intTypePromotion=1
zunia.vn Tuyển sinh 2024 dành cho Gen-Z zunia.vn zunia.vn
ADSENSE
 » 
 » 

Đề tài: Nguồn gốc và bản chất của lợi nhuận

Chia sẻ: Phan Thi Ngoc Giau | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:31

Thêm vào BST
Báo xấu
277
lượt xem 45
download
 
  Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tham khảo luận văn - đề án 'đề tài: nguồn gốc và bản chất của lợi nhuận', luận văn - báo cáo phục vụ nhu cầu học tập, nghiên cứu và làm việc hiệu quả

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Đề tài: Nguồn gốc và bản chất của lợi nhuận

  1. ĐỒ ÁN TỐT NGHIỆP ĐỀ TÀI Nguồn gốc và bản chất của lợi nhuận
  2. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. Ch­¬ng I Nguån gèc vµ b¶n chÊt cña lîi nhuËn 1. Quan ®iÓm cña tr­êng ph¸i träng th­¬ng vÒ lîi nhuËn. Chñ nghÜa träng th­¬ng ra ®êi vµo thêi kú qu¸ ®é mµ nÒn kinh tÕ phong kiÕn b­íc vµo thêi kú suy ®åi vµ nÒn kinh tÕ t­ b¶n chñ nghÜa b¾t ®Çu h×nh thµnh. Nã ra ®êi ph¶n ¸nh nh÷ng quan ®iÓm kinh tÕ cña chñ nghÜa t­ b¶n vµo thêi kú ®Çu t­ b¶n vµo thêi kú tiÒn t­ b¶n vµ nã ®­îc ph¸t triÓn réng r·i ë c¸c n­íc T©y ©u. MÆc dï thêi kú nµy ch­a biÕt ®Õn quy luËt kinh tÕ träng th­¬ng ®· t¹o ra nhiÒu tiÒn ®Ò vÒ kinh tÕ x· héi cho c¸c lý luËn kinh tÕ thÞ tr­êng sau nµy ph¸t triÓn. §iÒu nµy ®­îc thÓ hiÖn ë chç hä ®­a ra quan ®iÓm sù giµu cã kh«ng ph¶i lµ gi¸ trÞ sö dông mµ lµ gi¸ trÞ tiÒn. Môc ®Ých ho¹t ®éng cña kinh tÕ hµng ho¸ thÞ tr­êng lµ lîi nhuËn. “Häc thuyÕt kinh tÕ träng th­¬ng cho r»ng lîi nhuËn lµ do lÜnh vùc l­u th«ng mua b¸nh÷ng, trao ®æi sinh ra. Nã lµ kÕt qu¶ cña viÖc mua Ýt b¸n nhiÒu, mua rÎ b¸n ®¾t mµ cã”. Nh­ng trong giai ®o¹n nµy c¸c nhµ kinh tÕ häc ch­a hiÓu quan hÖ gi÷a l­u th«ng hµng ho¸ vµ l­u th«ng tiÒn tÖ. V× ®ã ë giai ®o¹n ®Çu cña thêi kú nµy, c¸c n­íc t­ b¶n ®· ®­a ra c¸c chÝnh s¸ch lµm t¨ng cña c¶i tiÒn tÖ, gi÷ cho khèi l­îng tiÒn kh«ng ra n­íc ngoµi, tËp trung bu«n b¸n ®Ó nhµ n­íc dÔ kiÓm tra, b¾t buéc c¸c th­¬ng nh©n n­íc ngoµi tËp trung bu«n b¸n ph¶i dïng sè tiÒn mµ hä cã mua hÕt hµng ho¸ mang vÒ n­íc hä... ë giai ®o¹n sau hä dïng chÝnh s¸ch xuÊt siªu ®Ó cã thªm chªnh lÖch, mang tiÒn ra n­íc ngoµi ®Ó thùc hiÖn mua rÎ b¸n ®¾t... 1
  3. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. Víi nh÷ng chÝnh s¸ch ®­a ra nh»m ®¹t ®­îc lîi Ých nh­ trªn cña c¸c n­íc t­ b¶n chØ mang tÝnh chÊt bÒ mÆt n«ng c¹n. Chøng tá quan ®iÓm vÒ lîi nhuËn còng nh­ kinh tÕ ch­a cã “chiÒu s©u” thùc chÊt. ChÝnh ®iÒu nµy ®· dÉn ®Õn nhiÒu m©u thuÉn trong nÒn kinh tÕ. §ßi hái ph¶i tho¸t khái ph­¬ng ph¸p kinh nghiÖm thuÇn tuý. Ph¶i ph©n tÝch kinh tÕ x· héi víi t­ c¸ch lµ mét chØnh thÓ. 2. Quan ®iÓm cña tr­êng ph¸i cæ ®iÓn vÒ lîi nhuËn. Trong thêi kú chñ nghÜa träng th­¬ng, sù ho¹t ®éng cña t­ b¶n chñ yÕu lµ trong lÜnh vùc l­u th«ng. C¸c nhµ kinh tÕ häc cña tr­êng ph¸i nµy lÇn ®Çu tiªn chuyÓn ®èi t­îng nghiªn cøu lÜnh vùc l­u th«ng sang lÜnh vùc s¶n xuÊt. LÇn ®Çu tiªn hä x©y dùng mét hÖ thèng c¸c ph¹m trï vµ quy luËt cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng nh­ ph¹m trï lîi nhuËn, ®Þa t«, lîi tøc... trong ®ã cã mét sè quan ®iÓm vÒ lîi nhuËn, næi bËt lµ quan ®iÓm cña Kene, A.D Smith, Ricacdo. a. Quan ®iÓm cña Kene. Kene ®­îc C. Mac ®¸nh gi¸ lµ cha ®Î cña kinh tÕ chÝnh trÞ häc cæ ®iÓn vµ «ng cã c«ng lao to lín trong lÜnh vùc kinh tÕ. Kene ®· ®Æt nÒn t¶ng cho viÖc nghiªn cøu s¶n phÈm tøc lµ nÒn mãng cho viÖc nghiªn cøu quan hÖ thÆng d­ sau nµy. «ng ®· ®­a ra nh÷ng quan ®iÓm kinh tÕ ®Ó tiÕn hµnh phª ph¸n chñ nghÜa träng th­¬ng. Kene cho r»ng trao ®æi th­¬ng m¹i chØ ®¬n thuÇn lµ viÖc ®æi gi¸ trÞ nµy lÊy gi¸ trÞ sö dông kh¸c theo nguyªn t¾c ngang gi¸ c¶. Hai bªn kh«ng cã g× ®Ó mÊt hoÆc ®­îc c¶. Bëi vËy th­¬ng nghiÖp kh«ng thÓ ®Î ra tiÒn ®­îc. Theo «ng lîi nhuËn th­¬ng nghiÖp cã ®­îc do tiÕt kiÖm c¸c kho¶n chi phÝ vÒ th­¬ng m¹i vµ cña c¶i chØ cã thÓ t¹o ra trong viÖc s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. ChÝnh quan ®iÓm nµy ®· chuyÓn viÖc nghiªn cøu cña c¶i tõ lÜnh vùc l­u th«ng sang lÜnh vùc s¶n xuÊt. Ngoµi ra «ng cßn cã lý luËn vÒ s¶n phÈm thÆng d­. «ng cho r»ng s¶n phÈm thÆng d­ chØ ®­îc t¹o ra s¶n xuÊt n«ng nghiÖp kinh doanh theo kiÓu t­ b¶n chñ nghÜa bëi v× trong lÜnh vùc s¶n xuÊt n«ng nghiÖp ®· t¹o ra ®­îc chÊt míi nhê cã ®­îc sù gióp ®ì cña tù nhiªn. §©y lµ mét quan ®iÓm sai lÇm. Nh­ng «ng còng manh nha b­íc ®Çu t×m ra ®­îc nguån 2
  4. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. gèc cña gi¸ trÞ thÆng d­. «ng cho chi phÝ s¶n xuÊt lµ tiÒn l­¬ng, s¶n phÈm thuÇn tuý lµ sè chªnh lÖch gi÷a thu ho¹ch vµ tiÒn l­¬ng ®ã chÝnh lµ phÇn do lao ®éng thÆng d­ t¹o ra. Víi Petty lîi nhuËn lµ kho¶n d«i ra so víi chi phÝ s¶n xuÊt vµ petty cho r»ng phÇn lîi nhuËn d«i ra phô thuéc vµo nhµ t­ b¶n lµ hîp lý. §ã lµ c«ng lao vÒ sù m¹o hiÓm cña nhµ t­ b¶n øng tiÒn ra s¶n xuÊt. Cßn A.R.J Turogt th× cho r»ng lîi nhuËn lµ thu nhËp kh«ng lao ®éng do c«ng nh©n t¹o ra. A.D. Smith th× nghÜ g× ? «ng cho r»ng lîi nhuËn lµ kho¶n khÊu trõ thø hai vµo s¶n phÈm cña ng­êi lao ®éng, chóng ®Òu cã chung nguån gèc lµ lao ®éng kh«ng ®­îc tr¶ c«ng cña c«ng nh©n. «ng chØ ra lîi tøc lµ mét bé phËn cña lîi nhuËn mµ nhµ t­ b¶n ho¹t ®éng b»ng tiÒn ®i vay ph¶i tr¶ cho chñ cña nã ®Ó ®­îc sö dông t­ b¶n.¤ng ®· nh×n thÊy xu h­íng b×nh qu©n ho¸ tØ suÊt lîi nhuËn vµ xu h­íng tØ suÊt lîi nhuËn gi¶m sót do khèi l­îng t­ b¶n ®Çu t­ t¨ng lªn. XuÊt ph¸t tõ sù ph©n tÝch gi¸ trÞ hµng ho¸ do ng­êi c«ng nh©n t¹o ra. A.D.Smith thÊy mét thùc tÕ lµ c«ng nh©n chØ nhËn ®­îc mét phÇn tiÒn l­¬ng, phÇn cßn l¹i lµ ®Þa t« vµ lîi nhu©n t­ b¶n .Theo «ng ®Þa t« céng víi lîi tøc t­ b¶n ®Çu t­ c¶i t¹o ®Êt b»ng tiÒn t«. §iÒu nµy tiÕn bé h¬n c¸c häc thuyÕt tr­íc ®©y. Tuy nhiªn «ng cßn cho r»ng së dÜ n«ng nghiÖp cã ®Þa t«, v× lao ®«ng n«ng nghiÖp cã n¨ng suÊt lao ®éng cao h¬n c«ng nghiÖp vµ «ng phñ nhËn ®Þa t« tuyÖt ®èi. ¤ng cho r»ng nÕu thõa nhËn ®Þa t« tuyÖt ®èi lµ vi ph¹m qui luËt gi¸ trÞ . b. Quan ®iÓm cña Picacdo: NÕu nh­ A.D.Smith sèng trong thêi k× c«ng tr­êng thñ c«ng ph¸t triÓn m¹nh mÏ th× David Ricacdo sèng trong thêi k× c¸ch m¹ng c«ng nghiÖp. §ã lµ ®iÒu kiÖn kh¸ch quan ®Ó «ng v­ît ®­îc ng­ìng giíi h¹n mµ A.D.Smith dõng l¹i.¤ng lµ ng­êi kÕ tôc xuÊt s¾c cña A.D.Smith. Theo C. Mac, A.D.Smith lµ nhµ kinh tÕ cña thêi k× c«ng tr­êng thñ c«ng cßn Ricacdo lµ nhµ t­ t­ëng cña thêi ®¹i c¸ch m¹ng c«ng nghiÖp. ¤ng sö dông ph­¬ng ph¸p khoa häc tù nhiªn, sö dông c«ng cô trõu t­îng 3
  5. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. ho¸, ®ång thêi ¸p dông c¸c ph­¬ng ph¸p khoa häc chÝnh x¸c, ®Æc biÖt lµ ph­¬ng ph¸p suy diÔn ®Ó nghiªn cøu kinh tÕ chÝnh trÞ häc. VÒ lîi nhuËn, Ricacdo cho r»ng : “Lîi nhuËn lµ sè cßn l¹i ngoµi tiÒn l­¬ng mµ nha t­ b¶n tr¶ cho c«ng nh©n”. ¤ng ®· thÊy xu h­íng gi¶m sót tØ suÊt lîi nhuËn vµ gi¶i thÝch nguyªn nh©n cña sù gi¶m sót n»m trong sù vËn ®éng, biÕn ®æi thu nhËp gi÷a ba giai cÊp: ®Þa chñ ,c«ng nh©n vµ nhµ t­ b¶n. ¤ng cho r»ng quy luËt mµu mì ®Êt ®ai ngµy cµng gi¶m, gi¸ c¶ n«ng phÈm t¨ng lªn lµm cho tiÒn l­¬ng c«ng nh©n t¨ng vµ ®Þa t« t¨ng lªn cßn lîi nhuËn kh«ng t¨ng. Nh­ vËy, theo «ng ®Þa chñ lµ ng­êi cã lîi, c«ng nh©n kh«ng cã lîi còng kh«ng bÞ h¹i, cßn nhµ t­ b¶n th× cã h¹i v× tØ suÊt lîi nhuËn gi¶m xuèng. Nh­ng h¹n chÕ cña «ng lµ kh«ng ph©n biÖt thÆng d­. 3. Quan ®iÓm cña tr­êng ph¸i: Theo lîi nhuËn l·nh doanh lµ lîi tøc Èn, lîi nhuËn lµ phÇn th­ëng cho viÖc g¸nh chÞu rñi ro cho sù ®æi míi, lîi nhuËn lµ lîi tøc ®éc quyÒn. Bëi «ng cho r»ng lîi nhuËn kinh doanh lµ tæng hîp cña nhiÒu kho¶n kh¸c nhau. PhÇn lín gi¸ trÞ lîi nhuËn kinh doanh ®­îc b¸o c¸o chØ lµ phÇn lîi tøc cña c¸c chñ së h÷u c«ng ty do lao ®éng cña hä do vèn ®Çu t­ cña hä mang l¹i. NghÜa lµ tiÒn tr¶ cho c¸c yÕu tè s¶n xuÊt do hä cung cÊp. NÕu lo¹i bá tÊt c¶ lîi tøc Èn th× ta ®­îc lîi nhuËn thuÇn tuý vµ ®ã lµ phÇn th­ëng cho c¸c ho¹t ®éng ®Çu t­ cã lîi bÊt ®Þnh. Khi ph©n tÝch phÇn th­ëng cho sù g¸nh chÞu rñi ro nãi trªn chóng ta kh«ng tÝnh tíi c¸c rñi ro do vì nî hay c¸c rñi ro cã b¶o hiÓm. Cã mét d¹ng rñi ro cÇn l­u ý khi tÝnh to¸n lîi nhuËn ®ã lµ rñi ro kh«ng ®­îc b¶o hiÓm doanh thu c«ng ty phô thuéc rÊt lín vµo th¨ng trÇm trong chu k× kinh doanh. Do c¸c nhµ ®Çu t­ rÊt kh«ng thÝch c¸c tr­êng hîp rñi ro nªn hä ®ßi hái ph¶i cã møc phÝ dù phßng rñi ro cho nh÷ng ®Çu t­ kh«ng ch¾c ch¾n nh»m bï ®¾p cho nh÷ng rñi ro cña hä. Lîi nhuËn b»ng doanh thu trõ chi phÝ. Lîi nhuËn kinh doanh ®­îc b¸o c¸o chñ yÕu lµ thu nhËp cña c«ng ty. 4. Häc thuyÕt cña M¸c-Lªnin: 4
  6. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. M¸c viÕt: “T«i lµ ng­êi ®Çu tiªn ph¸t hiÖn ra tÝnh chÊt hai mÆt cña lao ®éng biÓu hiÖn trong hµng ho¸”. Së dÜ hµng ho¸ cã hai thuéc tÝnh lµ gi¸ trÞ sö dông vµ gi¸ trÞ lao ®éng v× lao ®éng s¶n xuÊt hµng ho¸ cã tÝnh hai mÆt lµ lao ®éng cô thÓ vµ lao ®éng trõu t­îng. Theo M¸c lao ®éng cô thÓ lµ lao ®éng hao phÝ d­íi mét h×nh thøc cô thÓ cña mét nghÒ nghiÖp chuyªn m«n nhÊt ®Þnh, cã môc ®Ých riªng, ®èi t­îng riªng thao t¸c riªng ph­¬ng tiÖn riªng vµ kÕt qu¶ riªng. KÕt qu¶ cña lao ®éng cô thÓ t¹o ra gi¸ trÞ sö dông cña hµng ho¸. Lao ®«ng cô thÓ cµng nhiÒu lo¹i th× gi¸ trÞ sö dông cµng nhiÒu lo¹i. TÊt c¶ c¸c lao ®éng cô thÓ hîp thµnh hÖ thèng ph©n c«ng lao ®éng x· héi ngµy cµng chi tiÕt. Lao ®éng cô thÓ lµ mét ph¹m trï vÜnh viÔn, lµ mét ®iÒu kiÖn kh«ng thÓ thiÕu ®­îc trong mäi ®iÒu kiÖn cña x· héi. Lao ®éng cña ng­êi s¶n xuÊt hµng ho¸ nÕu coi lµ sù hao phÝ søc lùc cña con ng­êi nãi chung, kh«ng kÓ h×nh thøc cô thÓ cña nã nh­ thÕ nµo gäi lµ lao ®éng trõu t­îng. Lao ®éng bao giê còng lµ sù hao phÝ søc ãc, søc thÇn kinh vµ b¾p thÞt cña con ng­êi. Nh­ng b¶n th©n sù hao phÝ lao ®éng vÒ mÆt sinh lý ®ã ch­a ph¶i lµ lao ®éng trõu t­îng. ChØ trong x· héi cã s¶n xuÊt hµng ho¸ míi cã sù cÇn thiÕt kh¸ch quan ph¶i qui c¸c lo¹i lao ®éng cô thÓ kh¸c nhau vèn kh«ng thÓ so s¸nh ®­îc víi nhau thµnh mét thø lao ®éng ®ång nhÊt cã thÓ so s¸nh víi nhau ®­îc tøc lµ ph¶i quy lao ®éng cô thÓ thµnh lao ®éng trõu t­îng. V× vËy lao ®éng trõu t­îng lµ mét ph¹m trï lÞch sö. Lao ®éng trõu t­îng t¹o ra gi¸ trÞ hµnh ho¸ lµ mét ph¹m trï lÞch sö. Lao ®éng trõu t­îng nã t¹o ra gi¸ trÞ cña hµng ho¸ . Trong nÒn s¶n xuÊt hµng ho¸ gi¶n ®¬n, tÝnh chÊt hai mÆt cña lao ®éng s¶n xuÊt hµng ho¸ lµ sù biÓu hiÖn cña m©u thuÉn gi÷a lao ®éng t­ nh©n vµ lao ®éng x· héi cña nh÷ng ng­êi s¶n xuÊt hµng ho¸. §ã lµ m©u thuÉn c¬ b¶n cña s¶n xuÊt hµng ho¸ gi¶n ®¬n. M©u thuÉn nµy cßn biÓu hiÖn ë lao ®éng cô thÓ víi lao ®éng trõu t­îng, ë gi¸ trÞ sö dông víi gi¸ trÞ cña hµng ho¸. “TÝnh chÊt hai mÆt cña lao ®éng 5
  7. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. s¶n xuÊt hµng ho¸ lµ ®iÓm mÊu chèt ®Ó hiÓu biÕt kinh tÕ chÝnh trÞ häc”. Nã lµ sù ph¸t triÓn v­ît bËc so víi c¸c häc thuyÕt kinh tÕ cæ ®¹i. Mac vµ Anghen còng lµ ng­êi ®Çu tiªn ®· x©y dùng nªn lý luËn vÒ gi¸ trÞ thÆng d­ mét c¸ch hoµn chØnh, v× vËy lý luËn gi¸ trÞ thÆng d­ ®­îc xem lµ hßn ®¸ t¶ng to lín nhÊt trong toµn bé häc thuyÕt kinh tÕ cña Mac. Qua thùc tÕ x· héi t­ b¶n lóc bÊy giê Mac thÊy r»ng giai cÊp t­ b¶n th× ngµy cµng giµu thªm cßn giai cÊp v« s¶n th× ngµy cµng nghÌo khæ vµ «ng ®· ®i t×m hiÓu nguyªn nh©n v× sao l¹i cã hiÖn t­îng nµy. Cuèi cïng «ng ph¸t hiÖn ra r»ng nÕu t­ b¶n ®­a ra mét l­îng tiÒn lµ T vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vµ l­u th«ng hµng ho¸ th× sè tiÒn thu vÒ lín h¬n sè tiÒn øng ra. Ta gäi lµ T’ ( T’>T) hay T’= T+ T. C.Mac gäi T lµ gi¸ trÞ thÆng d­. ¤ng còng thÊy r»ng môc ®Ých cña l­u th«ng tiÒn tÖ víi t­ c¸ch lµ t­ b¶n kh«ng ph¶i tr¶ gi¸ trÞ sö dông mµ lµ gi¸ trÞ. Môc ®Ých cña l­u th«ng T-H-T’ lµ sù lín lªn cña gi¸ trÞ thÆng d­ nªn sù vËn ®éng cña T-H-T’ lµ kh«ng cã giíi h¹n. C«ng thøc nµy ®­îc Mac gäi lµ c«ng thøc chung cña t­ b¶n. Qua nghiªn cøu Mac ®i ®Õn kÕt luËn : “T­ b¶n kh«ng thÓ xuÊt hiÖn tõ l­u th«ng vµ còng kh«ng thÓ xuÊt hiÖn ë ng­êi l­u th«ng. Nã ph¶i xuÊt hiÖn trong l­u th«ng vµ ®ång thêi kh«ng ph¶i trong l­u th«ng”. §©y chÝnh lµ m©u thuÉn chung cña c«ng thøc t­ b¶n. §Ó gi¶i quyÕt m©u thuÉn nµy Mac ®· ph¸t hiÖn ra nguån gèc sinh ra gi¸ trÞ hµng ho¸-søc lao ®éng. Qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ra hµng ho¸ vµ t¹o ra gi¸ trÞ míi lín h¬n gi¸ trÞ cña b¶n th©n gi¸ trÞ s­c lao ®éng. Vëy qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ra t­ b¶n lµ qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ra gi¸ trÞ sö dông vµ qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ra gi¸ trÞ thÆng d­. C. Mac viÕt : “víi t­ c¸ch lµ sù thèng nhÊt gi÷a qu¸ tr×nh lao ®éng vµ qu¸ tr×nh s¸ng t¹o ra gi¸ trÞ th× qu¸ tr×nh s¶n xuÊt lµ qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ra hµng ho¸; víi t­ c¸ch lµ t¨ng gi¸ trÞ th× qu¸ tr×nh s¶n xuÊt lµ mét qu¸ tr×nh s¶n xuÊt t­ b¶n chñ nghÜa, lµ h×nh th¸i t­ b¶n chñ nghÜa cña nÒn s¶n xuÊt hµng ho¸”. PhÇn lín gi¸ trÞ míi lín h¬n gi¸ trÞ søc lao ®éng , nã ®­îc tÝnh b»ng gi¸ trÞ søc lao ®éng céng thªm gi¸ trÞ thÆng d­. Vëy gi¸ trÞ thÆng d­ (m) lµ phÇn gi¸ trÞ 6
  8. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. míi d«i ra ngoµi gi¸ trÞ søc lao ®éng do c«ng nh©n t¹o ra vµ bÞ nhµ ®Çu t­ b¶n chiÕm ®o¹t. Qua ®ã chóng ta thÊy t­ b¶n lµ gi¸ trÞ ®em l¹i gi¸ trÞ thÆng d­ b»ng c¸ch bãc lét c«ng nh©n lµm thuª. §Ó nghiªn cøu yÕu tè cèt lâi t¹o nªn gi¸ trÞ thÆng d­ trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt cña t­ b¶n th× C.Mac ®· chia t­ b¶n ra lµm hai bé phËn : t­ b¶n bÊt biÕn vµ t­ b¶n kh¶ biÕn. Bé phËn t­ b¶n tån t¹i d­íi h×nh th¸i t­ liÖu s¶n xuÊt mµ gi¸ trÞ ®­îc b¶o tån vµ chuyÓn vµo s¶n phÈm, tøc lµ gi¸ trÞ kh«ng biÕn ®æi vÒ l­îng trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ®­îc C.Mac gäi lµ t­ b¶n bÊt biÕn vµ ký hiÖu lµ (c). Cßn bé phËn t­ b¶n biÓu hiÖn d­íi h×nh thøc gi¸ trÞ søc lao ®éng trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ®· t¨ng thªm vÒ l­îng gäi lµ t­ b¶n kh¶ biÕn vµ ký hiÖu lµ (v). Nh­ vËy, ta thÊy muèn cho t­ b¶n kh¶ biÕn ho¹t ®éng ®­îc ph¶i cã mét t­ b¶n kh¶ biÕn ®· ®­îc øng tr­íc víi nh÷ng tØ lÖ t­¬ng ®­¬ng. Vµ qua sù ph©n chia ta rót ra t­ b¶n kh¶ biÕn t¹o ra gi¸ trÞ thÆng d­ v× nã dïng ®Ó mua søc lao ®éng. Cßn t­ b¶n bÊt biÕn cã vai trß gi¸n tiÕp trong viÖc t¹o ra gi¸ trÞ thÆng d­. Tõ ®©y ta cã kÕt luËn: “Gi¸ trÞ cña mét hµng ho¸ b»ng gi¸ trÞ t­ b¶n bÊt biÕn mµ nã chøa ®ùng, céng víi gi¸ trÞ cña t­ b¶n kh¶ biÕn ®ã (tøc lµ gi¸ trÞ thÆng d­ ®· ®­îc s¶n xuÊt ra). Nã ®­îc biÓu diÔn b»ng c«ng thøc : Gi¸ trÞ = c+v+m; Sù ph©n chia t­ b¶n thµnh t­ b¶n bÊt biÕn vµ t­ b¶n kh¶ biÕn ®· v¹ch râ thùc chÊt bãc lét t­ b¶n chñ nghÜa, chØ cã lao ®éng cña c«ng nh©n lµm thuª míi t¹o ra gi¸ trÞ thÆng d­ cña nhµ t­ b¶n (t­ b¶n ®· bãc lét mét phÇn gi¸ trÞ míi do c«ng nh©n t¹o ra). Nã ®­îc biÓu diÔn mét c¸ch ng¾n gän qua qu¸ tr×nh : Gi¸ trÞ = c+v+m; Gi¸ trÞ t­ liÖu s¶n xuÊt chuyÓn vµo s¶n phÈm : c Gi¸ trÞ søc lao ®éng cña ng­êi c«ng nh©n (mµ nhµ t­ b¶n tr¶ cho ng­êi c«ng nh©n) : v 7
  9. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. m.V M = m’.V = v Gi¸ trÞ míi do ng­êi c«ng nh©n t¹o ra : v+m Nh­ thÕ t­ b¶n bá ra mét l­îng t­ b¶n ®Ó t¹o ra gi¸ trÞ lµ c+v. Nh­ng gi¸ trÞ mµ t­ b¶n thu vµo lµ c+v+m. PhÇn M d«i ra lµ phÇn mµ t­ b¶n bãc lét cña ng­êi c«ng nh©n. ë trªn chóng ta ®· nghiªn cøu nguån gèc cña gi¸ trÞ thÆng d­. Nh­ng muèn hiÓu vÒ nã ta cÇn ph¶i nghiªn cøu sù bãc lét t­ b¶n vÒ mÆt l­îng. C¸c ph¹m trï tØ suÊt gi¸ trÞ thÆng d­ vµ khèi l­îng gi¸ trÞ thÆng d­ mµ ta nghiªn cøu sau ®©y sÏ biÓu hiÖn vÒ mÆt l­îng cña sù bãc lét. Tû suÊt gi¸ trÞ thÆng d­ lµ tØ sè gi÷a gi¸ trÞ thÆng d­ vµ t­ b¶n kh¶ biÕn. Ký hiÖu cña tØ suÊt gi¸ trÞ thÆng d­ lµ m’ ta cã : m.100% m’ = v Tû suÊt gi¸ trÞ thÆng d­ v¹ch ra mét c¸ch chÝnh x¸c tr×nh ®é bãc lét c«ng nh©n. Thùc chÊt ®©y lµ tØ lÖ ph©n chia ngµnh lao ®éng thµnh thêi gian lao ®éng cÇn thiÕt vµ thêi gian lao ®éng thÆng d­. Nh­ng nã kh«ng biÓu hiÖn l­îng tuyÖt ®èi cña sù bãc lét tøc lµ khèi l­îng gi¸ trÞ thÆng d­. Khèi l­îng gi¸ trÞ thÆng d­ lµ tÝch sè gi÷a tØ suÊt gi¸ trÞ thÆng d­ vµ tæng t­ b¶n kh¶ biÕn (v). Gäi M lµ gi¸ trÞ thÆng d­ th× (v lµ mét ®¬n vÞ t­ b¶n thÓ hiÖn ra bªn ngoµi nh­ tiÒn l­¬ng cña mét c«ng nh©n). Nã nãi lªn quy m« bãc lét cña t­ b¶n. Nhµ t­ b¶n lu«n t×m c¸ch t¹o ra gi¸ trÞ thÆng d­ nhiÒu nhÊt b»ng nhiÒu thñ ®o¹n. Trong ®ã Mac chØ ra hai ph­¬ng ph¸p mµ chñ nghÜa t­ b¶n sö dông ®ã lµ s¶n xuÊt gi¸ trÞ thÆng d­ t­¬ng ®èi, s¶n xuÊt gi¸ trÞ thÆng d­ tuyÖt ®èi. Ngoµi ra cßn cã ph­¬ng ph¸p s¶n xuÊt gi¸ trÞ thÆng d­ siªu ng¹ch. Mac ®· chØ ra trong giai ®o¹n ph¸t triÓn ®Çu cña chñ nghÜa t­ b¶n, khi kü thuËt cßn thÊp hay tiÕn bé chËm th× viÖc t¨ng gi¸ trÞ thÆng d­ tuyÖt ®èi b»ng c¸ch kÐo dµi tuyÖt ®èi ngµy lao ®éng trong ®iÒu kiÖn thêi gian lao ®éng cÇn thiÕt kh«ng 8
  10. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. thay ®æi. Nh­ng ph­¬ng ph¸p nµy cßn cã h¹n chÕ vÒ thêi gian, vÒ thÓ chÊt vµ tinh thÇn ng­êi c«ng nh©n. Sù bãc lét nµy ®· dÉn ®Õn nhiÒu cuéc b·i c«ng, ®Êu tranh cña c¸c nghiÖp ®oµn. MÆt kh¸c, ®Õn giai ®o¹n ph¸t triÓn cao cã thÓ lµm cho n¨ng suÊt lao ®éng ®Ó t¨ng gi¸ trÞ thÆng d­ vµ n©ng cao tr×nh ®é bãc lét. Nhµ t­ b¶n s¶n xuÊt ngµy cµng gi¸ trÞ thÆng d­ b»ng c¸ch rót ng¾n thêi gian lao ®éng cÇn thiÕt do ®ã kÐo dµi t­¬ng øng thêi gian lao ®éng thÆng d­ trong ®iÒu kiÖn ®é dµi ngµy lao ®éng kh«ng ®æi. Ph­¬ng ph¸p nµy kh«ng cã giíi h¹n. Bªn c¹nh ®ã c¸c nhµ t­ b¶n ngµy nay ®ang t×m c¸ch c¶i t¹o kü thuËt, ®­a kü thuËt míi vµo, n©ng cao tay nghÒ c«ng nh©n t¹o ®iÒu kiÖn vÒ tinh thÇn tèt ®Ó t¹o ra n¨ng suÊt lao ®éng, c¸ biÖt lín h¬n n¨ng suÊt lao ®éng x· héi. PhÇn gi¸ trÞ thÆng d­ d«i ra ngoµi gi¸ trÞ thÆng d­ th«ng th­êng do thêi gian lao ®éng c¸ biÖt nhá h¬n thêi gian lao ®éng x· héi cÇn thiÕt gäi lµ gi¸ trÞ thÆng d­ siªu bÒn. Ph­¬ng ph¸p nµy s¶n xuÊt m siªu ng¹ch. Qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ra gi¸ trÞ thÆng d­ chØ lµ sù biÓu hiÖn qua s¶n phÈm cßn thùc tÕ ®Ó thu ®­îc tiÒn th× sù chuyÓn ho¸ gi¸ trÞ thÆng d­ nh­ thÕ nµo. V× c«ng thøc chung cña t­ b¶n lµ T-H-T’ nªn môc ®Ých cuèi cïng lµ thu ®­îc T’ cßn m chØ lµ tiÒn ®Ò lµ nÒn t¶ng ®Ó thu ®­îc T’ ( T’>T). Mac ®· gióp ta gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nµy v× «ng ®· t×m ra mét ®¹i l­îng biÓu hiÖn gi¸ trÞ thÆng d­ ®ã lµ lîi nhuËn (P). Vëy : “Gi¸ trÞ thÆng d­ khi ®­îc ®em so s¸nhvíi tæng t­ b¶n øng tr­íc th× mang h×nh thøc biÕn t­íng thµnh lîi nhuËn” tõ ®ã ta cã thÓ thÊy P chÝnh lµ con ®Î cña tæng t­ b¶n øng tr­íc c+v. §Ó hiÓu râ h¬n vÒ P chóng ta cã thÓ ®i s©u vµo ph©n tÝch chi phÝ thùc tÕ x· héi vµ chi phÝ s¶n xuÊt t­ b¶n chñ nghÜa xuÊt ph¸t tõ gi¸ trÞ cña hµng ho¸ c+v+m. Muèn s¶n xuÊt hµng ho¸ ph¶i chi phÝ lao ®éng nhÊt ®Þnh bao gåm chi phÝ cho mua t­ liÖu s¶n xuÊt c gäi lµ lao ®éng qu¸ khø vµ lao ®éng t¹o ra gi¸ trÞ míi (v+m). §øng trªn quan ®iÓm toµn x· héi, quan ®iÓm cña ng­êi lao ®éng th× chi phÝ ®ã lµ chi phÝ thùc tÕ ®Ó t¹o ra gi¸ trÞ hµng ho¸ (c+v+m). Nh­ng ®èi víi nhµ t­ b¶n th× hä 9
  11. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. kh«ng hao phÝ thùc tÕ ®Ó s¶n xuÊt ra hµng ho¸ nªn nhµ t­ b¶n chØ xem hÕt bao nhiªu t­ b¶n chø kh«ng tÝnh xem chi phÝ hÕt bao nhiªu lao ®éng cÇn thiÕt. Thùc tÕ hä chØ øng ra sè t­ b¶n ®Ó mua t­ liÖu s¶n xuÊt (c) vµ mua søc lao ®éng (v). Chi phÝ ®ã ®­îc Mac gäi lµ chi phÝ t­ b¶n chñ nghÜa vµ ký hiÖu lµ k (k=c+v). Nh­ vËy chi phÝ t­ b¶n chñ nghÜa lu«n lu«n nhá h¬n chi phÝ thùc tÕ. Gi÷a gi¸ trÞ hµng ho¸ vµ chi phÝ s¶n xuÊt t­ b¶n chñ nghÜa cã sù chªnh lÖch nhau mét l­îng ®óng ®¾n b»ng m. Do ®ã nhµ t­ b¶n hµng ho¸ sÏ thu vÒ mét phÇn lêi ®óng b»ng gi¸ trÞ thÆng d­ m, sè tiÒn nµy gäi lµ lîi nhuËn. Gi¸ trÞ hµng ho¸ lóc nµy b»ng chi phÝ s¶n xuÊt t­ b¶n chñ nghÜa céng víi lîi nhuËn : gi¸ trÞ = k + P VÒ mÆt l­îng P cã nguån gèc lµ kÕt qu¶ lao ®éng kh«ng c«ng cña c«ng nh©n lµm thuª. VÒ mÆt chÊt P xem nh­ toµn bé t­ b¶n øng tr­íc ®Î ra. Do ®ã P che dÊu quan hÖ bãc lét TBCN, che dÊu nguån gèc thùc sù cña nã. Do chi phÝ s¶n xuÊt t­ b¶n chñ nghÜa lu«n lu«n nhá h¬n chi phÝ s¶n xuÊt thùc tÕ cho nªn nhµ t­ b¶n cã thÓ b¸n hµng ho¸ cao h¬n chi phÝ s¶n xuÊt TBCN vµ cã thÓ thÊp h¬n gi¸ trÞ hµng ho¸ . Nõu nhµ t­ b¶n b¸n hµng víi gi¸ trÞ b»ng gi¸ trÞ cña nã th× P = m. NÕu b¸n hµng víi gi¸ trÞ cao h¬n gi¸ trÞ cña nã th× P > m, víi b¸n víi gi¸ trÞ nhá h¬n gi¸ trÞ cña nã th× P
  12. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. TØ suÊt lîi nhuËn kh«ng ph¶n ¸nh tr×nh ®é bãc lét cña nhµ t­ b¶n mµ nã nãi lªn møc l·i cña viÖc ®Çu t­. Nã cho nhµ t­ b¶n biÕt hä ®Çu t­ vµo ®©u th× cã lîi. Do ®ã viÖc thu P vµ theo ®uæi P lµ ®éng lùc thóc ®Èy nhµ t­ b¶n, lµ môc tiªu c¹nh tranh cña c¸c nhµ t­ b¶n. Do môc tiªu ®¹t ®­îc lîi nhuËn cao nhÊt nªn gi÷a c¸c nhµ t­ b¶n lu«n lu«n diÔn ra sù c¹nh tranh gay g¾t. C¸c qu¸ tr×nh c¹nh tranh cña nhµ t­ b¶n ®­îc Mac ph©n chia thµnh hai lo¹i : c¹nh tranh trong néi bé ngµnh vµ c¹nh tranh gi÷a c¸c ngµnh. C¹nh tranh trong néi bé ngµnh lµ sù c¹nh tranh gi÷a c¸c xÝ nghiÖp trong cïng mét ngµnh, cïng s¶n xuÊt ra mét lo¹i hµng ho¸ nh»m môc ®Ých tiªu thô hµng ho¸ cã lîi h¬n ®Ó th lîi nhuËn siªu ng¹ch. Do b¶n chÊt cña c¹nh tranh chÝnh lµ mét h×nh thøc ®Êu tranh gay g¾t gi÷a nh÷ng ng­êi s¶n xuÊt hµng ho¸ dùa trªn chÕ ®é t­ h÷u vÒ t­ liÖu s¶n xuÊt, nh»m dµnh giËt nh÷ng ®iÒu kiÖn cã lîi nhÊt cña s¶n xuÊt vµ tiªu thô hµng ho¸. V× vËy cho nªn c¹nh tranh trong néi bé ngµnh buéc c¸c xÝ nghiÖp ph¶i t×m c¸ch gi¶m gi¸ trÞ c¸ biÖt cña hµng ho¸ thÊp h¬n gi¸ trÞ x· héi ®Ó dµnh th¾ng lîi trong c¹nh tranh. KÕt qu¶ lµ do ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt b×nh qu©n trong mét ngµnh thay ®æi, gi¸ trÞ x· héi cña hµng ho¸ gi¶m xuèng. C¹nh tranh gi÷a c¸c ngµnh lµ c¹nh tranh gi÷a c¸c nhµ t­ b¶n ë c¸c ngµnh s¶n xuÊt kh¸c nhau nh»m t×m n¬i ®Çu t­ cã lîi h¬n, ë c¸c ngµnh s¶n xuÊt kh¸c nhau cã nh÷ng ®iÒu kiÖn kh¸c nhau, do ®ã tû suÊt lîi nhuËn còng kh¸c nhau. C¸c nhµ t­ b¶n chän ngµnh cã lîi nhuËn cao ®Ó ®Çu t­. C.Mac viÕt : “Do ¶nh h­ëng cña c¹nh tranh nh÷ng tØ suÊt lîi nhuËn kh¸c nhau ®ã san b»ng ®i thµnh mét tØ suÊt lîi nhuËn chung, ®ã lµ con sè b×nh qu©n cña tÊt c¶ nh÷ng tØ suÊt lîi nhuËn kh¸c nhau. Lîi nhuËn cña mét t­ b¶n cã mét l­îng nhÊt ®Þnh thu ®­îc, theo tØ suÊt lîi nhuËn chung ®ã, kh«ng kÓ cÊu t¹o hiÖn cã ®ã nh­ thÕ nµo gäi lµ lîi nhuËn b×nh qu©n”. Qu¸ tr×nh b×nh qu©n ho¸ tØ suÊt lîi nhuËn lµ sù ho¹t ®éng cña quy luËt tØ suÊt lîi nhuËn b×nh qu©n trong x· héi t­ b¶n. sù ho¹t ®éng cña tØ suÊt lîi nhuËn b×nh 11
  13. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. qu©n lµ biÓu hiÖn cô thÓ cña sù ho¹t ®éng cña quy luËt gi¸ trÞ thÆng d­ trong thêi kú tù do c¹nh tranh cña chñ nghÜa t­ b¶n. Sù h×nh thµnh tØ suÊt lîi nhuËn b×nh qu©n vµ lîi nhuËn b×nh qu©n ®· che dÊu h¬n n÷a thùc chÊt bãc lét cña chñ nghÜa t­ b¶n. Sù h×nh thµnh P’ vµ P kh«ng lµm chÊm døt qu¸ tr×nh c¹nh tranh trong x· héi t­ b¶n, tr¸i l¹i c¹nh tranh vÉn tiÕp diÔn. Sù chuyÓn ho¸ tõ gi¸ trÞ hµng ho¸ thµnh gi¸ c¶ s¶n xuÊt vµ sù che dÊu quan hÖ s¶n xuÊt t­ b¶n chñ nghÜa cña ph¹m trï s¶n xuÊt. Cïng víi sù h×nh thµnh tØ suÊt lîi nhuËn b×nh qu©n ta thÊy mét bé phËn hµng ho¸ ®­îc b¸n cao h¬n gi¸ trÞ cña chóng, cßn bé phËn kh¸c l¹i b¸n thÊp h¬n gi¸ trÞ cña chóng còng theo mét tØ lÖ nh­ thÕ. ChØ cã b¸n hµng ho¸ theo nh÷ng gi¸ c¶ ®ã th× tØ suÊt lîi nhuËn trong c¸c c«ng ty míi cã thÓ ®ång nhÊt vµ ngang víi nhau, dï cÊu thµnh h÷u c¬ cña c¸c t­ b¶n ®Òu kh¸c nhau. “Nh÷ng gi¸ c¶ cã ®­îc b»ng c¸ch lÊy chi phÝ s¶n xuÊt cña hµng ho¸ céng víi lîi nhuËn b×nh qu©n gäi lµ gi¸ c¶ s¶n xuÊt”. VËy : Gi¸ c¶ s¶n xuÊt = k+P TiÒn ®Ò cña gi¸ c¶ s¶n xuÊt lµ sù h×nh thµnh tØ suÊt lîi nhuËn b×nh qu©n. §iÒu kiÖn ®Ó gi¸ trÞ biÕn thµnh gi¸ c¶ s¶n xuÊt gåm cã : ®¹i c«ng nghiÖp c¬ khÝ t­ b¶n chñ nghÜa ph¸t triÓn; sù liªn hÖ ®Çy ®ñ gi÷a c¸c ngµnh s¶n xuÊt ; quan hÖ tÝn dông ph¸t triÓn, t­ b¶n tù do chuyÓn tõ ngµnh nµy sang ngµnh kh¸c. Tr­íc ®©y khi ch­a xuÊt hiÖn ph¹m trï gi¸ c¶ s¶n xuÊt th× gi¸ c¶ xoay quanh gi¸ trÞ hµng ho¸. Giê ®©y gi¸ c¶ cña hµng ho¸ xoay quanh gi¸ c¶ s¶n xuÊt. VÒ mÆt l­îng gi¸ c¶ s¶n xuÊt vµ gi¸ trÞ cã thÓ kh«ng b»ng nhau. ChÝnh trong mèi quan hÖ nµy, gi¸ trÞ vÉn lµ c¬ së, lµ néi dung bªn trong cña gi¸ c¶ s¶n xuÊt, gi¸ c¶ thÞ tr­êng. Thùc chÊt ho¹t ®éng cña quy luËt gi¸ c¶ s¶n xuÊt lµ sù biÓu hiÖn ho¹t ®éng cña quy luËt gi¸ trÞ trong thêi kú tù do c¹nh tranh cña chñ nghÜa t­ b¶n. Lîi nhuËn ®­îc biÓu hiÖn d­íi d¹ng P c«ng nghiÖp , P th­¬ng nghiÖp, P ng©n hµng, lîi tøc cho vay. 12
  14. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. Trong c«ng nghiÖp ®Ó cung cÊp hµng ho¸, dÞch vô cho thÞ tr­êng c¸c nhµ s¶n xuÊt ph¶i bá tiÒn vèn trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vµ kinh doanh hä mong muèn chi phÝ cßn sè d­ d«i ®Ó kh«ng chØ s¶n xuÊt, cñng cè vµ t¨ng c­êng vÞ trÝ cña m×nh trªn thÞ tr­êng. Lîi nhuËn ë ®©y chÝnh lµ phÇn chªnh lÖch gi÷a tæng doanh thu vµ tæng chi phÝ. Cßn tèi ®a ho¸ lîi nhuËn hoÆc gi¶m chi phÝ s¶n xuÊt, tøc lµ ph¶i lµm g× ®Ó ®¹t ®­îc lîi nhuËn cùc ®¹i cho doanh nghiÖp. Tæng doanh thu cña doanh nghiÖp lµ sè tiÒn mµ doanh nghiÖp ®ã kiÕm ®­îc nhê b¸n hµng ho¸, dÞch vô trong mét thêi kú nhÊt ®Þnh. Vµ qu¸ tr×nh b¸n nµy còng ®­îc t­ b¶n c«ng nghiÖp chia cho mét phÇn lîi nhuËn. Lîi nhuËn ®ã sau nµy ®­îc gäi lµ lîi nhuËn th­¬ng nghiÖp. Chóng ta ®· ®Ò cËp ®Õn quan ®iÓm cña chñ nghÜa träng th­¬ng, ë ®ã hä cho r»ng lîi nhuËn lµ kÕt qu¶ cña sù kh«ng ngang gi¸. Hä coi th­¬ng nghiÖp lµ lõa g¹t “kh«ng mét ng­êi nµo thu ®­îc lîi nhuËn mµ kh«ng lµm thiÖt kÎ kh¸c”. Quan ®iÓm sai lÖch nµy lµ do hä t¸ch rêi qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. Kh¸c víi t­ b¶n th­¬ng nghiÖp tr­íc chñ nghÜa t­ b¶n, t­ b¶n th­¬ng nghiÖp d­íi chñ nghÜa t­ b¶n lµ mét bé phËn cña t­ b¶n c«ng nghiÖp t¸ch rêi ra phôc vô qu¸ tr×nh l­u th«ng hµng ho¸ cña t­ b¶n c«ng nghiÖp. T­ b¶n th­¬ng nghiÖp chØ h¹n chÕ ë chøc n¨ng mua vµ b¸n, nã kh«ng s¸ng t¹o ra gi¸ trÞ vµ gi¸ trÞ thÆng d­. Nã chØ lµm nhiÖm vô thùc hiÖn gi¸ trÞ vµ gi¸ trÞ thÆng d­. Nh×n bÒ ngoµi lîi nhuËn th­¬ng nghiÖp lµ do mua rÎ, b¸n ®¾t do l­u th«ng t¹o ra. Nh­ng thùc chÊt “ Lîi nhuËn th­¬ng nghiÖp lµ mét phÇn nh­êng cho nhµ t­ b¶n th­¬ng nghiÖp”. Nhµ t­ b¶n c«ng nghiÖp nh­êng cho nhµ t­ b¶n th­¬ng nghiÖp mét phÇn bëi v× t­ b¶n th­¬ng nghiÖp chØ ho¹t ®éng trong lÜnh vùc l­u th«ng, ®ã lµ mét kh©u, mét giai ®o¹n cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, kh«ng cã giai ®o¹n ®ã th× qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt kh«ng thÓ tiÕp diÔn ®­îc. Vµ dÜ nhiªn nhµ t­ b¶n th­¬ng nghiÖp còng kh«ng ph¶i lµ ho¹t ®éng kh«ng c«ng mµ hä còng ®ßi hái ph¶i cã lîi nhuËn. §iÒu nµy b¾t buéc nhµ t­ b¶n c«ng nghiÖp ph¶i nh­êng mét phÇn lîi nhuËn cña m×nh cho t­ b¶n th­¬ng nghiÖp. 13
  15. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. VËy “lîi nhuËn th­¬ng nghiÖp lµ sè chªnh lÖch gi÷a gi¸ b¸n vµ gi¸ mua hµng ho¸”. Nh­ng ®iÒu ®ã kh«ng cã nghÜa lµ nhµ t­ b¶n th­¬ng nghiÖp b¸n hµng ho¸ cao h¬n gi¸ trÞ cña nã, mµ lµ nhµ t­ b¶n th­¬ng nghiÖp mua hµng ho¸ thÊp h¬n gi¸ trÞ vµ khi b¸n th× anh ta b¸n ®óng gi¸ trÞ cña nã. V× nhµ t­ b¶n th­¬ng nghiÖp tham gia vµo viÖc ph©n chia m nªn ®êi sèng cña x· héi t­ b¶n h×nh thµnh hai lo¹i gi¸ c¶ s¶n xuÊt : gi¸ c¶ s¶n xuÊt th­¬ng nghiÖp vµ gi¸ c¶ s¶n xuÊt thùc tÕ. Sù h×nh thµnh P th­¬ng nghiÖp ®· che dÊu thªm mét b­íc quan hÖ bãc lét t­ b¶n chñ nghÜa. Do viÖc ph©n phèi P gi÷a t­ b¶n c«ng nghiÖp vµ t­ b¶n th­¬ng nghiÖp diÔn ra theo quy luËt tØ suÊt lîi nhuËn b×nh qu©n th«ng qua c¹nh tranh. Lîi tøc vµ tØ suÊt lîi tøc Trong qu¸ tr×nh tuÇn hoµn vµ chu chuyÓn cña t­ b¶n c«ng nghiÖp, lu«n cã sè t­ b¶n tiÒn tÖ t¹m thêi nhµn rçi vÝ dô nh­ tiÒn l­¬ng quü khÊu hao cña t­ b¶n cè ®Þnh, tiÒn dïng ®Ó mua nguyªn liÖu vËt liÖu nh­ng ch­a ®Õn kú mua, bé phËn gi¸ trÞ thÆng d­ tÝch luü (d­íi d¹ng tiÒn) ®Ó më réng s¶n xuÊt nh­ng ch­a sö dông... sè tiÒn nhµn rçi nh­ thÕ kh«ng mang l¹i mét thu nhËp nµo cho nhµ t­ b¶n. Nh­ng ®èi víi nhµ t­ b¶n th× tiÒn ph¶i ®Î ra tiÒn. V× vËy nhµ t­ b¶n ph¶i cho ng­êi kh¸c vay ®Ó kiÕm l·i. V× trong cïng mét thêi gian ®ã cã nh÷ng nhµ t­ b¶n kh¸c rÊt cÇn tiÒn ®Ó më réng s¶n xuÊt do ®ã hä cã nhu cÇu vay. “T­ b¶n cho vay lµ t­ b¶n tiÒn tÖ mµ ng­êi chñ cña nã nh­êng cho mét ng­êi kh¸c sö dông trong mét thêi gian ®Ó ®­îc mét sè lêi l·i nµo ®ã. Sè lêi l·i ®ã gäi lµ lîi tøc”. B¶n chÊt cña lîi tøc lµ mét phÇn lîi nhuËn b×nh qu©n mµ nhµ t­ b¶n ®i vay ®· ®­a cho nhµ t­ b¶n ®i vay sö dông. Nguån gèc cña lîi tøc lµ mét phÇn gi¸ trÞ thÆng d­ do c«ng nh©n s¸ng t¹o ra trong lÜnh vùc s¶n xuÊt. Nh­ng viÖc nhµ t­ b¶n cho vay thu ®­îc lîi tøc che dÊu mÊt thùc chÊt bãc lét cña t­ b¶n chñ nghÜa. Dùa vµo c«ng thøc t­ b¶n vËn ®éng cho vay, chóng ta hoµn toµn v¹ch trÇn ®­îc ®iÒu ®ã. 14
  16. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. Lîi tøc vËn ®éng theo quy luËt tØ suÊt lîi tøc. TØ suÊt lîi tøc lµ tØ lÖ tÝnh theo % gi÷a tæng sè lîi nhuËn b×nh qu©n, tØ lÖ ph©n chia lîi nhuËn thµnh lîi tøc vµ thu nhËp cña xÝ nghiÖp mµ nhµ t­ b¶n ho¹t ®éng, phô thuéc vµo quan hÖ cung cÇu cña t­ b¶n cho vay. Lîi nhuËn ng©n hµng. Lîi nhuËn ng©n hµng lµ thu nhËp cña nhµ t­ b¶n ng©n hµng lµ h×nh th¸i biÕn t­íng riªng biÖt cña m. nghiÖp vô chÝnh cña ng©n hµng lµ thu nhËn tiÒn göi cho vay. Lîi tøc cho vay cña ng©n hµng cao h¬n lîi tøc tiÒn göi ,con sè chªnh lÖch nµy lµ nguån gèc cña lîi nhuËn ng©n hµng. Tuy vËy, kh«ng ph¶i toµn bé con sè chªnh lÖch Êy ®Òu lµ lîi nhuËn ng©n hµng mµ lîi nhuËn ng©n hµng chØ lµ con sè cßn l¹i sau khi ®· trõ ®i mét phÇn ®Ó bï vµo chi phÝ nghiÖp vô ng©n hµng(l­¬ng nh©n viªn, sæ s¸ch,...) Ng©n hµng cho c¸c nhµ trùc tiÕp kinh doanh vay. Nhµ t­ b¶n lÊy sè tiÒn ®ã ®Ó s¶n xuÊt ra gi¸ trÞ thÆng d­ (t­ b¶n c«ng nghiÖp) hoÆc thùc hiªn gi¸ trÞ thÆng d­ (t­ b¶n c«ng nghiÖp), sau ®ã ®em mét phÇn m thu ®­îc lµm thµnh lîi tøc tr¶ cho ng©n hµng. Do ®ã lîi nhuËn ng©n hµng còng lµ gi¸ trÞ thÆng d­. Sù c¹nh tranh gi÷a c¸c ngµnh trong x· héi t­ b¶n còng lµ do ng©n hµng b»ng lîi nhuËn b×nh qu©n, nÕu kh«ng chñ ng©n hµng sÏ chuyÓn vèn sang kinh doanh ngµnh kh¸c. ThÞ tr­êng tr¸i kho¸n, vèn cæ phÇn: Muèn më réng s¶n xuÊt, x©y dùng c¸c xÝ nghiÖp lín ph¶i hîp nhÊt nhiÒu t­ b¶n c¸ nh©n l¹i thµnh nh÷ng c«ng ty cæ phÇn. C«ng ty cæ phÇn lµ nh÷ng xÝ nghiÖp mµ vèn cña nã do nh÷ng ng­êi tham gia gäi lµ cæ ®«ng ®ãng gãp vµo. Cæ ®«ng lµ ng­êi mua cæ phiÕu, c¨n cø vµo sè tiÒn ghi trªn cæ phiÕu cæ ®«ng sÏ ®­îc lÜnh mét phÇn thu nhËp cña xÝ nghiÖp gäi lµ lîi tøc cæ phÇn. Lîi tøc cæ phÇn kh«ng cè ®Þnh mµ phô thuéc vµo t×nh h×nh kinh doanh cña c«ng ty. 15
  17. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. Cæ phiÕu ®­îc mua b¸n trªn thÞ tr­êng gäi lµ trÞ gi¸ cæ phiÕu.ThÞ gi¸ cæ phiÕu kh«ng ph¶i lµ sè tiÒn ghi trªn mÆt phiÕu, mµ lµ mét sè tiÒn ®em göi ng©n hµng sÏ thu ®­îc mét sè lîi tøc b»ng lîi tøc cæ phÇn. C«ng ty cæ phÇn ngoµi ph¸t hµnh cæ phiÕu cßn ph¸t hµnh tr¸i kho¸n. Ng­êi mua tr¸i kho¸n ®­îc nhËn lîi tøc cè ®Þnh nh­ng kh«ng ®­îc dù ®¹i héi lîi tøc cæ ®«ng. ThÞ tr­êng chøng kho¸n lµ n¬i mua b¸n c¸c chøng kho¸n cã gi¸ trÞ. Giao dÞch theo h×nh thøc tÝn dông ng­êi mua chøng kho¸n chi tr¶ mét phÇn, phÇn cßn l¹i do ng­êi m«i giíi cña sè dÞch vô øng tr­íc vµ h­ëng lîi tøc vÒ sè tiÒn øng tr­íc cho ng­êi mua. §Þa t«: Nhµ t­ b¶n kinh doanh n«ng nghiÖp ph¶i thuª ruéng ®Êt vµ c«ng nh©n ®Ó tiÕn hµnh s¶n xuÊt, do ®ã t­ b¶n ph¶i trÝch ra mét phÇn do c«ng nh©n t¹o ra ®Ó tr¶ cho ®Þa chñ d­íi h×nh thøc ®Þa t«. §Þa t« TBCN lµ phÇn gi¸ trÞ thÆng d­ cßn l¹i sau khi ®· trõ ®i phÇn lîi nhuËn b×nh qu©n cña nhµ t­ b¶n kinh doanh ruéng ®Êt. §Þa t«=m-P. C¬ chÕ kinh tÕ cña t­ b¶n ®éc quÒn tõ ®ã suy ra lîi nhuËn ®éc quyÒn. §éc quyÒn ra ®êi tõ tù do c¹nh tranh, nã lo¹i bá sù thèng trÞ cña tù do c¹nh tranh nh­ng kh«ng thñ tiªu ®­îc c¹nh tranh mµ c¹nh tranh cµng trë nªn gay g¾t . C¹nh tranh dÉn ®Õn ®éc quyÒn còng ®Ó c¹nh tranh tèt h¬n b¶n chÊt kinh tÕ cña chñ nghÜa t­ b¶n ®éc quyÒn vÉn dùa trªn c¬ së chiÕm h÷u t­ nh©n t­ b¶n chñ nghÜa vÒ t­ liÖu s¶n xuÊt. §éc quÒn chiÕm gi÷ vÞ trÝ thèng trÞ trong nÒn kinh tÕ thÓ hiÖn ë sù ®éc chiÕm c¸c nguån nguyªn liÖu, ph­¬ng tiÖn vËn t¶i ,thÞ tr­êng vèn ,nh©n c«ng, quy luËt kinh tÕ c¬ b¶n vÉn lµ quy luËt gi¸ trÞ thÆng d­, song biÓu hiÖn bªn ngoµi lµ quy luËt lîi nhuËn ®éc quyÒn cao. 16
  18. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. Ch­¬ng II Vai trß cña lîi nhuËn Lîi nhuËn ®ãng vai trß rÊt lín trong nÒn kinh tÕ nã ¶nh h­ëng c¶ ®Õn chÝnh trÞ- x· héi vµ len lái vµo mäi mÆt cña ®êi sèng x· héi trong mäi nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. Nh­ ta ®· biÕt mäi sù vËt hiÖn t­îng ®Òu cã tÝnh hai mÆt : mÆt tÝch cùc vµ mÆt tiªu cùc. VÊn ®Ò ®Æt ra lµ ta ph¶i ph¸t triÓn mÆt tÝch cùc h¹n chÕ mÆt tiªu cùc nh­ thÕ nµo ®Ó ph¸t huy ®­îc vai trß cña nã. I. Lîi nhuËn trong nÒn kinh tÕ : a. Lîi nhuËn thóc ®Èy lùc l­îng s¶n xuÊt ph¸t triÓn: Víi môc ®Ých P c¸c nhµ t­ b¶n ®Ó t¹o ra P ngµy cµng nhiÒu. Tr­íc ®©y hä cã thÓ t¹o ra P b»ng c¸ch kÐo dµi ngµy lao ®éng cña ng­êi c«ng nh©n nh­ng ph­¬ng ph¸p ®ã gÆp sù chèng cù cña giai cÊp c«ng nh©n v× vËy hä chuyÓn sang ph­¬ng ph¸p bãc lét mét c¸ch tinh vi h¬n. Nhµ t­ b¶n ¸p dông kü thuËt míi vµo s¶n xuÊt vµ b¾t buéc ng­êi c«ng nh©n ph¶i t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng cña m×nh lªn. Nh­ng chÝnh môc ®Ých ¸p dông kü thuËt míi ®· lµm cho c¸c nhµ t­ b¶n ®Çu t­ ngµy cµng nhiÒu vµo vÊn ®Ò nghiªn cøu khoa häc. Nh÷ng ph¸t minh khoa häc lÇn l­ît ra ®êi ®Æc biÖt lµ trong thÕ kû 19-20. Nã ®· ®­îc lùc l­îng s¶n xuÊt ph¸t triÓn mét c¸ch nhanh chãng . YÕu tè nµy ®· gióp cho nhµ t­ b¶n kh«ng chØ thu ®­îc lîi nhuËn ®¬n thuÇn mµ cßn thu ®­îc lîi nhuËn siªu ng¹ch. Ng­êi c«ng nh©n chÝnh lµ ng­êi trùc tiÕp sö dông vËn hµnh c¸c c«ng nghÖ míi v× vËy ®Ó qu¸ tr×nh sö dông ®­îc tiÕp diÔn víi hiÖu qu¶ kinh tÕ cao th× ng­êi c«ng nh©n b¾t buéc ph¶i n©ng cao tr×nh ®é,n©ng cao tay nghÒ nÕu kh«ng hä sÏ bÞ 17
  19. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. ®µo th¶i bëi quy luËt ph¸t triÓn. Cßn vÒ mÆt nhµ t­ b¶n th× hä còng hiÓu r»ng ®Ó ®¹t ®­îc hiÖu qu¶ cao, tËn dông hÕt ®­îc chøc n¨ng cña c«ng nghÖ tiªn tiÕn th× hä ph¶i cã mét ®éi ngò c«ng nh©n lµnh nghÒ víi tr×nh ®é kü thuËt cao. V× vËy qu¸ tr×nh ®Çu t­ cho chiÕn l­îc n©ng cao tr×nh ®é trë thµnh yªu cÇu cÊp tÊt yÕu cña c¸c n­íc ph¸t triÓn vµ c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn. Do nhËn biÕt ®­îc vai trß quan träng cña nh÷ng lao ®éng cã tay nghÒ cao nªn hiÖn nay ®ang diÔn ra t×nh tr¹ng mua chuéc, l«i kÐo nh÷ng nhµ khoa häc, nh÷ng c«ng nh©n giái vÒ phÝa m×nh b»ng c¸c biÖn ph¸p kinh tÕ, tinh thÇn. §iÒu nµy dÉn ®Õn t×nh tr¹ng ch¶y m¸u chÊt x¸m ë c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn vµ trë thµnh mét t×nh tr¹ng b¸o ®éng cÇn ng¨n chÆn. b. P thóc ®Èy quan hÖ s¶n xuÊt ph¸t triÓn: Lùc l­îng s¶n xuÊt vµ quan hÖ s¶n xuÊt lu«n lu«n cã mèi quan hÖ biÖn chøng víi nhau tøc lµ khi lùc l­îng s¶n xuÊt ph¸t triÓn th× quan hÖ s¶n xuÊt còng ph¶i ph¸t triÓn vµ ng­îc l¹i. Do t¸c ®éng cña lîi nhuËn, do sù ph©n chia lîi nhuËn d­íi nhiÒu h×nh thøc kh¸c nhau mét c¸ch hÕt søc chÆt chÏ gi÷a c¸c bªn tham gia vµo qu¸ tr×nh ph©n chia ®· lµm cho chÕ ®é së h÷u ngµy cµng ®­îc cñng cè vµ ph¸t triÓn . Quan hÖ së h÷u ngµy cµng ®­îc th¾t chÆt h¬n, râ rµng h¬n gi÷a nhµ t­ b¶n vµ ng­êi lao ®éng nãi riªng, gi÷a c¸c c¸ nh©n trong x· héi nãi chung. Bªn c¹nh ®ã môc ®Ých P lu«n ®Æt c¸c nhµ kinh tÕ, c¸c tæ chøc kinh tÕ tr­íc yªu cÇu “hiÖu qu¶”. Lµm thÕ nµo ®Ó chi phÝ Ýt nhÊt mµ lîi nhuËn thu vÒ lµ lín nhÊt. §iÒu ®ã ®ßi hái tÝnh chuyªn m«n ho¸ cao vµ sù s¾p xÕp l¹i c¸c tæ chøc qu¶n lý. Tæ chøc l¹i c¸c bé phËn qu¶n lý vµ thiÕt lËp mèi quan hÖ gi÷a chóng ®Ó qu¸ tr×nh ho¹t ®éng ®­îc nhÞp nhµng th«ng suèt tr¸nh sù tr× trÖ kh«ng cÇn thiÕt trong mét sè kh©u nµo ®ã lµm ¶nh h­ëng tíi c¶ hÖ thèng qu¶n lý. H¹n chÕ bít mét sè bé phËn qu¶n lý cång kÒnh cßn gióp cho c¸c nhµ kinh tÕ gi¶m bít ®­îc mét phÇn chi phÝ (tiÒn l­¬ng) ®ång nghÜa víi viÖc t¨ng lîi nhuËn. 18
  20. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. XuÊt ph¸t tõ môc tiªu æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn cã kÕ ho¹ch ph©n bè lùc l­îng lao ®éng hîp lý, c©n ®èi trong nÒn kinh tÕ tèt ®Ó khai th¸c tèt nguån tµi nguyªn, kÕt hîp chÆt chÏ vµ thÝch ®¸ng lîi Ých x· héi, tËp thÓ vµ c¸ nh©n ng­êi lao ®éng, gi¸o dôc quan ®iÓm th¸i ®é vµ kü thuËt cho ng­êi lao ®éng. TÊt c¶ nh÷ng vÊn ®Ò ®Æt ra trªn ®Òu tõ lîi nhuËn vµ chÝnh nã ®· thóc ®Èy qu¸ tr×nh ph©n phèi theo lao ®éng diÔn ra m¹nh mÏ theo nguyªn t¾c lµm Ýt h­ëng Ýt, lµm nhiÒu h­ëng nhiÒu. Nh­ng cïng víi sù ph¸t triÓn cña kinh tÕ th× ngoµi ph©n phèi theo lao ®éng cßn cã sù ph©n phèi ngoµi thï lao lao ®éng th«ng qua c¸c quü phóc lîi tËp thÓ vµ x· héi... Trong thêi qu¸ ®é hiÖn nay ë n­íc ta cßn xuÊt hiÖn h×nh th¸i ph©n phèi theo vèn vµ tµi s¶n d­íi h×nh thøc c«ng ty cæ phÇn, c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n... - P lµm chuyÓn ®æi kinh tÕ tù nhiªn sang kinh tÕ hµng ho¸ sang kinh tÕ thÞ tr­êng . Theo qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña lÞch sö, nÒn kinh tÕ ®· tr¶i qua rÊt nhiÒu h×nh thøc kh¸c nhau tõ h×nh thøc l¹c hËu ®Õn h×nh thøc tiªn tiÕn hiÖn ®¹i. §i tõ kinh tÕ tù nhiªn ®Õn kinh tÕ hµng ho¸ råi ®Õn kinh tÕ thÞ tr­êng qu¸ tr×nh nµy ph¸t triÓn song song víi môc ®Ých thu ®­îc lîi nhuËn ngµy cµng cao. Nh»m ®¶m b¶o nhu cÇu tèt h¬n vÒ cuéc sèng. B¾t ®Çu tõ nÒn kinh tÕ tù nhiªn ®ã lµ nÒn kinh tÕ tù cung tù cÊp, s¶n phÈm lao ®éng s¶n xuÊt ra dÒu tho· m·n nhu cÇu con ng­êi th× lu«n ph¸t triÓn vµ qu¸ tr×nh ph¸t triÓn lu«n h­íng tíi nh÷ng g× phï hîp h¬n. Hä kh«ng chØ muèn cã nh÷ng c¸i mµ hä lµm ra mµ cßn muèn nh÷ng c¸i mµ ng­êi kh¸c cã, hä kh«ng chØ muèn c¸c s¶n phÈm võa ®ñ mµ cßn muèn cã d­ ®Ó dù tr÷ ®iÒu ®ã dÉn ®Õn qu¸ tr×nh trao ®æi s¶n phÈm ®¬n thuÇn diÔn ra. Cïng víi nh÷ng nh­îc ®iÓm cña nã con ng­êi ta ®· qua qu¸ tr×nh quy ®æi vµ cuèi cïng qu¸ tr×nh mua b¸n víi ®ång tiÒn chung ®­îc quy ®Þnh. Kinh tÕ hµng ho¸ xuÊt hiÖn. Víi nÒn s¶n xuÊt hµng ho¸ s¶n phÈm s¶n xuÊt ra ®Ó b¸n trªn thÞ tr­êng mäi ng­êi ®­îc tù do bu«n b¸n trªn thÞ tr­êng, thÞ tr­êng ®­îc më réng ngµy cµng nhiÒu. C¬ së cña sù ra ®êi vµ tån t¹i cña s¶n xuÊt hµng ho¸ lµ ph©n c«ng lao ®éng x· héi vµ sù t¸ch biÖt vÒ kinh tÕ gi÷a nh÷ng ng­êi 19
ADSENSE

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

TL.01: Bộ Tiểu Luận Triết Học
207 tài liệu
1474 lượt tải
THÔNG TIN
TRỢ GIÚP
HỖ TRỢ KHÁCH HÀNG
Theo dõi chúng tôi

Chịu trách nhiệm nội dung:

Nguyễn Công Hà - Giám đốc Công ty TNHH TÀI LIỆU TRỰC TUYẾN VI NA

LIÊN HỆ

Địa chỉ: P402, 54A Nơ Trang Long, Phường 14, Q.Bình Thạnh, TP.HCM

Hotline: 093 303 0098

Email: support@tailieu.vn

Giấy phép Mạng Xã Hội số: 670/GP-BTTTT cấp ngày 30/11/2015 Copyright © 2022-2032 TaiLieu.VN. All rights reserved.

 

Đồng bộ tài khoản
8=>2