SỞ GIÁO DỤC ĐÀO TẠO HÀ NỘI
SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
ĐỊNH HƯỚNG HỌC SINH LỚP 10 HỌC MÔN VẬT LÝ
THEO NĂNG LỰC
Lĩnh vực / Môn: Vật Lý
Cấp học: THPT
Tên tác giả: Trương Thị Hiền
Đơn vị công tác: Trường THPT Lưu Hoàng
Chức vụ: Giáo viên
NĂM HỌC 2019 -2020
Trương Thị Hiền _ Trường THPT Lưu Hoàng - Ứng Hòa – Hà Nội
Trang 1/13
I – ĐẶT VẤN ĐỀ
1. Lý do chọn đề tài
Trong quá trình giảng dạy bộ môn vật lý ở trường THPT Lưu Hoàng, tôi
nhận thấy đa phần học sinh đều nhận thức và tiếp thu môn vật lý còn hạn chế.
Qua điều tra tìm hiểu của mình, tôi biết được phần lớn các em không thích học,
hay rất sợ vì môn vật lý khó. Dẫn đến những tiết học vật lý thật căng thẳng
không hiệu quả. Đối với trò thì áp lực, chán. Đối với giáo viên dạy thì kém nhiệt
tình, hào hứng. Nguyên nhân thứ nhất là khả năng nhận thức và tư duy của các
em học sinh chưa tốt vì điểm đầu vào lớp 10 ở trường THPT Lưu Hoàng khá
thấp như năm học 2018 – 2019 nguyện vọng một là 21 điểm, năm 2019 – 2020
là 16 điểm. Nguyên nhân thứ hai là ở bậc THCS các em chưa chú trọng đếm
môn vật lý vì đây không phải là môn thi vào lớp 10. Việc định hướng và giúp
học sinh lớp 10 có một phương pháp và kĩ năng để bắt đầu nền tảng cho môn vật
lý ở cấp THPT là rất cần thiết. Với tinh thần đó tôi chọn đề tài : “ĐỊNH
HƯỚNG HỌC SINH LỚP 10 HỌC MÔN VẬT LÝ THEO NĂNG LỰC”.
2. Mục đích nghiên cứu
Tìm hiểu năng lực, nhận thức của người học để đưa ra tiết dạy chuyển từ
tiếp cận nội dung sang hướng đến hình thành năng lực. Đưa ra các phương pháp,
kĩ năng kĩ thuật để học sinh lớp 10 bắt đầu tìm hiểu, học tập môn vật lý. Phân
tích, minh họa kiến thức trong tiết học vật lý 10 để học sinh liên hệ, vận dụng
trong đời sống, tạo động lực học không chỉ vì mục đích thi.
3. Đối tượng
Đối tượng chủ yếu của SKKN này là học sinh bắt đầu học vật lý 10 và
trong quá trình học các tiết vật lý sao cho hiệu quả và hứng thú. Nhất là với
những học sinh có nhận thức còn chậm đối với các lớp thường của nhà trường.
Nhưng để làm việc tốt, bản thân người viết đã phải chuẩn bị từ lâu, lồng ghép,
nhìn nhận kết quả, hạn chế nảy sinh,…
4. Phạm vi
Tôi có ý tưởng từ lâu, song để thực tế làm việc và áp dụng, bắt đầu từ năm
học 2018 – 2019 và tiếp tục năm học 2019 – 2020 tại trường THPT Lưu Hoàng,
đối tượng áp dụng là hai lớp 10A2, 10A8 năm 2018 – 2019, và lớp 10A2 năm
học 2019 – 2020. Kết quả thu được sau khi áp dụng cách làm việc này, chưa thật
hoàn hảo, vẫn còn học sinh có kết quả chưa tốt theo ý muốn, song so sánh với
thời kỳ trước khi áp dụng, nhìn nhận tổng thể từ khi học sinh bước chân vào học
tại trường sở tại, tôi thấy đó cũng là kết quả thành công ban đầu.
5. Phương pháp
- Phương pháp điều tra và thống kê.
Trương Thị Hiền _ Trường THPT Lưu Hoàng - Ứng Hòa – Hà Nội
Trang 2/13
- Phương pháp nghiên cứu khái niệm.
- Phương pháp nghiên cứu sản phẩm giáo dục.
- Phương pháp phân tích – tổng hợp kinh nghiệm .
- Phương pháp minh họa xây dựng tiết học vật lý.
II – GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ
PHẦN I : TÌM HIỂU NĂNG LỰC, NHẬN THỨC CỦA HỌC SINH
1. Năng lực là gì ?
Năng lực là khả năng thực hiện thành công hoạt động trong một bối cảnh
nhất định nhờ sự huy động tổng hợp các kiến thức, kĩ năng và các thuộc tính cá
nhân khác như hứng thú, niềm tin, ý chí… Năng lực của cá nhân được đánh giá
qua phương thức và khả năng hoạt động của cá nhân đó khi giải quyết các vấn
đề của cuộc sống.
2. Năng lực tự học là gì ?
Năng lực tự học là khả năng xác định được nhiệm vụ học tập một cách tự
giác, chủ động ; tự đặt được mục tiêu học tập để đòi hỏi sự nỗ lực phấn đấu thực
hiện ; thực hiện các phương pháp học tập hiệu quả ; điều chỉnh những sai sót,
hạn chế của bản thân khi thực hiện các nhiệm vụ học tập thông qua tự đánh giá
hoặc lời góp ý của giáo viên, bạn bè; chủ động tìm kiếm sự hỗ trợ khi gặp khó
khăn trong học tập.
3. Nhận thức
Hành động hay quá trình tiếp thu kiến thức và những am hiểu thông qua
suy nghĩ, kinh nghiệm và giác quan, bao gồm các qui trình như tri thức, sự chú
ý, trí nhớ, sự đánh giá, sự ước lượng, sự lí luận, sự tính toán, việc giải quyết vấn
đề, việc đưa ra quyết định, sự lĩnh hội và việc sử dụng ngôn ngữ. Quá trình nhận
thức sử dụng tri thức có sẵn và tạo ra tri thức mới.
4. Đánh giá thực trạng học sinh tại trường THPT Lưu Hoàng
Khả năng nhận thức và tư duy của người học rất quan trọng cho việc đưa ra
mục tiêu và phương pháp trong quá trình soạn bài, giảng dạy của giáo viên. Là
một giáo viên tôi mong muốn những tiết dạy của mình theo hướng tích cực và
đạt hiệu quả cao, hữu ích cho học sinh. Vì vậy ngoài quan tâm đến nội dung bài
dạy, phương pháp và cách thức thực hiện tôi còn chú trọng tới đối tượng học
sinh. Qua quá trình công tác tại trường và điều tra khảo sát, thống kê, tôi có bảng
thống kê như sau :
Đối với lớp10A2 và 10A8 năm học 2018 – 2019 :
Điểm
0 → 2
2 → 3,5
3,5 → 5
5 → 6,5
6,5 → 8
8 → 10
10A2 (46 hs)
4
7
20
10
4
1
Trương Thị Hiền _ Trường THPT Lưu Hoàng - Ứng Hòa – Hà Nội
Trang 3/13
10A8 (43 hs)
8
10
15
8
2
0
Đối với lớp10A2 năm học 2019-2020:
Điểm
0 → 2
2 → 3,5
3,5 → 5
5 → 6,5
6,5 → 8
8 → 10
10A2 (43 hs)
6
12
18
6
1
0
Thực tế, tôi còn muốn đề cập một thực trạng gặp phải là yếu tố tinh thần,
sự hứng thú, yêu thích và mục đích học bộ môn vật lý của học sinh, sự liên hệ
kiến thức vật lý với đời sống ở mức độ đơn giản (giải thích các hiện tượng hay
ứng dụng của vật lý trong đời sống), được thể hiện bằng bảng số liệu như sau :
Kết quả điều tra với lớp 10A2 và 10A8 năm học 2018 – 2019.
Lớp
Mức độ vận dụng
Vào đời sống
10A8 (43 HS)
Đối chứng
Tốt
0
Bình thường
6
Ít
24
Không được
13
PHẦN II : ĐỊNH HƯỚNG DỰA VÀO NĂNG LỰC, NHẬN THỨC CỦA
HỌC SINH
1. Khó khăn của học sinh trong quá trình tìm hiểu môn vật lý
Qua tìm hiểu và điều tra tôi nhận thấy các khó khăn của các em học sinh
thường gặp phải là :
- Khả năng nhận thức, tư duy của các em.
- Phương pháp và kỹ năng, cách tiếp cận môn học.
- Mục tiêu, định hướng cho môn học.
- Chưa tìm được hứng thú trong môn học.
- Chưa tìm ra sự liên hệ giữa kiến thức môn học và thực tế trong đời sống.
- Kiến thức nền tảng rất ít (không có).
- Chưa gắn kết được với giáo viên dạy.
2. Một số giải pháp giúp học sinh lớp 10 tìm hiểu môn vật lý
2.1. Đưa ra bài kiểm tra đánh giá năng lực của học sinh
Một bài kiểm tra đánh giá năng lực của học sinh là rất cần thiết khi bắt
đầu vì nó giúp cho học sinh nhìn nhận đúng về khả năng của mình, để từ đó đặt
ra cho mình mục tiêu và phương pháp, kỹ năng phù hợp, hiệu quả hơn.
KHUNG KIẾN THỨC KIỂM TRA KHẢO SÁT ĐẦU LỚP 10
Môn : Vật lí
Trương Thị Hiền _ Trường THPT Lưu Hoàng - Ứng Hòa – Hà Nội
Trang 4/13
(Thời gian kiểm tra : 45 phút )
Phạm vi kiểm tra : Kiến thức vật lý THCS theo chương trình cơ bản.
Tên
chủ đề
Nhận biết
(Cấp độ 1)
Thông hiểu
(Cấp độ 2)
Vận dụng
C
ộ
n
g
Cấp độ thấp
(Cấp độ 3)
Cấp độ cao
(Cấp độ 4)
Chủ đề 1 : Các đại lượng vật lý. Đơn vị
Độ dài
Đơn vị
Dụng cụ đo
Cách đo
Cách đổi giữa các
đơn vị
Diện
tích
Kí hiệu,
đơn vị
Công thức
tính
Cách đổi giữa
các đơn vị
Xác định diện
tích 1 số vật có
hình dạng đặc biệt
Thể
tích
Kí hiệu, đơn vị
Công thức
tính
Cách đổi giữa
các đơn vị
Xác định thể tích
1 số vật có hình
dạng đặc biệt
Khối
lượng
Đơn vị
Dụng cụ đo
Cách đổi giữa các
đơn vị
Lực
Kí hiệu, đơn vị
Tác dụng
của lực
VD: 2 Lực
cân bằng
Biểu diễn các lực
trong trường hợp
cụ thể
Áp suất
Kí hiệu, đơn vị
Dụng cụ đo
Yếu tố ảnh hưởng
Thời
gian
Kí hiệu, đơn vị
Dụng cụ đo
Cách đổi giữa
các đơn vị
Cách xác định thời
gian
Công
suất
Kí hiệu, đơn vị
Công thức
thiết bị điện gia
đình
Nhiệt
lượng
Kí hiệu, đơn vị
Công thức
Phương trình
cân bằng
nhiệt
Liên hệ thực tế
thiết bị điện gia
đình
Vận tốc
Kí hiệu, đơn vị
Công thức
vận tốc
trung bình
Cách đổi giữa
các đơn vị
Bài tập vận dụng
Công
cơ học
Kí hiệu, đơn vị
Công thức
Bài tập vận dụng
Động
Kí hiệu, đơn vị
Công thức
Bài tập vận dụng