Điều trị và phòng ngừa đau thắt lưng
Đau thắt lưng là một bệnh thường gặp. Chúng ta hầu hết có kinh
nghiệm ít nhất một lần đau thắt lưng trong đời. Chi phí dành cho việc điều trị
và thiệt hại đối với xã hội cũng như cá nhân khá lớn. Di chứng để lại cho
bệnh nhân vẫn còn là vấn đề phải quan tâm. Vì thế các biện pháp phòng ngừa
cần được phổ biến rộng rãi cho mọi người biết để tránh hoặc để điều trị
sớm.
Đau thắt lưng là gì?
Đau ngang lưng quần, đau có thể khu trú một nơi ở giữa cột sống hoặc đau
ở các điểm cạnh cột sống thắt lưng, hai bên đường giữa. Đau nhiều khi lan tỏa
sang hai bên làm cho nhiều người lầm tưởng là đau thận.
Có mấy dạng đau thắt lưng?
- Đau thắt lưng cấp tính: Xảy ra thình lình, dần dần hoặc dữ dội sau khi
khiêng, nhấc vật nặng trong tư thế cúi lưng hay trong các tư thế sai khác khiến
ngay sau khi khiêng người bệnh không đứng thẳng người lên được, phải đi đứng
lom khom. Người dân thường gọi là cúp xương sống, cụp xương sống hoặc trẹo
xương sống.
- Đau thắt lưng mạn tính: Sau giai đoạn cấp tính bệnh nhân hoặc khỏi đau
hoặc diễn biến thành đau mạn tính trong 10% đến 50% các trường hợp. Bệnh nhân
đau dai dẳng nhất là khi ngồi lâu, làm nặng hoặc làm những việc thường hay phải
cúi lưng.
- Đau thắt lưng - Đau thần kinh tọa: Diễn biến nặng hoặc ngay tức thì của
đau thắt lưng cấp tính hoặc sau một thời gian đau thắt lưng mạn tính là đau thắt
lưng - đau thần kinh tọa.
* Điều trị đau thắt lưng cấp tính
Mục tiêu điều trị được đặt ra ngay từ cơn đau thắt lưng cấp tính đầu tiên
nhằm: tránh cho bệnh nhân bị tái phát, tránh trở thành đau thắt lưng mạn tính và
tránh biến chứng đau thắt lưng thần kinh tọa.
Do vậy, việc điều trị mang tính chủ động hơn là thụ động.
Hơn 90% các trường hợp đau thắt lưng cấp tính chỉ cần được điều trị bảo
tồn đúng đắn là sớm phục hồi, bệnh nhân khỏi đau và sớm trở lại công việc hằng
ngày. Các biện pháp bao gồm:
- Nằm nghỉ: Nằm nghỉ từ 1 đến 3 ngày đối với các trường hợp đau ít. Nằm
nghỉ từ 3 đến 7 ngày đối với các trường hợp đau nhiều.
- Thuốc men: Thuốc giảm đau thông thường; thuốc chống viêm không phải
corticosteroid; thuốc giãn cơ. Thuốc chống viêm có corticosteroid: KHÔNG NÊN
sử dụng.
- Áo nẹp thân bằng nhựa: Là một phương tiện bất động tạm thời, khi đã đỡ
đau thì nên bỏ áo nẹp và tiến hành tập luyện. Không nên lệ thuộc vào áo nẹp.
Mang áo nẹp mà không tập luyện thì sẽ dễ đưa đến teo cơ cạnh cột sống và vòng
lẩn quẩn lại tiếp tục.
- Kéo tạ khung chậu: Là một phương pháp vật lý cần được áp dụng đúng
cách. Hiệu quả của phương pháp này có giới hạn, không phải lúc nào cũng có kết
quả tốt. Đôi khi sau kéo tạ, bệnh nhân lại đau nặng thêm. Kéo tạ cũng là phương
pháp thụ động.
Phẫu thuật là phương pháp chiếm tỉ lệ nhỏ nhất trong điều trị đau thắt lưng.
Tuy nhiên đây là phương pháp không thể tránh nếu thất bại sau điều trị bảo tồn.
Việc tập luyện phục hồi chức năng cần được thực hiện càng sớm càng tốt.
Việc tập luyện chủ động này rất quan trọng và là điểm mấu chốt đối với điều trị
đau thắt lưng cấp tính, phòng ngừa đau thắt lưng mạn tính và các biến chứng đau
thắt lưng-đau thần kinh tọa, hội chứng chùm đuôi ngựa.
Ngay sau khi bớt đau, bệnh nhân phải tích cực tập các bài tập phục hồi
chức năng để lấy lại sự cử động, sức mạnh cơ bảo vệ thắt lưng, sự dẻo dai của cột
sống, nhờ thế mà cột sống sẽ tránh được tổn thương lần nữa và bệnh nhân sẽ tránh
được những cơn đau tái đi tái lại.
Sau đó bệnh nhân cần được hướng dẫn các bài tập năng động hơn để tăng
tính dẻo dai và kết hợp các công việc nặng hơn. Các bài tập tăng sức mạnh cơ và
cố định vững cột sống thắt lưng chủ yếu là tập 2 nhóm cơ đối kháng nhau: nhóm
cơ bụng và nhóm cơ cạnh cột sống, nhóm cơ mông và nhóm cơ đầu đùi.
Sự tích cực tập luyện sẽ mang lại kết quả nhiều hơn trong việc phòng ngừa
bệnh tái đi tái lại so với việc thụ động, không tập luyện. Bệnh nhân nhờ thế mà trở
lại với công việc thường ngày sớm hơn và tránh được khả năng tái phát.
* Điều trị đau thắt lưng mạn tính
Áp dụng các phương pháp tương tự như trên và tập luyện phục hồi tích cực,
chủ động.
Phòng ngừa đau thắt lưng như thế nào?
Chúng ta phải luôn luôn chú ý giữ tư thế sinh hoạt và lao động đúng. Đây
chính là biện pháp phòng ngừa hữu hiệu nhất. Những tư thế tuy đơn giản nhưng
rất cần được quan tâm giữ cho đúng là: nằm, ngồi, đứng, đi, nhìn quanh, mặc quần
áo, mang giày, làm vệ sinh, làm việc nhà, lên xuống thang lầu, lên xuống xe, nhấc
vật nặng, mang xách vật nặng, tư thế tốt trong khi làm việc, tư thế và trọng lượng
cơ thể, tư thế và động tác chơi thể thao…
Việc phòng ngừa quan trọng hơn nhiều so với điều trị. Ý thức giữ cột sống
trong tư thế tốt nên được quan tâm và thực hiện hằng ngày. Tư thế tốt khi làm
việc, sinh hoạt, lao động dù nhẹ hay nặng là rất quan trọng. Càng lớn tuổi, càng
phải chú ý giữ tư thế tốt vì cột sống của người có tuổi không còn mềm dẻo như khi
còn trẻ. Nên tránh các động tác cầu kỳ mang tính kỹ thuật không phục vụ cho sức
khỏe, mà ngược lại có thể gây tai biến nguy hiểm.