe Union) được thành lập từ 9/5/1950 nhưng mãi đến năm 1990 EU mới có những bước thực hiện cụ thể cho việc ra đời đồng tiền chung của khối. Quá trình hình thành và đưa vào sử d ụng đồ ng EURO đ ã trải qua 3 giai đoạn: 1.1 giai đoạn 1: 1990 – 1993: Bắt đầu từ 1/7/1990 và kết thúc ngày 31/12/1993. Nội dung: - Dỡ bỏ các rào cản còn lại đối với sự d i chuyển vốn tự do giữa các nước trong Cộ ng đồng châu Âu và giữa Cộng đồng và các nước thứ ba. - Thực hiện hiệp ước Maastricht: Hiệp ước Liên hiệp Châu Âu, hay còn gọi là Hiệp ước Maastricht, ký ngày 7 tháng 12 năm 1991 tại Maastricht H à Lan , nhằm m ục đích:  Thành lập liên minh kinh tế và tiền tệ vào cuối thập niên 1990, với một đơn vị tiền tệ chung và một ngân hàng trung ương độc lập. 7
 Thành lập một liên minh chính trị bao gồm việc thực hiện một chính sách đ ối ngoại và an ninh chung. =>Sau giai đo ạn này,việc lưu chuyển vố n được tự do hóa giữa các nước trong Liên minh châu Âu. 1.2 Giai đoạn 2 (1994-1999) Bắt đầu ngày 1/1/1994 và kéo dài đến ngày 31/12/1998. Nội dung: tiếp tục chuẩn bị cho các nước thành viên áp d ụng đồng tiền chung. Trong giai đoạn này đã thành lập tiền thân của ngân hàng trung ương châu Âu là Viện Tiền tệ châu Âu (EMI). Nhiệm vụ chính của EMI là: - cụ thể hoá các khuôn khổ pháp lý, thực hiện các công việc tổ chức và hậu cần cần thiết khác để ECB thực hiện nhiệm vụ của mình kể từ đầu giai đoạn 3. chịu trách nhiệm củng cố sự p hối hợp các chính sách tiền tệ trước khi - hình thành EMU và tư vấn cho các ngân hàng các quốc gia thành viên về mặt này. Ngày 2/5/1998, Hội đ ồng họp với sự tham gia của các nguyên thủ quốc gia,bỏ phiếu quyết định việc thành viên nào sẽ áp dụng đồng Euro bắt đầu từ giai đoạn 3. ECB chính thức được thành lập và bắt đ ầu chuẩn b ị cho việc hoạch định và thi hành một chính sách tiền tệ chung kể từ ngày 1/1/1999. 1.3 Giai đoạn 3: Đ ồng Euro đi vào lưu thông Bắt đ ầu ngày 1/1/1999. Đồng Euro trở thành đồ ng tiền theo đúng nghĩa của nó và tỷ lệ chuyển đổi các đồng tiền quốc gia của các nước thành viên áp dụng đồng Euro được ấn định không thay đổ i. Các đ ồng tiền quốc gia ban đầu sẽ lưu hành song song với đồng Euro. - Đồng Euro sẽ thay thế đồ ng ECU với tỷ lệ 1:1. - Một cơ chế tỷ giá mới - gọi là cơ chế tỷ giá 2, ERM2 - gắn đồng tiền các nước chưa đủ điều kiện gia nhập với đồ ng Euro cũng sẽ đi vào hoạt động nhằm thúc đẩy sự hội nhập của các nước chưa đủ điều kiện với các điều kiện kinh tế 8
vĩ mô của khu vực đồng Euro, đồ ng thời giúp đảm bảo sự ổn định của tỷ giá trong Liên minh Châu Âu nói chung. - V ào 1/1/2002, tiền giấy và tiền xu Euro chính thức được đưa vào lưu thông, tiền giấy và tiền xu nội tệ bắt đ ầu rút lui khỏi lưu thông. - 28/1/2002, Hà Lan là nước đầu tiên hoàn thành việc thay thế toàn bộ đồ ng tiền quốc gia cũ bằng đồng tiền chung. Ailen và Pháp cũng kết thúc giai đo ạn tồn tại song song của hai đồng tiền vào ngày 9/2 và 17/2/2002. Với 9 nước còn lại, thời kỳ này đồ ng loạt chính thức kết thúc vào ngày 28/2 2.Đ iều kiện hình thành m ột liên minh tiền tệ rút ra từ quá trình thố ng nhất tiền tệ Châu Âu: 2.1 Hình thành 1 thị trường thống nhấ t về hàng hóa, vốn và sức lao động: Nhìn lại lịch sử phát triển của Liên minh tiền tệ châu Âu, chúng ta thấy rằng Liên minh châu Âu đã tuần tự trải qua các giai đoạn phát triển từ thấp đến cao trước khi đ ạt tới trình độ của một liên minh kinh tế và tiền tệ. Đó là: khu vực thương mại tự do, liên minh thuế quan, thị trường chung, giai đoạn hài hoà và phối hợp chính sách kinh tế và cuối cùng là m ột liên minh kinh tế hoàn chỉnh với một số chính sách kinh tế được hoạch định ở cấp độ khu vực. Hoàn thành ba giai đoạn đầu chính là đã hình thành được một thị trường thố ng nhất về hàng hoá, vố n và sức lao độ ng. - Với châu Âu, hai giai đoạn đầu: khu vực thương m ại tự do và liên minh thuế quan được hoàn thành 1 cách nhanh chóng cụ thể : + khoảng năm 1960,các nước cam kết cắt giảm ,xóa bỏ hàng rào thuế quan,phi thuế quan với nhau. + Tính đến ngày 1/7/1968, tất cả các hàng rào thuế quan về số lượng đối với hàng hoá và dịch vụ xuất và nhập khẩu đã được dỡ bỏ, Việc xóa bỏ các hàng rào phi thuế q uan như các tiêu chuẩn về y tế, vệ sinh, an toàn, kỹ thuật thì gặp nhiều khó khăn hơn do đó, dỡ bỏ các hàng rào này đòi hỏi phải phố i hợp nhiều chính sách và luật lệ chứ không chỉ đơn giản là cắt giảm thuế như trường hợp các hàng rào thuế quan. Phải đến giữa những năm 1980, Cộ ng đồng châu Âu mới đ ạt được những tiến bộ quan trọ ng trong lĩnh vực này. - Giai đoạn "thị trường chung" (ngoài việc tự do hóa thương mại ,tự do hóa dịch vụ, b ảo hộ đ ầu tư, thúc đẩy thương mại điện tử,liên minh thuế quan còn cộ ng thêm các yếu tố như tự do di chuyển các yếu tố sản xuất (vốn, lao động) giữa các nước thành viên) đ ược coi là chính thức hoàn thành ngày 31/12/1992.Tuy nhiên, kể cả cho tới ngày hôm nay, vẫn còn nhiều lĩnh vực như 9
dịch vụ tài chính, năng lượng, viễn thông... cần được tiếp tục cải cách để thị trường của Liên minh châu Âu thực sự là một thị trường chung. 2.2 điều chỉnh kinh tế của các nước thành viên để hội nhập theo tiêu chí thống nhất: H iệp ước Masstricht năm 1991 đã đề ra thời gian biểu chi tiết và những điều kiện để các nước tham gia vào giai đoạn cuố i của quá trình hội nhập tiền tệ châu Âu - Mục đích của hiệp ước Masstricht : nhằm hạn chế sự biến động của tỷ giá hối đoái thực tế giữa các nước thành viên EMU và tránh khả năng một số nước thi hành chính sách tài khoá lỏng, dẫn đến áp lực lạm phát trong toàn bộ liên minh. -Nộ i dung : . (1) Đạt được mức độ ổn định cao về giá cả, thể hiện ở tỷ lệ lạm phát (trong 12 tháng trước đó) không quá 1,5% so với tỷ lệ lạm phát của 3 nước thành viên có tỷ lệ lạm phát thấp nhất. . (2) Duy trì tỷ lệ lãi suất dài hạn ổn định sao cho trung bình của thời kỳ mười hai tháng trước đó không quá 2% so với mức trung bình của ba nước thành viên có giá cả ổn định nhất khu vực. =>Hai tiêu chí (1) và (2) chủ yếu nhằm mục đích hạn chế sự biến động của tỷ giá thực tế khi tỷ giá danh nghĩa đã được ấn định. . (3)Tuân thủ biên độ dao động bình thường mà cơ chế tỷ giá hối đoái của EMS cho phép cụ thể là một nước thành viên không được chủ ý phá giá đồ ng tiền của mình so với tỷ giá trung tâm với mộ t đồng tiền của mộ t nước khác. =>Tiêu chí (3) sẽ buộc các nước thành viên tương lai khi hoạch đ ịnh chính sách tiền tệ phải cân nhắc đ ến lợi ích của cả khố i chứ không chỉ là lợi ích của nước mình. . (4) Duy trì tình hình tài chính của chính phủ ổ n định, ngân sách chính phủ thâm hụt không quá 3% GDP và tỷ lệ nợ chính phủ trên GDP không vượt quá 60%. =>Mục đích của tiêu chí (4) là để tránh sự m ất cân đối của một nước thành viên ảnh hưởng tiêu cực đến một nước thành viên khác thông qua áp lực thực hiện chính sách tiền tệ lỏng quá mức hay thậm chí là cho vay đ ể cứu nguy cho chính phủ nước đó. 10
Bên cạnh đó các điều kiện này còn nhằm tạo ra mộ t môi trường ổn định giá cả và d ần dần chuyển các chính sách kinh tế vĩ mô từ p hục vụ lợi ích của từng nước sang phục vụ lợi ích của cả liên minh.  N hư vậy, điều chỉnh kinh tế để hội nhập là một tiền đề quan trọng để tránh sự bất ổ n định về kinh tế vĩ mô và do đó, là một yêu cầu quan trọng trong giai đoạn chuẩn bị cho sự ra đời của một đồng tiền chung. 2.3 Thiết lậ p 1 cơ chế liên kết tỷ g iá Quá trình phát triển của cơ chế liên kết tỷ giá ở châu Âu đã trải qua ba giai đoạn lớn như sau: a/ Giai đoạn 1 : bắt đầu từ khi thành lập Cộ ng đồ ng vào năm 1957 cho đến khi thiết lập Hệ thống tiền tệ châu Âu năm 1979. Sự phối hợp trên lĩnh vực tỷ giá hố i đoái ở giai đoạn này nhìn chung còn lỏ ng lẻo.Sau khi hệ thống Bretton Woods sụp đổ và cuộc khủng ho ảng d ầu lửa lần thứ nhất nổ ra năm 1973, các nước đã không thể thống nhất được về một biện pháp đối phó chung. Mỗi nước tự đưa ra chính sách tài khoá và tiền tệ riêng của mình để đối phó và tỷ giá hối đoái càng trở nên bất ổn đ ịnh. Cuối cùng, các nước áp dụng chính sách kinh tế vĩ mô lỏng đ ã buộc phải thả nổi đồng tiền của mình. b/ Giai đoạn 2: đánh dấu bằng sự ra đời của Hệ thống tiền tệ châu Âu(ECU) và kéo dài đến khi xảy ra cuộc khủng hoảng cơ chế tỷ giá ERM vào năm 1992- 1993. G iai đoạn này, các nước châu Âu d ần dần đã đ ạt được một mức độ phố i hợp đáng kể trong lĩnh vực chính sách tài chính, tiền tệ. Giai đoạn đầu của H ệ thố ng tiền tệ châu Âu gặp phải những vấn đ ề khó khăn, các nước thành viên liên tục phải điều chỉnh tỷ giá hối đoái. D ần d ần, với một ngân hàng trung ương độc lập và chính sách tiền tệ theo đ uổi mục tiêu ổn định giá cả, đồng Mark Đức đã trở thành nước neo giá danh nghĩa cho đồ ng tiền các nước trong hệ thống. Thời kỳ cuối của giai đo ạn này đã chứng kiến một cuộc khủng ho ảng tỷ giá, Italia và Anh rời bỏ cơ chế tỷ giá còn biên đ ộ dao đ ộng của các nước còn lại được mở rộng tới ±15%. c/ Giai đoạn 3: bắt đầu từ năm 1993 và kéo dài cho tới nay. Đ ây là giai đoạn phối hợp chính sách kinh tế vĩ mô thành công với các mục tiêu chung về các chính sách tài khoá, tiền tệ, và tỷ giá hối đoái theo Hiệp ước 11
Masstrict. Việc biên độ dao động được mở rộng tới ±15% vào tháng 8/1993 đã cho phép các nước có được một sự linh hoạt nào đó trong vấn đề tỷ giá hối đoái, giảm bớt sự căng thẳng của thị trường ngoại hối và nguy cơ các cuộc tấn công đầu cơ. Giai đoạn này đem lại một bài học bổ ích cho bất cứ nhóm nước nào xem xét việc thành lập một liên minh tiền tệ trong tương lai 2.4 Tạo lập mộ t đồng tiền khu vực và hình thành 1 ngân hàng trung ương độc lập với chính sách tiền tệ thống nhấ t. Liên minh tiền tệ không thể tồ n tại nếu thiếu một đồng tiền chung. Ở Liên - minh tiền tệ châu Âu, đồng tiền chung với tên gọ i đồng Euro đã được phát triển từ đơn vị kế toán của châu Âu lên thành đơn vị tiền tệ châu Âu,đồng ECU không chỉ được sử dụng để tính toán mà còn đ ược sử dụng làm giá trị trung tâm của cơ chế tiền tệ châu Âu, làm phương tiện thanh toán trong các giao d ịch giữa các NHTW trong Cộng đồng. Ngày 1/1/1999 đồng Euro đã chính thức ra đ ời và tồ n tại với đầy đ ủ các - chức năng của một đồng tiền, nó được thay thế cho đồng ECU với tỷ lệ 1 :1 . Mục tiêu quan trọng nhất của ECB là duy trì sự ổn định giá cả của toàn khu vực đồng Euro, vì EU cho rằng sự ổn định giá cả sẽ là điều kiện tiên quyết đ ể tạo ra một môi trường ổn định đ ể khuyến khích các ho ạt động kinh tế, tạo công ăn việc làm, và nói một cách tổ ng quát là tăng phúc lợi xã hội, do đó, sẽ góp phần đạt được các m ục tiêu chung của Cộng đồng. Ngân hàng trung ương của liên minh và hệ thố ng các ngân hàng trung - ương quốc gia phải đảm bảo sự độc lập trong quá trình hoạch định và thực thi các nhiệm vụ về chính sách tiền tệ của mình. Chỉ khi có được sự độc lập đó thì mục tiêu ổn định giá cả mới có thể đ ược thực hiện một cách hiệu quả. Trên thực tế, hệ thố ng ngân hàng trung ương châu Âu đã và đang tồn tại độc lập, không chịu sức ép của mộ t thế lực chính trị nào nhằm phục vụ cho các m ục tiêu và lợi ích ngắn hạn của họ. 3.Lợi ích của việc thống nhấ t tiền tệ ở châu Âu: 3.1.Kích thích phát triển thương mạ i trong nội bộ EU: Việc d ỡ bỏ hàng rào thuế qua khi tham gia EU góp phần kích thích tăng khối lượng thương mại trong nội bộ EU từ đó đ ẩy mạnh phồn vinh kinh tế của các nước thành viên. 12
Khi Đồng tiền chung ra đời, hạn chế chi phí giao dịch liên quan đến chuyển đổi đồng tiền khác nhau (bao gồm chi phí th ời gian và chi phí hoa hồng trả cho Ngân Hàng). Theo như tính toán thì kho ản tiết kiệm hàng năm từ các giao dịch này vào khoảng 0,4% GDP của EU. Tuy nhiên cũng phải lưu ý khi đồng tiền chung ra đời 1 phần còn làm giảm lợi nhuận của Ngân Hàng. 3.2.Các yếu tố sả n xuất được phân bổ hiệu quả. Trong quá khứ giữa các nước EU do áp dụng các biện pháp kiểm soát chu chuyển vốn và phân biệt đối xử vốn tài chính làm cho nguồn vố n trong nội bộ EU không được phân bổ tối ưu. K hi xóa bỏ hoàn toàn các biện pháp kiểm soát tỷ giá và không có sự biến đ ộng của tỷ giá ( sử dụng đ ồng tiền chung) làm cho nguồn vốn được phân bổ hiệu quả hơn nhiều trong nội b ộ các nước EU. Khi lương và thu nhập được tính bằng đồng tiền chung sẽ được phân bổ tốt hơn, người lao đ ộng sẽ tự d o di chuyển từ khu vực có năng suất lao đ ộng thấp đến khu vực có năng suất lao động cao hơn 3.3.Tiết kiệm dự trữ ngoại hối và lợi ích từ việc phát hành tiền: Khi đồng tiền chung ra đ ời các nước EU giảm được ít nhất là số dự trữ ngoại hối dùng để giao dịch trong nội bộ các nước EU. Hơn nữa so với các đồ ng tiền riêng lẻ thì đ ồng tiền chung có xu hướng biến động ít hơn so với đồng tiền của nước thứ 3. Điều này xảy ra là vì m ức hoạt độ ng trung bình của nền kinh tế được tính chung bằng 1 đồng tiền thường ổn định hơn so với từng nền kinh tế đơn lẻ đố i với đồ ng tiền riêng của mình vì vậy nhu cầu dự trữ ngoại hối đố i với các nước sử d ụng đồng tiền chung giảm xuống. Hơn nữa đồ ng tiền chung của châu Âu chắc chắn sẽ trở thành 1 trong nhưng đồng tiền chính yếu đ ồng nghĩa với đó là tăng thành phần EURO tro ng dự trữ ngoại hối các quốc gia ngoài EU và Eu thu dc lợi từ việc phát hành EURO. 3.4. Tiết kiệm chi phí hành chính trong kinh doanh: Tiết kiệm chi phí hành chính trong kinh doanh liên quan tới quản lý rủi ro ngoại hối và liên quan đén hoạt động kinh doanh sử dụng những đồng tiền khác nhau của EU. Với những đồng tiền trong EU khác nhau và sự biến độ ng của chúng bao hàm ý rằng các công ty phải sử dụng các nguồn lực của mình đ ể kiểm soát rủi ro ngoại hối và kiểm tra chiến lược giá cả trên thị trường châu Âu khác nhau. 13
3.5. Tăng cường thanh khoản và hợp lý hóa thị trường tài chính: Thị trường tài chính bao gồm thị trường trái phiếu chính phủ và thị trường cổ phiếu công ty. Mọi khoản vay của chính phủ thành viên đ ểu được thực hiện bằng đồng tiền chung EURO làm cho thị trường trái phiếu chính phủ trở nên linh hoạt hơn, giảm chi phí giao dịch. Thị trường cổ phiếu công ty hợp lý hóa hơn khi tất cả chính phủ của công ty đều được niêm yết bằng 1 đồng tiền chung khiến giao dịch trên thị trường cổ phiếu được hiệu quả, kích thích doanh số giao d ịch trên thị trường này. Do thị trường tài chính hoạt động hiệu quả, chính phủ và công ty giảm được chi phí tiếp cận nguồn vố n trên thị trường tài chính. 3.6.Giá cả trở nên trung thực rõ ràng hơn: Khi tất cả hàng hóa và dịch vụ trong khu vực EU đều được yết giá bằng EURO gây ra khó khăn đối với các nhà sản xuất mong muốn duy trì chênh lệch giá giữa các thị trường khác nhau. Quy luật canh tranh buộc các công ty đa quốc gia phải áp d ụng chính sách định giá hàng hóa thống nhất trên cơ sở mức giá thấp nhất trong khu vực EU => người tiêu dùng và DN được lợi, trong khi đó các công ty đa quốc gia giảm lợi nhuận. 4.Chi phí của việc thống nhất tiền tệ ở Châu Âu: 4.1. Mất quyền tự chủ trong hoạch định chính sách tiền tệ Tại một thời điểm thì mỗi quốc gia có 1 tình trạng phát triển của nền kinh tế khác nhau:Ở các nước kinh tế đang bùng nổ,NHTW muốn tăng lãi suất ngắn hạn để kìm hãm tốc độ phát triển kinh tế lại.Còn ngược lại,ở các nước kinh tế đang suy thoái,NHTW muốn hạ lãi suất ngắn hạn để kích thích kinh tế Nhưng khi có đồ ng tiền chung có 1 hệ thống tỷ giá cố định không điều chỉnh,việc ra đời đồng tiền chung,không hạn chế trong chu chuyển vốn sẽ d ẫn đến hình thành mức lãi suất ngắn hạn thố ng nhất giữa các thành viên.Mức lãi suất này có thể sẽ ko thích hợp với một số quốc gia,đây là tình trạng mất tự chủ trong chính sách tiền tệ của các quốc gia thành viên. 4.2.Mấ t tự chủ trong chính sách kinh tế vĩ mô 14
Các quốc gia có lựa chọ n về mức độ lạm phát-công ăn việc làm khác nhau.Có những nước chấp nhận mức lạm phát cao để giải quyết vấn đề việc làm, cũng có nước muốn kìm hãm mức lạm phát ở mức vừa phải và chấp nhận đánh đổi bằng tỷ lệ thất nghiệp cao hơn.Khi tham gia liên minh tiền tệ một trong những yêu cầu đ ối với các thành viên là phải áp dụng một chính sách kinh tễ vĩ mô nhằm bảo đảm tính thống nhất trong hoạt độ ng kinh tế. Điều này gây ra sự mất tự chủ của các nước thành viên khi nền kinh tế rơi vào tình trạng lạm phát và thất nghiệp ở ngoài tầm kiểm soát. Tuy nhiên,sự mất tự chủ trong chính sách kinh tễ vĩ mô này chỉ xảy ra đối trong ngắn hạn. Trong dài hạn, lạm phát không tác động đến thất nghiệp ( đường cong phillip thẳng đứng). 4.3.Bất bình đẳng khu vực Việc hình thành Liên minh tiền tệ châu Âu khiến cho 1 số quốc gia thu được lợi ích nhiều,1 số quốc gia thu được lợi ích ít hơn. Nó kích thích vốn và lao động di chuyển từ khu vực(quố c gia) có năng suất lao động thấp đến nơi có năng suất lao động cao.Điều này tạo ra hậu quả xã hội khá nghiêm trọng vì lượng lượng lao động ở đây là lao động chính có tầm quan trọng trong khu vực. 4.4.Chi phí thời kỳ quá độ Khi quyết định sử dụng đồng tiền chung các quốc gia thành viên phải chịu chi phí gọi là chi phí thời kì quá độ bao gồ m chi phí thu hồi đ ồng b ạc hiện hành, in đồng bạc chung ,thay đổ i hệ thống thông tin phù hợp với đồng tiền chung. III. Khả năng thống nhất tiền tệ Đ ông Nam Á: 1.Mục đích của việc thống nhất tiền tệ: Như đã nghiên cứu ở trên,rõ ràng việc hình thành khối liên minh tiền tệ trong quá trình toàn cầu hoá và hội nhập kinh tế quố c tế có ý nghĩa hết sức quan trọng trong việc phát triển kinh tế của mỗ i quốc gia. Nhận thức được xu hướng khách quan và lợi ích của việc hình thành đồng tiền chung sẽ giúp các nước ASEAN có được những bước đi phù hợp nhằm thúc đẩy sự ra đời của một đồng tiền chung cho khu vực. Bên cạnh 6 lợi ích đ ạt được khi thành lập liên minh tiền tệ châu Âu hay chính là lợi ích của việc hình thành bất kì một khu vực tiền tệ nào, những đặc điểm khác nhau về kinh tế chính trị văn hóa xã hội của các nước khu 15
vực Đông Nam Á, ngoài 6 lợi ích tất yếu có được còn có 2 lợi ích khác khi thành lập liên minh tiền tệ. 1.1 Lợi ích ngăn ngừa, kiểm soát khủng hoảng của khu vực. Nếu không có sự hợp tác tiền tệ: • Khủng hoảng dễ lây lan ra các nước trong khu vực. Khủng hoảng kinh tế ở Thái lan 1997 là 1 ví d ụ điển hình cho vấn đề này. Khi khủng ho ảng kinh tế xảy ra, nhanh chóng lây lan sang các nước khác trong khu vực và do đó ảnh hưởng không nhỏ đến tình hình kinh tế của khu vực . Do đó các quốc gia cần quan tâm đến chính sách vĩ mô của các quốc gia khác và mong muốn đ ạt được sự hợp tác trong lĩnh vực này. • Cạnh tranh kinh tế giữa các nước có thể gây khó khăn cho sự phát triển ổn định của từng nước cũng như khu vực. Gần đây các nước ASEAN tăng tỷ lệ thương mại nội bộ và cũng do các sản phẩm xuất khẩu của họ thường cạnh tranh với nhau trên các thị trường thứ b a. Điều này khiến cho một số nước có độ ng cơ để phá giá nhằm tăng khả năng cạnh tranh. D o đó thay vì phá giá đ ể tăng khả năng cạnh tranh cho riêng hàng hoá nước mình, mộ t cơ chế phối hợp tỷ giá hối đoái trong khu vực có thể sẽ mang lại thế cân bằng hợp tác tốt hơn và đem lại lợi ích cho cả hai bên • Khó tiếp cận với nguồn vố n các nước khác khi gặp khó khăn. Cuộ c khủng hoảng tài chính tiền tệ 1 997 đ ã cho thấy rằng các cơ chế quốc tế để hỗ trợ tài chính hiện có (do IMF phối hợp) là không đủ đối với các nước. Các nguồn vố n do IMF nỗ lực cung cấp chưa đủ về quy mô, tốc độ giải ngân quá chậm và thường đi kèm với những điều kiện kinh tế vĩ mô không phù hợp với hoàn cảnh cụ thể của các quốc gia b ị khủng ho ảng. Sau cuộc khủng ho ảng, một số nước ASEAN đã chuẩn bị để đối phó với các cuộc tấn công của giới đầu cơ trong tương lai bằng cách tích luỹ các nguồ n dự trữ ngoại tệ lớn. Nhưng việc tích luỹ d ự trữ như vậy là một việc làm rất tốn kém và các nước ASEAN cho rằng tốt hơn là họ nên tiết kiệm các nguồn vố n đó bằng cách kết hợp các quỹ dự trữ của các nước trong khu vực với nhau. 1.2 Lợi ích ổn định tỷ giá hối đoái: Các nước cần ổn định tỷ giá để ổn định giá cả, phát triển kinh tế. Nếu nỗ lực ổn đ ịnh một mình cần dự trữ ngoại tệ nhiều, có thể gặp nhiều khó khăn trong quá trình điều tiết. Khi thống nhất tiền tệ các nước với nhau thì công việc này có cả các nước khác cùng tham gia nên sẽ dễ dàng hơn. 16
Mặt khác, nó cũng khắc phục được những hạn chế của chế đ ộ tỷ giá cố đ ịnh hay thả nổi mà các nước Đông Nam Á hiện nay đang sử dụng. Chế độ tỷ giá cố định giúp cho các nước ổ n định giá cả, tránh rủi ro tỷ giá nên thu hút vốn đầu tư nước ngoài nhưng nó cũng có thể làm giảm sức cạnh tranh với các nước khác trong thị trường xuất khẩu .Cố định tỷ giá bằng đô la, khi đô la tăng giá làm đồng tiền của mình bị đánh giá cao hơn giá trị thực tế (đồng tiền mình cũng tăng giá) th ì b ị giảm xuất khẩu, tăng thâm hụt tài kho ản vãng lai. Chế độ thả nổi giúp đánh giá đúng giá trị đồ ng tiền theo qui luật cung cầu nhưng tỷ giá dao động mạnh, dễ biến động theo nhiều yếu tố gây khó khăn trong việc kiểm soát giá cả, có thể gặp nhiều bất lợi. K hi sử dụng đồng tiền chung, không cần thiết phải neo giá theo đồng tiền theo đồng tiền lớn khác mà sử dụng trực tiếp đồ ng tiền chung này, các nước cùng nhau điều hành chính sách tỷ giá nên khắc phục được hạn chế hai chế độ tỷ giá kia. 2.Đánh giá khả năng thống nhất tiền tệ của Đông Nam Á: 2.1 K hả năng hình thành một thị trường tự do di chuyển các yếu tố: * Sự tự do lưu thông hàng hoá: Cho đến nay các nước ASEAN đ ã đạt được những kết quả đ áng khích lệ trong việc tạo lập một thị trường hàng hoá tự do lưu thông.: + H iệp định CEPT của AFTA năm 2003 các nước ASEAN 6 đã cắt giảm thuế quan xuống 0-5%.2007 dự định 80% danh mục mặt hàng IL (mặt hàng thuộc danh mục xóa bỏ thuế quan) và PIS sẽ giảm thuế nhưng chỉ có Malaixia và Singapore thực hiện được.Theo lộ trình thì đến 2010 tất cả các mặt hàng IL sẽ giảm thuế xuống 0%. Do Việt Nam gia nhập sau nên lộ trình thực hiện cam kết của Việt Nam đến năm 2013 sẽ cắt giảm thuế xuống 0-5% tất cả các danh mục m ặt hàng. Đồ ng thời, theo Hiệp định e-ASEAN, Việt Nam sẽ p hải xoá bỏ thuế quan cho hơn 300 mặt hàng thuộc lĩnh vực công nghệ thông tin trong giai đoạn từ 2008-2010. Hàng rào thuế quan sẽ được xoá bỏ hoàn toàn vào năm 2015, ngoại trừ một số mặt hàng thuộc danh mục nhạy cảm như hàng nông sản, ô tô, sẽ xoá bỏ trong năm 2018 (hiện đang tiếp tục đàm phán về lộ trình thực hiện cụ thể). 17
Biểu đồ1 : tỷ lệ thuế quan năm 2009 Tính đ ến năm 2009, tỷ lệ thuế q uan của 6 nước Asean bao gồm Singapo, Thái Lan…. Là 0,79%, của 4 nước còn lại (CLMV) gồm Campuchia, Lào, Mianma, Việt Nam là 3% và của Asean nói chung là 1,65%. B iểu đồ 2 :Tỷ lệ các mặt hàng nhóm IL được cắ t giảm thuế quan theo CEPT Các nhóm mặt hàng IL bao gồm các mặt hàng thuộc danh mục xóa b ỏ hoàn toàn thuế quan. Dự vào biểu đồ 2 có thể thấy so với năm 2000, tỷ lệ các m ặt hàng 18
thuộc nhóm Il được cắt giảm thuế quan đã tăng đáng kể. Đặc biệt là ở 4 nước Campuchia, Lào, Mianma và Việt nam tỷ lệ này tăng lên gần 2 lần từ 5 2,1% năm 2000 đến 98,6% năm 2009. Nhìn chung trong toàn khối Asean, tỷ lệ này cũng đ ã lên tới 99,1% năm 2009. =>mục tiêu dỡ bỏ hàng rào thuế quan đối với các mặt hàng nhóm IL của Asean sẽ được hoàn thành trong tương lai gần. * Sự tự do lưu chuyển vố n và lao động Nói đ ến khả năng ASEAN trở thành một khu vực tự do di chuyển các dòng vốn, chắc chắn phải nhắc đến Hiệp định khung về khu vực đầu tư ASEAN (AIA) với những mục tiêu của Hiệp định này là: Xây dựng một Khu vực Đầu tư ASEAN (AIA) có môi trường đầu tư thông thoáng và rõ ràng hơn giữa các quốc gia thành viên, nhằm: i). đẩy mạnh đầu tư vào ASEAN từ các nguồn cả trong và ngoài ASEAN; ii). cùng thúc đẩy ASEAN thành khu vực đầu tư hấp dẫn nhất; iii). củng cố và tăng cường tính cạnh tranh của các lĩnh vực kinh tế của ASEAN; iv). giảm dần hoặc loại bỏ những quy định và điều kiện đầu tư có thể cản trở các dòng đầu tư và sự hoạt động của các dự án đầu tư trong ASEAN; v).Đ ảm bảo rằng việc thực hiện những mục tiêu trên sẽ góp phần hướng tới tự do luân chuyển đầu tư vào năm 2020. =>Như vậy :các nước Asean đang tiến tới thực hiện một khu vực thị trường tự do di chuyển các yếu tố sản xuất nhằm bước đầu tiến tới thống nhất tiền tệ. 2.2 khả năng ổn định kinh tế vĩ mô của khố i: Ổn định kinh tế vĩ mô là 1 trong những điều kiện quan trọng để hình thành một liên minh tiền tệ. Môi trường kinh tế vĩ mô tương lai của các nước thành viên càng ổn đ ịnh thì các nước càng ít sử dụng đến các chính sách tiền tệ của riêng nước mình để đối phó với các cú số c. vì thế các nước chỉ cần sử dụng một chính sách tiền tệ c hung và như vậy sẽ d ễ dàng tham gia vào một khu vực đồ ng tiền chung hơn. Các nước ASEAN hiện đang hợp tác với nhau để hoàn thiện chính sách kinh tế vĩ mô của nước mình tiến tới một môi trường kinh tế vĩ mô ổn đinh. Và ở hội 19
nghị cấp cao ASEAN 14 - CC14 (27/2 – 1/3/2009), các nước ASEAN đã cam kết thúc đẩy hợp tác và tăng cường phối hợp trong các chính sách kinh tế vĩ mô. Như chúng ta đã biết, hầu hết các nước ASEAN đều là các nước đang phát triển, có mức GDP bình quân trên đầu người ở mức trung bình trên thế giới nhưng lại có mức tăng trưởng GDP khá cao. Ta có thể thấy rõ điều đó qua 2 biểu đồ dưới đây: Bình quân GDP theo đầu người của các nước thành viên ASEAN năm 2008 20