Đề tài:Nâng cao năng lực cạnh tranh trong sản xuất sản phẩm mây đan xuất khẩu ở làng nghề trên địa bàn tỉnh Nghệ An

Chia sẻ: Bluesky_12 Bluesky_12 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:77

Thêm vào BST

Báo xấu

93
lượt xem 36
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Theo số liệu thống kê, kim ngạch xuất khẩu mặt hàng bằng mây của Việt Nam trong tháng 3/2009 đạt 1,8 triệu USD, tăng 65% so với tháng trước. Tính chung, trong 3 tháng đầu năm 2009 tổng kim ngạch xuất khẩu mặt hàng bằng mây của Việt Nam đạt 4,8 triệu USD giảm 51% so với cùng kỳ năm 2008.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Đề tài:Nâng cao năng lực cạnh tranh trong sản xuất sản phẩm mây đan xuất khẩu ở làng nghề trên địa bàn tỉnh Nghệ An

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƢƠNG ---------o0o--------- Công trình dự thi Cuộc thi Sinh viên nghiên cứu khoa học trƣờng Đại học Ngoại thƣơng 2010 Tên công trình: mây tre đan Thuộc nhóm ngành: XH1b Họ và tên sinh viên: Nam/nữ: Dân tộc: Kinh Lớp: B-CLC-KTQT Khoá: 46 Khoa: Năm thứ : 3/4 Ngành học : Người hướng dẫn : Hà Nội 7 - 2010
MỤC LỤC Trang MỞ ĐẦU 1 6 I. MỘT SỐ LÝ LUẬN CƠ BẢN VỀ LÀNG NGHỀ 6 1. Quan niệm và tiêu chí về làng nghề 6 2 9 10 10 ất tại các làng nghề trong 21 nền kinh tế thị trường 25 – 25 25 25 26 26 27 29 30 32 32 http://svnckh.com.vn 2
40 49 An 53 58 58 58 60 II. mét sè KiÕn nghÞ, ®Ò xuÊt 64 1. X©y dùng m« h×nh ®Çu t- cho c¸c lµng nghÒ m©y tre ®an trªn ®Þa bµn tØnh NghÖ 64 An 2. VÒ tæ chøc thùc hiÖn 66 KÕt luËn 68 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO PHỤ LỤC MỞ ĐẦU http://svnckh.com.vn 3
Trong những năm qua, cùng với tiến trình công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước, kinh tế tiểu thủ công nghiệp và làng nghề đã có những đóng góp tích cực, góp phần tham gia giải quyết việc làm, xóa đói giảm nghèo, chuyển dịch cơ cấu nông nghiệp – nông thôn. Phong trào phát triển tiểu thủ công nghiệp và xây dựng làng nghề trên địa bàn tỉnh Nghệ An bắt đầu phát triển mạnh từ năm 2001 với Nghị quyết 06/2001/NQ-TU ngày 22 tháng 8 năm 2001 của Ban Chấp hành tỉnh Đảng bộ Nghệ An về phát triển công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp và xây dựng làng nghề trên địa bàn tỉnh Nghệ An giai đoạn 2001 - 2010, nhiều ngành nghề tưởng thất truyền đã có cơ hội hồi sinh, nhiều làng nghề tưởng đã mai một được khôi phục; nhiều nghề mới được du nhập trong đó nổi bật nhất là nghề mây tre đan xuất khẩu. Từ chỗ chỉ còn vài chục người làm nghề tại các xã Nghi Phong, Nghi Thái (Nghi Lộc) vào những năm trước năm 2001, đến nay nghề mây tre đan đã phát triển từ các huyện đồng bằng đến các huyện miền núi, miền núi cao của tỉnh Nghệ An, tạo thêm được nhiều việc làm cho người lao động có thu nhập, làm chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp nông thôn góp phần tích cực vào công cuộc xóa đói, giảm nghèo của Đảng. Đã có 38 làng nghề được tỉnh công nhận, hàng chục doanh nghiệp, HTX chuyên doanh sản phẩm mây tre đan được thành lập tạo nên sinh lực mới cho nghề mây tre đan của tỉnh Nghệ An, tạo thêm việc làm cho hàng vạ chế. Để phát triển và hình thành được thương hiệu riêng cho sản phẩm mây tre đan của tỉnh Nghệ An, đòi hỏi phải có sự nghiên cứu để tìm ra những giải pháp phù hợp nhằm phát huy được lợi thế sẵn có, tranh thủ được những thuận lợi của quá trình hội nhập để phát triển hơn nữa nghề sản xuất các sản phẩm mây tre đan xuất khẩu tại các làng nghề trên địa bàn tỉnh Nghệ An. Trên cơ sở thực tế đó đề tài tiến hành nghiên cứu n tỉnh Nghệ An”. Nghiên cứu về làng nghề và phát triển tiểu thủ công nghiệp, ở nước ta đã có một số công trình, đề tài nghiên cứu, tiêu biểu như: + Đề tài “Quy hoạch phát triển ngành nghề thủ công nghiệp phục vụ CNH, HĐH nông thôn Việt Nam” do JICA và Bộ NN&PTNT thực hiện tháng 11 năm 2002. Công trình đã điều tra, nghiên cứu nhiều vấn đề liên quan đến làng nghề thủ công của tất cả 61 tỉnh, thành cả nước (số http://svnckh.com.vn 4
lượng các tỉnh, thành theo năm 2001) chuẩn bị quy hoạch tổng thể và nêu các kiến nghị cụ thể, đề xuất các chương trình hành động để phát triển ngành nghề nông thôn. + Đề tài „‟Tiếp tục đổi mới chính sách và giải pháp đẩy mạnh tiêu thụ sản phẩm của làng nghề truyền thống ở Bắc bộ thời kỳ đến năm 2010” của Viện nghiên cứu Thương mại (Bộ Thương mại) thực hiện năm 2003. + Đề tài “Phát triển thị trường cho làng nghề tiểu thủ công nghiệp vùng đồng bằng Sông Hồng trong giai đoạn hiện nay” của Khoa Kinh tế phát triển (Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh) thực hiện năm 2005. + Sách “Bảo tồn và phát triển các làng nghề trong quá trình CNH”, Nxb. Khoa học xã hội (2001) của TS. Dương Bá Phượng - Về luận án tiến sỹ: + Luận án của Trần Minh Yến (2003) “Phát triển làng nghề truyền thống ở nông thôn Việt Nam trong quá trình CNH, HĐH” + Luận án của Lê Mạnh Hùng (2005) “Định hướng và những giải pháp kinh tế chủ yếu nhằm phát triển các ngành nghề tiểu thủ công nghiệp trong nông thôn tỉnh Hà Tây” + Luận án của Đỗ Quang Dũng (2006) “Phát triển làng nghề trong quá trình CNH, HĐH nông nghiệp nông thôn ở Hà Tây” - Luận văn Thạc Sỹ: + Luận văn của Vũ Thị Hà (2002) “Khôi phục và phát triển làng nghề ở nông thôn vùng đồng bằng Sông Hồng - Thực trạng và giải pháp” + Luận văn của Nguyễn Trọng Tuấn (2006) “nghề truyền thống trên địa bàn Hà Nội trong quá trình hội nhập kinh tế quốc tế”. + Luận văn của Nguyễn Hồng Phong (2008) “Giải pháp phát triển làng nghề trên địa bàn tỉnh Nghệ An” + Luận văn của Nguyễn Văn Trung (2008) “§æi míi chÝnh s¸ch ph¸t triÓn tiÓu, thñ c«ng nghÞªp trong thêi kú c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ (lÊy vÝ dô ë thµnh phè Vinh NghÖ An)” Ở Nghệ An đã có một số đề tài về làng nghề trên địa bàn tỉnh như: + Đề tài: Nghề, làng nghề thủ công truyền thống Nghệ An (1998) do Sở Khoa học, Công nghệ và Môi trường và Hội văn nghệ dân gian tỉnh Nghệ An phối hợp nghiên cứu (PGS. Ninh Viết Giao chủ biên). Đề tài đã phân tích, tìm hiểu lịch sử hình thành và phát triển của nghề thủ công và tình hình phát triển nghề, làng nghề thủ công truyền thống tỉnh nghệ an; giới thiệu một http://svnckh.com.vn 5
số nghề ở một số địa phương, quy trình sản xuất, thực trạng một số nghề, sự phản ánh của văn học dân gian đối với nghề. + Đề tài: Điều tra khảo sát làng nghề truyền thống và tìm giải pháp khôi phục phát triển (2001) do Sở Công nghiệp Nghệ An thực hiện. + Đề án “ Phát triển tiểu thủ công nghiệp và xây dựng làng nghề trên địa bàn tỉnh Nghệ An giai đoạn 2001 – 2005 có tính đến năm 2010 (2001) do Hội đồng Liên minh HTX và Doanh nghiệp ngoài quốc doanh tỉnh Nghệ An thực hiện. Như vậy, trong những năm gần đây chưa có công trình nghiên cứu nào có tính hệ thống nghiên cứu một cách khoa học về một lĩnh vực sản xuất của một loại làng nghề cụ thể nào, đặc biệt là làng nghề sản xuất các sản phẩm mây tre đan xuất khẩu trên địa bàn tỉnh Nghệ An. Vì vậy, đề tài này nghiên cứu, nhằm tiếp tục làm rõ một số vấn đề lý luận về làng nghề, và thực trạng năng lực cạnh tranh trong sản xuất sản phẩm mây tre đan xuất khẩu trong các làng nghề mây tre đan trên địa bàn tỉnh Nghệ An; với mong muốn đề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh trong sản xuất sản phẩm mây tre đan xuất khẩu ở các làng nghề trên địa bàn tỉnh Nghệ An trong thời gian đến. a/ Đối tượng nghiên cứu - . b/ Phạm vi nghiên cứu Sản xuất các sản phẩm mây tre đan trong các làng nghề trên địa bàn tỉnh Nghệ An, giai đoạn 2005 – 2009. - - http://svnckh.com.vn 6
- - - Làm tài liệu tham khảo cho việc nghiên cứu về các làng nghề; tài liệu cho các doanh nghiệp trong các làng nghề để tiếp tục phát triển sản xuất kinh doanh có hiệu qu ả; tài liệu cho giảng viên, sinh viên khi nghiên cứu về hoạt động sản xuất, xuất nhập khẩu. TRANH 2005 - 2009 NHỮNG KIẾN NGHỊ Chƣơng 1 I. MỘT SỐ LÝ LUẬN CƠ BẢN VỀ LÀNG NGHỀ http://svnckh.com.vn 7
1. Quan niệm và tiêu chí về làng nghề * Quan niệm về làng nghề Từ trước đến nay có nhiều quan niệm về làng nghề. Có quan niệm cho rằng: làng nghề là nơi mà hầu hết mọi người trong làng đều làm nghề và lấy nó làm nghề sinh sống chủ yếu. Với quan niệm này thì làng nghề hiện không có nhiều. Có quan niệm cho rằng: làng nghề là làng có làm nghề thủ công nhưng không nhất thiết tất cả dân làng đều làm nghề. Với quan niệm này, rất khó xác định thế nào là làng nghề, bởi vì hầu như ở các làng, xã ở nước ta đều có nghề thủ công như nghề: rèn, đan lát, nghề mộc, nghề chạm khảm... GS Trần Quốc Vượng quan niệm: “làng nghề là làng ấy tuy vẫn trồng trọt theo lối tiểu nông và chăn nuôi nhỏ, cũng có một số nghề phụ khác, song đã nổi trội một số nghề cổ truyền tinh xảo với một tầng lớp thợ thủ công chuyên nghiệp hay bán chuyên nghiệp, có phường, có ông trùm, có phó cả,... cùng một số thợ và phó nhỏ đã chuyên tâm, có quy trình công nghệ nhất định “sinh ư nghệ, tử ư nghệ”, “nhất nghệ tinh, nhất thân vinh”, sống chủ yếu được bằng nghề đó và sản xuất ra các mặt hàng thủ công [23, tr.27]. Tuy nhiên quan niệm này chưa phù hợp với làng nghề mới. Một số nhà nghiên cứu khác lại đưa ra quan niệm làng nghề gắn với tiêu chí cụ thể về lao động, thu nhập...Từ một số quan niệm cho thấy thuật ngữ làng nghề gồm 2 yếu tố làng và nghề. Làng là một tổ chức ở nông thôn nước ta, là sản phẩm tự nhiên phát sinh từ quá trình định cư và cộng cư của con người, ở đó họ sống, làm việc, quan hệ, vui chơi, thể hiện mối ứng xử văn hoá với thiên nhiên,xã hội và bản thân họ. Về cơ bản, cơ cấu làng được biểu hiện dưới hình thức: - Tổ chức theo khu đất cư trú; theo hình thức này làng được chia thành nhiều xóm. Các xóm thường cách nhau, mỗi xóm sinh hoạt riêng; xóm phân thành nhiều ngõ, ngõ có một hay nhiều nhà... - Tổ chức theo huyết thống, dòng họ. Dòng họ có vị trí quan trọng trong làng; có làng nhiều dòng họ và có làng chỉ có một dòng họ. - Tổ chức theo nghề nghiệp, sở thích và sự tự nguyện như phe (một tổ chức tự quản dưới hình thức câu lạc bộ), hội (hiếu hỷ, mua bán, luyện võ, tập chèo, đấu vật...), phường nghề (mộc, nề, sơn, thêu, chèo, múa rối...) - Tổ chức theo cơ cấu hành chính. Làng có khi gọi là xã, có khi gọi là thôn; dưới thôn có xóm http://svnckh.com.vn 8
Làng giữa các miền cũng có những nét khác nhau. Làng Bắc bộ hình thành từ lâu đời, có cơ cấu tổ chức chặt chẽ, ổn định, khép kín, bền vững trên cơ sở liên kết nhiều hình thức tổ chức. mỗi hình thức tổ chức có ảnh hưởng gần như đến từng thành viên, đặc biệt là lệ tộc, lệ là ng. Người dân sống gắn bó chặt chẽ với xóm làng, họ tộc, gia đình, làng nước. Càng về phía nam làng nghề càng năng động, bớt những lệ làng. Nghề trước tiên được hiểu là nghề thủ công, cụ thể như: nghề dệt vải, nghề đúc đồng, nghề khảm trai, nghề gốm sứ... Lúc đầu nghề chỉ làm phụ trong các gia đình nông thôn, chủ yếu lúc nông nhàn. Nhưng dần dần số người làm nghề thủ công càng nhiều, tách rời khỏi nông nghiệp và họ sinh sống chính bằng thu nhập từ nghề đó ngay tại làng quê. Ngày nay, ngoài nghề thủ công trên, các hoạt động cung ứng dịnh vụ ở nông thôn cũng được xếp vào nghề và người ta gọi chung là ngành nghề phi nông nghiệp. Ngành nghề phi nông nghiệp còn được gọi là ngành nghề nông thôn “Ngành nghề nông thôn là những hoạt động kinh tế phi nông nghiệp, bao gồm công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp và các hoạt động dịch vụ phục vụ cho sản xuất và đời sống” [12, tr26]. Như vậy, có thể quan niệm rằng làng nghề là một cụm dân cư như làng, thôn ấp, bản, .....(gọi chung là làng) có sản xuất kinh doanh ngành nghề nôn g thôn mà số hộ làm nghề và thu nhập từ các nghề đó chiếm tỷ trọng cao. * Tiêu chí về làng nghề Có một số tiêu chí để xác định làng nghề, người ta thường dùng nhất là tiêu chí về thu nhập và lao động. Về lao động, người ta dùng tỷ lệ lao động (hay số hộ) làm nghề so với tổng số lao động (hay số hộ) của làng. Theo Thông tư số 116/2006/TT-BNN của Bộ nông nghiệp và phát triển nông thôn quy định làng nghề phải có tối thiểu 30% tổng số hộ trên địa bàn tham gia các hoạt động ngành nghề nông thôn”... Về thu nhập: người ta dùng tỷ lệ thu nhập do nghề đưa lại so với thu nhập chung của làng phải trên 50% Ngoài ra tuỳ theo nghề cụ thể có thể xem xét thêm một số tiêu chí khác cho phù hợp. Đặc biệt là đối với các nghề mà pháp luật không khuyến khích, các nghề phải đảm bảo môi trường theo quy định của Luật Bảo vệ môi trường. * Phân loại làng nghề http://svnckh.com.vn 9
Có nhiều cách phân loại làng nghề khác nhau tuỳ theo mục đích nghiên cứu; tuy nhiên tập trung một số loại chủ yếu: - Theo lịch sử hình thành và phát triển của làng nghề, người ta chia làng nghề thành làng nghề truyền thống và làng nghề mới. Đây là cách phân loại phổ biến và hay dùng nhất. Làng nghề truyền thống xuất hiện có thời gian trên 50 năm, tạo ra những sản phẩm mang bản sắc văn hoá dân tộc, nghề gắn với tên tuổi của của một hay nhiều nghệ nhân hoặc tên tuổi của làng nghề. - Theo số lượng nghề của làng người ta chia làng nghề thành làng một nghề và làng nhiều nghề - Theo ngành nghề, người ta chia làng nghề thành làng nghề chế biến lượng thực, làng nghề gốm sứ, làng nghề rèn, làng nghề mộc, làng nghề dệt, làng nghề ươm tơ... - Các làng nghề tạo ra khối lượng hàng hoá phong phú, đa dạng phục vụ cho nhu cầu sản xuất, tiêu dùng trong nước và xuất khẩu. - Các làng nghề góp phần thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp nông thôn theo hướng công nghiệp hoá, hiện đại hoá. Thực tế các làng nghề đã có vai trò tích cực góp phần tăng tỷ trọng công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp, dịch vụ, thu hẹp tỷ trọng nông nghiệp, chuyển lao động từ sản xuất nông nghiệp có thu nhập thấp sang ngành nghề phi nông nghiệp có thu nhập cao hơn. Sự phát triển này đã làm thay đổi cơ cấu kinh tế nông thôn từ đó đã tạo ra nền kinh tế đa dạng ở nông thôn, không chỉ có nông nghiệp thuần nhất mà còn có các ngành tiểu thủ công nghiệp, thương mại, dịch vụ. Sự phát triển lan toả của làng nghề đã mở rộng quy mô địa bàn sản xuất, thu hút nhiều lao động. Cơ cấu kinh tế ở nhiều làng nghề đạt: công nghiệp, dịch vụ 60 – 80%, nông nghiệp 20 – 40%. Theo tính toán của các chuyên gia kinh tế, cơ cấu lao động nông thôn theo tỷ lệ 30 – 40 – 30 là hợp lý (30% làm nông nghiệp, 40% làm công nghiệp và 30% làm dịch vụ). Để đạt được cơ cấu này thì cần phải đẩy mạnh phát triển làng nghề để tạo việc làm tại chỗ là rất cần thiết. - Làng nghề góp phần giải quyết việc làm cho lao động nông thôn, tạo bình đẳng về thu nhập cho phụ nữ. Dân số nước ta hiện nay khoảng 86 triệu người đứng thứ 13 trên thế giới. mật độ dân số là 254người/km2, cao gần gấp đôi so với Trung Quốc (136người/km2, gấp trên 10 lần so với các nước phát triển). Theo Liên hiệp quốc để cuộc sống thuận lợi, mật độ bình quân chỉ nên có từ 35 – 40 người/km2; như vậy mật độ dân số của nước ta gấp khoảng 6 – 7 lần tỷ lệ này [10]. Lao động nông nghiệp của nước ta chiếm khoảng 60% dân số [24], tỷ lệ thất nghiệp cao http://svnckh.com.vn 10
(6,5%) [3]. Đất canh tác bình quân đầu người thấp (800m2/người), ở miền Bắc chỉ còn khoảng 500m2/người. Hầu hết các vùng quê đều dư thừa lao động, có nơi dư thừa từ 27 – 40% [18]. Mặt khác, quá trình CNH diện tích đất nông nghiệp bị thu hồi nhiều (bình quân mỗi năm cả nước mất khoảng 50.000 ha đất nông nghiệp cho các nhu cầu phi nông nghiệp). Những vấn đề trên dẫn đến đời sống của nông dân nghèo, khoảng cách chênh lệch nông thôn và thành thị có xu hướng gia tăng. Vì vậy, vấn đề tạo việc làm cho lao động nông thôn, nông dân nói riêng là mối quan tâm hàng đầu trong chiến lược phát triển kinh tế - xã hội của nước ta. Phát triển làng nghề còn có ý nghĩa khác là góp phần tạo ra bình đẳng cho phụ nữ. Phụ nữ nước ta chiếm 49% lực lượng lao động, nhưng chỉ có 26% là có công việc chính trong lĩnh vực làm công ăn lương. Phát triển ngành nghề nông thôn đã thu hút được số lượng lớn phụ nữ với thu nhập ổn định, góp phần nâng cao vị thế của phụ nữ [13, tr62] - Phát triển làng nghề góp phần nâng cao đời sống vật chất, tinh thần cho nhân dân và xây dựng nông thôn mới. Góp phần thu hút nguồn vốn nhàn rỗi và tận dụng nguồn lực trong nhân dân. - Làng nghề phát triển thúc đẩy phát triển kết cấu hạ tầng, thay đổi bộ mặt nông thôn; góp phần quan trọng bảo tồn và gìn giữ bản sắc văn hoá dân tộc và phát triển du lịch. II. MỘT SỐ VẤN ĐỀ CƠ BẢN VỀ CẠNH TRANH 1. N¨ng lùc c¹nh tranh, ph-¬ng ph¸p vµ tiªu chÝ ®¸nh gi¸ n¨ng lùc c¹nh tranh 1.1. C¸c quan niÖm vÒ n¨ng lùc c¹nh tranh C¸c häc thuyÕt kinh tÕ thÞ tr-êng, dï lµ tr-êng ph¸i nµo ®Òu thõa nhËn r»ng: c¹nh tranh chØ xuÊt hiÖn vµ tån t¹i trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng, n¬i mµ cung - cÇu vµ gi¸ c¶ hµng ho¸ lµ nh÷ng nh©n tè c¬ b¶n cña c¬ chÕ thÞ tr-êng, c¹nh tranh lµ linh hån sèng cña thÞ tr-êng. C¹nh tranh lµ mét hiÖn t-îng kinh tÕ x· héi phøc t¹p, do c¸ch tiÕp cËn kh¸c nhau nªn cã c¸c quan niÖm kh¸c nhau vÒ c¹nh tranh. a) Kh¸i niÖm c¹nh tranh - Theo §¹i tõ ®iÓn tiÕng ViÖt: C¹nh tranh lµ sù tranh ®ua gi÷a nh÷ng c¸ nh©n vµ tËp tÓ cã chøc n¨ng nh- nhau nh»m giµnh phÇn h¬n, phÇn th¾ng vÒ m×nh. N¨ng lùc c¹nh tranh lµ kh¶ n¨ng giµnh th¾ng lîi trong cuéc c¹nh tranh cña nh÷ng hµng ho¸ cïng lo¹i trªn cïng mét thÞ tr-êng tiªu thô [25, tr.1172]. - Theo tõ ®iÓn thuËt ng÷ kinh tÕ häc: C¹nh tranh lµ sù ®Êu tranh ®èi lËp gi÷a c¸c c¸ nh©n, tËp ®oµn hay quèc gia. C¹nh tranh n¶y sinh khi hai bªn hay nhiÒu bªn cè g¾ng giµnh lÊy thø mµ kh«ng ph¶i ai còng cã thÓ giµnh ®-îc [26, tr .42]. http://svnckh.com.vn 11
- Trong ®¹i tõ ®iÓn kinh tÕ thÞ tr-êng ®Þnh nghÜa: C¹nh tranh h÷u hiÖu lµ mét ph-¬ng thøc thÝch øng víi thÞ tr-êng cña xÝ nghiÖp, mµ môc ®Ých lµ giµnh ®-îc hiÖu qu¶ ho¹t ®éng thÞ tr-êng lµm cho ng-êi ta t-¬ng ®èi tho¶ m·n nh»m ®¹t ®-îc lîi nhuËn b×nh qu©n võa ®ñ ®Ó cã lîi cho viÖc kinh doanh b×nh th-êng vµ thï lao cho nh÷ng rñi ro trong viÖc ®Çu t-, ®ång thêi ho¹t ®éng cña ®¬n vÞ s¶n xuÊt còng ®¹t ®-îc hiÖu suÊt cao, kh«ng cã hiÖn t-îng d- thõa vÒ kh¶ n¨ng s¶n xuÊt trong mét thêi gian dµi, tÝnh chÊt s¶n phÈm ®¹t tr×nh ®é hîp lý [27, tr .247]. - Tõ ®iÓn Kinh tÕ ChÝnh trÞ häc ®Þnh nghÜa: c¹nh tranh lµ cuéc ®Êu tranh cã tÝnh chÊt ®èi kh¸ng gi÷a nh÷ng ng-êi s¶n xuÊt hµng ho¸ t- nh©n nh»m giµnh c¸c ®iÒu kiÖn cã lîi nhÊt vÒ s¶n xuÊt vµ tiªu thô hµng ho¸. C¹nh tranh lµ lùc l-îng c-ìng bøc bªn ngoµi, buéc nh÷ng ng-êi s¶n xuÊt hµng ho¸ t- nh©n ph¶i t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng trong c¸c xÝ nghiÖp cña hä, ph¶i më réng s¶n xuÊt, t¨ng tÝch luü... [27, tr.23]. - Nhµ kinh tÕ häc A.Marshall cho r»ng: "C¹nh tranh lµ hiÖn t-îng mµ mét ng-êi nµy ganh ®ua víi mét ng-êi kh¸c, ®Æc biÖt lµ khi b¸n hoÆc mua mét thø g× ®ã, ®ång thêi thuËt ng÷ c¹nh tranh g¾n liÒn víi c¸i xÊu, nã ®-îc hiÓu lµ mét phÇn ®¸ng kÓ cña sù Ých kû vµ sù döng d-ng ®èi víi phóc lîi cña nh÷ng ng-êi kh¸c" [28, tr.136]. - PGS. Lª Hång TiÖm: "C¹nh tranh lµ sù ®Êu tranh gi÷a c¸c chñ thÓ s¶n xuÊt kinh doanh nh»m giµnh lÊy nh÷ng ®iÒu kiÖn thuËn lîi nhÊt trong s¶n xuÊt ra s¶n phÈm, trong tiªu thô hµng ho¸, trong ho¹t ®éng dÞch vô ®Ó ®¶m b¶o thùc hiÖn lîi Ých tèt nhÊt cña m×nh" [29, tr.6]. - Trần Sửu, Đại học Ngoại thương: “Cạnh tranh là sự phấn đấu,vươn lên không ngừng để giành vị trí hàng đầu trong một lĩnh vực nào đó bằng cách ứng dụng những tiến bộ khoa học - kỹ thuật tạo ra nhiều lợi thế nhất, tạo ra sản phẩm mới, tạo ra năng suất lao động và hiệu quả nhất” [31, tr.26] - Tr-íc ®©y khi nghiªn cøu vÒ chñ nghÜa t- b¶n C. M¸c ®· ®Ò cËp ®Õn vÊn ®Ò c¹nh tranh cña c¸c nhµ t- b¶n “C¹nh tranh t b¶n chñ nghÜa lµ sù ganh ®ua, sù ®Êu tranh gay g¾t gi÷a c¸c nhµ t b¶n nh»m giµnh giËt nh÷ng ®iÒu kiÖn thuËn lîi trong s¶n xuÊt vµ tiªu thô hµng ho¸ ®Ó thu lîi nhuËn siªu ng¹ch” [30, tr.13,14]. Nh- vËy c¹nh tranh cã thÓ ®-îc hiÓu theo mét nghÜa chung nhÊt ®ã lµ sù ganh ®ua, lµ cuéc ®Êu tranh gay g¾t, quyÕt liÖt gi÷a nh÷ng chñ thÓ kinh doanh víi nhau trªn mét thÞ tr-êng hµng ho¸ cô thÓ nµo ®ã nh»m giµnh giËt kh¸ch hµng vµ thÞ tr-êng, th«ng qua ®ã mµ tiªu thô ®-îc nhiÒu hµng ho¸ vµ thu ®-îc lîi nhuËn cao. b) N¨ng lùc c¹nh tranh cña doanh nghiÖp http://svnckh.com.vn 12
Trong các làng nghề chủ yếu phát triển vẫn dựa vào các đơn vị kinh tế trong làng nghề; bên cạnh đó Làng nghề không phải là một tổ chức pháp nhân nên để đánh giá năng lực cạnh tranh trong sản xuất của các làng nghề mây tre đan chúng ta cơ bản thông qua đánh giá năng lực cạnh tranh của các doanh nghiệp – đơn vị kinh tế trong làng nghề Trong c¸c tµi liÖu hiÖn nay liªn quan ®Õn vÊn ®Ò nµy ch-a cã ®Þnh nghÜa thèng nhÊt vÒ n¨ng lùc c¹nh tranh cña doanh nghiÖp. Tuy nhiªn cã thÓ nªu ra mét sè ®Þnh nghÜa vÒ n¨ng lùc c¹nh tranh cña c¸c doanh nghiÖp nh- sau: - Kh¸i niÖm vÒ n¨ng lùc c¹nh tranh ®-îc nªu ra lÇn ®Çu tiªn ë Mü vµo ®Çu nh÷ng n¨m 1980. theo Aldington Report “Doanh nghiÖp cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh lµ doanh nghiÖp cã thÓ s¶n xuÊt s¶n phÈm vµ dÞch vô víi chÊt l-îng v-ît tréi vµ gi¸ c¶ thÊp h¬n c¸c ®èi thñ c¹nh tranh trong n-íc vµ quèc tÕ. N¨ng lùc c¹nh tranh cña doanh nghiÖp ®ång nghÜa víi viÖc ®¹t ®-îc lîi Ých l©u dµi cña doanh nghiÖp vµ kh¶ n¨ng b¶o ®¶m thu nhËp cho ng-êi lao ®éng vµ chñ doanh nghiÖp” [33, tr .17]. - Theo Fafchamps cho r»ng: N¨ng lùc c¹nh tranh cña doanh nghiÖp lµ kh¶ n¨ng doanh nghiÖp ®ã cã thÓ s¶n xuÊt ra s¶n phÈm víi chi phÝ biÕn ®æi trung b×nh thÊp h¬n gi¸ cña nã trªn thÞ tr-êng, cã nghÜa lµ doanh nghiÖp nµo cã kh¶ n¨ng s¶n xuÊt ra s¶n phÈm cã chÊt l-îng t-¬ng tù nh- s¶n phÈm cña doanh nghiÖp kh¸c, nh-ng víi chi phÝ thÊp h¬n th× ®-îc coi lµ cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh cao [32, tr.24]. - Cßn Markasen (1992) l¹i ®a ra mét kh¸i niÖm: “Mét nhµ s¶n xuÊt lµ c¹nh tranh nÕu nh- nã cã mét møc chi phÝ ®¬n vÞ trung b×nh b»ng hoÆc thÊp h¬n chi phÝ do ®¬n vÞ cña c¸c nhµ c¹nh tranh quèc tÕ” [32, tr.24]. - Theo Philip Lasser cho r»ng: N¨ng lùc c¹nh tranh cña mét c«ng ty trong mét lÜnh vùc ®-îc x¸c ®Þnh b»ng nh÷ng thÕ m¹nh mµ c«ng ty cã hoÆc huy ®éng ®-îc ®Ó cã thÓ c¹nh tranh th¾ng lîi [32, tr.24]. - Theo B¸o c¸o vÒ søc c¹nh tranh (1985) cña DiÔn ®µn kinh tÕ thÕ giíi (WEF) còng chØ ra r»ng: N¨ng lùc c¹nh tranh cña doanh nghiÖp lµ n¨ng lùc vµ c¬ héi trong hoµn c¶nh riªng tr-íc m¾t vµ t-¬ng lai cña doanh nghiÖp cã søc hÊp dÉn vÒ gi¸ c¶ vµ chÊt l-îng h¬n so víi ®èi thñ canh tranh trong vµ ngoµi n-íc ®Ó thiÕt kÕ s¶n xuÊt, tiªu thô hµng ho¸ vµ cung cÊp dÞch vô. §Õn n¨m 1995 WEF l¹i ®Þnh nghÜa “N¨ng lùc c¹nh tranh quèc tÕ cña doanh nghiÖp lµ kh¶ n¨ng cña mét c«ng ty, mét níc trong viÖc s¶n xuÊt ra cña c¶i trªn thÞ trêng thÕ giíi nhiÒu h¬n ®èi thñ c¹nh tranh cña doanh nghiÖp” - Theo mét sè nhµ nghiªn cøu trong n-íc vÒ c¹nh tranh cña doanh nghiÖp: + TS. Vò Träng L©m (2006) cho r»ng: N¨ng lùc c¹nh tranh cña doanh nghiÖp thÓ hiÖn ë kh¶ http://svnckh.com.vn 13
n¨ng t¹o dùng, duy tr×, sö dông vµ s¸ng t¹o míi c¸c lîi thÕ c¹nh tranh cña doanh nghiÖp nh»m ®¸p øng tèt h¬n nhu cÇu kh¸ch hµng vµ ®¹t ®-îc c¸c môc tiªu cña doanh nghiÖp trong m«i tr-êng c¹nh tranh vµ trong n-íc vµ quèc tÕ [34, tr.24-25]. Quan niÖm nµy cho thÊy nÕu doanh nghiÖp cã kh¶ n¨ng duy tr× vµ s¸ng t¹o liªn tôc c¸c lîi thÕ c¹nh tranh cña m×nh, doanh nghiÖp sÏ lu«n ®i tr-íc c¸c ®èi thñ vµ giµnh phÇn th¾ng trong cuéc c¹nh tranh ®Ó ®¹t ®-îc môc ®Ých duy tr× vµ më réng thÞ tr-êng, gia t¨ng lîi nhuËn. + Theo TS.NguyÔn H÷u Th¾ng (2006): N¨ng lùc c¹nh tranh cña doanh nghiÖp lµ kh¶ n¨ng duy tr× vµ n©ng cao lîi thÕ c¹nh tranh trong viÖc tiªu thô s¶n phÈm, më réng m¹ng l-íi tiªu thô, thu hót vµ sö dông cã hiÖu qu¶ c¸c yÕu tè s¶n xuÊt nh»m ®¹t lîi Ých kinh tÕ cao vµ bÒn v÷ng [33, tr .19]. HiÖn vÉn cßn tån t¹i nhiÒu quan niÖm kh¸c nhau vÒ n¨ng lùc c¹nh tranh (nhiÒu tµi liÖu gäi lµ søc c¹nh tranh hay kh¶ n¨ng c¹nh tranh) cña doanh nghiÖp. Cã quan ®iÓm g¾n n¨ng lùc c¹nh tranh víi -u thÕ cña s¶n phÈm mµ doanh nghiÖp ®-a ra thÞ tr-êng. Cã quan niÖm l¹i g¾n n¨ng lùc c¹nh tranh cña doanh nghiÖp theo thÞ phÇn mµ nã chiÕm gi÷, cã ng-êi l¹i ®ång nghÜa n¨ng lùc c¹nh tranh víi hiÖu qu¶ cña s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp. Tuy nhiªn nÕu n¨ng lùc c¹nh tranh chØ lµ thùc lùc vµ lîi thÕ cña b¶n th©n doanh nghiÖp th× ch-a ®ñ bëi v× doanh nghiÖp c¹nh tranh cã th¾ng lîi hay kh«ng l¹i bÞ t¸c ®éng cña rÊt nhiÒu nh©n tè, trong ®ã cã sù t¸c ®éng cña ngo¹i lùc, cña sù vay m-în t¹m thêi ®Ó duy tr× vÞ trÝ cña nã trªn thÞ tr-êng b»ng rÊt nhiÒu c¸ch kh¸c nhau. Trong thùc tÕ cã nhiÒu doanh nghiÖp thùc lùc rÊt nhá nh-ng vÉn duy tr× ®-îc vÞ trÝ cña nã trªn thÞ tr-êng so víi c¸c ®èi thñ c¹nh tranh kh¸c. Do vËy, nÕu chØ hiÓu n¨ng lùc c¹nh tranh cña doanh nghiÖp lµ thùc lùc vµ lîi thÕ cña doanh nghiÖp sÏ lµm gi¶m nh÷ng suy nghÜ s¸ng t¹o, d¸m nghÜ d¸m lµm, d¸m huy ®éng thùc lùc hoÆc nh÷ng lîi thÕ cña doanh nghiÖp kh¸c vµo viÖc duy tr× vÞ trÝ cña doanh nghiÖp trªn thÞ tr-êng. Theo quan ®iÓm cña b¶n th©n t«i th× hiÓu n¨ng lùc c¹nh tranh trong s¶n xuÊt s¶n phÈm m©y tre ®an cña c¸c doanh nghiÖp trong c¸c lµng nghÒ m©y tre ®an th× quan ®iÓm cña tác giả Trần Sửu (2006) là phù hợp: Năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp là khả năng doanh nghiệp tạo ra được lợi thế cạnh tranh, có khả năng tạo ra năng suất và chất lượng cao hơn đối thủ cạnh tranh, chiếm lĩnh thị phần lớn, tạo ra thu nhập cao và phát triển bền vững” [31, tr.27]. Quan niÖm nµy ®· phÇn nµo bao qu¸t ®-îc môc ®Ých vµ chiÕn l-îc trong qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña doanh nghiÖp g¾n víi qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña lµng nghÒ. Tuy nhiªn nÕu hiÓu c¹nh tranh lµ cuéc ®Êu tranh gay g¾t vµ quyÕt liÖt cña c¸c chñ thÓ kinh doanh trªn thÞ tr-êng th× chØ cã c¹nh tranh gi÷a c¸c c¸ nh©n, c¸c doanh nghiÖp vµ c¹nh tranh gi÷a c¸c nÒn kinh tÕ, th«ng qua c¹nh tranh hµng ho¸. Trong qu¸ tr×nh c¸c chñ thÓ c¹nh tranh víi http://svnckh.com.vn 14
nhau, ®Ó giµnh ®-îc lîi thÕ vÒ m×nh, c¸c chñ thÓ ph¶i ¸p dông tæng hîp nhiÒu biÖn ph¸p nh»m duy tr× vµ ph¸t triÓn vÞ thÕ cña m×nh trªn thÞ tr-êng. C¸c biÖn ph¸p nµy thÓ hiÖn mét søc m¹nh nµo ®ã, mét kh¶ n¨ng nµo ®ã hoÆc mét n¨ng lùc nµo ®ã cña chñ thÓ, ®-îc gäi lµ lµ n¨ng lùc c¹nh tranh cña chñ thÓ ®ã. 1.2. Mét sè tiªu chÝ ®¸nh gi¸ n¨ng lùc c¹nh tranh cña doanh nghiÖp trong c¸c lµng nghÒ N¨ng lùc c¹nh tranh cña doanh nghiÖp lµ ph¹m trï tæng thÓ thÓ hiÖn søc m¹nh vµ -u thÕ t-¬ng ®èi cña doanh nghiÖp so víi ®èi thñ trong c¹nh tranh. Doanh nghiÖp cã thÓ cã lîi thÕ vÒ mÆt nµy nh-ng l¹i cã bÊt lîi ë mÆt kh¸c. Do ®ã, ph©n tÝch kh¶ n¨ng c¹nh tranh ®ßi hái ph¶i cã quan ®iÓm toµn diÖn, ®¸nh gi¸ dùa trªn nhiÒu tiªu chÝ kh¸c nhau. - Møc ®é ®æi míi cña doanh nghiÖp Lµ viÖc hoµn chØnh vµ triÓn khai mét s¸ng chÕ kü thuËt hay s¶n phÈm sö dông ®-îc. §æi míi lµ mét c«ng cô quan träng ®Ó c¶i thiÖn kÕt qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh. §æi míi lµ tiªu chÝ quan träng ®Ó ®¸nh gi¸ n¨ng lùc c¹nh tranh cña doanh nghiÖp. NÕu ®æi míi thµnh c«ng, doanh nghiÖp sÏ t¹o ra nh÷ng ®iÓm ®éc ®¸o mµ c¸c ®èi thñ kh¸c kh«ng cã. ChÝnh tÝnh ®éc ®¸o ®ã t¹o sù næi tréi cho s¶n phÈm, dÞch vô cña doanh nghiÖp tõ ®ã n©ng cao tÝnh c¹nh tranh cña doanh nghiÖp. - N¨ng lùc s¶n xuÊt cña doanh nghiÖp N¨ng lùc s¶n xuÊt lµ kÕt qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh tèi ®a mµ doanh nghiÖp cã thÓ ®¹t ®-îc trong thêi gian ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh nhÊt ®Þnh, phï hîp víi nh÷ng ®iÒu kiÖn vµ nhiÖm vô s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp. KÕt qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh tèi ®a biÓu hiÖn b»ng khèi l-îng s¶n phÈm hµng ho¸ tèi ®a ph¶n ¸nh kh¶ n¨ng cao nhÊt mµ doanh nghiÖp cã thÓ ®¹t ®-îc trong ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh nhÊt ®Þnh nhê sö dông cã hiÖu qu¶ nhÊt tµi s¶n cè ®Þnh vµ lao ®éng hiÖn cã víi nh÷ng tiÕn bé khoa häc kü thuËt, ¸p dông nh÷ng quy tr×nh c«ng nghÖ tiªn tiÕn vµo s¶n xuÊt vµ tæ chøc lao ®éng khoa häc, phï hîp víi nh÷ng ®iÒu kiÖn vµ nhiÖm vô kinh doanh cña tõng doanh nghiÖp. C¸c yÕu tè h×nh thµnh n¨ng lùc s¶n xuÊt doanh nghiÖp [35, tr.97,98]: + YÕu tè lao ®éng + YÕu tè vËt chÊt kü thuËt cña s¶n xuÊt + YÕu tè tæ chøc kü thuËt cña s¶n xuÊt. §©y lµ chØ tiªu quan träng ®Ó ®¸nh gi¸ n¨ng lùc c¹nh tranh, chØ tiªu nµy cµng cao cµng thÓ http://svnckh.com.vn 15
hiÖn n¨ng lùc c¹nh tranh cao cña doanh nghiÖp. - N¨ng lùc tµi chÝnh, kÕ to¸n cña doanh nghiÖp Kh¶ n¨ng tµi chÝnh cña doanh nghiÖp thÓ hiÖn ë quy m« vèn: vèn cè ®Þnh, vèn l-u ®éng vµ c¸c vèn chuyªn dïng kh¸c. Ho¹t ®éng tµi chÝnh cña doanh nghiÖp ®ãng vai trß quan träng trong trong ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh vµ cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh trong viÖc h×nh thµnh, tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña doanh nghiÖp. NhiÖm vô c¬ b¶n cña ph©n tÝch tµi chÝnh doanh nghiÖp lµ [35, tr.312,313]: + Ph©n tÝch kh¸i qu¸t t×nh h×nh tµi chÝnh cña doanh nghiÖp + Ph©n tÝch møc ®é ®¶m b¶o nguån vèn l-u ®éng cho viÖc dù tr÷ tµi s¶n l-u ®éng thùc tÕ cña doanh nghiÖp + Ph©n tÝch t×nh h×nh vµ kh¶ n¨ng thanh to¸n cña doanh nghiÖp + Ph©n tÝch hiÖu qu¶ sö dông vèn cña doanh nghiÖp + Ph©n tÝch kh¶ n¨ng sinh lêi cña vèn + Ph©n tÝch tèc ®é chu chuyÓn cña vèn l-u ®éng Nh- vËy, n¨ng lùc tµi chÝnh ph¶n ¸nh søc m¹nh kinh tÕ cña doanh nghiÖp, lµ yªu cÇu ®Çu tiªn, b¾t buéc ph¶i cã nÕu muèn doanh nghiÖp thµnh c«ng trong kinh doanh vµ n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh. - Tr×nh ®é vµ n¨ng lùc tæ chøc, qu¶n lý doanh nghiÖp N¨ng lùc tæ chøc qu¶n lý doanh nghiÖp ®-îc coi lµ yÕu tè cã tÝnh quyÕt ®Þnh sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña doanh nghiÖp nãi chung còng nh- n¨ng lùc c¹nh tranh cña doanh nghiÖp nãi riªng. Tr×nh ®é tæ chøc, qu¶n lý doanh nghiÖp ®-îc thÓ hiÖn ë c¸c néi dung sau [33, tr.33]: + Tr×nh ®é cña ®éi ngò c¸n bé qu¶n lý: ®-îc ®¸nh gi¸ b»ng nh÷ng kiÕn thøc cÇn thiÕt ®Ó qu¶n lý vµ ®iÒu hµnh, thùc hiÖn c¸c c«ng viÖc ®èi néi vµ ®èi ngo¹i cña doanh nghiÖp. Tr×nh ®é cña ®éi ngò nµy kh«ng chØ ®¬n thuÇn lµ tr×nh ®é häc vÊn mµ cßn thÓ hiÖn nh÷ng kiÕn thøc réng lín vµ phøc t¹p thuéc nhiÒu lÜnh vùc liªn quan ®Õn ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp, tõ ph¸p luËt, thÞ tr-êng, ngµnh hµng...®Õn kiÕn thøc x· héi, nh©n v¨n. Tr×nh ®é, n¨ng lùc cña c¸n bé qu¶n lý t¸c ®éng trùc tiÕp vµ toµn diÖn tíi n¨ng lùc c¹nh tranh cña doanh nghiÖp thÓ hiÖn qua viÖc ho¹ch ®Þnh vµ thùc hiÖn chiÕn l-îc, lùa chän ph-¬ng ph¸p qu¶n lý, t¹o ®éng lùc trong doanh nghiÖp... + Tr×nh ®é tæ chøc, qu¶n lý cña doanh nghiÖp thÓ hiÖn ë viÖc s¾p x Õp, bè trÝ c¬ cÊu tæ chøc bé m¸y qu¶n lý vµ ph©n ®Þnh râ chøc n¨ng, nhiÖm vô cña c¸c bé phËn. ViÖc h×nh thµnh tæ http://svnckh.com.vn 16
chøc bé m¸y qu¶n lý doanh nghiÖp theo h-íng tinh, gän, nhÑ vµ hiÖu lùc cao, cã ý nghÜa quan träng kh«ng chØ b¶o ®¶m hiÖu qu¶ qu¶n lý, ra quyÕt ®Þnh nhanh chãng, chÝnh x¸c mµ cßn lµm gi¶m t-¬ng ®èi chi phÝ qu¶n lý cña doanh nghiÖp, nhê ®ã mµ n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña doanh nghiÖp. + Tr×nh ®é n¨ng lùc qu¶n lý cña doanh nghiÖp cßn ®-îc ®¸nh gi¸ th«ng qua viÖc ho¹ch ®Þnh chiÕn l-îc kinh doanh, lËp kÕ ho¹ch, ®iÒu hµnh t¸c nghiÖp ... ®iÒu nµy cã ý nghÜa lín trong viÖc n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp trong ng¾n h¹n vµ dµi h¹n vµ do ®ã cã t¸c ®éng m¹nh tíi viÖc n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña doanh nghiÖp - Kh¶ n¨ng duy tr× vµ më réng thÞ phÇn cña doanh nghiÖp Lµ tû träng cña mét doanh nghiÖp c¸ biÖt trong tæng møc tiªu thô hay s¶n l-îng cña mét thÞ tr-êng. §©y lµ chØ tiªu tæng hîp ph¶n ¸nh møc ®é tËp trung ho¸ ng-êi b¸n trong mét thÞ tr-êng. NÕu doanh nghiÖp cã thÞ phÇn lín h¬n c¸c doanh nghiÖp kh¸c th× cã nghÜa lµ n¨ng lùc c¹nh tranh cña cña doanh nghiÖp ®ã lín h¬n. Trong tr-êng hîp kh«ng tÝnh ®-îc thÞ phÇn vµ tèc ®é t¨ng tr-ëng thÞ phÇn th× ng-êi ta cã thÓ sö dông chØ tiªu tèc ®é t¨ng tr-ëng doanh thu ®Ó thay thÕ. ChØ tiªu nµy ph¶n ¸nh sù thay ®æi ®Çu ra cña doanh nghiÖp theo thêi gian. - Kh¶ n¨ng ®¸p øng yªu cÇu cña kh¸ch hµng ®èi víi s¶n phÈm, dÞch vô cña doanh nghiÖp Muèn cã n¨ng lùc c¹nh tranh cao h¬n doanh nghiÖp cÇn x¸c ®Þnh vµ thâa m·n tèt h¬n nhu cÇu kh¸ch hµng so víi ®èi thñ c¹nh tranh. V× vËy kh¶ n¨ng ®¸p øng nhu cÇu cña kh¸ch hµng lµ tiªu chÝ kh«ng thÓ thiÕu khi ®¸nh gi¸ kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña doanh nghiÖp trong héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. Kh¶ n¨ng cung cÊp cho kh¸ch hµng ®óng hµng ho¸, dÞch vô mµ hä cÇn, ®óng vµo thêi ®iÓm mµ hä mong muèn. Cung cÊp cho kh¸ch hµng nh÷ng s¶n phÈm chÊt l-îng cao h¬n, tÝnh n¨ng -u viÖt h¬n so víi c¸c s¶n phÈm hiÖn cã trªn thÞ tr-êng víi møc gi¸ chÊp nhËn ®-îc vµ ®¶m b¶o vÒ mÆt thêi gian. Sù hoµn h¶o cña c¸c dÞch vô tr-íc, trong vµ sau b¸n hµng ®ang ngµy cµng trë thµnh nh©n tè quan träng thu hót sù trë l¹i cña kh¸ch hµng, t¨ng uy tÝn vµ søc c¹nh tranh cho doanh nghiÖp. - ChÊt l-îng, gi¸ c¶ s¶n phÈm cña doanh nghiÖp Lµ phÈm chÊt, c¸c tham sè kü thuËt hoÆc nh÷ng ®Æc tÝnh cña s¶n phÈm ®ang l-u hµnh vµ hiÖu qu¶ doanh nghiÖp thu ®-îc tõ viÖc ph¸t triÓn s¶n phÈm míi. NÕu chÊt l-îng s¶n phÈm kÐm h¬n th× gi¸ b¸n thÊp h¬n, lµm cho gi¸ trÞ s¶n l-îng hµng ho¸ cña doanh nghiÖp sÏ bÞ gi¶m vµ do vËy còng lµm cho doanh thu cña doanh nghiÖp còng bÞ gi¶m xuèng. Khi cã sù kh¸c biÖt vÒ chÊt l-îng th× gi¸ c¶ lu«n ®-îc ®Æt trong sù so s¸nh víi lîi Ých do hµng hãa mang l¹i [35, tr.74]. - N¨ng lùc Marketing vµ dÞch vô kh¸ch hµng cña doanh nghiÖp http://svnckh.com.vn 17
Lµ mét qu¸ tr×nh qu¶n lý mang tÝnh x· héi, nhê ®ã mµ c¸c c¸ nh©n vµ tËp thÓ cã thÓ cã ®-îc nh÷ng g× hä cÇn vµ mong muèn th«ng qua viÖc t¹o ra, chµo b¸n vµ trao ®æi nh÷ng s¶n phÈm cã gi¸ trÞ víi nh÷ng ng-êi kh¸c. Kh¶ n¨ng marketing t¸c ®éng trùc tiÕp tíi s¶n xuÊt vµ tiªu thô s¶n phÈm, ®¸p øng nhu cÇu cña kh¸ch hµng, gãp phÇn lµm t¨ng doanh thu, t¨ng thÞ phÇn tiªu thô s¶n phÈm, t¨ng thanh thÕ cña doanh nghiÖp, lµ nh©n tè quan träng ®Ó ®¸nh gi¸ n¨ng lùc c¹nh tranh cña doanh nghiÖp. 1.3. Ph-¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ n¨ng lùc c¹nh tranh doanh nghiÖp Nghiªn cøu ®-îc b¾t ®Çu víi viÖc x¸c ®Þnh làng nghÒ s¶n xuÊt cã tiÒm n¨ng t¨ng tr-ëng tèt, ®Æc biÖt lµ cã tiÒm n¨ng xuÊt khÈu cao. §Ó x¸c ®Þnh nh÷ng ngµnh cã tiÒm n¨ng t¨ng tr-ëng, t¸c gi¶ ®· sö dông ph©n tÝch tæng hîp sè liÖu thèng kª víi tµi liÖu liªn quan cña c¸c së, ban, ngµnh, kÕt hîp víi ph-¬ng ph¸p ma trËn Michael Porter. §©y lµ ph-¬ng ph¸p do M. Porter ®-a ra n¨m 1970 trong t×nh huèng mét doanh nghiÖp cÇn c©n nh¾c hai lo¹i gi¶i ph¸p c¹nh tranh. Mét mÆt cã thÓ lùa chän quy m« s¶n xuÊt lín hoÆc nhá; mét mÆt cã thÓ lùa chän møc ®é c«ng nghÖ s¶n xuÊt cao (t¹o ra s¶n phÈm cã chÊt l-îng tèt h¬n c¸c ®èi thñ ë c¸c tÝnh c¸ biÖt cao cña s¶n phÈm) hoÆc møc ®é c«ng nghÖ võa ph¶i t¹o ra s¶n phÈm t-¬ng ®-¬ng hoÆc nhØnh h¬n mét chót nh-ng cã gi¸ thµnh h¹ h¬n h¼n so víi ®èi thñ. S¬ ®å 1.1: Ma trËn Porter ChÊt l-îng s¶n phÈm Võa ph¶i (gi¸ h¹) Cao (TÝnh c¸ biÖt) Quy m« s¶n xuÊt 1) C¹nh tranh b»ng quy m« 2) C¹nh tranh b»ng quy m« Lín vµ gi¸ h¹ vµ tÝnh c¸ biÖt 3) C¹nh tranh b»ng gi¸ c¶ 4) C¹nh tranh b»ng c«ng Nhá c¸ biÖt nghÖ (tÝnh c¸ biÖt) Nguån gèc cña lîi thÕ so s¸nh cña mét ®Þa ph-¬ng b¾t nguån tõ viÖc chuyªn m«n hãa vµo nh÷ng s¶n phÈm cã lîi thÕ so s¸nh vÒ c¸c ®iÒu kiÖn cung cÊp ®Çu vµo nh- vÒ vèn, lao ®éng, ®Êt ®ai vµ tµi nguyªn thiªn nhiªn. Tuy nhiªn trong bèi c¶nh hiÖn nay do tiÕn bé cña kü thuËt - c«ng nghÖ s¶n xuÊt vµ ®æi míi trong c¸c doanh nghiÖp, lîi thÕ c¹nh tranh cña mét ®Þa ph-¬ng cßn phô thuéc vµo n¨ng lùc c¹nh tranh cña doanh nghiÖp ®ãng trªn ®Þa bµn. Lý thuyÕt míi vÒ lîi thÕ c¹nh tranh cña ®Þa ph-¬ng ®· kÕt hîp lý thuyÕt vÒ n¨ng lùc c¹nh tranh cña c«ng ty víi chuyªn m«n hãa theo ngµnh cña ®Þa http://svnckh.com.vn 18
ph-¬ng vµ ®-îc Micheal Porter ®-a ra trong m« h×nh vÒ c¸c nh©n tè quyÕt ®Þnh lîi thÕ c¹nh tranh: Thø nhÊt, lµ c¸c nh©n tè s¶n xuÊt, vÞ trÝ cña ®Þa ph-¬ng vÒ c¸c nh©n tè ®Çu vµo cÇn thiÕt ®Ó c¹nh tranh trong mét ngµnh nh- ®iÒu kiÖn tµi nguyªn thiªn nhiªn, ®Êt ®ai, lao ®éng, vèn, c¬ së h¹ tÇng. Thø hai, lµ ®iÒu kiÖn thÞ tr-êng ®Þa ph-¬ng, c¸c doanh nghiÖp sÏ t¹o ra ®-îc lîi thÕ c¹nh tranh trªn thÞ tr-êng quèc tÕ nÕu nh- nhu cÇu ®Þa ph-¬ng vÒ c¸c s¶n phÈm vµ dÞch vô rÊt kh¾t khe. Thø ba, lµ ngµnh c«ng nghiÖp bæ trî cã vai trß quan träng ®èi víi c¸c ngµnh c«ng nghiÖp cã tÝnh c¹nh tranh quèc tÕ. Thø t-, lµ chiÕn l-îc cña doanh nghiÖp d©n doanh vµ ®Æc ®iÓm c¹nh tranh trong ngµnh. Theo lý thuyÕt vÒ chuyªn m«n ho¸ theo ®Þa lý th× mét ®Þa ph-¬ng sÏ thu ®-îc lîi thÕ vÒ hiÖu qu¶ kinh tÕ theo quy m« khi cã møc ®é tËp trung s¶n xuÊt trong mét ngµnh cao h¬n so víi møc ®é tËp trung ngµnh cña ®Þa ph-¬ng kh¸c. Møc ®é tËp trung s¶n xuÊt cao t¹i mét ®Þa ph-¬ng sÏ kÝch thÝch chuyªn m«n ho¸ trong viÖc cung cÊp c¸c ®Çu vµo, c¶i tiÕn vµ ®æi míi c«ng nghÖ dùa trªn c¸c mèi liªn hÖ gÇn gòi vÒ mÆt ®Þa lý gi÷a c¸c doanh nghiÖp trong ngµnh vµ c¸c doanh nghiÖp cung cÊp ®Çu vµo. Ngµnh chiÕm tû träng lao ®éng lín t¹i ®Þa ph-¬ng vµ cã tèc ®é t¨ng tr-ëng cao vÒ thu hót lao ®éng lµ ngµnh t¹o ra thu nhËp vµ viÖc lµm chÝnh cho ®Þa ph-¬ng. Dùa trªn ph-¬ng ph¸p tiÕp cËn trªn, ®Ò tµi ®· lùa chän ngµnh s¶n xuÊt c¸c s¶n phÈm m©y tre ®an xuÊt khÈu trong c¸c lµng nghÒ trªn ®Þa bµn tØnh NghÖ An. Thø nhÊt, ngµnh c«ng nghiÖp cã møc ®é ®ãng gãp GDP cao trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y cña lÜnh vùc tiÓu thñ c«ng nghiÖp vµ n«ng nghiÖp n«ng th«n. Thø hai, ngµnh s¶n xuÊt ®Çu ra phôc vô chñ yÕu cho tiªu dïng ngo¹i tØnh vµ xuÊt khÈu Thø ba, ngµnh ®· ph¸t triÓn t-¬ng ®èi æn ®Þnh trong mét thêi gian dµi Thø t-, ngµnh cã lîi thÕ c¹nh tranh hay nãi c¸ch kh¸c lµ ngµnh ph¸t huy ®-îc c¸c thÕ m¹nh cña tØnh vÒ c¸c ®iÒu kiÖn tù nhiªn, ®iÒu kiÖn kinh tÕ - x· héi cña tØnh. 2. kinh tế thị trƣờng: Phát triển làng nghề chịu ảnh hưởng của nhiều yếu tố, sau đây là một số nhân tố cơ bản: 2.1. Nhu cầu của thị trường Nhu cầu thị trường là nhân tố chủ yếu tác động đến sự hình thành, tồn tại và phát triển http://svnckh.com.vn 19
của làng nghề, bởi vì sản phẩm làng nghề là hàng hoá do đó phải có được thị trường chấp nhận mới tiêu thụ được. Trước hết, nhu cầu thị trường làm xuất hiện nghề và từ đó dần dần hình thành nên làng nghề. Vì thế, nhu cầu thị trường thay đổi yêu cầu sản phẩm làng nghề phải thay đổi theo để phù hợp; điều này buộc các làng nghề phải thay đổi chất lượng sản phẩm và phương thức kinh doanh để đáp ứng được nhu cầu của thị trường, đặc biệt là trong môi trường hội nhập kinh tế quốc tế. Nhu cầu thị trường càng lớn, càng bền vững thì việc sản xuất của các làng nghề càng ổn định. Làng nghề nào thích ứng được với sự biến động của thị trường thì tồn tại và phát triển; làng nghề nào không đáp ứng được yêu cầu của thị trường thì sẽ mai một, có những làng nghề bị mất dần do sản phẩm không còn phù hợp với thị hiếu như: làng nghề sản xuất nồi đất, nón mũ lá... 2.2. Sức ép kinh tế Nguồn sống của người dân ở nông thôn chủ yếu là thu nhập từ nông nghiệp. Nhiều nơi do đất chật, người đông hoặc do điều kiện khí hậu, thổ nhưỡng mà thu nhập từ nông nghiệp thấp, không đảm bảo được nhu cầu cuộc sống, do đó bắt buộc người dân phải tìm kiếm các ngành nghề phi nông nghiệp để có thêm thu nhập. Trong quá trình đó họ sẽ lựa chọn những ngành nghề phù hợp và dần dần hình thành nên làng nghề, nhiều làng nghề tồn tại và phát triển mạnh mẽ đến ngày nay đều có mật độ dân số cao, diện tích canh tác nông nghiệp hình quân đầu người thấp như: làng nghề gốm sứ bát tràng, làng mộc Đồng Kỵ, làng tranh dân gian Đông Hồ... vùng đồng bằng sông hồng trở thành nơi xuất hiện sớm nhất, tập trung nhất các làng nghề có lẽ chính sức ép kinh tế. 2.3. Vị trí địa lý Số liệu thống kê cho thấy, hầu hết các làng nghề phát triển đều nằm ở vị trí thuận lợi về giao thông hoặc gần nguồn nguyên liệu. Những vị trí như vậy có điều kiện thuận lợi trong chuyên chở nguyên vật liệu, trao đổi và buôn bán sản phẩm... Đặc biệt trước đây, do điều kiện về giao thông chưa phát triển thì yếu tố “bến sông bãi chợ” luôn đóng vai trò ch ính trong việc vận chuyển, buôn bán của làng nghề. Nhiều làng nghề hình thành trên cơ sở nguồn nguyên liệu sẵn có tại địa phương như gốm Hương Canh, Thổ Hà, gốm sứ Bát Tràng, mây tre đan ở Nghệ An... 2.4.Kết cấu hạ tầng Kết cấu hạ tầng gồm hệ thống giao thông, hệ thống cấp điện, nước, thông tin, y tế, giáo dục, điều kiện sinh hoạt... ảnh hưởng rất lớn đến phát triển làng nghề. Giao thông là yếu tố ảnh hưởng lớn nhất; giao thông phát triển tạo thành điều kiện để làng nghề giao lưu, vận chuyển nguyên liệu, sản phẩm thuận tiện hơn. Hệ thống cung cấp điện đảm bảo cho các làng nghề sử http://svnckh.com.vn 20