“Đổi mới phương pháp dạy học nhằm chú trọng phát triển năng lực học sinh trong
phần Địa lí tự nhiên – Địa lí 12 – Ban cơ bản”
1
T U
Ngày nay, tri thức thay đổi và bị lạc hậu nhanh chóng do đó việc phát huy
năng lực ngƣời học có ý nghĩa quan trọng trong việc chuẩn bị cho con ngƣời có
khả năng học tập suốt đời để đáp ứng yêu cầu của xã hội. Phƣơng pháp dạy học
mang tính thụ động và ít chú ý đến khả năng ứng dụng sẽ tạo ra sản phẩm giáo
dục là những con ngƣời mang tính thụ động, hạn chế khả năng sáng tạo và năng
động. Vì vậy, dạy học phát triển năng lực học sinh đáp ứng yêu cầu ngày càng
cao của đời sống xã hội là đòi hỏi cấp bách.
Khái niệm năng lực ngƣời học cũng ngày càng đƣợc mở rộng. Năng lực
của học sinh là một cấu trúc động, có tính mở, đa thành tố, đa tầng bậc, hàm
chứa trong nó không chỉ là kiến thức, kỹ năng mà cả niềm tin, giá trị, trách
nhiệm xã hội… thể hiện ở tính sẵn sàng hành động của các em trong môi trƣờng
học tập phổ thông và những điều kiện thực tế đang thay đổi của xã hội.
Đổi mới phƣơng pháp dạy học nhằm chú trọng phát triển năng lực học sinh có
thể tiến hành trên cơ sở đổi mới các phƣơng pháp dạy học truyền thống, đồng thời
kết hợp các pháp dạy học hiện đại, áp dụng nhiều kĩ thuật tổ chức hoạt động học tích
cực vào dạy học nhƣ kỹ thuật mảnh ghép, kỹ thuật khăn trải bàn, bàn tay nặn bột,...
sẽ làm học sinh phát triển tốt các năng lực của bản thân, đáp ứng đòi hỏi ngày càng
cao của xã hội.
Trong những năm gần đây, khái niệm dạy học phát triển năng lực đƣợc đề
cập đến rất nhiều trong nền giáo dục của các quốc gia. Có nhiều nƣớc phát triển đã
đi tiên phong trong quá trình áp dụng dạy học phát triển năng lực vào hệ thống giáo
dục của họ. Tuy nhiên, việc áp dụng lý thuyết này vào thực tiễn dạy học ở nƣớc ta
nói chung và ở đơn vị công tác của tác giả còn nhiều hạn chế.
Chƣơng trình Địa lí 12 - Ban cơ bản giúp học sinh có đƣợc những kiến thức,
kĩ năng cơ bản nhất phục vụ chƣơng trình thi THPT Quốc gia. Do vậy, trong quá
trình học đòi hỏi học sinh không chỉ phát triển năng lực chuyên môn mà còn phát
triển các năng lực và phẩm chất khác. Chủ đề thiên nhiên phân hóa đa dạng là nội
dung quan trọng trong chƣơng trình Địa lí 12, bên cạnh việc yêu cầu học sinh nắm
chắc kiến thức, chủ đề này cũng đòi hỏi học sinh phải rèn luyện các kĩ năng nhƣ tính
toán, phân tích bảng số liệu, sử dụng Atlat Địa lí Việt Nam,.... Qua học tập, tìm hiểu
chủ đề giúp học sinh tôn trọng các quy luật tự nhiên, có ý thức bảo vệ tự nhiên, thêm
yêu quê hƣơng đất nƣớc.
“Đổi mới phương pháp dạy học nhằm chú trọng phát triển năng lực học sinh trong
phần Địa lí tự nhiên – Địa lí 12 – Ban cơ bản”
2
Xuất phát từ những yêu cầu trên, tôi chọn đề tài: “Đổi mới phương pháp dạy
học nhằm chú trọng phát triển năng lực học sinh trong phần Địa lí tự nhiên – Địa
lí 12 – Ban cơ bản” làm đề tài sáng kiến kinh nghiệm nhằm từng bƣớc thay đổi
phƣơng pháp dạy học để phát triển các năng lực của học sinh đáp ứng các yêu cầu
của đời sông thực tế.
II. TÊN SN K N: ĐỔI MỚI PHƢƠNG PHÁP DẠY HỌC NHẰM CHÚ
TRỌNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC HỌC SINH TRONG PHẦN ĐỊA LÍ TỰ
NHIÊN – ĐỊA LÍ 12 – BAN CƠ BẢN.
TC SN K N
- Họ và tên: Nguyễn Thị Bích Nguyệt
- Địa chỉ: Trƣờng THPT Phạm Công Bình
- Số điện thoại: 0977.155.262
- Email: bichnguyetpcb@gmail.com
IV C ĐU TƯ TO RA SN K N: Nguyễn Thị Bích Nguyệt
V. N VC P DN SN K N
1 nh vc p dng sng kin: Địa lí 12
2 Vn đ sng kin gii quyt: Đổi mới phƣơng pháp dạy học nhằm chú trọng phát
triển năng lực học sinh trong phần Địa lí tự nhiên – Địa lí 12 – Ban cơ bản
VI. T AN P DN SN K N: Học kì I - Năm học 2019 - 2020
VII. MÔ T BN C T SN K N
“Đổi mới phương pháp dạy học nhằm chú trọng phát triển năng lực học sinh trong
phần Địa lí tự nhiên – Địa lí 12 – Ban cơ bản”
3
P N M ĐU
1 Mc đ ch
- Xác định đƣợc các năng lực và phẩm chất cần có của học sinh trong thời đại mới từ
đó xác định hƣớng dạy học thích hợp.
- Tìm ra các phƣơng pháp dạy học nhằm phát triển năng lực học sinh trong giảng
dạy môn Địa lí tại trƣờng THPT A.
- Kiểm chứng các phƣơng pháp dạy học nhằm phát triển năng lực học sinh trong
giảng dạy môn Địa lí tại trƣờng THPT A.
- Giúp học sinh có cách thức tiếp thu khối lƣợng tri thức khổng lồ và gia tăng nhanh
của nhân loại đồng thời phát triển các năng lực thiết yếu của học sinh đáp ứng yêu
cầu của xã hội.
- Giúp phát huy khả năng tự học, tự nghiên cứu của học sinh.
- Giúp rèn luyện cho học sinh kỹ năng thu thập, chọn lọc, xử lí các thông tin, biết
vận dụng các kiến thức học đƣợc vào giải quyết các tình huống của đời sống thực tế.
2 Nhi m v nghi n c u
- Xác định các phƣơng pháp tối ƣu trong dạy học phát triển năng lực ngƣời học.
- Xác định đƣợc các năng lực và phẩm chất cần có của học sinh trong thời đại mới từ
đó xác định hƣớng dạy học thích hợp.
- Tìm hiểu phƣơng pháp và kỹ thuật tổ chức hoạt động học theo hƣớng phát triển
năng lực ngƣời học.
- Soạn giáo án theo hƣớng đổi mới phƣơng pháp dạy học nhằm phát triển năng lực
học sinh trong giảng dạy môn Địa lí tại trƣờng THPT A.
- Áp dụng giáo án thực nghiệm vào giảng dạy thực tế và đánh giá kết quả thu đƣợc.
3 Đối t ng nghi n c u v khch th nghi n c u
3.1 Đ i tư ng nghiên c u
Học sinh khối 12 trƣờng THPT A
- Lớp thực nghiệm: 12A1
- Lớp đối chứng: 12A4
3.2 hách thể nghiên c u
Đổi mới phƣơng pháp dạy học nhằm chú trọng phát triển năng lực học sinh
trong phần Địa lí tự nhiên – Địa lí 12 – Ban cơ bản
“Đổi mới phương pháp dạy học nhằm chú trọng phát triển năng lực học sinh trong
phần Địa lí tự nhiên – Địa lí 12 – Ban cơ bản”
4
4 Ph m vi nghi n c u
- Áp dụng cho việc giảng dạy trong chƣơng trình Địa lí 12 - Ban cơ bản.
- Nghiên cứu trong học sinh khối 12 trƣờng THPT A.
5. Ph ng php nghi n c u
5.1. Phương pháp thu th p t i li u
Phƣơng pháp này đƣợc thực hiện nhằm nghiên cứu các tài liệu lí luận và các
tài liệu khác liên quan nhƣ: đổi mới phƣơng pháp dạy học là gì? Dạy học theo định
hƣớng phát triển năng lực khác gì với dạy học truyền thống? Phƣơng pháp dạy học
và kĩ thuật dạy học nào giúp phát triển năng lực ngƣời học?... Ngoài ra, có các tài
liệu tham khảo khác phục vụ cho thiết kế tiến trình dạy học.
5.2 hương pháp thực nghi m sư phạm
- Tiến hành thực nghiệm tại lớp 12A1 trƣờng THPT A.
- Phƣơng pháp thực nghiệm sƣ phạm đƣợc vận dụng hiệu quả nhằm đánh giá tính
khả thi của sáng kiến kinh nghiệm tại lớp thực nghiệm 12A4 trƣờng THPT A
5.3 hương pháp i u tra h i học
- Đối tƣợng điều tra là học sinh khối 12 trƣờng THPT A.
- Điều tra bằng phỏng vấn trực tiếp, phát phiếu nhận xét, phiếu hoạt động nhóm, bài
kiểm tra sau các hoạt động học của học sinh. Phân tích kết quả để thấy đƣợc tính
khả thi của đề tài và sự ủng hộ của học sinh đối với việc đổi mới phƣơng pháp dạy
học nhằm chú trọng phát triển năng lực học sinh trong phần Địa lí tự nhiên – Địa lí
12 – Ban cơ bản.
“Đổi mới phương pháp dạy học nhằm chú trọng phát triển năng lực học sinh trong
phần Địa lí tự nhiên – Địa lí 12 – Ban cơ bản”
5
P N N DUN
C Ư N : C S U N ĐỔI M P Ư N P P DY HỌC NHẰM
CHÚ TRỌNG PHÁT TRIỂN NĂN C HỌC SINH
1 Tổng quan v d y học pht tri n năng lc học sinh
1.1.Các khái ni m cơ bản
1.1.1. Năng lực
Năng lực là một phạm trù từng đƣợc bàn đến trong mọi lĩnh vực của cuộc
sống xã hội.
“Năng lực là khả năng thực hiện thành công hoạt động trong một bối
cảnh nhất định nhờ sự huy động tổng hợp các kiến thức, kĩ năng và các thuộc
tính cá nhân khác như hứng thú, niềm tin, ý chí… năng lực của cá nhân được
đánh giá qua phương thức và khả năng hoạt động của cá nhân đó khi giải quyết
các vấn đề của cuộc sống”. Năng lực là một thuộc tính tâm lý phức hợp, là điểm
hội tụ của nhiều yếu tố nhƣ tri thức, kỹ năng, kỹ xảo, kinh nghiệm, sự sẵn sàng
hành động và trách nhiệm.
Nhƣ vậy, năng lực không mang tính chung chung mà khi nói đến năng
lực, bao giờ ngƣời ta cũng nói về một lĩnh vực cụ thể nào đó nhƣ năng lực toán
học của hoạt động học tập hay nghiên cứu toán học, năng lực hoạt động chính trị
của hoạt động chính trị, năng lực dạy học của hoạt động giảng dạy…
Năng lực của học sinh là một cấu trúc động, có tính mở, đa thành tố, đa tầng bậc,
hàm chứa trong nó không chỉ là kiến thức, kỹ năng mà cả niềm tin, giá trị, trách nhiệm
xã hội… thể hiện ở tính sẵn sàng hành động của các em trong môi trƣờng học tập phổ
thông và những điều kiện thực tế đang thay đổi của xã hội.
1.1.2. Dạy học theo định hướng phát triển năng lực
Dạy học theo định hƣớng phát triển năng lực là khả năng thực hiện có
trách nhiệm và hiệu quả các hành động, giải quyết các nhiệm vụ, các vấn đề
trong những tình huống khác khau trên cơ sở hiểu biết, kỹ xảo và kinh nghiệm
cũng nhƣ sự sẵn sàng hành động. Năng lực ngƣời học cần đạt là cơ sở để xác
định các mục tiêu, nội dung, hoạt động, phƣơng pháp dạy học mà ngƣời dạy cần
phải căn cứ vào đó để tiến hành các hoạt động giảng dạy và giáo dục (lấy ngƣời
học làm trung tâm).
Trong quá trình dạy học theo định hƣớng phát triển năng lực cần năm rõ:
Năng lực là sự kết hợp tri thức, kĩ năng và thái độ. Mục tiêu bài học đƣợc cụ thể
