Đột biến gen V600E BRAF ở bệnh nhân ung thư tuyến giáp thể biệt hóa tại Bệnh viện Bạch Mai

t¹p chÝ y - d−îc häc qu©n sù sè 9-2016<br /> <br /> ĐỘT BIẾN GEN V600E BRAF Ở BỆNH NHÂN UNG THƯ<br /> TUYẾN GIÁP THỂ BIỆT HÓA TẠI BỆNH VIỆN BẠCH MAI<br /> Mai Tr ng Khoa*; Ph m C m Ph ơng*; Nguy n Huy Bình*<br /> TÓM TẮT<br /> Mục tiêu: xác định tỷ lệ đột biến gen BRAF V600E trên bệnh nhân (BN) ung thư tuyến giáp<br /> (UTTG) thể biệt hóa tại Bệnh viện Bạch Mai. Đối tượng và phương pháp: 30 BN gồm 3 nam<br /> và 27 nữ, tuổi trung bình 43,9 ± 13,8 được chẩn đoán xác định bằng mô bệnh học UTTG thể<br /> biệt hóa. BN được xét nghiệm đột biến gen BRAF V600E bằng phương pháp Strip Assay của<br /> Viennalab từ mẫu bệnh phẩm mổ, xét nghiệm thực hiện tại Trung tâm Y học Hạt nhân và Ung<br /> bướu, Bệnh viện Bạch Mai. Kết quả: 20/30 BN (66,7%) có đột biến BRAF V600E dương tính,<br /> trong đó tỷ lệ đột biến ở BN có di căn xa là 5/5 (100%), ở BN có di căn hạch là 10/15 (66,7%)<br /> và ở BN không có di căn là 5/10 (50,0%). Kết luận: tỷ lệ đột biến gen BRAF V600 ở nhóm BN<br /> UTTG thể biệt hóa là 66,7%; đột biến BRAF V600E có thể là yếu tố dự báo khả năng kháng<br /> điều trị 131I.<br /> * Từ khóa: Ung thư tuyến giáp thể biệt hóa; Đột biến gen BRAF V600E; Kháng 131I.<br /> <br /> V600E BRAF Mutation in Differentiated Thyroid Cancer Patients in<br /> Bachmai Hospital<br /> Summary<br /> Objectives: To determine the percentage of BRAF V600E mutation in differentiated thyroid<br /> cancer patients in Bachmai Hospital. Subject and method: 30 differentiated thyroid cancer patients<br /> including 3 males and 27 females, with average ages 43.9 ± 13.8, who diagnosed by pathology.<br /> BRAF V600E mutation was analyzed by Strip Assay of Viennalab from surgical biopsy in Bachmai<br /> Hospital. Results: 20/30 patients (66.7%) carry BRAF V600 mutation: patients have distant metastasis<br /> 5/5 (100.0%), patients have lymph node metastasis 10/15 (66.7%) and patients with no metastasis<br /> 5/10 (50.0%). Conclusion: Percentage of BRAF V600Emutation in differentiated thyroid cancer<br /> is 66.7%. BRAF V600E mutation could suggest the risk of resistant to radioactive iodine.<br /> * Key words: Differentiated thyroid cancer; BRAF V600E mutation; Resistant to radioactive iodine.<br /> <br /> ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> Ung thư tuyến giáp có tỷ lệ mắc 0,5 10/100000 dân, chiếm khoảng 1% các<br /> loại ung thư. Nữ mắc UTTG cao hơn nam<br /> từ 2 - 3 lần. Tại Mỹ, theo số liệu của Viện<br /> Ung thư Quốc gia, năm 2013 có 60.220<br /> ca UTTG được chẩn đoán và 1.850 trường<br /> <br /> hợp tử vong vì căn bệnh này. Ở Việt Nam,<br /> theo số liệu thống kê của 6 vùng về bệnh<br /> UTTG cho thấy Hà Nội có tỷ lệ mắc<br /> UTTG là 1,9/100000 dân, tỷ lệ mắc ở nữ<br /> cao hơn nam 2,6 lần; tại TP. Hồ Chí Minh,<br /> tỷ lệ mắc ở nữ là 2,8/100000 và ở nam là<br /> 1,5/100000 dân [1].<br /> <br /> * Bệnh viện B¹ch Mai<br /> Ng i ph n h i (Corresponding): Ph¹m CÈm Ph−¬ng (camphuongmd@yahoo.com)<br /> Ngày nh n bài: 04/07/2016; Ngày ph n bi n đánh giá bài báo: 18/11/2016<br /> Ngày bài báo đ c đăng: 30/11/2016<br /> <br /> 153<br /> <br /> T¹p chÝ y - d−îc häc qu©n sô sè 9-2016<br /> Điều trị ung thư biểu mô tuyến giáp thể<br /> biệt hoá phối hợp nhiều phương pháp<br /> như phẫu thuật, 131I, hormon đem lại kết<br /> quả tốt nên được áp dụng khá phổ biến.<br /> Tuy nhiên, có một tỷ lệ nhỏ BN UTTG thể<br /> biệt hóa tái phát và di căn không đáp ứng<br /> (kháng) với 131I. Do vậy, việc điều trị trở<br /> nên khó khăn. Các nghiên cứu về dấu ấn<br /> phân tử trong UTTG thể biệt hóa kháng<br /> với phương pháp điều trị bằng 131I rất nhiều,<br /> tuy nhiên mới chỉ phát hiện cơ chế chủ<br /> yếu là do đột biến gen BRAF V600E [2].<br /> Hiện tại ở Việt Nam chưa có nhiều nghiên<br /> cứu về đột biến BRAF V600E trong tiên<br /> lượng nguy cơ kháng 131I ở BN UTTG thể<br /> biệt hóa. Vì vậy, nghiên cứu này được tiến<br /> hành với mục tiêu: Xác định tỷ lệ đột biến<br /> gen BRAF V600E trên BN UTTG thể biệt<br /> hóa tại Bệnh viện Bạch Mai.<br /> ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP<br /> NGHIÊN CỨU<br /> 1. Đối tượng nghiên cứu.<br /> - 30 BN được chẩn đoán xác định bằng<br /> mô bệnh học là UTTG thể biệt hóa, đang<br /> điều trị tại Trung tâm Y học Hạt nhân và Ung<br /> bướu (YHHN và UB), Bệnh viện Bạch Mai.<br /> - Những BN này đều được phân tích<br /> đột biến gen BRAF V600E tại Đơn vị Gen<br /> Trị liệu, Trung tâm YHHN và UB - Bệnh<br /> viện Bạch Mai.<br /> - Tiêu chuẩn loại trừ: BN UTTG không<br /> phải thể biệt hóa.<br /> 2. Phương pháp nghiên cứu.<br /> * Thu thập đặc điểm lâm sàng:<br /> - Tuổi, giới, thời gian mắc bệnh.<br /> - Tình trạng di căn: không di căn, di căn<br /> hạch và di căn xa.<br /> * Phân tích đột biến gen BRAF V600E<br /> bằng phương pháp Strip Assay của<br /> Viennalab (Áo):<br /> 154<br /> <br /> - Tách DNA từ mô xử lý formalin - vùi<br /> paraffin (FFPE) bằng kít đặc hiệu QIAamp<br /> DNA FFPETissue (Qiagen).<br /> - Khuếch đại đoạn gen quan tâm bằng<br /> phản ứng PCR theo kít BRAF V600E<br /> Strip Assay (ViennaLab).<br /> - Lai sản phẩm khuếch đại với đầu dò<br /> đặc hiệu được phân bố trên Test strip<br /> (ViennaLab).<br /> - Phân tích kết quả: âm tính (không có<br /> đột biến); dương tính (có đột biến).<br /> KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ<br /> BÀN LUẬN<br /> * Đặc điểm tuổi, giới của nhóm BN<br /> nghiên cứu:<br /> Nam: 3 BN (10,0%); nữ: 27 BN (90,0%);<br /> tuổi trung bình 43,9 ± 13,8. Thống kê cho<br /> thấy UTTG có tỷ lệ mắc 0,5 - 10/100000<br /> dân, chiếm khoảng 1% các loại ung thư.<br /> Ở Việt Nam, theo số liệu thống kê của 6<br /> vùng về bệnh UTTG cho thấy Hà Nội có<br /> tỷ lệ mắc UTTG là 1,9/100000 dân, tỷ lệ<br /> mắc ở nữ cao hơn nam 2,6 lần; tại TP.<br /> Hồ Chí Minh, tỷ lệ mắc ở nữ là 2,8/100000<br /> và ở nam là 1,5/100000 dân [1]. Các nghiên<br /> cứu đều thấy tỷ lệ mắc bệnh UTTG ở nữ<br /> đều cao hơn nam từ 2 - 3 lần. Kết quả<br /> của chúng tôi, nữ mắc nhiều hơn nam, phù<br /> hợp với các nghiên cứu trước đây.<br /> * Tỷ lệ đột biến gen BRAF V600E:<br /> Có đột biến: 20 BN (%): không có đột<br /> biến: 10 BN (33,3%). Các nghiên cứu về<br /> dấu ấn phân tử trong UTTG thể biệt hóa<br /> kháng với phương pháp điều trị bằng 131I<br /> rất nhiều, cơ chế chủ yếu là do đột biến<br /> gen BRAF T1799A (V600E) [4, 5]. Đột biến<br /> này xuất hiện với tần suất 78 - 95% các<br /> trường hợp UTTG tái phát. Trong nghiên<br /> cứu của chúng tôi, tỷ lệ phát hiện đột biến<br /> <br /> t¹p chÝ y - d−îc häc qu©n sù sè 9-2016<br /> gen BRAF V600E là 66,7%, tương đồng<br /> với nhiều nghiên cứu của các tác giả trên<br /> thế giới [2, 3, 4].<br /> <br /> điều trị 131I [3, 6]. Đây là một liệu pháp<br /> điều trị mới, giúp cho bác sỹ có thêm lựa<br /> chọn cho BN UTTG thể biệt hóa kháng 131I.<br /> <br /> Bảng 1: Liên quan giữa đột biến gen<br /> BRAF V600E với tình trạng di căn.<br /> <br /> KẾT LUẬN<br /> <br /> Tình trạng di căn<br /> <br /> n/N<br /> <br /> Tỷ lệ %<br /> <br /> Không di căn<br /> <br /> 5/10<br /> <br /> 50,0<br /> <br /> Di căn hạch<br /> <br /> 10/15<br /> <br /> 66,7<br /> <br /> 5/5<br /> <br /> 100,0<br /> <br /> Di căn xa<br /> <br /> p<br /> <br /> < 0,05<br /> <br /> - Có mối liên quan giữa đột biến gen<br /> BRAF V600E với tình trạng di căn, p < 0,05.<br /> - Tỷ lệ đột biến gen ở nhóm BN không<br /> có di căn là 50,0%, tăng dần lên 66,7% ở<br /> nhóm di căn hạch. Đặc biệt, ở nhóm di<br /> căn xa, tất cả BN đều có mang đột biến<br /> gen BRAF V600E.<br /> Điều này có thể giải thích, do BN UTTG<br /> có đột biến gen BRAF V600E thường liên<br /> quan chặt chẽ đến mức độ giảm hoặc<br /> mất chức năng biểu hiện của gen mã<br /> hóa protein chịu trách nhiệm dung nạp<br /> iodure (I−) vào bên trong tế bào như NIS<br /> (sodium/iodide symporter), TSHR (thyroid<br /> stimulating hormone receptor), TPO (antithyroid peroxidase), TG (thyroglobulin) và<br /> SLC26A4 (mã hóa cho protein pendrin),<br /> dẫn đến iodure (I−) chỉ được dung nạp<br /> một phần trong các tế bào tuyến giáp có<br /> mang đột biến BRAF-V600E và tích lũy<br /> thưa thớt trong lòng nang với biểu hiện<br /> đáp ứng rất kém với 131I [2, 3, 5].<br /> Năm 2013, Cục Quản lý Dược phẩm và<br /> Thực phẩm (Food and Drug AdministrationFDA) của Hoa Kỳ đã phê chuẩn sorafenib<br /> (một trong các thuốc ức chế BRAF) được<br /> phép chỉ định điều trị cho nhóm BN UTTG<br /> thể biệt hóa, tái phát, di căn thất bại với<br /> <br /> Tỷ lệ đột biến gen BRAF V600 ở nhóm<br /> BN UTTG thể biệt hóa là 66,7%. Kết quả<br /> nghiên cứu cho thấy đột biến BRAF<br /> V600E có thể là yếu tố dự báo khả năng<br /> kháng điều trị 131I.<br /> TÀI LIỆU THAM KHẢO<br /> 1. Mai Trọng Khoa. Điều trị bệnh Basedow<br /> và UTTG thể biệt hóa bằng 131I. Nhà xuất bản<br /> Y học. 2013.<br /> 2. Mai Trọng Khoa. Kháng thể đơn dòng<br /> và phân tử nhỏ trong điều trị ung thư. Nhà<br /> xuất bản Y học. 2016.<br /> 3. Brose MS. Nutting CM, Sherman et al.<br /> Rationale and design of DICISION: a doubleblind, randomized, placebo-controlled phase<br /> III trial evaluating the efficacy and safety of<br /> sorafenib in patients with locally advanced or<br /> metastatic radioactive iodine (RAI)-refractory,<br /> differentiated thyroid cancer. BMC Cancer. 2011,<br /> 11, 349. doi: 10.1186/1474-2407-11-349.<br /> 4. Cabanillas ME, Dadu R, Hu MI, Lu C,<br /> Gunn GB, Grubbs EG, Lai SY, Williams MD.<br /> Thyroid gland malignancies. Hematol Oncol Clin<br /> North Am. 2015, 29 (6), pp. 1123-114343.<br /> 5. Fraser S, Go C, Aniss A, Sidhu S,<br /> Delbridge L, Learoyd D, Clifton-Bligh R, Tacon<br /> L, Tsang V, Robinson B, Gill AJ, Sywak<br /> M.BRAF(V600E). Mutation is associated with<br /> decreased disease-free survival in papillary<br /> thyroid cancer. World J Surg. 2016, 40 (7),<br /> pp.1618-1624.<br /> 6. Ye X, Zhu Y, Cai J. Relationship between<br /> toxicities and clinical benefits of newly approved<br /> tyrosine kinase inhibitors in thyroid cancer:<br /> A meta-analysis of literature. J Cancer Res Ther.<br /> 2015, 11, Suppl 2, pp.185-190.<br /> <br /> 155<br /> <br />