Điều trị ngáy bằng khí cụ MAD - báo cáo loạt ca

Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 22 * Số 2 * 2018<br /> <br /> <br /> ĐIỀU TRỊ NGÁY BẰNG KHÍ CỤ MAD- BÁO CÁO LOẠT CA<br /> Nguyễn Hiếu Hạnh*, Đoàn Minh Trí*, Trần Thiên Thủy Trúc*<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Mở đầu: Ngáy là một biểu hiện của hội chứng ngưng thở khi ngủ do tắc nghẽn (OSA). Có nhiều phương<br /> pháp điều trị ngáy và hội chứng ngưng thở khi ngủ do tắc nghẽn như thay đổi hành vi, nội khoa, ngoại khoa, máy<br /> thở áp lực dương liên tục (CPAP) và khí cụ đưa hàm dưới ra trước (MAD).<br /> Mục tiêu: Đánh giá hiệu quả của khí cụ đưa hàm dưới ra trước trên bệnh nhân ngáy và ngưng thở khi ngủ<br /> do tắt nghẽn và ảnh hưởng của nó trên khớp Thái dương hàm (TDH).<br /> Phương pháp nghiên cứu: Nghiên cứu mô tả cắt ngang thực hiện trên 10 bệnh nhân được chẩn đoán ngáy<br /> có hoặc không mắc hội chứng ngưng thở khi ngủ do tắc nghẽn từ mức độ nhẹ đến trung bình được điều trị bằng<br /> khí cụ đưa hàm dưới ra trước. Trước và sau điều trị, bệnh nhân trả lời bảng câu hỏi về mức độ buồn ngủ vào ban<br /> ngày. Bệnh nhân được tái khám 1 tuần, 1 tháng, 6 tháng và 1 năm sau khi mang khí cụ để ghi nhận các triệu<br /> chứng rối loạn khớp Thái dương hàm (nếu có).<br /> Kết quả: 10 bệnh nhân sau khi mang khí cụ 1 tuần có thể hiện sự cải thiện buồn ngủ vào ban ngày. 7 bệnh<br /> nhân vẫn mang khí cụ sau một năm tái khám và chưa ghi nhận có triệu chứng rối loạn khớp Thái dương hàm.<br /> Kết luận: khí cụ MAD đơn giản, ít xâm lấn, dễ thực hiện và có hiệu quả điều trị ngáy và ngưng thở khi ngủ.<br /> Từ khóa: khí cụ đưa hàm dưới ra trước, hội chứng ngưng thở khi ngủ do tắc nghẽn<br /> ABTRACT<br /> SNORING TREATMENT WITH MANDIBULAR ADVANCEMENT DEVICE: CASES REPORT<br /> Nguyen Hieu Hanh, Doan Minh Tri, Tran Thien Thuy Truc<br /> * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Supplement Vol. 22 - No 2- 2018: 142 - 146<br /> <br /> Objetives: To evaluate the efficacy of the mandibular advancement device (MAD) in patients with snoring<br /> and obstructive sleep apnea (OSA) and its affection on TMJ.<br /> Method: Cross-sectional descriptive study on ten patients diagnosed with mild to moderate obstructive sleep<br /> apnea received MAD. Before and after treatment, the patients answer the questionaire of daytime sleepiness. The<br /> follow-up examinations are carried out at 1 week, 1month, 6 months and 1 year after wearing MAD to record the<br /> symtoms of temporomandibular disorders (TMD).<br /> Results: Ten patients using MAD after 1 week /or after using MAD in 1 week, ten patient revealed an<br /> improvement of daytime sleepiness. Seven patients still used MAD at the 1-year follow-up and no significant<br /> variation in TMD prevalence was observed.<br /> Conclusion: MAD is a simple, noninvasive, easy to manufacture and showed effective treatment in patients<br /> with snoring and OSA.<br /> Keywords: MAD: Mandibular advancement device, OSA: Obstructive sleep apnea<br /> MỞ ĐẦU giảm hay mất khi nằm nghiêng là ngáy đơn<br /> thuần (không nguy hiểm). Ngáy không giảm khi<br /> Ngáy là âm phát ra trong khi ngủ do sự rung nằm nghiêng là ngáy nhẹ và là biểu hiện của rối<br /> động mô mềm ở mũi và thành sau họng khi có loạn giấc ngủ. Ngáy to đi kèm với ngưng thở khi<br /> tắc nghẽn luồng khí từ ngoài vào phổi. Ngáy ngủ là ngáy nặng và là triệu chứng của hội<br /> *Bộ môn Phục hình, Khoa Răng Hàm Mặt, Đại học Y Dược TP. Hồ Chí Minh<br /> Tác giả liên lạc: ThS. Nguyễn Hiếu Hạnh ĐT: 0917567903 Email: nhh0206@yahoo.com<br /> 142 Chuyên Đề Răng Hàm Mặt<br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 22 * Số 2 * 2018 Nghiên cứu Y học<br /> <br /> chứng ngưng thở khi ngủ tắc nghẽn cứng dùng cho chỉnh nha. Khí cụ một khối có<br /> (HCNTKNTN). Hội chứng ngưng thở khi ngủ khuyết điểm là khó tháo lắp, khó điều chỉnh độ<br /> tắc nghẽn dẫn đến các biến chứng cao huyết áp, ra trước của hàm dưới.<br /> giảm trí nhớ, ngủ ngày dễ gây tai nạn lao động Loại hai khối có cấu tạo gồm 2 máng nhai<br /> tai nạn giao thông … và nguy hiểm nhất là đột bằng nhựa acrylique được liên kết với nhau<br /> tử trong khi ngủ. Do đó không thể xem thường bằng thun chuỗi, mắc cài dạng ống lồng<br /> ngáy. Ngoài ra ngáy còn ảnh hưởng đến những (telescopic attachment), khóa hay nẹp đặt ở 2<br /> người xung quanh của bệnh nhân nhất là người bên. Khí cụ hai khối có ưu điểm là dễ tháo lắp,<br /> bạn đời. Vì vậy ngáy cần phải điều trị dù là ngáy dễ điều chỉnh độ ra trước của hàm dưới và khó<br /> thông thường. bị rơi ra trong khi mang.<br /> Có nhiều phương pháp điều trị ngáy: thay Hiện nay ở Việt Nam điều trị ngáy và ngưng<br /> đổi hành vi, nội khoa, ngoại khoa, máy thở áp thở khi ngủ bằng khí cụ chưa được phổ biến.<br /> lực dương liên tục (n-CPAP: nasal - Chúng tôi tiến hành nghiên cứu này nhằm bước<br /> Continuous Possitive Airway Pressure) và khí đầu đánh giá hiệu quả giảm ngáy và ngưng thở<br /> cụ mang trong miệng khi ngủ tắc nghẽn của khí cụ MAD, khả năng<br /> Khi điều trị thay đổi hành, nội khoa thất bại thích nghi (dung nạp) của bệnh nhân đối với khí<br /> đồng thời bệnh nhân từ chối điều trị ngoại khoa cụ và ảnh hưởng của khí cụ trên khớp thái<br /> và máy thở áp lực dương liên tục thì khí cụ dương hàm.<br /> mang trong miệng được chỉ định như là một Trong nghiên cứu này, chúng tôi chọn khí cụ<br /> điều trị triệu chứng. MAD vì nó có ưu điểm kỹ thuật đơn giản.<br /> Khí cụ mang trong miệng rất đa dạng và chia Khí cụ MAD làm bằng nhựa nấu hay nhựa<br /> ra làm 2 loại: tự cứng, gồm 2 máng được lưu giữ bằng sự khít<br /> - Khí cụ đưa lưỡi ra trước(4) lưỡi mút vào sát với răng và bằng móc Adam. Hai máng được<br /> trong một cái bóng và được kéo ra trước, điều liên kết với nhau bằng 2 nẹp kim loại đặt ở mặt<br /> này làm rộng đường hô hấp trên. Khí cụ đưa bên má. Mức độ kéo hàm dưới ra trước của<br /> lưỡi ra trước được chỉ định khi bệnh nhân không MAD tùy mức độ nặng nhẹ của bệnh (tối đa là<br /> còn đủ răng hay có rối loạn khớp thái dương 70% biên độ đưa hàm dưới ra trước tối đa) và có<br /> hàm nên không thể mang khí cụ đưa hàm dưới độ mở ở vùng răng cửa ít nhất là 5mm.<br /> ra trước. Chỉ định của khí cụ MAD<br /> - Khí cụ đưa hàm dưới ra trước dựa trên<br /> (4)<br /> - Bệnh nhân ngáy đơn thuần hoặc ngáy đi<br /> nguyên lí lưỡi bám vào phía sau của vùng cằm<br /> kèm hội chứng ngưng thở khi ngủ do tắc nghẽn<br /> xương hàm dưới, vì vậy đưa hàm dưới ra trước<br /> đồng thời kéo lưỡi ra trước. Khi đó mặt sau lưỡi mức độ nhẹ và vừa.<br /> tách ra khỏi thành sau họng. Ngoài ra, cơ lưỡi - Bệnh nhân không có loạn năng khớp Thái<br /> khẩu cái bám từ hông lưỡi đến khẩu cái mềm, dương hàm.<br /> kéo lưỡi ra trước cũng kéo theo khẩu cái mềm ra<br /> - Số lượng răng còn lại trên mỗi cung hàm ≥<br /> trước, tách nó ra khỏi thành sau họng. Do đưa<br /> hàm dưới ra trước nên khí cụ có thể ảnh hưởng 8 răng đủ để giữ khí cụ.<br /> khớp thái dương hàm. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP<br /> Khí cụ đưa hàm dưới ra trước rất đa dạng và Mẫu nghiên cứu<br /> chia làm 2 loại: một khối và hai khối.<br /> 10 bệnh nhân đến điều trị ngáy tại Khoa<br /> Loại một khối cấu tạo gồm 2 máng nhai bằng<br /> Răng Hàm Mặt - Đại học Y Dược Tp HCM.<br /> nhựa acrylique dán dính với nhau bằng nhựa tự<br /> <br /> <br /> Chuyên Đề Răng Hàm Mặt 143<br /> Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 22 * Số 2 * 2018<br /> <br /> Tiêu chuẩn chọn mẫu Đánh giá hiệu quả của khí cụ bằng diểm số<br /> Bệnh nhân đến khoa Răng Hàm Mặt Đại Epworth trước và sau điều trị.<br /> Học Y Dược thành phố Hồ Chí Minh yêu cầu<br /> điều trị ngáy và ngưng thở khi ngủ bằng khí cụ<br /> chống ngáy.<br /> Bệnh nhân có xét nghiệm đa ký giấc ngủ<br /> Tình nguyện tham gia nghiên cứu.<br /> Tiêu chuẩn loại trừ<br /> Bệnh nhân không minh mẫn<br /> Bệnh nhân không giao tiếp được (nghe<br /> không rõ, không biết tiếng Việt…)<br /> Bệnh nhân không có xét nghiệm đa ký giấc<br /> ngủ (polysomnography).<br /> Hình 1. Khí cụ đưa hàm dưới ra trước nhìn thẳng<br /> Bệnh nhân mất liên lạc không thể tái khám<br /> định kỳ.<br /> Bệnh nhân còn ít hơn 8 răng trên mỗi cung<br /> hàm<br /> Thiết kế nghiên cứu<br /> Nghiên cứu cắt ngang mô tả<br /> Phương tiện nghiên cứu<br /> Bảng câu hỏi để phỏng vấn bệnh nhân trước<br /> và sau khi mang khí cụ MAD.<br /> Các bước tiến hành nghiên cứu<br /> Thực hiện khí cụ và thu thập số liệu<br /> Khám phỏng vấn trực tiếp bệnh nhân với Hình 2. Khí cụ đưa hàm dưới ra trước nhìn nghiêng<br /> bảng câu hỏi Epworth Xử lý số liệu<br /> Ghi nhận AHI bằng xét nghiệm đa ký giấc Số liệu được nhập bằng phần mềm Excel.<br /> ngủ Số liệu được xử lý bằng phần mềm SPSS<br /> Thực hiện khí cụ đưa hàm dưới ra trước 11.5.<br /> 5mm và lắp khí cụ. Hướng dẫn bệnh nhân cách Phép kiểm 2, phép kiểm chính xác Fisher và<br /> sử dụng và bảo quản khí cụ. phép kiểm phi tham số để khảo sát sự khác biệt<br /> Tái khám bệnh nhân 1 tuần, 1 tháng, 6 tháng, trước và sau khi mang khí cụ.<br /> 1 năm sau khi mang khí cụ để theo dõi triệu KẾT QUẢ VÀ BÀN LUẬN<br /> chứng rối loạn thái dương hàm. Ở lần tái khám<br /> sau 6 tháng chúng tôi phỏng vấn lại bệnh nhân Đặc điểm của mẫu nghiên cứu<br /> với bảng câu hỏi Epworth. Phân bố bệnh nhân trong mẫu nghiên cứu theo<br /> Nếu ở lần tái khám sau 1 tuần mà bệnh nhân tuổi và giới<br /> và người ngủ chung nhận thấy không có thay Bệnh nhân nam chiếm đa số (90%) và phần<br /> đổi so với trước thì tiếp tục đưa hàm ra trước lớn ở tuổi > 40 điều này giống các nghiên cứu ở<br /> thêm 2mm. Việt Nam của Nguyễn Xuân Bích Huyên và cs(6)<br /> <br /> <br /> 144 Chuyên Đề Răng Hàm Mặt<br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 22 * Số 2 * 2018 Nghiên cứu Y học<br /> <br /> năm 2009 nghiên cứu trên 60 bệnh nhân thì tỉ lệ Bảng 3. Điểm số Epworth của bệnh nhân trong mẫu<br /> nam (80,1%) nữ (19,9%) nghiên cứu<br /> Chỉ số AHÍ (Số lần ngưng thở và giảm thở Điểm số Epworth n TB ± ĐLC<br /> trước khi mang 10 8,78 ± 3,62<br /> trong 1 giờ) của bệnh nhân trong mẫu nghiên p=0,02 < 0,05*<br /> sau khi mang 6 tháng 10 5,24 ± 2,2<br /> cứu<br /> i m s Epworth tr c và sau khi mang<br /> < 5: ngáy đơn thuần<br /> khí c 6 tháng gi m trung bình 3,5 đi m do đó khí<br /> 5 - 60 2 20 0 0 đêm/tuần<br /> Chỉ số AHI (Số lần ngưng thở và giảm thở Bảng 4. Tuân thủ điều trị của bệnh nhân sau 1 năm<br /> trong 1 giờ) Tuân thủ n %<br /> < 5: ngáy đơn thuần Gián đoạn thời gian dài 1 10<br /> Không 2 20<br /> 5 - < 20: ngáy đi kèm hội chứng ngưng thở Tối thiều 1 10<br /> khi ngủ do tắc nghẽn nhẹ Tốt 6 60<br /> 20 - 40: ngáy đi kèm hội chứng ngưng thở Sau một năm tái khám, 7 bệnh nhân vẫn<br /> khi ngủ do tắc nghẽn trung bình mang khí cụ. Tỉ lệ dung nạp khí cụ trong nghiên<br /> ≥ 40: ngáy đi kèm hội chứng ngưng thở khi cứu này là 70% cũng là tỉ lệ thành công của khí<br /> ngủ do tắc nghẽn nặng cụ.<br /> Bảng 2. Chỉ số AHI của bệnh nhân trong mẫu nghiên Ảnh hưởng của khí cụ đến khớp thái dương<br /> cứu hàm<br /> AHI n % Các tác dụng phụ thường gặp<br />