Đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục, đào tạo ở vùng dân tộc thiểu số theo nghị quyết đại hội XII của Đảng

Tạp chí Nghiên cứu Dân tộc KHOA HỌC, GIÁO DỤC VÀ CÔNG NGHỆ<br /> <br /> <br /> <br /> Đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục, đào tạo ở vùng dân<br /> tộc thiểu số theo nghị quyết đại hội XII của Đảng<br /> Đoàn Thị Luyến(1)<br /> <br /> T<br /> rong quá trình đổi mới đất nước, Đảng ta luôn đặc biệt quan tâm đến giáo dục, đào tạo và phát triển<br /> nguồn nhân lực coi đó là “quốc sách hàng đầu”, là “khâu đột phá”, là yếu tố quyết định sự phát triển<br /> nhanh và bền vững của đất nước<br /> Từ khóa: Đổi mới, đổi mới căn bản và toàn diện, giáo dục và đào tạo, dân tộc thiểu số, đổi mới căn bản<br /> và toàn diện giáo dục và đào tạo ở vùng dân tộc thiểu số<br /> <br /> Trong quá trình đổi mới đất nước, Đảng về giáo dục, đào tạo thời gian qua, nhất là nghị<br /> ta luôn đặc biệt quan tâm đến giáo dục, đào tạo quyết của Đại hội XI<br /> và phát triển nguồn nhân lực coi đó là “quốc sách Theo đó việc lãnh đạo, chỉ đạo, tổ chức<br /> hàng đầu”, là “khâu đột phá”, là yếu tố quyết định thực hiện nghị quyết đã đạt được những kết quả<br /> sự phát triển nhanh và bền vững của đất nước. nhất định, đó là: “Quy mô, mạng lưới cơ sở giáo<br /> Tổng kết 25 năm đổi mới, Cương lĩnh xây dựng dục và đào tạo tiếp tục được mở rộng. Hệ thống<br /> đất nước trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội giáo dục và đào tạo các cấp từ cơ sở đến đại học,<br /> (bổ sung, phát triển năm 2011) đã chỉ rõ vai trò, dạy nghề được tổ chức lại một bước. Quan tâm<br /> sứ mệnh và những định hướng lớn phát triển giáo đầu tư cho giáo dục, đào tạo. Chất lượng giáo dục<br /> dục và đào tạo gắn với phát triển nguồn nhân lực và đào tạo có tiến bộ. Cơ sở vật chất, thiết bị giáo<br /> ở nước ta, đó là: “Giáo dục và đào tạo có sứ mệnh dục, đào tạo được cải thiện và có bước hiện đại<br /> nâng cao dân trí, phát triển nguồn nhân lực, bồi hóa. Đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục<br /> dưỡng nhân tài, góp phần quan trọng phát triển có bước phát triển cả về số lượng và chất lượng.<br /> đất nước, xây dựng nền văn hóa và con người Việt Xã hội hóa giáo dục được đẩy mạnh. Công tác<br /> Nam. Phát triển giáo dục và đào tạo cùng với phát quản lý giáo dục và đào tạo có bước chuyển biến.<br /> triển khoa học và công nghệ là quốc sách hàng Chủ trương đầu tư cho giáo dục là đầu tư cho con<br /> đầu; đầu tư cho giáo dục và đào tạo là đầu tư cho người đã được các cấp ủy, chính quyền quan tâm<br /> phát triển. Đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục chỉ đạo thực hiện và nhận được sự ủng hộ của toàn<br /> và đào tạo theo nhu cầu phát triển của xã hội; nâng xã hội”2.<br /> cao chất lượng theo yêu cầu chuẩn hóa, hiện đại<br /> hóa, xã hội hóa, dân chủ hóa và hội nhập quốc tế, Cùng với những thành tựu đạt được, Đảng<br /> phục vụ đắc lực sự nghiệp xây dựng và bảo vệ ta cũng thẳng thắn chỉ rõ những tồn tại, hạn chế<br /> Tổ quốc”1. Trên cơ sở những định hướng lớn của trong nền giáo dục nước ta: Giáo dục và đào tạo<br /> Cương lĩnh 2011, Đại hội XII của Đảng tiếp tục chưa thực sự trở thành quốc sách hàng đầu, thành<br /> kế thừa, phát triển và đưa ra những quan điểm về động lực phát triển; chất lượng, hiệu quả giáo dục<br /> giáo dục, đào tạo gắn với phát triển nguồn nhân và đào tạo còn thấp so với yêu cầu, còn nặng lý<br /> lực cho phù hợp với yêu cầu thực tiễn đổi mới, hội thuyết, nhẹ thực hành; đào tạo thiếu gắn kết với<br /> nhập ngày càng sâu rộng ở nước ta hiện nay. nghiên cứu khoa học, sản xuất kinh doanh và nhu<br /> cầu của thị trường lao động; chưa chú trọng đúng<br /> Đại hội XII của Đảng đã nghiêm túc đánh mức việc giáo dục đạo đức, lối sống và kỹ năng<br /> giá tình hình thực hiện các nghị quyết của Đảng làm việc; phương pháp giáo dục, việc thi, kiểm tra<br /> 1<br /> . Đảng Cộng sản Việt Nam, Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc 2<br /> . Đảng Cộng sản Việt Nam, Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc<br /> lần thứ XI, Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội, 2016, tr.77. lần thứ XII, Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội, 2011, tr.113<br /> <br /> Ngày nhận bài: 15/10/2014. Ngày duyệt đăng: 20/11/2016<br /> (1)<br /> Trường Sỹ quan Phòng Hóa, Bộ Quốc Phòng; e-mail: doanluyen2912@gmail.com Số 16 - Tháng 12 năm 2016<br /> Tạp chí Nghiên cứu Dân tộc KHOA HỌC, GIÁO DỤC VÀ CÔNG NGHỆ<br /> <br /> và đánh giá kết quả còn lạc hậu, thiếu thực chất; học - công nghệ, yêu cầu phát triển nguồn nhân<br /> quản lý giáo dục và đào tạo có mặt còn yếu kém; lực và thị trường lao động.<br /> đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục chưa - Về nhiệm vụ: Trên tinh thần chung là đổi<br /> đáp ứng yêu cầu; đầu tư cho giáo dục và đào tạo mới căn bản và toàn diện giáo dục, đào tạo, Đại<br /> chưa hiệu quả, cơ sở vật chất - kỹ thuật còn thiếu hội XII của Đảng đã nêu ra những nhiệm vụ cụ<br /> và lạc hậu, nhất là ở vùng sâu, vùng xa, vùng đặc thể, đó là: Tiếp tục đổi mới mạnh mẽ và đồng bộ<br /> biệt khó khăn. các yếu tố cơ bản của giáo dục, đào tạo theo hướng<br /> Đặc biệt, ở vùng dân tộc thiểu số và miền coi trọng phát triển phẩm chất, năng lực của người<br /> núi, mặc dù giáo dục, đào tạo đã đạt được nhiều học; hoàn thiện hệ thống giáo dục quốc dân theo<br /> thành tựu, song đây vẫn là nơi có trình độ dân trí, hướng hệ thống giáo dục mở, học tập suốt đời và<br /> chất lượng giáo dục, đào tạo thấp so với cả nước. xây dựng xã hội học tập; đổi mới căn bản công tác<br /> Nguồn nhân lực trong độ tuổi lao động vùng dân quản lý giáo dục, đào tạo, bảo đảm dân chủ, thống<br /> tộc thiểu số và miền núi chưa qua đào tạo chiếm tỷ nhất; tăng quyền tự chủ và trách nhiệm xã hội của<br /> lệ 89,5%. Hàng năm số học sinh dân tộc thiểu số các cơ sở giáo dục, đào tạo; coi trọng quản lý chất<br /> được tuyển vào các trường Đại học, Cao đẳng chỉ lượng; phát triển đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản<br /> khoảng 129.613 (bằng 6,5% sinh viên được tuyển lý, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục và đào tạo;<br /> trên toàn quốc, trong đó số sinh viên dân tộc thiểu đổi mới chính sách, cơ chế tài chính, huy động sự<br /> số được tuyển vào các trường đại học khoảng tham gia đóng góp của toàn xã hội, nâng cao hiệu<br /> 88.167 sinh viên, chiếm 0,75% so với tổng dân số quả đầu tư để phát triển giáo dục và đào tạo; nâng<br /> dân tộc thiểu số, chiếm 4,84% so với số người dân cao chất lượng, hiệu quả nghiên cứu và ứng dụng<br /> tộc thiểu số trong độ tuổi lao động), đặc biệt, hiện khoa học, công nghệ, đặc biệt là khoa học giáo<br /> còn 6 dân tộc chưa có người học đại học và gần 30 dục và khoa học quản lý.<br /> dân tộc chưa có người học sau đại học. Điểm mới quan trọng trong đường lối giáo<br /> Trên cơ sở đánh giá đúng thực trạng giáo dục, đào tạo của Đại hội XII chính là việc đặc biệt<br /> dục, đào tạo, Đại hội XII nêu ra những phương chú trọng các nhiệm vụ, giải pháp gắn kết giáo<br /> hướng, nhiệm vụ cho đổi mới giáo dục nước ta dục, đào tạo với phát triển nguồn nhân lực, nhất là<br /> trong thời gian tới nguồn nhân lực chất lượng cao, phục vụ hiệu quả<br /> quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa, đổi mới<br /> - Về phương hướng: Đại hội XII tiếp tục mô hình tăng trưởng, tái cơ cấu lại nền kinh tế,<br /> quán triệt quan điểm “Giáo dục là quốc sách hàng thực hiện ba đột phá chiến lược.<br /> đầu. Phát triển giáo dục và đào tạo nhằm nâng cao<br /> Theo tinh thần của Đại hội XII, để pháp<br /> dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài”3.<br /> phát triển nguồn nhân lực, nhất là nhân lực chất<br /> Đồng thời chỉ rõ, trong thời gian tới cần có sự<br /> lượng cao đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã<br /> chuyển mạnh quá trình giáo dục nước ta từ chỗ<br /> hội, thì giáo dục, đào tạo phải hướng vào:<br /> chủ yếu từ trang bị kiến thức sang phát triển toàn<br /> diện năng lực và phẩm chất người học; học đi đôi (1) Xây dựng chiến lược phát triển nguồn<br /> với hành, lý luận gắn với thực tiễn. Phấn đấu tạo nhân lực cho đất nước, cho từng ngành, từng lĩnh<br /> chuyển biến căn bản, mạnh mẽ về chất lượng, vực, với những giải pháp đồng bộ, trong đó tập<br /> hiệu quả giáo dục, đào tạo; đáp ứng ngày càng tốt trung cho giải pháp đào tạo, đào tạo lại nguồn<br /> hơn công cuộc xây dựng, bảo vệ Tổ quốc và nhu nhân lực trong nhà trường cũng như trong quá<br /> cầu học tập của nhân dân. Phát triển giáo dục và trình sản xuất kinh doanh;<br /> đào tạo phải gắn với nhu cầu phát triển kinh tế - xã (2) Quy hoạch lại mạng lưới cơ sở giáo dục<br /> hội, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, với tiến bộ khoa nghề nghiệp, giáo dục đại học gắn với quy hoạch<br /> phát triển kinh tế - xã hội, quy hoạch phát triển<br /> 3<br /> . Đảng Cộng sản Việt Nam, Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc<br /> lần thứ XII, Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội, 2016, tr.114. nguồn nhân lực;<br /> <br /> Số 16 - Tháng 12 năm 2016 27<br /> Tạp chí Nghiên cứu Dân tộc KHOA HỌC, GIÁO DỤC VÀ CÔNG NGHỆ<br /> <br /> (3) Tăng cường quản lý nhà nước về nguồn giai đoạn 2011-2020. Thực hiện quyết định này,<br /> nhân lực, gắn kết cung - cầu. Thúc đẩy chuyển dịch Bộ Giáo dục và Đào tạo đã xác định: Phát triển<br /> cơ cấu lao động, tạo điều kiện hỗ trợ dịch chuyển nhanh nguồn nhân lực, nhất là nguồn nhân lực<br /> lao động và phân bố lao động hợp lý, hiệu quả; chất lượng cao cho các vùng dân tộc và miền núi<br /> (4) Thí điểm chuyển đổi mô hình trường là một trong ba khâu đột phá chiến lược vừa mang<br /> công lập sang cơ sở giáo dục do cộng đồng, doanh tính cấp bách vừa cho lâu dài, trọng tâm là đổi<br /> nghiệp quản lý và đầu tư phát triển. Khuyến khích mới cơ bản công tác giáo dục và đào tạo, dạy nghề<br /> thành lập viện, trung tâm nghiên cứu và chuyển cho vùng nhằm đẩy mạnh và tạo chuyển biến rõ<br /> giao công nghệ, doanh nghiệp khoa học công nét về giáo dục đào tạo; nâng cao dân trí, trình độ<br /> nghệ trong nhà trường. Đẩy mạnh dạy nghề và tay nghề, từng bước hình thành đội ngũ lao động<br /> gắn kết đào tạo với doanh nghiệp; lành nghề đáp ứng yêu cầu cầu sự nghiệp phát<br /> triển kinh tế, xã hội trong vùng và sự nghiệp đổi<br /> (5) Đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục, mới đất nước.<br /> đào tạo theo hướng mở, hội nhập, phát triển toàn<br /> diện năng lực, thể chất, nhân cách, đạo đức, lối Để làm tốt các nội dung trên, cần thực hiện<br /> sống, ý thức tôn trọng pháp luật và trách nhiệm một số giải pháp sau:<br /> công dân, nâng cao kiến thức chuyên sâu, tác Một là, nâng cao trình độ học vấn phổ<br /> phong công nghiệp, tính chuyên nghiệp và kỹ thông: Hoàn thiện quy hoạch mạng lưới trường<br /> năng thực hành, phát huy tư duy sáng tạo, năng học, mở rộng quy mô hợp lý, đầu tư chuẩn hóa<br /> lực tự nghiên cứu, xây dựng con người Việt Nam cơ sở vật chất trường lớp. Tiếp tục thực hiện Đề<br /> yêu gia đình, yêu Tổ quốc, yêu đồng bào, sống tốt án củng cố phát triển mạng lưới trường phổ thông<br /> và làm việc hiệu quả; dân tộc nội trú; quy hoạch và phát triển trường<br /> (6) Gắn kết chặt chẽ giữa giáo dục đào tạo phổ thông dân tộc bán trú một cách hợp lý; xây<br /> và khoa học, công nghệ trong đào tạo nguồn nhân dựng đề án củng cố và nâng cao chất lượng đào<br /> lực chất lượng cao, đổi mới giáo dục, đào tạo tạo của các trường dự bị đại học.<br /> nhằm nâng cao tiềm năng, kỹ năng sáng tạo, ứng Hai là, nâng cao chất lượng đào tạo nghề,<br /> dụng khoa học, công nghệ của con người. Khoa kỹ thuật, tăng cường đào tạo và đào tạo lại nguồn<br /> học, công nghệ phải thông qua nguồn nhân lực nhân lực có chất lượng: Hỗ trợ đầu tư đồng bộ<br /> được đào tạo để thâm nhập sâu vào sản xuất kinh các yếu tố đảm bảo chất lượng dạy nghề theo các<br /> doanh và các lĩnh vực của đời sống xã hội. Mục nghề trọng điểm được quy hoạch của các trường<br /> đích của đổi mới giáo dục, đào tạo và phát triển cao đẳng, trung cấp để hình thành các trường nghề<br /> khoa học, công nghệ chính là đào tạo nguồn nhân chất lượng cao. Phát triển và hỗ trợ đầu tư cho<br /> lực chất lượng cao, phát triển kinh tế tri thức, nâng các trung tâm giáo dục nghề nghiệp ở các huyện<br /> cao năng xuất lao động, chất lượng, hiệu quả, sức vùng dân tộc và miền núi; triển khai có hiệu quả<br /> cạnh tranh của nền kinh tế, thực hiện thắng lợi sự Đề án “Đào tạo nghề cho lao động nông thôn đến<br /> nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá. năm 2020”, trong đó ưu tiên dạy nghề cho người<br /> Để hiện thực hoá chủ trương của Đảng, Nhà dân tộc thiểu số. Đa dạng hóa các loại hình đào<br /> nước ta , mỗi địa phương vùng dân tộc thiểu số tạo, đào tạo đại học theo hình thức cử tuyển, đào<br /> cần căn cứ vào đặc điểm cụ thể để vận dụng sáng tạo theo nhu cầu sử dụng, đào tạo theo hình thức<br /> tạo những định hướng đổi mới căn bản, toàn diện vừa làm vừa học cho đội ngũ cán bộ, công chức,<br /> giáo dục, đào tạo và phát triển nguồn nhân lực nâng cao chất lượng và chuẩn hóa đội ngũ cán bộ,<br /> của Đại hội XII của Đảng cho phù hợp. Trong đó, công chức cho vùng. Nâng cao chất lượng tuyển<br /> tập trung thực hiện Quyết định số 1216/QĐ-TTg sinh vào các trường phổ thông dân tộc nội trú, dự<br /> ngày 22/7/2011 của Thủ tướng Chính phủ về phê bị đại học và hệ cử tuyển vào các trường đại học,<br /> duyệt Quy hoạch phát triển nhân lực Việt Nam cao đẳng.<br /> <br /> 28 Số 16 - Tháng 12 năm 2016<br /> Tạp chí Nghiên cứu Dân tộc KHOA HỌC, GIÁO DỤC VÀ CÔNG NGHỆ<br /> <br /> Ba là, tăng cường và nâng cao chất lượng trong toàn ngành giáo dục, đặc biệt là ở vùng dân<br /> đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục các tộc thiểu số và miền núi. Với vị thế xã hội và trí<br /> cấp cho vùng dân tộc thiểu số, miền núi: Vấn đề tuệ của mình, đội ngũ giáo viên phải là những<br /> có ý nghĩa quyết định việc đổi mới căn bản, toàn người đi tiên phong trong quá trình đổi mới. Chỉ<br /> diện giáo dục đào tạo là yếu tố con người, là đội có như vậy, công cuộc đổi mới căn bản, toàn diện<br /> ngũ cán bộ quản lý giáo dục và đội ngũ giáo viên. giáo dục, đào tạo mới thành công, hoàn thành sứ<br /> Bởi mọi khâu, mọi bước của quá trình đổi mới đều mệnh nâng cao dân trí, phát triển nguồn nhân lực,<br /> được thực hiện và thông qua vai trò, trí tuệ của bồi dưỡng nhân tài cho phát triển đất nước, xây<br /> đội ngũ này. Chính phẩm chất, năng lực, tinh thần dựng nền văn hóa và con người Việt Nam trong<br /> sáng tạo và lòng yêu ngành, yêu nghề “tất cả vì thời kỳ mới.<br /> học sinh thân yêu” của đội ngũ nhà giáo sẽ quyết<br /> định thắng lợi đổi mới giáo dục, đào tạo. TÀI LIỆU THAM KHẢO<br /> Bốn là, thực hiện tốt các chế độ chính sách 1. Đảng Cộng sản Việt Nam, Nghị quyết hội<br /> cho đội ngũ cán bộ quản lý, giáo viên và học nghị lần thứ bảy BCHTW khoá IX về công tác dân<br /> sinh, sinh viên: Thực hiện đầy đủ, kịp thời các tộc và tôn giáo, Nxb Chính trị Quốc gia, H, 2003.<br /> chính sách ưu tiên đối với nhà giáo, cán bộ quản 2. Đảng Cộng sản Việt Nam, Văn kiện Đại<br /> lý giáo dục ở vùng có điều kiện kinh tế - xã hội hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII, Nxb Chính trị<br /> đặc biệt khó khăn, vùng dân tộc thiểu số, miền núi Quốc gia, H.2016.<br /> và các chính sách khác theo quy định hiện hành<br /> của Nhà nước. Thực hiện đầy đủ và kịp thời các 3. Hoàng Minh Đô, Lê Văn Lợi (đồng chủ<br /> chế độ, chính sách ưu tiên, miễn, giảm học phí, biên), 10 năm thực hiện Nghị quyết hội nghị lần<br /> học bổng, hỗ trợ chi phí học tập, chính sách đối thứ bảy BCHTW khoá IX về công tác dân tộc và<br /> với trẻ mầm non; tín dụng cho học sinh, sinh viên tôn giáo, Nxb. Lý luận Chính trị, H.2014.<br /> và các chính sách khác theo quy định hiện hành 4. Phùng Hữu Phú, Lê Hữu Nghĩa, Nguyễn<br /> của Nhà nước. Tiếp tục rà soát, chỉnh sửa những Đức Thông (đồng chủ biên), Một số vấn đề lý luận<br /> bất cập đối với chính sách hiện có; nghiên cứu, thực tiễn về chủ nghĩa xã hội và con đường đi lên<br /> đề xuất các chính sách đặc thù phù hợp với học chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam qua 30 năm đổi mới,<br /> sinh, sinh viên, nhà giáo, cán bộ quản lý giáo dục Nxb. Chính trị Quốc gia, Hà Nội, 2016.<br /> ở vùng dân tộc thiểu số, miền núi.<br /> 5. Ngô Văn Thạo (Chủ biên): Vấn đề dân<br /> Đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục, đào tộc và chính sách dân tộc của Đảng Cộng sản Việt<br /> tạo và phát triển nguồn nhân lực là yêu cầu khách Nam, Nxb.Lao động Xã hội, H.2008.<br /> quan của sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc,<br /> là quy luật nội tại của chính giáo dục và đào tạo 6. Lê Ngọc Thắng, Xây dựng và hoàn thiện<br /> nước ta. Tinh thần đổi mới cần phải được quán hệ thống chính sách dân tộc ở Việt Nam, Nxb Chính<br /> triệt sâu sắc và trở thành phương châm hành động trị Quốc gia, Hà Nội. 2011.<br /> <br /> <br /> ABSTRACT<br /> Education and training renewal of basic and comprehensive in ethnic minority areas under the<br /> resolutions of the Party Congress XII<br /> In the process of national renewal, our Party has always paid special attention to education, training and<br /> human resource development as it is “the first national policy”, the “breakthrough”, a factor decide the rapid<br /> and sustainable development of the country<br /> Keywords: Innovation, education and training comprehensive and basis innovation, ethnic minority,<br /> radical innovation and comprehensive of education and training in ethnic minority areas.<br /> <br /> Số 16 - Tháng 12 năm 2016 29<br />