Đề tài triết học " Một số nội dung cơ bản của phạm trù “Hiếu” trong Nho giáo sơ kỳ "

Chia sẻ: Nguyen Nhi | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:6

Thêm vào BST

Báo xấu

91
lượt xem 12
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

TRẦN THỊ LAN HƯƠNG, TRIỆU QUANG MINH – Một số nội dung cơ bản của phạm trù “Hiếu” trong Nho giáo sơ kỳ. - Some Fundamental Contents of the Category “Filial Piety” in Early Confucianism

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Đề tài triết học " Một số nội dung cơ bản của phạm trù “Hiếu” trong Nho giáo sơ kỳ "

TRI T HOC, S 7 (218), THANG 7 - 2009 M T S N I DUNG C BAN CUA PHAM TRU ¹HI Uº TRONG NHO GIAO S KY TR N TH LAN H NG(*) TRI U QUANG MINH(**) Bai vi t tr nh bay b n n i dung c ban cua pham tru hi u trong Nho giao s ky. Th nh t, v nu i d ng, k nh trong cha me, Kh ng T va cac hoc tro cua ng u cho r ng, trong s bao hi u cua ng i con i v i cha me, nu i d ng phai i li n v i k nh trong. Th hai, gi g n th n th m nh nu i ch h ng cua ng cha cung la s bao hi u cac b c sinh thanh. Th ba, lam con th phai v ng l i cha me, nh ng khi cha me sai l m th con cung phai bi t can ng n. Th t , hi u kh ng ch th hi n long k nh y u khi cha me con s ng, ma con th hi n long ti c th ng va vi c hanh l kh ng c u tha, kh ng thai qua cua ng i con khi cha me qua i. h ng th ng, Nho giao t Kh ng T phong ki n luc b y gi , hi u ao, v i n i n Manh T , Tu n T c goi la ham r ng h n ban ch t cua ch nh no, c Nho Ti n T n, Nho giao nguy n coi la c s tinh th n cua xa h i, duy tr s thuy hay Nho giao s ky, ph n bi t v i n nh cua ch gia t c. cac bi t phai cua Nho giao v sau, nh n th i Xu n thu - Chi n qu c, ch Han Nho, T ng Nho, Minh Nho… Nho t ng phap T y Chu tan ra khi n cho v giao s ky ban nhi u v hi u va cung tr va quy n l c cua ai t ng b giam i, v t n nhi u c ng phu giang giai, nh ro tr c l p cua ti u gia nh c xac l p, n i dung cua hi u, nh ng kh ng a ra phu quy n trong ti u gia nh c cao. mt nh ngh a chung. Tuy theo t ng B n canh o, y th c xa h i cung a ph n tr ng h p cu th ma n i dung cua hi u nao c ly t nh hoa, con ng i kh ng con c giang giai khac nhau. Song, t u qua l thu c, s hai cac y u t si u nhi n, trung lai, hi u trong quan ni m cua Nho quy th n m t cach mu quang. Ch u anh giao s ky co nh ng n i dung c ban sau: h ng cua i u ki n xa h i o, tuy Kh ng 1. Nu i d ng, k nh trong cha me T kh ng bac bo, phu nh hoat ng t t Th i T y Chu, hi u chu y u c t ng theo ngh a hi u ao la truy hi u, song dung nh m t pham tru cua t n giao ng coi ao hi u tr c h t la lu n ly gia ch vi c th c hi n nh ng nguy n t c th nh va vi c phung d ng cha me la t t cung t ti n va duy tr c noi gi ng n i y u theo ung chu n m c lu n ly ao c. doi t ng ng. n th i Kh ng T , y Kh ng T va cac hoc tro cua ng u ngh a t n giao cua hi u c em g n li n kh ng nh r ng, trach nhi m cua ng i v i y ngh a lu n ly, ao c gia t c. Cung lam con la phai phung d ng cha me, t y tr i, cac quan h , pham tru ao nh ng nu i ma kh ng k nh th kh ng phai c (trong o co quan h cha me - con cai, la bao hi u. Cho n n, trong thi n Vi pham tru hi u) th ng b ch nh tr hoa. ch nh, khi T Du hoi v ao hi u, Kh ng Cac nha c m quy n th ng kh n kheo T noi: “Ngay nay, th y ai co th nu i chuy n hi u thanh trung bi n trung, (*) Thac s , Tr ng ai hoc Mo - a ch t. hi u thanh c ng cu phuc vu cho n n th ng (**) Thac s , Hoc vi n Ch nh tr - Hanh ch nh khu tr cua m nh. Nh n chung, trong xa h i v c I. 66
M T S N I DUNG C BAN CUA PHAM TRU “HI U”... d ng c cha me, th ng i ta goi la co kho nh t la con cai i v i cha me co gi c ve hoa vui mai mai hay kh ng. Ch hi u. Nh ng n nh gi ng cho ng a th con nh co vi c g c n lam, con cai lam ng i ta cung nu i c v y. Cho n n n u thay cho cha me, co g ngon th m i cha me kh ng co long hi u k nh cha me trong khi n, y ch c g a la co hi u?”(2). Nh v y, nu i d ng, th nu i cha me va nu i cho co th th y, v i xu t phat i m mang y u ng a co g khac nhau?”(1). Ngh a la, i t duy v t nh ng kh ng h si u h nh, c c v i cha me, ng i co c ng sinh thanh oan, Kh ng T y u c u ng i lam con v n d ng duc m nh, ng i con phai co trach phai co t m hi u th c hanh ao hi u nhi m nu i d ng cha me khi cha me gia nh m t le t t nhi n trong su t cu c i. y u. Nh ng, vi c th c hi n trach nhi m ang ti c la, cac th h nha Nho v sau t y phai g n li n v i m t t m y k nh trong. chu y n y u c u nay, ma th ng n ng v o cung la i m khac bi t gi a cach i th c hanh l nghi i v i cha me theo x cua con ng i v i con ng i va con nh ng quy t c, chu n m c a co. ng i v i con v t. Cach so sanh co ph n Manh T a nh t quan va ti p tuc th ng th n nay cua Kh ng T kh ng h phat tri n ham y tr n cua Kh ng T trong lam giam y ngh a cua vi c nu i d ng, lu n thuy t cua m nh v i vi c ng a ra k nh trong cha me, ma con lam cho vi c n m i u coi la b t hi u, o la: “Tay ch n th c hanh ao hi u theo ung ngh a cua ch ng ch u c ng ma lam b t c vi c g no tr n n r t th c. S th ng nh t gi a ch m soc nu i d ng cha me khi gia hanh ng va t duy khi n cho vi c lam y u, o la i u b t hi u th nh t. Ham m tron ao hi u kh ng n thu n la hoan c bac r u che ma qu n m t vi c ch m thanh trach nhi m, ma h n th , o la m t soc nu i d ng cha me khi gia y u, o la vi c xu t phat t t nh cam y u th ng, i u b t hi u th hai. Chay theo cua cai, tr n trong cua ng i con i v i cha me. ch bi t lo cho v con ma qu n m t vi c Vi c Kh ng T g n li n n t hi u v i n t ch m soc nu i d ng cha me, o la i u (k nh trong) cho th y ng r t cao cai b t hi u th ba. Th ch an hat, ham s c gc lam ng i. T t nhi n, theo t t ng ep ma lam nh ng vi c cha me b nhuc cua Kh ng T , k nh kh ng ch la k nh nha, o la i u b t hi u th t . Th ch trong cha me, ma con la k nh nh ng b c anh nhau va tranh u bao t n ma khi n huynh tr ng, t c ng i l n tu i h n cha me b t n th t nguy hai, o la i u b t m nh. Song, ch ri ng t t ng g n k t hi u th n m”(3). Theo o, vi c kh ng vi c nu i d ng v i vi c k nh trong cha nu i d ng, ch m soc cha me c Manh me cua Kh ng T cung a u khi n cho T ch ra tr c h t va coi la i u b t hi u nh ng ng i lam con phai suy ng m lai s s m t. B n canh o, m c du kh ng tr c i x cua m nh i v i cha me. ti p kh ng nh v “k nh” cua v n , Kh ng nh ng th , trong quan ni m nh ng trong sach Manh T , ch ng 9, cua Kh ng T , m i ng i con u phai Van ch ng ch ng cu th ng, Manh T th y c r ng, vi c nu i d ng, k nh cung kh ng nh: “Cai ch ch cua ng i trong cha me hoan toan kh ng phai va kh ng th la m t hanh ng nh t th i, b (1) Tr n Trong S m, Ki u Bach Vu Thu n (bi n d ch). T th . Nxb Qu n i nh n d n, Ha N i, ngoai, ma o la vi c t giac th c hi n trong 2003, tr.127. m t qua tr nh l u dai. V i m nay, khi T (2) S d., tr.127-128. Ha hoi v ao hi u, Kh ng T noi: “ i u (3) S d., tr.689. 67
TR N TH LAN H NG - TRI U QUANG MINH con kh ng g l n b ng lam cho cha me v i cai c sinh s i, ti p n i va coi trong cai g c cua ng i Trung Hoa. Theo o, c t n trong, kh ng g l n b ng em ca sinh m nh cua ng i con la do cha me thi n ha ra ma phung d ng cha me”(4). trao cho. Ng i con co trach nhi m quy V sau, Tu n T cung th ng th n nh n trong ban th n m nh va ti p n i qua tr nh manh: “c m thu co cha con ma kh ng co sinh thanh ma ng cha a tao d ng c. t nh phu t , co gi ng c gi ng cai ma Theo Hi u kinh, t h nh hai n toc, kh ng co ngh a l a i. Cho n n ao lam da cua ng i con u la cua me cha cho va ng i la phai bi t bi n bi t”(5). do v y, ng i con phai co trach nhi m gi Nh v y, co th th y, ca Kh ng T , g n th n th m nh. Sau nay, khi phat tri n Manh T va Tu n T u nh n manh n quan i m o cua Kh ng T , Manh T , “t nh nh n” ph n bi t ranh gi i, ng trong ch ng Ly l u ch ng cu th ng, c p, cung nh s g n li n gi a hai y u t : cho r ng: “Trong cac vi c c n phung s th con va ng i. N u vi c bao hi u cha me ch vi c nao la quan trong nh t? Vi c phung d ng nu i d ng v i t n ch c t cho n s cha me la quan trong nh t. Trong no, n ngon, th m i ch la cham t i ng nh ng vi c phai gi g n th vi c nao la bi n cua ngh a vu, ch ch a n cv i quan trong nh t? Vi c gi g n th n th cua ban ch t ng i ch th c. Tuy nhi n, co m nh la quan trong nh t… Ke ch ng bi t th phung d ng va k nh trong cha me th gi g n, lai con huy hoai th n th m nh cho theo Kh ng T , khi “cha me gia con s ng” n mang b nh v ng t t, th ma lai co ng i con “kh ng c i ch i xa”, “n u co th phung s cha me ch hi u, i u nay ta i th phai noi ro n i nao cu th ”(6). Tuy ch a t ng c nghe noi bao gi ”(7). Ro y u c u nay kh ng c t thanh m t n i rang, hi u theo ngh a nay khac h n v i dung ri ng bi t, nh ng lai co t nh ch t chi nh ng c u chuy n “ngu hi u”, nh xeo th t ph i manh me i v i hanh ng cua cac ui, khoc m ng, n m b ng... ma h u Nho nha Nho. V c ban, Nho giao s ky y u v sau th ng vi n d n ra lam t m c u ph n lam con i phai bao, v phai vao g ng hi u. B n canh o, quan i m nay tr nh cha me c bi t va cung la con th hi n t nh nh n v n, t m long cua v n hoi cha me xem ng i co i u g c n cha me i v i con cai, b i theo Kh ng T : d n hay kh ng. Quan i m nay co y ngh a “Lam cha me ch lo s con mang b nh t t giao duc s u s c, nh ng v sau, cac nha ma th i”(8). Cha me kh ng y u c u ng i Nho lai th ng hi u la khi cha me con con th c hanh ao hi u phai hy sinh t m s ng, ph n lam con gi ch hi u kh ng th n m nh, cang kh ng cho phep ng i con c i xa. Ch nh v v y, no lai tr thanh t coi re ban th n. Th n th la cha me cho m t trong nh ng nguy n nh n k m ham m nh, n ng niu ch m b m t t m be, s phat tri n cua con ng i, i khi lai la ng i con phai gi g n th n th cua m nh, cai c ng i ta l n tranh trach nhi m o la ti n kh ng th thi u ng i con i v i c ng ng, xa h i. t n tai va th c hi n ao hi u. 2. Gi g n th n th m nh n i ch (4) S d., tr.710. h ng cua ng cha (5) Nguy n Hi n L - Gian Chi. Tu n T . Nxb V n Gi g n th n th m nh n i ch hoa, Ha N i, 1994, tr.236. (6) Xem: Tr n Trong S m, Ki u Bach Vu Thu n h ng cua ng cha cung la th hi n s (bi n d ch). S d., tr.176. ham n i v i cac b c sinh thanh. N i (7) S d., tr.668. dung nay xu t phat t s sung k nh i (8) S d., tr.127. 68
M T S N I DUNG C BAN CUA PHAM TRU “HI U”... Quan ni m cua Nho giao s ky coi gi trong ch c t c, quy n l c, t g n vao ban ch t cua vi c th c hanh ao hi u theo g n th n th la m t n i dung cua hi u ao ung ngh a. mang y u t duy v t va cho th y t nh bi n 3. Can ng n cha me khi ho sai l m ch ng s u s c. Theo chu i bi n ch ng v Cac nha Nho s ky cho r ng, lam con cung y, xu t phat i m cua t n tai cung th phai v ng l i cha me, nh ng kh ng ch nh la t n tai trong qua tr nh sinh y u c u th c hanh hi u m t cach thu thanh. Ch nh v v y, ao hi u quy nh ng, c ng nh c, m t chi u. Cung gi ng ng i con kh ng ch phai quy trong sinh nh trung v i vua phai bi t nghe theo m nh cua m nh, ma con phai co trach vua, vu d n vua i theo nh n ch nh, ng i nhi m ti p n i sinh m nh cua t ti n. V con co hi u phai bi t v ng l i cha, che l i sau, ham y ti p n i sinh m nh b ng cach cho cha, nh ng cung phai bi t can ng n sinh con n i doi c tach ra thanh m t cha tranh sai l m. i u o c coi la n i dung c l p. Do o, gi g n th n th h p ao. B i th , khi Di p C ng - C ng sai m nh c xem la cai g c cua sinh thanh, tri huy n Di p, n c S , k chuy n m t theo ngh a duy tr t n tai ri ng n i ti p ng i cha b t tr m d , con i t cao, coi o ch h ng s nghi p chung cua t ti n. la t m g ng ngay th ng, Kh ng T Theo Kh ng T , khi ng i cha con kh ng ng y va cho r ng, t nh ngay s ng th quan sat ch h ng cua ng i th ng a ngu trong vi c cha d u l i cho con, khi ng i cha ch t th quan sat hanh con, con d u l i cho cha. Nh ng, trong vi cua ng i con. N u ba n m sau khi cha sach Hi u kinh, ch ng 15, Gian tranh m t, ng i con kh ng thay i nh ng quy (Can ng n) lai nh c nh : “Tong phu chi t c cua ao lam con i v i cha, nh v y l nh, h u an c vi hi u h ”(10). Ngh a la, c goi la ng i con co hi u v y(9). T c con theo cha ch a ch c a la hi u. V y la, ph n lam con, luc cha con s ng th phai ch ng t t ng cua Kh ng T co m u nh t nh phai xem cai ch h ng o va c thu n? Th t ra, t t ng Kh ng T v g ng hoan thanh s nghi p ma cha ng vi c i nh n x th r t bi n ch ng, linh kh i d ng. Khi cha m t i, n u ng i con ng, m m deo. Theo o, ng i con hi u co nh thay i g th nh t nh cung thao ngh a la phai tuy tr ng h p, hoan phai i h t ba n m tang ch , tr c la to canh ma th c hi n ao hi u theo cac quy long hi u k nh v i cha, sau la co th i gian t c, chu n m c a co, ch kh ng phai nh h nh s thay i cho c n th n. nh t nh t v ng theo l i cha. Noi cach Nh ng, ng i i sau t ban v y nay cua khac, cac nha Nho s ky cho r ng, lam con Kh ng T , ma th ng nh n manh n th phai v ng l i cha me theo ung vi c lam con phai thi c ra lam quan nguy n t c cua “k nh”, nh ng kh ng y u lam t n trong, rang danh cho cha me; c u th c hanh hi u m t cach thu ng, ngh a la, lam cho cha m nh t lam cha cua c ng nh c, m t chi u. Ng i con co hi u m t ng i th ng tr thanh lam cha cua ngoai vi c v ng l i cha con phai bi t can quan to, th m ch tr thanh lam cha cua ng n, ch ve cha tranh sai l m, tranh thi n t , la cach bao hi u tron ven nh t. mang ti ng b t ngh a vao th n. i u o M t m t, quan ni m nay cua Nho giao s c coi la h p ao. ky co tac dung khuy n kh ch moi ng i ra (9) Xem: S d., tr.115. s c hoc t p, ph n u c d ng danh (10) oan Trung Con, Huy n M c ao Nh n (d ch). hi n th n; m t khac, no tao ra xu h ng Hi u kinh. Nxb T ng h p, ng Nai, 2003, tr.78. 69
TR N TH LAN H NG - TRI U QUANG MINH V sau, Tu n T giai th ch ky h n y can, nh ng n u khuy n kh ng c th phai k nh ma kh ng c trai, n u cha me cua Kh ng T v vi c con kh ng theo m nh co gi n ma b t ch u kh s cung kh ng cha nh sau: “Tong m nh t c th n nguy, c oan than. y cung co th coi la m t b t tong m nh t c th n an, hi u t b t trong nh ng nguy n nh n khi n cho Nho tong m nh nai chung; tong m nh t c th n giao th ng b nh n nh n g n v i t nh gia nhuc, b t tong m nh t c th n vinh, hi u t tr ng, bao thu, m t chi u nhi u h n la b t tong m nh nai ngh a; tong m nh t c v i t nh ti n b , linh hoat, bi n ch ng c m thu, b t tong m nh t c tu s c, hi u t trong vi c x ly cac m i quan h xa h i. b t tong m nh nai k nh”(11). Ngh a la, co 4. T t theo l , kh ng c u tha, kh ng ba tr ng h p con kh ng v ng m nh cha: thai qua m t la, v ng m nh th ng i th n nguy, Theo quan i m cua Nho giao s ky, kh ng v ng m nh th ng i th n y n. G p long k nh y u i v i cha me la g c cua tr ng h p nay, ng i con hi u kh ng hi u. Nh ng, hi u kh ng ch th hi n v ng m nh la ung. Hai la, v ng m nh th long k nh y u khi cha me con s ng, ma ng i th n nhuc, kh ng v ng m nh th con th hi n long ti c th ng va vi c ng i th n vinh. G p tr ng h p nay, hanh l khi cha me qua i. V vi c nay, ng i con hi u kh ng v ng m nh la ngh a. “co l n T C ng hoi: Ng i ch t r i co bi t Ba la, v ng m nh th kh ng khac g loai g n a kh ng? Kh ng T tra l i: N u ta c m thu, kh ng v ng m nh th h p l giao. noi ng i ch t r i ma con bi t th s G p tr ng h p nay, ng i con kh ng v ng nh ng con chau hi u thao li u ch t theo m nh la k nh. Noi cach khac, co nh ng vi c ng cha; n u ta noi ng i ch t r i ma n n tong ma b t tong la b t hi u, kh ng kh ng bi t g th s con chau b t hi u, cha n n tong ma tong th d n n b t chung me ch t bo kh ng ch n”(12). Ngh a la, cai (kh ng ung). Trong ba tr ng h p cu th quan trong kh ng phai la c c ng t m xem tr n, ng i con kh ng theo m nh cha lai la: ng i ch t a sang th gi i b n kia con ung, ngh a, k nh. bi t g v th gi i nay hay kh ng, ma v n V ly va v t nh, con phai v ng l i cha la vi c hanh l cua con chau sau khi me, nh ng n u v ng l i m t cach thu cha me qua i. Kh ng T coi vi c con ng, c ng nh c, theo ca y sai, g y anh chau ti n cha me sang th gi i khac la c h ng n ca cha me th lai la hai cha me. ch hi u thu n, nh ng ng cung lu n nh c Ch nh v v y, ban th n ng i con cung nh r ng, moi vi c u kh ng c thai phai lu n c g ng hoc hoi co ki n th c qua, b t c p, ch ng han: kh ng n m c ph n bi t cac hanh ng ung sai, phai ep e, loe loet; kh ng khoc loc n non; trai. Ch khi nh n th c c ung ban kh ng l a i u v n ve noi...; cung ch t v n th ng i con m i bi t n n kh ng v th ng cha me m t ma kh ng coi v ng m nh cha, hay can ng n cha. M c du trong ban th n, bo n, bo ngu ba ngay. y la quan i m t ch c c, co t nh hai Quan ni m nay th ng nh t v i n i dung chi u, m m deo va bao ham y u t d n chu y u c u ng i con hi u thao phai bi t tr n cua Nho giao s ky, nh ng co th th y, khi trong ban th n m nh, ng th i cung th c tri n khai tr n th c t th t nh phuc tung cua ng i con i v i cha me v n (11) Nguy n Hi n L , Gian Chi. Tu n T . S d., tr.159. c y u c u n ng h n. Ch ng han, khi (12) Xem: Tr n Trong Kim. Nho giao tron b . Nxb cha sai th ng i con phai h t m c khuy n V n hoc, Ha N i, 2003, tr.62. 70
M T S N I DUNG C BAN CUA PHAM TRU “HI U”... hi n m t trong nh ng c i m chung cua phai v i ca me… Thanh ra, quan i m cua tri t thuy t Trung Hoa c ai la coi trong Nho giao s ky v hi u v n th hi n nhi u s c n b ng, hai hoa, phan i moi s pha t nh ng c p va thai trong nam khinh cach, v t ng ng. n . Kh ng nh ng th , theo quan ni m cua Sau o, Manh T phat tri n quan i m Nho giao s ky, “b t hi u co ba i u, trong cua Kh ng T va nh n manh r ng, vi c o kh ng co ng i n i doi la i u b t hi u phung d ng cha me khi cha me con s ng l n nh t”(13). Nh ng n i dung nay v n ch a ang k la vi c l n lao cua ke lam con, con t n tai va co m t anh h ng kh ng mai tang cha me trong c n t bi t m i la nho trong xa h i ngay nay va la m t trong vi c trong ai h n h t cua ng i con co nh ng nguy n nh n c n ban lam giam hi u. Gi ng Manh T , Tu n T cung cho t nh t ch c c, nh n ao cua pham tru hi u r ng, t t la to cai t nh y, t ng nh , h m noi ri ng va cua Nho giao s ky noi chung. m cai long trung t n, k nh ai r t m c, la M c du con nhi u y ki n khac nhau v nghi l giai bay long trung thanh, cung “c ng” va “t i” cua Nho giao trong l ch s , k nh m t cach trang trong nh t va do o, song gat sang m t b n nh ng m t han ch c n th ng i ch t nh th ng i s ng, suy nh t nh, quan ni m v hi u cua Nho t long th ng i s ng ma t ng tang ng i giao s ky a th c s lai nh ng gia tr ch t, kh ng coi ch t khac s ng, kh ng coi ang tr n trong, v t th i gian. Trong khi m t khac con, cho s ch m d t v i b t u o, “ i v i ng i Vi t Nam, Nho giao con la m t. o ch nh la cai nghi th c hoan h n la m t hoc thuy t ghi chep trong sach thanh ao lam ng i. to cai t nh cua cua thanh hi n; o la m t di san cua l ch ng i s ng i v i ng i ch t, c n lam cho s , m t di san c ban ti p thu, ch ng s ch t th m ph n trang trong. lai, v t qua trong qua tr nh chuy n Nh v y, n u Kh ng T , v n a bi n l ch s ma t n c ang phai trai ti n ng i a khu t cung la m t trong qua trong th i ai hi n nay”(14). S kh ng nh ng cach th hi n ao hi u va i li n v i nh nay co th ch a th t s thoa ang, o, Kh ng T cung nh c nh a ma la s song ro rang, vi c tr lai nghi n c u va b t th ng, cho n n tranh n m c ep, khai thac s u h n nh ng n i dung c ban kh ng khoc loc v t va, kh ng t u nhac n cua pham tru hi u trong Nho giao s ky ao, cang kh ng c v au xot ma kh ng noi ri ng va Nho giao noi chung kh ng ch thi t n t m th n m nh..., th cac hoc tro co y ngh a ly lu n, ma con co gia tr th c cua ng lai th ng lam cho vi c “th thac” ti n s u s c i v i s phat tri n cua xa thanh r m ra, c ng nh c, th m ch con h i Vi t Nam hi n ai - m t xa h i ang v t qua gi i han ba n m, khi n cho vi c phai i m t v i kh ng t v n nan giai, th c hanh ao hi u theo ngh a nay tr ma tra l i c nh ng v n o th r t thanh quy nh kh t khe n kh c nghi t, c n phai tr lai v i nh ng gia tr nh n t nh g y ra nhi u h u qua ang ti c. c ban lam ng i. Trong bang gia tr Th c hanh ao hi u theo quan i m nh n t nh o, c hi u v n lu n c coi la cua Nho giao s ky thay i tuy n i, tuy i m xu t phat va cung la chu n m c luc, song lu n c t v tr quan trong anh gia nh ng gia tr khac. nh t. Tuy nhi n, ch hi u y chu y u (13) Tr n Trong S m, Ki u Bach Vu Thu n (bi n noi v ao hi u cua ng nam nhi, ch d ch). T th . S d., tr.670. kh ng phai ao hi u chung cho t t ca moi (14) Nguy n Kh c Vi n. Ban v ao Nho. Nxb Th ng i; hi u chu y u la v i cha, ch kh ng gi i, Ha N i, 2003, tr.4. 71