Đề tài : CĂN BỆNH HÀ LAN

Chia sẻ: Trần Thị Ngọc Trâm Trâm | Ngày: | Loại File: DOCX | Số trang:30

Thêm vào BST

Báo xấu

473
lượt xem 131
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Đối với các nhà kinh tế học, đất nước Hà Lan không chỉ có hoa Tulip và đội bóng đá màu da cam mà còn một thứ rất nổi tiếng nữa là căn bệnh Hà Lan. Chuyện kể rằng trong quá trình thăm dò các nhà địa chất đã phát hiện dưới những cánh đồng hoa tulip tuyệt đẹp có một nguồn khí đốt với trữ lượng rất lớn

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Đề tài : CĂN BỆNH HÀ LAN

1 Khoa kinh tế- ĐH Quốc gia thành phố Hồ Chí Minh Khoa kinh tế đối ngoại Môn : Kinh tế phát triển Đề tài : CĂN BỆNH HÀ LAN : Tiến sĩ Nguyễn Chí Hải GVHD : Trần Thị Thanh Thủy SVTH K074020248 Lớp : K08-402A
2 Lời mở đầu : Đối với các nhà kinh tế học, đất nước Hà Lan không chỉ có hoa tulip và đội bóng đá màu da cam mà còn một thứ rất nổi tiếng nữa đó là căn bệnh Hà Lan (Dutch Disease). Chuyện kể rằng, trong quá trình thăm dò, các nhà địa chất đã phát hiện dưới những cánh đồng hoa lulip tuyệt đẹp có một nguồn khí đốt với trữ lượng rất lớn. Chính phủ Hà Lan đã quyết định khai thác nguồn tài nguyên thiên nhiên này. Nhờ việc khai thác nguồn tài nguyên thiên nhiên, tự nhiên, Hà Lan có thêm một khoản trời cho (win fall) rất lớn. Chính phủ Hà Lan đã tăng chi tiêu ngân sách, đầu tư vào nhiều lĩnh vực kém hiệu quả, sản xuất hàng hoá phi ngoại thương không có sức cạnh tranh thay vì tiếp tục đưa những bông hoa tulip xinh tươi chu du khắp thế giới. Rắc rối đã xảy ra khi nguồn khí đốt được khai thác hết,nguồn tiền không còn đủ để đáp ứng cho những nhu cầu chi tiêu của quốc gia, cầu trong nước giảm, thất nhiệp gia tăng và nhiều vấn đề rắc rối khác đã xảy ra. Chuyện của những năm 1960 thoảng qua như một cơn lốc, nhưng đã để lại những hậu quả nặng nề cho nền kinh tế Hà Lan. Sau đó, bằng chính sách hợp lý, Hà Lan lại đạt được những thành tựu kinh tế kỳ diệu, những cánh đồng hoa tulip đã được khôi phục. Nhưng để đánh dấu sựthất bại của chính sách sử dụng các nguồn tài nguyên không hiệu quả, các nhà kinh tế đã đặt tên cho hiện tượng nêu trên là căn bệnh Hà Lan (Dutch Disease)
3 Chương I: KHÁI QUÁT VỀ “CĂN BỆNH HÀ LAN”  1. Định nghĩa 1.1. Lịch sử ra đời thuật ngữ “Căn bệnh Hà Lan” Vào những năm 1960, sau khi phát hiện một mỏ khí gas lớn ở vùng biển phía bắc, Hà Lan đã tập trung khai thác và xuất khẩu m ột l ượng khí đốt l ớn. Điều này đã mang lại cho nước này nguồn ngoại tệ kh ổng lồ và n ền kinh t ế Hà Lan giàu lên nhanh chóng. Tuy nhiên cũng chính nguồn ngoại tệ ấy đã đẩy giá đồng nột tệ của Hà Lan lên cao làm giảm xuất kh ẩu và s ức c ạnh tranh c ủa các ngành sản xuất khác trong nước. Để chỉ tình trạng kinh tế đó ở Hà Lan, năm 1977, tạp chí The Economist lần đầu tiên đưa ra thuật ngữ “căn bệnh hà Lan” . 1.2. Định nghĩa thuật ngữ “Căn bệnh Hà Lan” “Căn bệnh Hà lan” chỉ nguy cơ (tình trạng) suy giảm mạnh của khu vực sản xuất (manufacturing factor) khi một quốc gia tập trung khai thác nguồn tài nguyên thiên nhiên để xuất khẩu. Mở rộng ra, thuật ngữ này cũng dùng để chỉ tình trạng giảm sút của nền kinh tế do có sự gia tăng dòng ngoại tệ nói chung như sự tăng nhanh giá tài nguyên thiên nhiên xuất khẩu hay nguồn viện trợ từ nước ngoài, nguồn vốn FDI 1 2. Mô hình và tác động của Căn bệnh Hà Lan 2.1. Mô hình cổ điển
4 2.1.1. Nội dung Mô hình cổ điển của Căn bệnh hà Lan được công bố bởi hai nhà kinh tế học là W. Max Corden và J. Peter Neary vào năm 1982. Mô hình này d ựa trên gi ả thiết rằng nền kinh tế quốc dân được chia ra làm 2 khu vực: khu v ực xu ất kh ẩu (tradable sector) và khu vực không xuất khẩu (non-tradable). Trong đó, khu vực xuất khẩu được chia làm 2 khu vực nhỏ. • Khu vực “bùng nổ” (booming sector) : khu vực khai thác tài nguyên • Khu vực “trì trệ” (non-booming sector): khu vực chế tạo (manufacturing sector) Các giả thiết khác là tổng lực lượng lao động không đổi, nền kinh t ế trong trạng thái toàn dụng lao động, và tỷ giá hối đoái danh nghĩa cố định. Hình 1.1: Mô hình cổ điển của W. Max Corden và J. Peter Neary 2.1.2. Tác động  Hiệu ứng di chuyển nguồn lực (resource movement effect) Hình 1.2: Hiệu ứng di chuyển nguồn lực
5 Khi các ngành khai thác tài nguyên bùng nổ, lượng cầu về lao động của khu vực này tăng lên, lao động từ khu vực sản xuất (manufacturing sector) sẽ chuyển sang khu vực khai thác này làm cho khu vực sản xuất bị thiếu cung lao động và trở nên suy thoái. Quá trình này được gọi là phi công nghiệp hóa trực tiếp (Direct Reindustrialize ) Sự phát triển mạnh mẽ của khu vực khai thác đã làm tăng tăng thu nhập của người lao động trong lĩnh vự này. Nhu cầu tiêu dùng của h ọ vì th ế cũng tăng lên. Đây là nguyên nhân dẫn đến sự tăng trưởng mạnh m ẽ c ủa khu v ực không xuất khẩu (non-tradable sector). Sự tăng trưởng này lại kéo theo s ự di chuyển nguồn lực từ khu vực chế tạo và khiến cho khu vực này ngày càng trì trệ hơn. Quá trình này được gọi là phi công nghiệp hóa gián ti ếp (Indirect Reindustrialize). W. Max Corden và J. Peter Neary gọi đây là hiệu ứng di chuyển nguồn lực của căn bệnh Hà Lan (resource movement effect)  Hiệu ứng tiêu dùng Theo thuyết của Migara, thị trường có hai thành ph ần tham gia là Nontrable (N) và Tradable (T). Trong đó, N là những loại hàng hóa và dịch v ụ sản xuất trong nước chỉ phục vụ nhu cầu trong nước như dịch vụ, xây dựng… và không tham gia xuất khẩu hay nhập khẩu; T là tất cả các lo ại hàng hóa và dịch vụ được sản xuất trong nước để phục vụ hoạt động xuất và nhập kh ẩu cũng như là cầu nội địa. Hiệu ứng tiêu dùng xảy ra khi những người có thu nhập từ yếu tố bùng nổ tăng lên, và lượng thu nhập này sẽ được chi cho cả hai mặt hàng là N và T. Nếu cầu của N so với thu nhập là co dãn thì thu nh ập tăng sẽ đẩy giá N tăng. Khi giá N tăng nghĩa là đầu vào của T cũng tăng theo nh ư giá c ủa nguyên, nhiên liệu hay lương nhân công. Tuy nhiên giá của T lại cố định b ởi đó là nh ững m ặt
6 hàng được giao dịch quốc tế và bị áp dụng nguyên tắc m ột giá. Do v ậy, khi chi phí sản xuất tăng, lợi nhuận của các nhà sản xuất T sẽ bị giảm. Do đó, c ầu T tăng sẽ được thay thế bằng các mặt hàng nhập khẩu. Khi tỉ giá danh nghĩa là cố định, thu nhập tăng nhưng s ẽ không kéo theo giá c ủa T tăng theo. Khi đó, cầu tăng của N sẽ làm giá tăng và do đó mà t ỷ giá h ối đoái thực tế tăng theo. Với tỷ giá hối đoái được định nghĩa như sau: Q = e (Pt/Pn) Trong đó: Q là tỉ gía hối đoái thực tế e là tỉ giá hối đoái danh nghĩa giữa nội tệ và ngoại tệ Pt, Pn là giá của N và T. Pn tăng sẽ làm giá trị Q giảm. Hiện tương này được gọi là sự tăng t ỉ giá h ối đoái thực tế bởi giá trị nội tệ tăng so với ngoại tệ. Khi đồng nội tệ tăng so với ngoại tệ sẽ làm sức cạnh tranh của các mặt hàng xuất khẩu giảm, cùng với đó lại làm nhập kh ẩu tăng. Tức là hi ệu ứng tiêu dùng trên không những sẽ làm tăng giá các mặt hàng N trong nước, gây áp lực lạm phát; đồng thời nó còn làm các ngành sản xuất các mặt hàng T xuất kh ẩu khác bị suy yếu và lượng nhập khẩu lại gia tăng. 2.2. Mô hình 4 khu vực 2.1.1 Nội dung
7 Mô hình 4 khu vực được nghiên cứu và bổ sung nhiều lần b ởi nhi ều kinh tế gia như Krugman, Ohyama, Helpman… và cả World Bank, IMF. Chúng ta có thể tham khao bài nghiên cứu và tổng hợp khá đầy đủ của O De Silva năm 1994. Về cách phân chia nền kinh tế, mô hình 4 khu vực cũng chia tradable sector thành khu vực có sự bùng nổ và khu vực không có s ự bùng nổ. Đi ểm khác biệt là khu vực nontradable cũng được chia thành khu vực sản xuất hàng tư bản và khu vực sản xuất hàng tiêu dùng. Bên cạnh đó, thay vì nghiên c ứu nông nghiệp như một khu vực đơn nhất giống mô hình 2 khu v ực, mô hình 4 khu v ực xem khu vực nông nghiệp gồm khu vực sản xuất nhằm xuất khẩu thu lợi nhuận (cash crops) và khu vực sản xuất lương thực tiêu dùng trong nước (food crops) thay vì một khu vực đơn nhất. HÌnh 1.3 Mô hình 4 khu vực
8 2.1.2 Tác động  Hiệu ứng di chuyển nguồn lực Về cơ bản, mô hình 4 khu vực cũng thừa nhận tác động duy chuyển nguồn lực như mô hình 2 khu vực. Tuy nhiên, do có sự phân chia khu vực chi tiết hơn, mô hình này phân tích các tác động chi tiết hơn. Cụ thể, đối với khu vực nông nghiệp, hiệu ứng duy chuyển nguồn lực chỉ ra rằng, do đồng nội tệ tăng giá làm giảm sức cạnh tranh mà khu vực s ản xuất xuất khẩu cash crops sẽ bị thu hẹp lại trong lúc khu vực food crops l ại có xu hướng được mở rộng hơn. Nghiên cứu cụ thể của Benjamin, Devarajan và Weiner năm 1989 đã cho thấy rõ tác động này. Đó là s ự s ụt gi ảm m ạnh m ẽ c ủa cash crops trong khi food crops lại phản ứng tích cực với sự bùng nổ của khai thác dầu ở Camoroon những năm 1979-1985. Hiệu ứng di chuyển nguồn lực cũng diễn ra tương tự như vậy trong khu vực công nghiệp. Một số ngành sản xuất như sản xuất hàng tiêu dùng, sản xuất hàng tư bản…phục vụ cho nhu cầu trong nước có xu h ướng phát đạt h ơn do dòng ngoại tệ làm cầu tăng. Trong lúc các ngành công nghi ệp sản xu ất xu ất khẩu có dấu hiệu suy thoái do mức độ cạnh tranh giảm. Ngoài ra, mô hình 4 nhân tố cũng chỉ ra rằng, các ngành sản xuất hàng tư bản thường có mức tăng trưởng cao hơn các ngành hàng tiêu dùng do dòng ngoài tệ thường được ưu tiên cho việc đầu tư như phát triển cơ sở hạ tầng…
9  Hiệu ứng tiêu dùng Về hiệu ứng tiêu dùng, mô hình 4 khu vực không có nhiều khác biệt với mô hình 2 khu vực. Thu nhập cao hơn tạo xu h ướng tiêu dùng cao h ơn trong nước và do đó thúc đẩy các ngành sản xuất cho tiêu dùng trong nước phát đạt hơn trong lúc nền kinh tế có nguy cơ lạm phát. 3. Giải pháp khắc phục Căn bệnh hà Lan Đối với những quốc gia mà nguồn thu từ tài nguyên ch ỉ là t ạm th ời, dòng tiền trợ cấp chỉ có trong thời gian ngắn…, các nhà hoạch định phải bảo vệ những thành phần kinh tế dễ bị tổn thương bằng cách can thiệp vào tỷ giá hối đoái. Việc bán nội tệ đổi lấy ngoại tệ nhằm tăng dự trữ ngoại tệ và giữ đúng giá của nội tệ giúp bảo vệ nền kinh tế khỏi sự nhiễu loạn trong ngắn hạn do tác động của ‘căn bệnh Hà Lan”. Tuy nhiên, việc dự trữ ngoại có thể dẫn đến nguy cơ lạm phát và cũng chưa chắn rằng lượng dự trữ sẽ được sử dụng một cách có hiệu quả do đó mà việc điều hành khôn khéo tỷ giá h ối đoán là m ột nhiệm vụ quan trọng của các nhà thực hiện chính sách. Ở những quốc gia mà nguồn thu từ tài nguyên có thể tồn tại lâu dài, nhà hoạch định chính sách cần thay đổi cấu trúc nền kinh t ế đ ể t ạo nên s ự ổn đ ịnh. Họ có thể gia tăng năng suất trong việc sản xuất các mặt hàng phi mậu dịch (bằng cách tư nhân hóa hay cơ cấu lại) và đầu tư vào đào tạo nguồn nhân lực. Họ cũng có thể đa dạng hóa các mặt hàng xuất khẩu để giảm s ự phụ thuộc vào các mặt hàng thuộc nhân tố “bùng nổ”(tài nguyên), đồng thời giúp khu v ực này có khả năng chống chọi những “cú sốc” từ bên ngoài chẳng h ạn như khi giá các mặt hàng xuất khẩu chiến lược bất ngờ sụt giảm mạnh. CHƯƠNG 2:
10 CĂN BỆNH HÀ LAN – BÀI HỌC TỪ CÁC NƯỚC 1. Columbia và Căn bệnh Hà Lan Cộng hoà Colombia (República de Colombia) là một quốc gia tại Nam Mỹ. Colombia giáp Venezuela và Brazil về phía đông; giáp Ecuador và Peru về phía nam; giáp Đại Tây Dương phía bắc, qua Biển Caribbea; và phía tây giáp Panama và Thái Bình Dương. Năm 2007, GDP Colombia đạt 149.869 tỷ dollar với các mặt hàng xuất khẩu chính gồm hàng chế tạo (41.32% xuất khẩu), dầu mỏ (28.28%), than (13.17%), và cà phê (6.25%) Những năm 1970, sự mất màu cà phê ở Braxin vào đã châm ngòi cho s ự tăng lên mạnh mẽ của giá cà phê ở Columbia vào đầu những năm này, đồng thời làm cho lượng cà phê xuất khẩu của quốc gia này tăng vọt. Hình 2.1 Giá cà phêtại Colombia giai đoạn 1975-77 Nguồn : IMF
11 Qua biểu đồ chúng ta thấy rằng từ năm 1967-1975 giá cà phê là đã tăng vọt t ừ 80$ lên gần 250$, đỉnh điểm là vào năm 1977, mức tăng hơn 300%, trung bình mỗi năm giá cà phê tăng trên 40%. Giá cao đã làm giá trị lượng cà phê xuất khẩu của Columbia đáng giá h ơn tr ước rất nhiều. Một dòng ngoại tệ mạnh ồ ạt đổ vào trong nước. Kết quả tỷ giá h ối đoái (USD/peso) đã tăng rất mạnh trong giai đoạn này. Nếu lấy năm 1970 làm mốc thì trong suốt giai đoạn từ 1971 đến 1983, tỷ giá hối đoái đã tăng gần 40%. Hình 2.2 Đồ thị tỷ giá hối đoái dollar/ peso giai đoạn 1967-1983 Nguồn: IMF Sự gia tăng đột biến giá trị cafe đã làm ngành nông nghiệp nhiệt đới này phát triển mạnh mẽ. Nếu như trong giai đoạn 1970-1975 tốc độ tăng trưởng của khu vực này chỉ khoảng 4%/năm thì trong giai đoạn 1976-1981 tốc đ ộ này đã được nhân lên gấp 3 lần- khoảng 12%/năm.
12 Hình 2.3 Tình trạng “bùng nổ” ở khu vực sản xuất cà phê 1967-1983 Nguồn: IMF Sự tăng trưởng vượt bậc trong xuất khẩu cafê nhanh chóng kéo theo s ự tăng trưởng của các khu vực hỗ trợ nó hay khu vực tiêu dùng thu nhập phát sinh t ừ nó bao gồm khu vực xây dựng, khu vực cho thuê nhà và khu vực tiêu dùng c ủa chính phủ Hình 2.3 Sự tăng trưởng ở các ngành không xuất khẩu (non-tradable sector) giai đoạn 1967-1983 Nguồn: IM Và đây cũng là lúc căn bệnh Hà Lan lộ diện rõ ở nước này. Trong lúc các ngành nontrable nở rộng hơn thì các ngành xuất khẩu truyền thống: như
13 dệt may, luyện kim,chế tạo máy khác bắt đầu thể hiện mức sụt giảm mạnh mẽ. Cụ thể, • Dệt may: giảm mạnh từ 5%/năm xuống -1%/năm, “khai tử” ngành dệt may trong nước. • Làm giấy và in ấn: giảm từ 10% xuống còn 5%/năm • Sản phẩm từ dầu: giảm từ 8 xuốngcòn 1 • Hoá chất và cao su: từ 10 xuống thấp hơn 4 • Vận tải: giảm hơn 8 từ 13 xuống còn 5 • Máy móc và công cụ: giảm gần 5 Như vậy hầu hết các ngành đều giảm gần 50% tốc độ tăng trưởng so với giai đoạn ban đầu. Hình 2.4 Các ngành xuất khẩu truyền thống giai đoạn 1967-1983 Nguồn: IMF Vậy chúng ta thấy rằng, sự tăng giá cafê kéo theo nguồn ngoại tệ ồ ạt đổ vào Columbia đã tạo ra một kịch bản đúng như lý thuyết về căn bệnh Hà Lan ở một nền kinh tế đang phát triển. Vậy các nước phát triển có thể mắc bệnh Hà Lan hay không?
14 2. Anh quốc và căn bệnh Hà Lan Anh là một trong những nền kinh tế lớn nhất thế giới, không những là một quốc gia công nghiệp và mà còn là một nước phát triển với thủ đô Luân Đôn được coi là trung tâm tài chính toàn cầu. Thập niên 70, nước Anh xuất hiện với vai trò là một nước sản xuất dầu mỏ và đó cũng là nguyên nhân giải thích cho những gì xảy v ớin ền kinh t ế n ước này trong 5 năm 1976-1981. Đến giữa năm 1976, nước Anh chủ yếu là xuất khẩu dầu mỏ và đến năm 1980, Anh trở thành nước xuất khẩu dầu mỏ với quy mô lớn. Vì s ự gia tăng đ ột biến về lượng dầu xuất khẩu, cơ cấu hàng hóa cung của nước Anh có nhiều thay đổi lớn. Theo lý thuyết, cán cân thương mại về các mặt hàng sản xuất s ẽ di chuyển theo hướng ngược lại của cán cân thương mại xuất khẩu dầu mỏ. Lý do chính của việc này là nguồn ngoại tệ đổ vào ào ạt trong nước làm tỷ giá hối đoái tăng mạnh, đẩy giá hàng nội địa cao h ơn hàng n ước ngoài rất nhiều và do đó mà người tiêu dùng trong nước mua một tỷ lệ lớn hàng n ước ngoài cũng như khách hàng nước ngoài ít mua sản phẩm từ trong nước ra (n ước Anh). Biểu đồ sau thể hiện tỷ giá hối đoái của đồng Dollar (Mỹ) và Pound (Anh) và giá tương đương của toàn bộ hàng hóa sản xuất của Anh so sánh với các n ước công nghiệp khác trong giai đoạn 1970-1983
15 Hình 2.5 Tỷ giá đồng bảng Anh và giá tương đương của toàn bộ hàng hóa sản xuất của Anh so sánh với các nước công nghiệp khác trong giai đoạn 1970-1983 Nguồn: IMF Bảng sau đây sẽ thể hiện hai cán cân thương mại hàng hóa tiêu dùng và d ầu mỏ của Anh
16 Hình 2.6 Cán cân thương mại hàng hóa tiêu dùng và dầu mỏ của Anh giai đoạn 1970-1984 Nguồn: IMF Cho đến năm 1973, nước Anh có lợi nhuận trong xuất kh ẩu các hàng hóa và thâm hụt về dầu. Sự thâm hụt này càng tăng trong th ời gian sau thì vi ệc s ản xuất hàng hóa khác ở nước Anh càng được lợi nhuận. Chỉ đến 1976, khi Anh bắt đầu xuât khẩu dầu mỏ với quy mô lớn thì việc xuất khẩu dầu đã đem l ại lợi nhuận rất lớn trong khoảng thời gian này. Nhưng đồng thời cầu hàng hóa nước Anh lại giảm mạnh, vì giá hàng hóa trong nước tăng, và lợi nhuận mang về từ việc sản xuất dầu không đủ đền bù cho khoản thua lỗ, nên trong quý 1 năm 1984 cũng có thâm h ụt v ề hàng hóa bán
17 ra từ nước Anh, tỷ lệ thâm hụt này cũng gần bằng với lợi nhu ận ki ếm đ ược t ừ việc sản xuất dầu. Lý do chính của việc thâm hụt này không thể đổ lỗi riêng cho sự khủng hoảng của nền kinh tế thế giới trong thời gian ấy, mà ph ần lớn là do s ự thay đổi cơ cấu căn bản của nền kinh tế Anh. Cuối cùng, việc xuất khẩu các hàng hóa sản xuất từ nước Anh tình hình chung năm 1984 vẫn giống như năm 1976. Tóm lại, nước Anh với sự phát hiện và xuất khẩu dầu mỏ ở vùng bi ển B ắc đã dẫn đến sự suy thoái của các ngành sản xuất hàng tiêu dùng khác do giá không cạnh tranh cao. Và điều này cho thấy căn bệnh Hà Lan có th ể di ễn ra ở b ất c ứ đâu, ngay cả ở một nền kinh tế lớn như nước Anh. Do đó mà trong quá trình phát triển và thu hút mạnh mẽ nguồn vốn FDI đổ vào trong n ước, các qu ốc gia thế giới thứ ba cần nghiên cứu và học hỏi để tránh những tác động mạnh mẽ từ căn bệnh Hà Lan. Chương 3: Thực tế Việt Nam và Căn bệnh Hà Lan  1.Hiện trạng của Việt Nam :
18 Là nước nông nghiệp, Việt nam đã trải qua những bước thăng trầm của lịch sử, những cuộc chiến tranh loạn lạc, đại đa số nông dân Việt nam phải sống cơ cực từ đời này sang đời khác. Mọi chuyện đã bắt đầu thay đổi khi Việt nam thực hiện công cuộc đổi mới, mở của nền kinh tếvào năm 1986. Sau gần 2 thập niên, đã có những tiến bộ thần lỳ, tỷ lệ hộ đói nghèo từ gần 80% đã giảm còn 29% (theo chuẩn quốc tế), còn 12% (theo chuẩn quốc gia). Với sự tăng trưởng, phát triển của nền kinh tế, của xã hội, những thành tực đạt được, mọi chuyện sẽ ngày càng tốt đẹp, đời sống của người dân ngày càng khấm khá hơn. Nhưng chuyện không đơn giản khi hiện tượng đô thị hoá ồ ạt xảy ra. Nhiều đô thị (nhất là hai vùng kinh tế trọng điểm xung quanh Hà Nội và Tp.Hồ Chí Minh) được mở rộng. Đất nông nghiệp trở thành đất công nghiệp, đất đô thị với mức giá tăng chóng mặt Những chuẩn mực đánh giá bị thay đổi. Người ta không còn đánh giá sự khá giả, giàu có qua mức thu nhập hàng tháng, qua những vụ mùa, mà thay vào đó là sở hữu bao nhiêu mét vuông, bao nhiêu lô đất. Sản xuất, nhất là sản xuất nông nghiệp ít được chú trọng hơn. Thay vào đó, người ta dồn nguồn lực cho việc đầu cơ đất đai, bất động sản. Bong bóng bất động sản ngày càng to hơn và nguy cơ đóng băng thị trường bất động sản rất có thể xảy ra.Nguồn tài nguyên thiên nhiên bị khai thác ngày càng nhiều.Điều gì sẽ xảy ra nếu nguồn trời cho này mất đi… 2. Những nguy cơ đối với Việt Nam: Việt Nam trong hơn 20 năm từ “đổi mới”, dòng vốn ngoại tệ từ nước ngoài (đặc biệt là đầu tư trực tiếp FDI, và ODA) đổ vào ngày càng nhi ều. Ph ải chăng đây là những dấu hiệu đầu tiên của Căn bệnh Hà Lan hay ch ỉ là nguy c ơ? Một trong những nguyên nhân gây ra căn bệnh Hà Lan ở một số quốc gia là s ự
19 gia tăng ào ạt của dòng ngoại tệ (vốn) nước ngoài vào một số khu vực kém bền vững (như khu vực khai thác khoáng sản). Khi đó, những tác động của Căn bệnh Hà Lan sẽ ảnh hưởng tiêu cực đến nền kinh tế quốc dân. Cụ thể, hiệu ứng chuyển nguồn lực sẽ gây nên s ự di chuy ển nguồn lao động từ khu vực chế tạo (manufacturing sector) đến khu v ực đang “bùng nổ” và hiệu ứng tiêu dùng sẽ dẫn đến tình trạng suy gi ảm xu ất kh ẩu, kém cạnh tranh của khu vực chế tạo và do đó mà nền kinh t ế suy thoái dầnThực tế cho thấy, những năm 1970, khi giá dầu trên thế giới tăng vọt, Indonesia, một nước xuất khẩu dầu lớn đã không mắc phải căn bệnh này nhờ biết dùng nguồn ngoại tệ thu được vào việc xây dựng hạ tầng và giáo dục 1. Như vậy, không phải việc nguồn ngoại tệ vào nhiều hay ít mà chính việc s ử dụng dòng ngoại tệ ấy như thế nào mới quyết định việc một quốc gia có tránh được căn bệnh Hà Lan hay không. 2.1Nguy cơ từ hiện trạng thu hút và sử dụng vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài tại Việt Nam 1
20 Hình 3.1 : Tổng vốn đầu tư nước ngoài đăng ký qua các năm. Đơn vị: tỷ USD (nguồn: Tổng cục thống kê, thời báo kinh tế Việt Nam) Sau khi thông qua luật đầu tư nước ngoài (1986), th ời kỳ đ ầu tiên (1988-1996), dòng FDI đổ vào Việt Nam trung bình hằng năm là 3.8 tỷ USD. Những năm 1997-1999, chịu ảnh hưởng của cuộc khủng hoảng tài chính châu Á, nguồn FDI sụt giảm mạnh (giảm gần 50%), chỉ đạt 1.82 tỷ USD/năm. Sau giai đoạn phục hồi chậm (2000-2003: trung bình 1.98 tỷ USD/năm), kể từ năm 2004, nguồn FDI tăng lên liên tục với tốc độ cao( 2004:115.38%, 2006:75%, 2007: 99%, 2008: 215%). Riêng năm 2008, trong bối cảnh kinh tế Việt Nam và th ế gi ới đang g ặp nhiều khó khăn, FDI lại đạt mức kỷ lục 64.011 tỷ USD. Hình 3.2: Tốc độ tăng FDI qua các năm (Nguồn: tổng cục thống kê) Tuy nhiên, vấn đề đáng lưu ý ở đây là phần lớn vốn đầu tư nước ngoài vào Việt Nam là từ các quốc gia (và vùng lãnh thổ) từ Châu Á như Singapore, Đài Loan, Hàn Quốc, Hồng Công,… Việt Nam chưa thu hút được nhiều đầu tư t ừ các nước công nghiệp phát triển, công nghệ nguồn. Các nước G8 chỉ chiếm 23.7% tổng vốn đầu tư tại Việt Nam2 . (xem bảng 3.2) Quốc gia (vùng lãnh Số dự Vốn đăng ký(triệu Vốn thực tế (triệu thổ) án USD) USD) 1 Đài Loan 1,348 7,739.90 2,961.44 2 20 năm ĐTNN tại Việt Nam, Kinh tế 2007-2008 Việt Nam và Thế Giới, Thời báo kinh tế Việt Nam, Trang 62