Di cư hôn nhân Việt Nam – Hàn Quốc: Những vấn đề đặt ra

Chia sẻ: Chauchaungayxua6 Chauchaungayxua6 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:10

Thêm vào BST

Báo xấu

24
lượt xem 3
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Bài viết xem xét thực trạng vấn đề kết hôn giữa phụ nữ Việt nam lấy chồng Hàn Quốc và những vấn đề đặt ra với cuộc sống hôn nhân của các cặp vợ chồng Việt – Hàn, cũng như các hoạt động hỗ trợ hiện nay cho những cuộc hôn nhân này.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Di cư hôn nhân Việt Nam – Hàn Quốc: Những vấn đề đặt ra

Nghiªn cøu Gia ®×nh vµ Giíi Sè 5 - 2010 Di cư h«n nh©n ViÖt Nam - Hµn Quèc: nh÷ng vÊn ®Ò ®Æt ra Lª ThÞ Quý Trưêng §¹i häc Khoa häc X· héi vµ Nh©n v¨n, §¹i häc Quèc gia Hµ Néi Tãm t¾t: VÊn ®Ò h«n nh©n cã yÕu tè nưíc ngoµi lµ ®iÒu b×nh thưêng, ®ưîc ph¸p luËt ViÖt Nam thõa nhËn vµ b¶o vÖ, song hiÖn nay cã nhiÒu vÊn ®Ò n¶y sinh tõ c¸c cuéc h«n nh©n nµy. Tõ c¸c nguån tµi liÖu s½n cã, bµi viÕt tËp trung xem xÐt thùc tr¹ng vÊn ®Ò kÕt h«n gi÷a phô n÷ ViÖt Nam lÊy chång Hµn Quèc vµ nh÷ng vÊn ®Ò ®Æt ra víi cuéc sèng h«n nh©n cña c¸c cÆp vî chång ViÖt - Hµn, còng như c¸c ho¹t ®éng hç trî hiÖn nay cho nh÷ng cuéc h«n nh©n nµy. T¸c gi¶ còng cho r»ng ®Ó ®¶m b¶o ®ưîc vai trß vµ kh¶ n¨ng x©y dùng gia ®×nh cña c¸c cÆp vî chång quèc tÕ trong thùc hiÖn c¸c chøc n¨ng kinh tÕ, x· héi, chÝnh trÞ, tho¶ m·n t×nh c¶m, gi¸o dôc.. cÇn hưíng tíi môc tiªu mang l¹i sù hoµ nhËp cho c¸c c« d©u nưíc ngoµi vµo x· héi, còng như thiÕt lËp c¸c ho¹t ®éng hç trî vµ cã sù ®iÒu chØnh chÝnh s¸ch tõ c¶ hai phÝa ViÖt Nam vµ Hµn Quèc. Tõ kho¸: H«n nh©n; Phô n÷ lÊy chång nưíc ngoµi; H«n nh©n ViÖt Nam – Hµn Quèc. 1. H«n nh©n ViÖt Nam – Hµn Quèc Di cư lÊy chång nưíc ngoµi, con ®ưêng cña nhiÒu c« g¸i n«ng th«n ë ViÖt Nam hiÖn nay, con ®ưêng di cư hîp ph¸p kÕt h«n víi ngưêi nưíc ngoµi, ®Æc biÖt lµ §µi Loan, Hµn Quèc ®ang ph¸t triÓn m¹nh. Theo
Lª ThÞ Quý 17 thèng kª, tõ n¨m 1995-2007 cã kho¶ng 180.000 ngưêi ViÖt Nam kÕt h«n víi ngưêi cña 60 nưíc trong ®ã phô n÷ chiÕm tíi 80% (Tæng côc Thèng kª, 2008). Trong ba n¨m gÇn ®©y (2005 - 2007) cã gÇn 32.000 phô n÷ ViÖt Nam lÊy chång nưíc ngoµi, phÇn lín lÊy chång Trung Quèc, §µi Loan, Hµn Quèc. Thêi gian ®Çu, sè phô n÷ lÊy chång §µi Loan rÊt cao nhưng nh÷ng n¨m sau ®ã, sè phô n÷ lÊy chång Hµn Quèc t¨ng vät. Theo Côc Thèng kª Hµn Quèc, trong vßng 5 n¨m qua, tû lÖ kÕt h«n víi ngưêi nưíc ngoµi cña Hµn Quèc t¨ng lªn ba lÇn, trong ®ã tû lÖ ®µn «ng Hµn Quèc lÊy vî ViÖt Nam t¨ng ®Õn 43 lÇn, n¨m 2001 lµ 134 ngưêi, ®Õn n¨m 2005 lµ 5.822 ngưêi (Korean Times). Theo mét nghiªn cøu cña Philipine th× gi÷a n¨m 1989-1999 h¬n 175,000 ngưêi Philipine trong ®ã 91% lµ phô n÷ ®· ®¨ng ký h«n nh©n víi nưíc ngoµi (APMM, 2007). Hµn Quèc cã 1.066.273 ngưêi di cư, trong ®ã ngưêi di cư kÕt h«n chiÕm 10,35% mµ phÇn lín trong sè nµy (88,1%) lµ phô n÷ (theo c¬ quan thèng kª quèc gia Hµn Quèc, 2007). N¨m 2008, theo b¸o c¸o cña Bé B×nh ®¼ng giíi Hµn Quèc, trong 5 n¨m gÇn ®©y, con sè nam giíi Hµn Quèc kÕt h«n víi ngưêi nưíc ngoµi t¨ng gÊp 3 lÇn. N¨m 2007, cø trong 100 nam giíi th× cã 8 ngưêi lËp gia ®×nh víi ngưêi nưíc ngoµi. ë nh÷ng khu vùc n«ng th«n, con sè nµy cßn cã thÓ t¨ng lªn tíi 30- 40%. Vµo n¨m 2006, trong sè nh÷ng n«ng d©n ®· kÕt h«n, cã 40% (3.500) ngưêi kÕt h«n víi phô n÷ nưíc ngoµi. Theo b¸o c¸o nµy, nh÷ng ngưêi n«ng d©n khã cã thÓ t×m ®ưîc nh÷ng ngưêi vî ®Þa phư¬ng. Vµo n¨m 2007, sè phô n÷ nhËp cư vµo Hµn Quèc ®· t¨ng tíi 130.000 ngưêi (phô n÷ Philipine kho¶ng 7.601 chiÕm 5,8%, Trung Quèc lµ 52.000 ngưêi chiÕm 40% vµ phô n÷ ViÖt Nam lµ 20,942 ngưêi chiÕm 16%) (Mary Lou L.Alcid, 2008). Thèng kª s¬ bé cña Héi Liªn hiÖp Phô n÷ ViÖt Nam còng cho thÊy, tõ n¨m 1996 ®Õn nay, ViÖt Nam ®· ph¸t hiÖn ®ưîc hµng chôc ngµn phô n÷ vµ trÎ em bÞ bu«n b¸n qua biªn giíi dưíi h×nh thøc m«i giíi h«n nh©n. (Tintuc online, ngµy 7/10/2006). Theo b¸o c¸o cña ViÖn nghiªn cøu Ph¸p lý, Bé Tư ph¸p ViÖt Nam (2003) th× trong n¨m 2003, c¸c cÆp ViÖt - §µi, ViÖt - Hµn chiÕm 90% trong tæng sè 13.777 ngưêi cã h«n nh©n víi nưíc ngoµi, trong ®ã ViÖt - Hµn chiÕm 10% víi 1.400 trưêng hîp. N¨m 2004, c¸c cÆp ViÖt - §µi, ViÖt - Hµn chiÕm 95% trong tæng sè 13.427 ngưêi cã h«n nh©n víi nưíc ngoµi, trong ®ã ViÖt - Hµn chiÕm 20% víi h¬n 2.000 trưêng hîp. Nh÷ng ®Þa phư¬ng cã nhiÒu phô n÷ lÊy chång Hµn Quèc, §µi Loan lµ An Giang, §ång Th¸p, CÇn Th¬ (phÝa Nam) vµ H¶i Phßng, Qu¶ng
1 8 Nghiªn cøu Gia ®×nh vµ Giíi. QuyÓn 20, sè 5, tr. 16-25 Ninh (phÝa B¾c). ThËm chÝ, cã nh÷ng ®Þa phư¬ng cã tíi 80% phô n÷ trÎ lÊy chång nªn ®ưîc ®Æt tªn lµ “Lµng §µi Loan”, “ Lµng Hµn Quèc”. Bªn c¹nh ®ã vÉn tån t¹i con ®ưêng di cư (phÇn lín lµ bÊt hîp ph¸p) cña phô n÷ ViÖt Nam sang lÊy chång Trung Quèc tõ nh÷ng n¨m 1990. Di cư kÕt h«n thưêng lµ nh÷ng phô n÷ ë c¸c quèc gia ®ang ph¸t triÓn tíi nh÷ng quèc gia ph¸t triÓn. HiÖn tưîng nµy cã nh÷ng lý do mang tÝnh toµn cÇu. Vµo ®Çu thËp niªn 90, h«n nh©n gi÷a nam giíi Hµn Quèc vµ phô n÷ nưíc ngoµi ®· ®ưîc b¾t ®Çu víi mét chư¬ng tr×nh cña chÝnh phñ Hµn Quèc nh»m phôc håi céng ®ång n«ng th«n. Phô n÷ n«ng th«n Hµn Quèc rêi bá quª hư¬ng ®Õn lµm viÖc trong nh÷ng khu kinh tÕ c«ng nghiÖp, ®Ó l¹i ®»ng sau lµ nh÷ng ngưêi ®µn «ng. H«n nh©n gi÷a nam giíi Hµn Quèc vµ phô n÷ Trung Quèc ®ưîc ChÝnh phñ vµ chÝnh quyÒn ®Þa phư¬ng khuyÕn khÝch. Vµo n¨m 2000, nh÷ng quèc gia ë §«ng Nam ¸ như Philipine vµ ViÖt Nam b¾t ®Çu næi lªn như nh÷ng quèc gia cung cÊp nguån c« d©u nưíc ngoµi lý tưëng. Mét nhµ nghiªn cøu Hµn Quèc, Song Hyang Suk cho r»ng, xu hưíng kÕt h«n hiÖn t¹i gi÷a nam giíi Hµn Quèc víi phô n÷ nưíc ngoµi lµ do “tû lÖ giíi tÝnh mÐo mã”, tû lÖ sinh ë Hµn Quèc lµ 116 nam và 100 n÷; vµ còng do së thÝch cña phô n÷ Hµn Quèc thÝch “sù tù do c¸ nh©n th«ng qua nghÒ nghiÖp” vµ hÖ qu¶ lµ viÖc gi¶m sè phô n÷ mong muèn kÕt h«n, trong khi nh÷ng gi¸ trÞ truyÒn thèng cña nam giíi Hµn Quèc vÉn ®ưîc nhÊn m¹nh lµ “tr¸ch nhiÖm lËp gia ®×nh, sinh con vµ trî cÊp cho cha mÑ”. MÆt kh¸c, mét sè nam giíi Hµn Quèc do bÊt lîi vÒ h×nh thøc, vÒ kinh tÕ hoÆc x· héi khiÕn hä kh«ng thÓ t×m ®ưîc nh÷ng ngưêi phô n÷ Hµn Quèc như mong muèn. Th«ng qua nh÷ng ngưêi m«i giíi h«n nh©n, nh÷ng m¹ng lưíi x· héi, hä ®· hưíng sù chó ý tíi phô n÷ §«ng Nam ¸ nghÌo h¬n, cã hoµn c¶nh khã kh¨n h¬n, nh÷ng ngưêi cã thÓ thùc hiÖn vai trß t¸i s¶n xuÊt mang ®Æc trưng giíi truyÒn thèng: “ë nhµ, ch¨m sãc con c¸i vµ lµm viÖc nhµ”. (Mary Lou L. Alcid, 2008 ). Còng như vËy, c¸c c« g¸i ViÖt Nam lÊy chång Hµn Quèc thưêng rÊt nghÌo, hä thÊt nghiÖp hoÆc lµm nghÒ n«ng vµ hä rÊt trÎ, thưêng chØ trªn dưíi 20 tuæi, hÇu hÕt chưa lËp gia ®×nh. PhÇn lín c¸c c« g¸i nµy cã tr×nh ®é häc vÊn trung b×nh. Trong khi ®ã, nh÷ng ngưêi chång Hµn Quèc thưêng nhiÒu tuæi. Hä lµ nh÷ng ngưêi lµm c¸c nghÒ như: n«ng, l©m, ngư nghiÖp, bèc v¸c, l¸i xe taxi, söa xe « t«. NhiÒu ngưêi ®· ly dÞ hoÆc cã ngưêi bÞ tµn tËt. T×nh tr¹ng kinh tÕ cña hä ë møc trung b×nh hoÆc nghÌo. §iÒu nµy khiÕn cho nhiÒu c« d©u ViÖt Nam c¶m thÊy thÊt väng.
Lª ThÞ Quý 19 T×nh tr¹ng m«i giíi h«n nh©n HiÖn nay, trong bèi c¶nh héi nhËp toµn cÇu, vÊn ®Ò h«n nh©n cã yÕu tè nưíc ngoµi lµ ®iÒu tÊt yÕu vµ ®ưîc ph¸p luËt ViÖt Nam thõa nhËn vµ b¶o vÖ. Quan hÖ h«n nh©n chÝnh ®¸ng cÇn ®ưîc khÝch lÖ khi dùa trªn c¬ së b×nh ®¼ng, cã t×nh yªu thËt sù vµ x©y dùng gia ®×nh h¹nh phóc. C¸c cuéc h«n nh©n nµy ®ang lµ mét cÇu nèi t×nh h÷u nghÞ vµ giao lưu v¨n ho¸ gi÷a c¸c nưíc. Tuy nhiªn, trong thùc tÕ ®· cã nhiÒu cuéc kÕt h«n kh«ng hÒ tu©n theo nh÷ng yÕu tè quan träng ®ã. §iÒu ®¸ng lo ng¹i lµ mét sè phô n÷ ViÖt Nam kh«ng cã môc ®Ých râ rµng trong h«n nh©n mµ chØ mong ®ưîc ®æi ®êi. Hä chØ hiÓu ®¬n gi¶n lµ cø bưíc ch©n qua biªn giíi th× hä sÏ lÊy ®ưîc ngưêi chång giµu vµ trë nªn giµu cã. Hä sÏ cã cuéc sèng thanh nhµn, ®ưîc chiÒu chuéng, h¹nh phóc thËm chÝ cã tiÒn tÝch lòy ®Ó göi vÒ gióp ®ì gia ®×nh. Nhưng hä kh«ng ®ñ th«ng tin vÒ n¬i ®Õn còng như kh«ng hiÓu ®ưîc nh÷ng khã kh¨n, nguy hiÓm sÏ ph¶i ®ư¬ng ®Çu. Nh÷ng n¨m gÇn ®©y, rÊt nhiÒu phô n÷ ViÖt Nam lÊy chång nưíc ngoµi chñ yÕu th«ng qua dÞch vô m«i giíi h«n nh©n. Tuy nhiªn, c¸c dÞch vô nµy ®· lµm viÖc kh«ng ®óng như mong ®îi, thËm chÝ cã mét sè tæ chøc bu«n b¸n phô n÷ tr¸ h×nh. Thñ ®o¹n cña hä lµ lõa g¹t phô n÷ b»ng h×nh ¶nh nh÷ng ngưêi ®µn «ng Hµn Quèc khoÎ m¹nh, ®Ñp trai, giµu t×nh c¶m vµ giµu cã. Hä vÏ ra cuéc sèng no ®ñ t¹i Hµn Quèc. Trªn thùc tÕ còng cã mét sè c« g¸i may m¾n gÆp ®ưîc ngưêi cã nhu cÇu lÊy vî thùc sù vµ mong muèn x©y dùng cuéc sèng gia ®×nh, nªn c« d©u ViÖt Nam ®· cã mét cuéc sèng ªm ¶ ë Hµn Quèc. Tuy nhiªn còng cã kh«ng Ýt phô n÷ ®· bÞ lõa g¹t, Ðp buéc ph¶i lÊy nh÷ng ngưêi chång kh«ng phï hîp, tµn tËt, m¾c bÖnh thÇn kinh vµ kÕt côc lµ mét cuéc sèng c¬ cùc, vÊt v¶. Mét sè lµ n¹n nh©n cña b¹o lùc gia ®×nh, thËm chÝ cã ngưêi bÞ chång giÕt chÕt. C¸c tæ chøc m«i giíi h«n nh©n thưêng cã sù kÕt hîp gi÷a ViÖt Nam vµ Hµn Quèc. NhiÒu ngưêi Hµn Quèc mãc nèi víi c¸c nhãm m«i giíi ë ViÖt Nam tæ chøc c¸c cuéc “tuyÓn vî” ®¹i trµ. Ngµy 9/4/2007, C«ng an quËn T©n B×nh, thµnh phè Hå ChÝ Minh ®· kh¸m ph¸ mét ®ưêng d©y m«i giíi h«n nh©n bÊt hîp ph¸p cho 118 c« g¸i ë phưêng 10. Khi c«ng an Ëp ®Õn vµo c¨n nhµ, hä thÊy 118 c« g¸i trÎ quª ë c¸c tØnh miÒn T©y ®ang ®øng lµm mÉu cho 8 ngưêi ®µn «ng Hµn Quèc tuyÓn chän lµm vî. Cã Ýt nhÊt 20 chñ m«i giíi ®· cung cÊp c¸c c« g¸i ViÖt ®Õn ®©y (ViÖt b¸o.vn, ngµy 10/4/2007). §Õn nay, c¸c vô mua vî kiÓu nµy vÉn tiÕp tôc diÔn ra vµ mét sè vô bÞ kh¸m ph¸ trong n¨m 2008, 2009. Râ rµng lµ nh÷ng kÎ bu«n ngưêi ®· lîi dông chÝnh s¸ch cña nhµ nưíc
2 0 Nghiªn cøu Gia ®×nh vµ Giíi. QuyÓn 20, sè 5, tr. 16-25 ViÖt Nam ®Ó hµnh nghÒ. ChØ sau 3 ngµy ®Õn 1 tuÇn, nh÷ng c« g¸i ®ưîc tuyÓn chän sÏ ®ưîc tæ chøc ®¸m cưíi. §¸m cưíi cã thÓ cã mÆt hoÆc v¾ng mÆt chó rÓ. Nhµ g¸i cã thÓ nhËn ®ưîc mét sè tiÒn hç trî hoÆc ph¶i ®ãng mét sè tiÒn gäi lµ “ phÝ lÊy chång”. 2. H«n nh©n ViÖt - Hµn: Nh÷ng vÊn ®Ò ®Æt ra Cuéc sèng cña c¸c cÆp vî chång ViÖt - Hµn Di cư kÕt h«n ®· lµm ¶nh hưëng ®Õn c¸c gia ®×nh cña c¸c c« g¸i. ViÖc kÕt h«n nhanh chãng khiÕn c« d©u kh«ng kÞp cã sù chuÈn bÞ. Trong khi ®ã, nh÷ng vÊn ®Ò mµ phô n÷ di cư kÕt h«n ph¶i ®èi mÆt lµ hÕt søc nghiªm träng vµ phøc t¹p. §ã lµ nh÷ng kh¸c biÖt vÒ v¨n hãa, luËt ph¸p, phong tôc tËp qu¸n, ¨n uèng, ng«n ng÷ vµ lèi sèng. NhiÒu cÆp vî chång kh«ng cã t×nh yªu, chØ sèng theo nghÜa vô vµ sinh con. Nh÷ng bÊt hoµ phÇn lín xuÊt ph¸t tõ nguyªn nh©n tµi chÝnh. NhiÒu c« d©u (phÇn lín ë phÝa B¾c), do ph¶i nép mét mãn tiÒn lín cho kÎ m«i giíi nªn cè g¾ng lÊy l¹i tiÒn tõ chång m×nh ®Ó göi vÒ quª cho cha mÑ tr¶ nî. Ngưêi chång cho r»ng vî m×nh kÕt h«n chØ v× tiÒn nªn rÊt bÊt m·n. Hä lo ng¹i ngưêi vî cã thÓ bá trèn nªn kh«ng cho vî gi÷ tiÒn vµ kh«ng muèn cho vî tiÕp xóc nhiÒu víi bªn ngoµi. M©u thuÉn ngµy cµng trë nªn s©u s¾c khi hä kh«ng hiÓu ng«n ng÷ cña nhau. C¸c mèi quan hÖ gi÷a c« d©u ngo¹i quèc víi gia ®×nh chång, ®Æc biÖt lµ mÑ chång còng kh«ng dÔ dµng trong phong tôc kh¸c biÖt gi÷a hai nưíc ®· lµm cuéc sèng cña cÆp vî chång thªm nÆng nÒ. Thùc tÕ ®· cho thÊy nh÷ng ngưêi ®µn «ng Hµn Quèc lÊy vî nưíc ngoµi còng rÊt bËn rén kiÕm sèng. Qua c¸c trung t©m m«i giíi, hä chØ biÕt l¬ m¬ vÒ ngưêi vî tư¬ng lai cña m×nh. Cã nhiÒu ngưêi muèn nãi râ hoµn c¶nh cña m×nh cho ®èi tưîng m×nh muèn cưíi vÒ lµm vî, song c¸c trung t©m m«i giíi vµ ngưêi th«ng dÞch chØ mong muèn kÕt thóc c«ng viÖc vµ kiÕm ®ưîc tiÒn nhanh nhÊt, nªn kh«ng cho c¸c c« d©u biÕt ®Çy ®ñ th«ng tin vÒ nh÷ng ngưêi chång Hµn tư¬ng lai. ChÝnh v× vËy khi sang ®Õn Hµn Quèc, nhiÒu c« g¸i ViÖt thưêng vì méng v× thÊy r»ng mäi thø kh«ng như m×nh mong muèn hoÆc như ngưêi m«i giíi høa hÑn. Dưêng như nÒn kinh tÕ thÞ trưêng cµng ph¸t triÓn th× viÖc kÕt h«n cµng rót ng¾n thêi gian vµ t×nh c¶m. Ngưêi ta chÊp nhËn viÖc tÝnh to¸n tiÒn nong, hoµn c¶nh gia ®×nh, hoµn c¶nh ®Êt nưíc h¬n lµ xem xÐt b¶n chÊt cña h«n nh©n, t×m hiÓu vÒ nh©n c¸ch sèng, vÒ t×nh yªu vµ nh÷ng ®iÒu kiÖn c¬ b¶n cña mét cuéc h«n nh©n lµnh m¹nh. ViÖc ngưêi ®µn «ng xuÊt ph¸t tõ nh÷ng nưíc giµu h¬n ®· khiÕn anh ta cã nhiÒu lîi thÕ vµ cµng kh¼ng ®Þnh ®¼ng
Lª ThÞ Quý 21 cÊp vÞ trÝ «ng chñ cña anh ta. Thªm n÷a, chñ nghÜa gia trưëng cµng t¹o ra sù ph©n biÖt giíi s©u s¾c trong c¸c gia ®×nh kh¸c chñng téc. ViÖc gi÷ tiÒn vµ gi÷ vî cña mét sè ngưêi chång Hµn Quèc ®· kh«ng phï hîp víi phong tôc cña ngưêi ViÖt. Phô n÷ ViÖt Nam khi bÞ bã buéc ë nhµ như vËy thưêng c¶m thÊy bøc xóc, c« ®¬n. Mét sè ngưêi ®· bá trèn ra ngoµi ®Ó ®i lµm kiÕm tiÒn, kh«ng muèn bÞ phô thuéc vµ ®ưîc tù do. Như vËy, mÆc dï ®ưîc sang nưíc giµu h¬n nhưng kh«ng ph¶i v× thÕ mµ tÊt c¶ phô n÷ di cư cã h¹nh phóc vµ hoµ nhËp ngay víi x· héi Hµn Quèc. Ngưîc l¹i qu¸ tr×nh nµy gÆp rÊt nhiÒu trë ng¹i. Bªn c¹nh ®ã, viÖc nhËp quèc tÞch cho c¸c c« d©u còng kh«ng ®¬n gi¶n. C¸c c« ph¶i thi ®Ëu kú thi “NhËp quèc tÞch”, ph¶i häc Ýt nhÊt 200 giê cña “Chư¬ng tr×nh héi nhËp x· héi” trong 17 th¸ng, mçi tuÇn 3 tiÕng (Ahn Kyong Hwan, 2009). VÊn ®Ò viÖc lµm, vÊn ®Ò con lai vµ viÖc gi¸o dôc chóng c¶ hai ng«n ng÷ vµ nÒn v¨n ho¸ còng gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n. ThÕ hÖ nµy sÏ lµ cÇu nèi cho t×nh h÷u nghÞ vµ giao lưu v¨n ho¸ trong tư¬ng lai cña hai nưíc “th«ng gia”. Tuy nhiªn, vÊn ®Ò nµy hÇu như cßn bá ngá. NÕu kh«ng gi¶i quyÕt tèt c¸c vÊn ®Ò trªn th× cuéc sèng gia ®×nh cña c¸c cÆp vî chång ViÖt - Hµn sÏ kh«ng yªn æn dÉn tíi mét sè trưêng hîp xung ®ét, b¹o lùc, ly h«n lµm ¶nh hưëng ®Õn kÕt cÊu gia ®×nh hä. Theo gi¸o sư Ahn Kyong Hwan, trưêng ®¹i häc Chosun, Hµn Quèc th× sè vô ly h«n cña c¸c cÆp vî chång quèc tÕ n¨m 2003 lµ 2.784 vô th× ®Õn n¨m 2007 ®· t¨ng lªn lµ 8.348 vô (Ahn Kyong Hwan, 2009). Mét sè vÊn ®Ò trong gia ®×nh ®a v¨n ho¸ Pagaduan, nhµ nghiªn cøu n÷ quyÒn ngưêi Philipine cho r»ng “Ng«i nhµ vµ gia ®×nh như mét n¬i ®Ó thùc hiÖn quyÒn d©n chñ, b×nh ®¼ng. Sù khuyÕn khÝch vµ ph¸t triÓn nÒn v¨n ho¸ d©n chñ ph¶i ®ưîc xem như lµ sù tù do thùc sù kh«ng chØ vÒ mÆt luËt ph¸p mµ cña quyÒn phô n÷ vµ quyÒn con ngưêi kh¸c” (Pagaduan, 2008). Theo Kim Hyun Mee, nhµ nghiªn cøu n÷ quyÒn Hµn Quèc th× “LuËt ñng hé gia ®×nh ®a v¨n ho¸” nh»m “cung cÊp cho nh÷ng ngưêi di cư kÕt h«n sù gi¸o dôc trong nÒn t¶ng lÞch sö vµ nh÷ng nghi thøc truyÒn thèng Hµn Quèc trong h«n nh©n, vµ trong nh÷ng dÞch vô chØ dÉn ch¨m sãc con c¸i”. LuËt ®Þnh râ bèn bưíc mµ nh÷ng ngưêi di cư kÕt h«n nªn tu©n theo, ®ã lµ: Bưíc 1: h×nh thµnh gia ®×nh; bưíc 2: mang bÇu vµ sinh con; bưíc 3: d¹y dç con c¸i vµ bưíc 4: th©m nhËp thÞ trưêng lao ®éng. Ngưêi phô n÷ di cư kÕt h«n nµo ®i theo bèn bưíc trªn sÏ ®ưîc hưëng nh÷ng phóc lîi x·
2 2 Nghiªn cøu Gia ®×nh vµ Giíi. QuyÓn 20, sè 5, tr. 16-25 héi. LuËt nµy còng tËp trung vµo nh÷ng vai trß t¸i s¶n xuÊt cña ngưêi phô n÷. Kim nhÊn m¹nh: “...nh÷ng g× mµ chÝnh phñ Hµn Quèc muèn vÒ mét gia ®×nh ®a v¨n ho¸ lµ gia ®×nh ®ã ph¶i dùa trªn nh÷ng gi¸ trÞ gia ®×nh truyÒn thèng, ®ã lµ gi÷ nguyªn tÝnh gia trưëng vµ nhÊn m¹nh viÖc t¸i s¶n xuÊt. Quan ®iÓm nµy cña chÝnh phñ vÒ gia ®×nh ®a v¨n ho¸ th× kh¸c xa quan ®iÓm cïng tån t¹i cña nhiÒu nÒn v¨n ho¸, lµ cèt lâi cña chñ nghÜa ®a v¨n ho¸ cña phô n÷ nưíc ngoµi víi nh÷ng nÒn t¶ng v¨n ho¸ kh¸c nhau”. (Mary Lou L.Alcid, 2008). Trong c¸c gia ®×nh ®a v¨n ho¸ ngưêi vî ph¶i häc ng«n ng÷, phong tôc cña chång, häc c¸ch nÊu ¨n vµ tËp ¨n c¸c mãn ¨n cña chång cßn ngưêi chång kh«ng cÇn biÕt ®Õn ng«n ng÷, v¨n ho¸ vµ c¶ mãn ¨n cña vî. Con c¸i sinh ra chØ theo v¨n ho¸, ng«n ng÷ Hµn Quèc mµ kh«ng cÇn biÕt v¨n ho¸ cña mÑ ®Î m×nh. Sù khiÕm khuyÕt nµy sÏ lµ mÇm mèng cña sù bÊt m·n dÉn ®Õn xung ®ét gia ®×nh, xung ®ét v¨n ho¸. Thªm n÷a th¸i ®é kú thÞ cña mét sè ngưêi d©n lµ kh«ng tr¸nh khái. NhiÒu c« d©u dï ®· cã thÎ c«ng d©n nhưng vÉn c¶m thÊy x· héi Hµn Quèc coi m×nh lµ “ngưêi nưíc ngoµi”. Sù c« ®¬n trong gia ®×nh vµ ngoµi céng ®ång cña ngưêi vî sÏ ¶nh hưëng s©u s¾c ®Õn h¹nh phóc gia ®×nh vµ kh¸i niÖm “®a v¨n ho¸” kh«ng tån t¹i vµ ngưêi vî ph¶i hy sinh v¨n ho¸ cña m×nh ®Ó hoµ nhËp víi x· héi cña chång. MÆt kh¸c, ng«n ng÷ bÊt ®ång ®· c¶n trë ®¸ng kÓ nh÷ng ngưêi vî ViÖt Nam trong lÜnh vùc tiÕp cËn th«ng tin, viÖc lµm, ch¨m sãc søc khoÎ, phóc lîi x· héi vµ ph¸p luËt. C¸c ho¹t ®éng hç trî C¸c can thiÖp cÊp quèc gia vµ khu vùc ®èi víi t×nh tr¹ng di cư h«n nh©n vµ bu«n b¸n ngưêi hiÖn nay chñ yÕu tËp trung vµo c¸c ho¹t ®éng ng¨n chÆn bu«n b¸n phô n÷, ®iÒu tra, xÐt xö téi ph¹m. PhÝa ViÖt Nam cßn lóng tóng trưíc hiÖn tưîng di cư kÕt h«n µo ¹t t¹i nhiÒu ®Þa phư¬ng. LuËt H«n nh©n vµ Gia ®×nh n¨m 1986, Chư¬ng 9 vÒ “Quan hÖ h«n nh©n vµ gia ®×nh cña c«ng d©n ViÖt Nam víi ngưêi nưíc ngoµi” chØ cã 3 ®iÒu, trong khi ViÖt Nam chưa cã LuËt riªng vÒ chèng bu«n b¸n ngưêi. T×nh h×nh ®ã ®· khiÕn cho viÖc qu¶n lý h«n nh©n cã yÕu tè nưíc ngoµi gÆp khã kh¨n. Ch¼ng h¹n, chØ sau vµi ngµy, ngưêi nưíc ngoµi cã thÓ lµm thñ tôc ®¨ng ký kÕt h«n víi ngưêi ViÖt Nam mét c¸ch dÔ dµng kh«ng bÞ rµng buéc vÒ c¸c yÕu tè tèi thiÓu vµ c¬ b¶n như t×nh yªu, ng«n ng÷, sù am hiÓu vÒ vî vµ gia
Lª ThÞ Quý 23 ®×nh vî... Héi Liªn hiÖp phô n÷ ViÖt Nam phèi hîp víi tæ chøc Di cư quèc tÕ (IOM) b¾t ®Çu cã c¸c chư¬ng tr×nh hç trî c« d©u lÊy chång nưíc ngoµi, m«i giíi h«n nh©n cho hä theo con ®ưêng hîp ph¸p, d¹y nÊu ¨n, d¹y øng xö. Tuy nhiªn, c¸c chư¬ng tr×nh nµy chưa ®ưîc më réng. HiÖn t¹i, ë nhiÒu ®Þa phư¬ng chưa cã nh÷ng chư¬ng tr×nh hç trî phô n÷ di cư kÕt h«n phï hîp. Mét sè c« g¸i khi gÆp khã kh¨n còng kh«ng biÕt t×m ®Õn c¬ quan nµo ®Ó xin tư vÊn vµ gióp ®ì. Mét sè ®Þa phư¬ng còng míi chØ ban hµnh quy chÕ t¹m thêi, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c¸c n¹n nh©n trë vÒ ®oµn tô cïng gia ®×nh, t¸i hoµ nhËp céng ®ång sau khi bÞ lõa b¸n hoÆc gÆp khã kh¨n trong cuéc sèng víi chång nưíc ngoµi nhưng cßn viÖc t¹o ®iÒu kiÖn, gióp ®ì, chuÈn bÞ cho c« d©u ViÖt Nam hoµ nhËp víi x· héi Hµn Quèc th× cßn Ýt ®ưîc quan t©m. Trong khi ®ã, c¸c chư¬ng tr×nh truyÒn th«ng vÒ vÊn ®Ò nµy cßn rÊt h¹n chÕ, chưa thùc sù gióp n©ng cao nhËn thøc cña phô n÷, ®Æc biÖt lµ nh÷ng phô n÷ ë n«ng th«n, vïng s©u, vïng xa. VÒ phÝa Hµn Quèc ®· cã nhiÒu ho¹t ®éng trî gióp c¸c c« d©u nưíc ngoµi trong ®ã cã c« d©u ViÖt Nam như thµnh lËp c¸c trung t©m hç trî c« d©u nưíc ngoµi t¹i Hµn Quèc, c¸c chư¬ng tr×nh chèng b¹o lùc gia ®×nh trong c¸c gia ®×nh quèc tÕ, chư¬ng tr×nh ®ưa mét sè cÆp vî chång h¹nh phóc vÒ ViÖt Nam th¨m gia ®×nh vî ®Ó hai bªn hiÓu biÕt vµ th«ng c¶m h¬n. Nh÷ng ho¹t ®éng nµy ®· cã t¸c dông thiÕt thùc thóc ®Èy cho viÖc hoµ nhËp c« d©u ViÖt Nam víi x· héi Hµn Quèc, còng như gióp vun ®¾p cho h¹nh phóc cña hä. Tuy nhiªn, c¸c ho¹t ®éng nµy vÉn chưa ®¸p øng ®ưîc nhu cÇu thùc tÕ, ®Æc biÖt lµ thiÕu sù hîp t¸c gi÷a hai nưíc. 3. Mét sè ý kiÕn Thùc tr¹ng vÊn ®Ò kÕt h«n gi÷a c« d©u ViÖt Nam lÊy chång Hµn Quèc, vai trß vµ kh¶ n¨ng x©y dùng gia ®×nh cña c¸c cÆp vî chång quèc tÕ víi c¸c chøc n¨ng kinh tÕ, x· héi, chÝnh trÞ, tho¶ m·n t×nh c¶m, gi¸o dôc vµ x· héi ho¸... cÇn hưíng tíi môc tiªu mang l¹i sù hoµ nhËp cña c¸c c« d©u nưíc ngoµi vµo x· héi Hµn Quèc mµ vÉn gi÷ ®ưîc b¶n s¾c d©n téc. Nh÷ng nhµ nghiªn cøu vµ ho¹t ®éng x· héi Hµn Quèc ViÖt Nam cÇn cã c¸c nghiªn cøu vµ hµnh ®éng ®Ó gióp chÝnh phñ xem xÐt c¸c chÝnh s¸ch vÒ chñ nghÜa ®a v¨n ho¸ víi môc ®Ých ñng hé quyÒn c¸ nh©n cña nh÷ng ngưêi phô n÷ di cư kÕt h«n. T×nh h×nh trªn cho thÊy sù cÇn thiÕt thµnh lËp m¹ng lưíi nghiªn cøu vµ hµnh ®éng quèc tÕ vÒ vÊn ®Ò di cư vµ h«n nh©n gi÷a ViÖt Nam vµ Hµn
2 4 Nghiªn cøu Gia ®×nh vµ Giíi. QuyÓn 20, sè 5, tr. 16-25 Quèc nh»m c¶i thiÖn luËt ph¸p hai nưíc, b¶o vÖ cho h«n nh©n phô n÷ ®ưîc an toµn, t«n träng v¨n ho¸ hai nưíc vµ phßng chèng bu«n b¸n ngưêi. Tr¸ch nhiÖm cña c¶ hai nưíc cÇn ®ưîc ®Æt ra râ rµng vµ khoa häc h¬n. §ã lµ viÖc x©y dùng nh÷ng chÝnh s¸ch phï hîp víi tõng nưíc, x©y dùng c¸c tho¶ thuËn quèc tÕ tÝch cùc ®Ó b¶o ®¶m tÝnh chÊt tèt ®Ñp cña h«n nh©n quèc tÕ. Ch¼ng h¹n, phÝa ViÖt Nam cÇn söa ®æi vµ bæ sung LuËt H«n nh©n vµ gia ®×nh, t¨ng cưêng c¸c ho¹t ®éng tuyªn truyÒn cho nh÷ng ngưêi cã ý ®Þnh lÊy chång Hµn Quèc, lËp ra nh÷ng trung t©m tư vÊn h«n nh©n, nh÷ng líp häc ng«n ng÷ vµ cung cÊp nh÷ng hiÓu biÕt vÒ ®Êt nưíc vµ con ngưêi Hµn Quèc, nh÷ng khã kh¨n mµ c« d©u cã thÓ gÆp ph¶i gióp hä nh÷ng kü n¨ng sèng vµ nh÷ng c¸ch thÝch øng tèt nhÊt khi vÒ lµm d©u, gióp hä biÕt ®ưîc ®Þa chØ cña c¸c tæ chøc hç trî khi hä gÆp khã kh¨n. PhÝa Hµn Quèc cÇn cã nh÷ng ho¹t ®éng tuyÒn th«ng cho nh÷ng ngưêi chång vÒ c¸c quan niÖm vÒ h«n nh©n ®óng ®¾n, b×nh ®¼ng giíi, phßng chèng b¹o lùc gia ®×nh, can thiÖp vµo c¸c ho¹t ®éng nhËp quèc tÞch, chèng kú thÞ c¸c c« d©u vµ con c¸i hä, d¹y tiÕng ViÖt vµ v¨n ho¸ ViÖt cho trÎ con lai. Thành lËp ra nh÷ng trung t©m gióp ®ì phô n÷ khi hä gÆp nh÷ng khã kh¨n, b¶o vÖ n¹n nh©n trong nh÷ng trưêng hîp ngưîc ®·i, b¹o lùc. Ngưêi chång cÇn cã nh÷ng hiÓu biÕt vµ t«n träng ngưêi b¹n ®êi, gia ®×nh hä vµ v¨n ho¸ ViÖt Nam. Thêi gian qua ®· cã mét sè Héi th¶o vÒ vÊn ®Ò di cư vµ h«n nh©n ®ưîc tæ chøc ë ViÖt Nam vµ Hµn Quèc. Ch¼ng h¹n như Héi th¶o “Di cư vµ h«n nh©n ë ch©u ¸” do tæ chøc Con ®ưêng míi cña ch©u ¸ (ARENA) phèi hîp víi Trung t©m nghiªn cøu Giíi vµ Ph¸t triÓn, trưêng §¹i häc Khoa häc x· héi vµ Nh©n v¨n tæ chøc n¨m 2007. Héi th¶o ®· ®Æt ra nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn vµ thùc tiÔn cho hiÖn tưîng khu vùc ho¸ h«n nh©n quèc tÕ trong ®ã cã vÊn ®Ò h«n nh©n gi÷a ViÖt Nam vµ Hµn Quèc vµ c¸c biÖn ph¸p gi¶i quyÕt (§inh V¨n Qu¶ng, 2007). §©y lµ mét vÊn ®Ò ®ưîc nhiÒu trưêng ®¹i häc, c¸c tæ chøc chÝnh trÞ, x· héi quan t©m. ViÖc trao ®æi kinh nghiÖm, kiÕn thøc vµ nghiªn cøu, hµnh ®éng gi÷a hai nưíc lµ rÊt cÇn thiÕt. Hîp t¸c quèc tÕ vµ phèi hîp hµnh ®éng trong viÖc gióp ®ì phô n÷ vµ nam giíi kÕt h«n víi ngưêi nưíc ngoµi ®· b¾t ®Çu ph¸t triÓn vµ cã t¸c ®éng gãp phÇn cñng cè c¸c gia ®×nh ViÖt Hµn æn ®Þnh, h¹nh phóc, bÒn v÷ng vµ trë thµnh cÇu nèi v¨n ho¸ gi÷a hai nưíc. C¸c nghiªn cøu còng cÇn lµm râ sè lưîng vµ c¸c h×nh thøc ho¹t ®éng cña c¸c tæ chøc m«i giíi trong nưíc vµ quèc tÕ, hËu qu¶ cña c¸c ho¹t ®éng m«i giíi, bu«n b¸n phô n÷ ®èi víi gia ®×nh, x· héi vµ b¶n th©n ngưêi phô n÷. VÒ phư¬ng diÖn nµy cÇn ®Æc biÖt quan t©m ®Õn vÊn ®Ò qu¶n lý nhµ nưíc
Lª ThÞ Quý 25 víi c¸c cuéc h«n nh©n quèc tÕ, ho¹t ®éng cña c¸c tæ chøc chÝnh trÞ x· héi ®Æc biÖt lµ Héi Liªn hiÖp phô n÷ ViÖt Nam, tæ chøc Di cư quèc tÕ, ho¹t ®éng cña chÝnh quyÒn ®Þa phư¬ng vµ c¸c tæ chøc ®oµn thÓ trùc thuéc trong viÖc trî gióp c¸c c« d©u lÊy chång nưíc ngoµi vµ gia ®×nh hä. H«n nh©n quèc tÕ kh«ng chØ lµ vÊn ®Ò gia ®×nh mµ cßn liªn quan ®Õn c¸c vÊn ®Ò chÝnh trÞ, kinh tÕ, x· héi, v¨n ho¸, ngo¹i giao. Bëi vËy, chóng ta cÇn ph¶i cã nh÷ng gi¶i ph¸p ®ång bé vÒ c¸c vÊn ®Ò nµy. Ch¼ng h¹n, nh÷ng gi¶i ph¸p vÒ chÝnh s¸ch cña nhµ nưíc, nh÷ng gi¶i ph¸p vÒ c¬ chÕ thùc hiÖn, nh÷ng gi¶i ph¸p tõ phÝa c¸c gia ®×nh, b¶n th©n ngưêi phô n÷ vµ nh÷ng gi¶i ph¸p quèc tÕ. ChØ cã như vËy chóng ta míi cã thÓ kh«ng ®Ó cho vÊn ®Ò h«n nh©n quèc tÕ trë thµnh mét mét mèi lo ng¹i vÒ sù bÊt æn x· héi mµ cßn trë thµnh chiÕc cÇu nèi cho sù hiÓu biÕt lÉn nhau, giao lưu v¨n ho¸ vµ t×nh h÷u nghÞ gi÷a c¸c d©n téc.n Tµi liÖu tham kh¶o Ahn Kyong Hwan. 2009. “H«n nh©n quèc tÕ ViÖt - Hµn, vÊn ®Ò vµ gi¶i ph¸p”. T¹p chÝ X· héi häc 1/2009. APMM. 2007. Foreign Brides Research: Psycho-social Profile and Perspectives of Foreign Brides" published by Asia Pacific Mission for Migrants. §inh V¨n Qu¶ng. 2007. YÕu tè v¨n ho¸ trong viÖc lÊy chång nưíc ngoµi cña phô n÷ ViÖt Nam, B¸o c¸o t¹i héi nghÞ “Di cư vµ h«n nh©n ë ch©u ¸” do tæ chøc Con ®ưêng míi cña ch©u ¸ (ARENA) phèi hîp víi Trung t©m nghiªn cøu Giíi vµ Ph¸t triÓn, trưêng §¹i häc Khoa häc x· héi vµ Nh©n v¨n tæ chøc n¨m 2007. Jioung Lee An. 2008. Resistan to “Intergration Marriage Migrants: Implication to the Debate and Practice on Citizenship”. Paper in the Forum “Happily Ever After? Different Tales of Women Marriage Migrant: A Forum on Policy Interventions and Support Services for Women Marriage Migrant” in Malia, October 24. Le Thi Quy. 2008. “Situation of Marriage Migrant Women in Vietnam” Korean Jounal of Rural Welfare Studies, December, 2008. Mary Lou L.Alcid. 2008. “Migration of Filipino Women for Marriage to Korean Men – Critical Issues and Challenges to Social Work” Korean Jounal of Rural Welfare Studies, December. Pagaduan Maureen. 2008. Researh Fellow, ARMMNet, Quotation froma press release of ARMMNet, October 22. Tæng côc Thèng kª, sè liÖu n¨m 2008. Tintuc online, 7/10/2006. TTXVN. 118 c« g¸i cho xem mÆt ®Ó lÊy chång Hµn Quèc, http://vietbao.vn/An- n i n h - P h a p - l u a t / 11 8 - c o - g a i - c h o - x e m - m a t - d e - l a y - c h o n g - H a n - Quoc/70082500/218/. ViÖn nghiªn cøu Ph¸p lý, Bé Tư ph¸p. 2003. Dù ¸n ®iÒu tra c¬ b¶n t×nh h×nh phô n÷ ViÖt Nam kÕt h«n víi ngưêi nưíc ngoµi (§µi Loan, Hµn Quèc, Trung Quèc).