Ebook Lịch sử Đảng bộ phường Lương Sơn (1946 - 2016): Phần 1

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:118

Thêm vào BST

Báo xấu

10
lượt xem 1
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Ebook Lịch sử Đảng bộ phường Lương Sơn (1946 - 2016): Phần 1 cung cấp cho người đọc những kiến thức như: Lương Sơn-quê hương, con người và truyền thống; chi bộ Đảng trong thời kỳ toàn quốc kháng chiến chống thực dân Pháp (1946-1954); chi bộ-Đảng bộ xã Lương Sơn trong thời kỳ kháng chiến chống Mỹ cứu nước. Mời các bạn cùng tham khảo!

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Ebook Lịch sử Đảng bộ phường Lương Sơn (1946 - 2016): Phần 1

ÑAÛNG BOÄ THAØNH PHOÁ SOÂNG COÂNG BAN CHAÁP HAØNH ÑAÛNG BOÄ PHÖÔØNG LÖÔNG SÔN LÒCH SÖÛ ÑAÛNG BOÄ PHÖÔØNG LÖÔNG SÔN (1946 - 2016) XUAÁT BAÛN NAÊM 2018
LÒCH SÖÛ ÑAÛNG BOÄ PHÖÔØNG LÖÔNG SÔN (1946 - 2016) ***** Chæ ñaïo thöïc hieän Ban Thöôøng vuï Thaønh uûy Soâng Coâng Chòu traùch nhieäm noäi dung vaø xuaát baûn Ñoàng chí Leâ Caûnh Vinh - Bí thö Ñaûng uûy phöôøng Löông Sôn (Nhieäm kyø 2015 - 2020) Ban Chæ ñaïo bieân soaïn Ñ/c Leâ Caûnh Vinh Bí thö Ñaûng uûy Tröôûng ban Ñ/c Döông Tuaán Hoäi Phoù Bí thö Thöôøng tröïc Phoù ban TT Ñ/c Döông Thò Löu Phoù Bí thö Ñaûng uûy, Phoù ban Chuû tòch UBND Ñ/c Nguyeãn Vaên Tröôøng UVBTV, Phoù Chuû tòch UBND UÛy vieân Ñ/c Kieàu Hoa Sôn UVBTV, Chæ huy tröôûng UÛy vieân BCH Quaân söï
Ban Söu taàm tö lieäu Ñ/c Döông Tuaán Hoäi Phoù Bí thö Thöôøng tröïc Tröôûng ban Ñ/c Döông Thò Löu Phoù Bí thö Ñaûng uûy, Phoù ban TT Chuû tòch UBND Ñ/c Nguyeãn Vaên Tröôøng UVBTV, Phoù Chuû tòch UBND Phoù ban Ñ/c Kieàu Hoa Sôn UVBTV, Chæ huy tröôûng UÛy vieân BCH Quaân söï Ñ/c Nguyeãn Vaên Nam ÑUV, Phoù Chuû tòch HÑND UÛy vieân Ñ/c Ngoâ Quang Saùng ÑUV, Chuû tòch Hoäi Cöïu chieán binh UÛy vieân Ñ/c Ñoã Thò Lyù ÑUV, Chuû tòch Hoäi Phuï nöõ UÛy vieân Ñ/c Nguyeãn Vaên Tieán Chuû tòch Hoäi Noâng daân UÛy vieân Ñ/c Tröông Thò Haèng ÑUV, Phoù Hieäu tröôûng UÛy vieân tröôøng Maàm non Ñ/c Löông Vaên Hieáu ÑUV, Bí thö Ñoaøn Thanh nieân UÛy vieân Ñ/c Nguyeãn Ñình Thöïc Caùn boä Vaên phoøng Ñaûng uûy UÛy vieân Bieân soaïn Laâm Minh Thuùy Thieát keá, cheá baûn Ñoã Vaên Thaønh Söûa baûn in Buøi Vaên Ñaït
LÔØI GIÔÙI THIEÄU Phöôøng Löông Sôn laø moät trong 11 ñôn vò haønh chính tröïc thuoäc thaønh phoá Soâng Coâng - ñoâ thò baûn leà, ñoàng thôøi cuõng laø trung taâm coâng nghieäp lôùn, ñieåm trung chuyeån kinh teá giöõa caùc vuøng trong vaø ngoaøi tænh Thaùi Nguyeân. Döôùi söï laõnh ñaïo cuûa Ñaûng boä, nhaân daân trong phöôøng luoân ñoaøn keát, phaùt huy tieàm naêng, khai thaùc theá maïnh ñeå phaùt trieån queâ höông ngaøy caøng giaøu ñeïp, vaên minh. Cô caáu kinh teá ñòa phöông trong nhöõng naêm gaàn ñaây ñang chuyeån dòch theo höôùng tích cöïc, taêng tyû troïng caùc ngaønh kinh teá dòch vuï, coâng nghieäp, giaûm tyû troïng ngaønh noâng nghieäp. Coâng taùc vaên hoùa - xaõ hoäi ñöôïc quan taâm, ñaàu tö. Tình hình an ninh traät töï ñöôïc giöõ vöõng. Naêm 2015, phöôøng Löông Sôn ñaõ hoaøn thaønh caùc tieâu chí quoác gia veà xaây döïng noâng thoân môùi. Trong moãi giai ñoaïn lòch söû, Ñaûng boä phöôøng Löông Sôn luoân naém giöõ vai troø laõnh ñaïo, chæ ñaïo nhaân daân thöïc hieän toát moïi chuû tröông, ñöôøng loái cuûa Ñaûng, chính saùch, phaùp luaät cuûa Nhaø nöôùc. Naêm 1946, toå chöùc Ñaûng ñaàu tieân cuûa xaõ Thöôïng Ñình ñöôïc thaønh laäp. Naêm 1953, Chi boä Löông Sôn ñöôïc thaønh laäp. Ñeán naêm 1960, Chi boä Löông Sôn ñöôïc chuaån y leân thaønh Ñaûng boä. Traûi qua quaù trình xaây döïng vaø tröôûng thaønh, Ñaûng boä phöôøng Löông Sôn ñaõ vöôït qua nhieàu khoù khaên, thöû thaùch, ngaøy caøng phaùt huy toát hôn vai troø laõnh ñaïo ñoái vôùi moïi maët coâng taùc cuûa ñòa phöông. 5
Thöïc hieän Chæ thò soá 15-CT/TW ngaøy 28/8/2002 cuûa Ban Bí thö Trung öông Ñaûng (khoùa IX) veà vieäc “Taêng cöôøng naâng cao chaát löôïng nghieân cöùu, bieân soaïn lòch söû Ñaûng Coäng saûn Vieät Nam”, Ñeà aùn 04 ngaøy 10/10/2016 cuûa Ban Chaáp haønh Ñaûng boä tænh Thaùi Nguyeân veà “Taêng cöôøng coâng taùc nghieân cöùu, bieân soaïn; tuyeân truyeàn, giaùo duïc lòch söû truyeàn thoáng caùch maïng, lòch söû Ñaûng boä ñòa phöông cho caùn boä, ñaûng vieân vaø nhaân daân tænh Thaùi Nguyeân giai ñoaïn 2016 - 2020”, Ñaûng boä phöôøng Löông Sôn quyeát ñònh toå chöùc söu taàm, nghieân cöùu, bieân soaïn vaø xuaát baûn cuoán saùch “Lòch söû Ñaûng boä phöôøng Löông Sôn (1946 - 2016)”. Noäi dung cuoán saùch phaûn aùnh trung thöïc, khaùch quan quaù trình ñaáu tranh caùch maïng ñeå baûo veä vaø xaây döïng queâ höông cuûa Chi boä - Ñaûng boä vaø nhaân daân Löông Sôn trong suoát 70 naêm (1946 - 2016). Khoâng chæ coù yù nghóa giaùo duïc truyeàn thoáng caùch maïng, tình yeâu queâ höông, ñaát nöôùc, cuoán saùch coøn chöùa ñöïng nhieàu giaù trò vaên hoùa - lòch söû cuûa ñòa phöông, ñoàng thôøi theå hieän loøng bieát ôn saâu saéc ñoái vôùi söï coáng hieán cuûa lôùp lôùp ngöôøi con Löông Sôn ñaõ ngaõ xuoáng vì ñoäc laäp, töï do cuûa queâ höông, ñaát nöôùc; söï coáng hieán lôùn lao cuûa caùc theá heä caùn boä, ñaûng vieân vaø nhaân daân ñòa phöông qua caùc thôøi kyø. Trong quaù trình söu taàm, nghieân cöùu vaø bieân soaïn, Ban Chaáp haønh Ñaûng boä phöôøng Löông Sôn nhaän ñöôïc söï quan taâm cuûa Ban Thöôøng vuï, Ban Tuyeân giaùo Thaønh uûy Soâng Coâng, Phoøng Lyù luaän chính trò - Lòch söû Ñaûng - Ban Tuyeân giaùo Tænh uûy Thaùi Nguyeân, nhöõng yù kieán ñoùng goùp quyù baùu cuûa caùc ñoàng chí nguyeân laø caùn boä chuû choát cuûa ñòa phöông 6
qua caùc thôøi kyø, cuøng söï taâm huyeát, nhieät tình, traùch nhieäm trong coâng taùc nghieân cöùu, bieân soaïn cuûa Coâng ty Coå phaàn Saùch vaø Truyeàn thoâng Vaên hoùa Vieät. Trong quaù trình toå chöùc bieân soaïn, maëc duø ñaõ coù nhieàu coá gaéng nhöng do nguoàn tö lieäu thaønh vaên bò mai moät nhieàu, caùc nhaân chöùng lòch söû ngöôøi coøn, ngöôøi maát neân cuoán saùch khoù traùnh khoûi nhöõng thieáu soùt, haïn cheá. Do vaäy, Ban Chaáp haønh Ñaûng boä phöôøng Löông Sôn mong nhaän ñöôïc nhöõng yù kieán ñoùng goùp cuûa caùc ñoàng chí caùn boä, ñaûng vieân vaø nhaân daân trong phöôøng cuøng baïn ñoïc gaàn xa ñeå nhöõng laàn taùi baûn sau, cuoán saùch ñaït chaát löôïng toát hôn. T/M BCH ÑAÛNG BOÄ PHÖÔØNG LÖÔNG SÔN BÍ THÖ Leâ Caûnh Vinh 7
Môû ñaàu LÖÔNG SÔN - QUEÂ HÖÔNG, CON NGÖÔØI VAØ TRUYEÀN THOÁNG I. Löông Sôn - vuøng ñaát vaø con ngöôøi Phöôøng Löông Sôn naèm ôû phía ñoâng baéc thaønh phoá Soâng Coâng, caùch trung taâm thaønh phoá Thaùi Nguyeân (tænh lî Thaùi Nguyeân) khoaûng 20km veà phía nam. Phöôøng coù vò trí phía ñoâng giaùp xaõ Ñaøo Xaù (huyeän Phuù Bình); phía taây vaø taây nam giaùp xaõ Taân Quang vaø phöôøng Baùch Quang (thaønh phoá Soâng Coâng); phía nam giaùp xaõ Hoàng Tieán (thò xaõ Phoå Yeân) vaø xaõ Thöôïng Ñình (huyeän Phuù Bình); phía baéc giaùp phöôøng Höông Sôn vaø phöôøng Taân Thaønh (thaønh phoá Thaùi Nguyeân). Do tröïc thuoäc thaønh phoá Soâng Coâng - ñoâ thò baûn leà cuûa tænh Thaùi Nguyeân neân phöôøng Löông Sôn coù nhöõng ñieàu kieän thuaän lôïi ñeå phaùt trieån kinh teá, vaên hoùa - xaõ hoäi. Löông Sôn naèm trong vuøng trung du mieàn nuùi phía Baéc, coù ñòa hình ña daïng bao goàm vuøng ñaát ruoäng baäc thang xen laãn vuøng goø ñoài phía Nam vaø Taây Nam cuûa phöôøng. Ñaëc ñieåm ñòa hình ñaõ quy ñònh tính chaát thoå nhöôõng cuûa ñòa phöông, trong ñoù thaønh phaàn ñaát chính laø ñaát feralit phaùt trieån treân ñaù meï phieán thaïch seùt ñöôïc phaân boá chuû yeáu ôû khu vöïc coù ñòa hình nhieàu goø, ñaát thaáp. Loaïi ñaát naøy thöôøng coù keát caáu cuïc, lôùp ñaát 9
BAN CHAÁP HAØNH ÑAÛNG BOÄ PHÖÔØNG LÖÔNG SÔN maët khaù tôi xoáp, thaønh phaàn cô giôùi trung bình vaø naëng. Do vaäy, nhaân daân thöôøng söû duïng ñeå troàng hoa maøu, caây coâng nghieäp, troàng röøng hay söû duïng phöông thöùc noâng laâm keát hôïp. Ñaát ôû khu vöïc chaân ñoài goø, thung luõng coù taàng ñaát daøy, ñoä muøn cao, haøm löôïng höõu cô trung bình thích hôïp troàng caây luùa, caây hoa maøu. Beân caïnh ñoù, ñòa baøn phöôøng coøn coù ñaát phuø sa do soâng Caàu boài ñaép coù khaû naêng giöõ aåm, ñoä muøn cao, thích hôïp troàng caùc loaïi caây hoa maøu nhö laïc, ñoã, rau... Treân ñòa baøn phöôøng Löông Sôn coù nhieàu ao, hoà vaø ngoøi. Caùc ao, hoà ñöôïc ngöôøi daân ñoùng goùp ngaøy coâng, nguyeân vaät lieäu xaây döïng chuû yeáu trong thôøi kyø hôïp taùc xaõ nhö ñaàm Hoàng (naêm 1961), hoà Sau Nha (naêm 1965). Ñaëc bieät, töø naêm 1962 ñeán naêm 1967, xaõ vieân hôïp taùc xaõ Quyeát Thaéng ñaõ ñaøo ñaép ñöôïc 8 con ñaäp ñoù laø: ñaäp Non OÙi, Nuùi Buït, Nuùi Ñoàn, Non Dung, Non Ñanh, Ñaàm Hoàng, OÂng Quaùn, Sau Röøng1. Beân caïnh ñoù, coøn coù caùc hoà Huûng Dum, Phoác Nieãng, Phoác Chuøa, Phoác Quaäy (toå daân phoá Caàu), Phoác Nanh (toå daân phoá Soäp), Phoác Baèn (toå daân phoá Cöû)... Ñoaïn soâng Caàu chaûy qua caùc toå daân phoá Soi, Keø daøi 3,5km, löu löôïng nöôùc trung bình vaøo muøa möa töø 280 - 610 m3/giaây, vaøo muøa khoâ töø 6,3 - 6,5 m3/giaây. Soâng Caàu voán gaén lieàn vôùi nhieàu theá heä ngöôøi daân ñòa phöông, ñi qua nhöõng naêm thaùng chieán tranh gian khoå, 1. Theo yù kieán ñoùng goùp cuûa oâng Traàn Troïng Phi, toå daân phoá Baàn - phöôøng Löông Sôn. 10
Lòch söû Ñaûng boä phöôøng Löông Sôn (1946 - 2016) aùc lieät vaø trôû thaønh moät phaàn kyù öùc cuûa nhieàu ngöôøi daân nôi ñaây. Hieän nay, soâng Caàu coù vai troø quan troïng trong söï phaùt trieån kinh teá cuûa ñòa phöông, laø nguoàn cung caáp nöôùc töôùi cho saûn xuaát noâng nghieäp; caùt, soûi phuïc vuï saûn xuaát vaät lieäu xaây döïng. Ngoaøi dieän tích maët nöôùc, ngöôøi daân coøn ñaøo gieáng khai thaùc nguoàn nöôùc ngaàm vôùi ñoä saâu töø 6 - 8m ñeå phuïc vuï ñôøi soáng sinh hoaït haèng ngaøy. Theo saùch Ñoàng Khaùnh ñòa dö chí ghi cheùp, ñòa baøn Löông Sôn thuoäc toång Thöôïng Ñình coù khí haäu: “Thaùng 3 môùi baét ñaàu aám. Thaùng 5, 6 noùng gaét. Thaùng 8, 9 daàn daàn dòu maùt. Thaùng 10, 11, 12 raát reùt”1. Ngaøy nay, khí haäu phöôøng Löông Sôn cuõng khoâng thay ñoåi nhieàu so vôùi tröôùc ñaây. Löông Sôn naèm trong vuøng khí haäu nhieät ñôùi gioù muøa, phaân chia thaønh 4 muøa: xuaân, haï, thu, ñoâng, trong ñoù coù 2 muøa roõ reät nhaát laø muøa haï vaø muøa ñoâng. Nhieät ñoä trung bình trong naêm dao ñoäng töø 22 ñeán 230C. Ñoä aåm trung bình naêm laø 82%, trong ñoù thaùng cao nhaát laø 86%, thaùng thaáp nhaát laø 78%. Löôïng möa trung bình haèng naêm treân 2.000mm, taäp trung chuû yeáu vaøo caùc thaùng 7, thaùng 8. Nhìn chung, khí haäu phöôøng Löông Sôn thuaän lôïi cho vieäc phaùt trieån saûn xuaát noâng, laâm nghieäp. Tuy nhieân, söï cheânh leäch nhieät ñoä giöõa muøa heø vaø muøa ñoâng töông ñoái lôùn, deã gaây ra nhieàu dòch beänh ñoái vôùi caây troàng, vaät nuoâi, aûnh höôûng ñeán naêng suaát cuõng nhö hieäu quaû saûn xuaát. 1. Ñoàng Khaùnh ñòa dö chí, Nxb. Theá giôùi, Haø Noäi, 2003, tr.795. 11
BAN CHAÁP HAØNH ÑAÛNG BOÄ PHÖÔØNG LÖÔNG SÔN Theo saùch Ñoàng Khaùnh ñòa dö chí, saûn vaät trong huyeän Tö Noâng (nay laø huyeän Phuù Bình), trong ñoù coù ñaát Löông Sôn ngaøy nay khaù phong phuù: “Nguõ coác thì coù luùa teû, luùa neáp, ngoâ. Ñaäu thì coù ñaäu xanh, ñaäu vaøng, ñaäu traéng, ñaäu vaùn. Quaû thì coù cam, quyùt, vaûi... Thuù röøng coù hoå, baùo, höôu, nai, ñeàu laø saûn vaät thöôøng coù. Goã thì raûi raùc cuõng coù goã thoâng, goã lim”1. Sau cuoäc khaùng chieán choáng thöïc daân Phaùp (naêm 1954), coâng taùc quy hoaïch vaø baûo veä röøng khoâng ñöôïc chuù troïng nhieàu neân phaàn lôùn dieän tích röøng nguyeân sinh bò khai thaùc böøa baõi, caùc saûn vaät quyù hieám haàu nhö khoâng coøn. Böôùc vaøo thôøi kyø ñoåi môùi, thöïc hieän chuû tröông cuûa Ñaûng vaø Nhaø nöôùc, dieän tích ñaát laâm nghieäp töøng böôùc ñöôïc giao cho caùc hoä daân quaûn lyù, troàng, khai thaùc vaø baûo veä. Ñeå thöïc hieän khai thaùc ñaát laâm nghieäp coù hieäu quaû, phöôøng Löông Sôn ñaõ tieán haønh chuyeån ñoåi cô caáu caây troàng trong laâm nghieäp, phaàn lôùn dieän tích ñaát ñoài, röøng chuyeån sang troàng cheø, caây aên quaû, goùp phaàn taïo vieäc laøm môùi, baûo veä röøng, naâng cao thu nhaäp cuõng nhö caân baèng heä sinh thaùi, baûo veä moâi tröôøng. Vaøo thôøi kyø phong kieán, ñòa baøn Löông Sôn thuoäc toång Thöôïng Ñình, khoâng coù tuyeán ñöôøng troïng ñieåm chaïy qua. Tuy nhieân, do ñòa phöông coù ñòa hình thaáp, vò trí thuaän lôïi neân ñaõ hình thaønh nhöõng con ñöôøng nhoû ñeå ñi veà phuû lî Phuù Bình hoaëc giao thöông vôùi moät soá vuøng khaùc nhö Ñoàng Hyû, Phoå Yeân hay ñöôøng quan baùo ñi Baéc Ninh. 1. Ñoàng Khaùnh ñòa dö chí, Sñd, tr.795. 12
Lòch söû Ñaûng boä phöôøng Löông Sôn (1946 - 2016) Ngaøy nay, treân ñòa baøn phöôøng Löông Sôn coù heä thoáng giao thoâng thuaän tieän, trong ñoù coù tuyeán Quoác loä 3, ñöôøng cao toác Haø Noäi - Thaùi Nguyeân chaïy qua phía taây cuûa phöôøng vôùi chieàu daøi 2km. Ngoaøi ra, coøn coù tuyeán Quoác loä 37 chaïy qua khu vöïc trung taâm phöôøng daøi hôn 2km. Tuyeán ñöôøng saét Haø Noäi - Quan Trieàu chaïy qua phöôøng coù chieàu daøi 2km, coù traïm trung chuyeån taïi ga Löông Sôn, phuïc vuï vaän chuyeån haønh khaùch vaø haøng hoùa. Caùc tuyeán ñöôøng giao thoâng chaïy qua ñaõ taïo ñieàu kieän thuaän lôïi ñeå phöôøng ñaåy maïnh giao thöông kinh teá, giao löu vaên hoùa - xaõ hoäi vôùi caùc vuøng kinh teá phía baéc Thuû ñoâ Haø Noäi, trung taâm thaønh phoá Thaùi Nguyeân vaø caùc vuøng kinh teá veä tinh khaùc nhö Baéc Ninh, B Nhìn chung, phöôøng Löông Sôn coù vò trí ñòa lyù vaø ñieàu kieän khí haäu, ñòa hình thuaän lôïi ñeå phaùt trieån ña daïng caùc loaïi hình kinh teá. Ñaëc bieät, trong thôøi kyø coâng nghieäp hoùa, hieän ñaïi hoùa, hoäi nhaäp quoác teá hieän nay, döôùi söï laõnh ñaïo cuûa Ñaûng boä, nhaân daân phöôøng Löông Sôn ñaõ vaø ñang phaùt huy toái ña nhöõng tieàm naêng saün coù, goùp phaàn xaây döïng thaønh phoá Soâng Coâng trôû thaønh ñoâ thò giaøu ñeïp, vaên minh. Lòch söû teân goïi vaø ñòa giôùi haønh chính cuûa phöôøng Löông Sôn laø moät quaù trình laâu daøi, traûi qua nhieàu laàn taùch, saùp nhaäp. Ñaàu theá kyû XIX, vuøng ñaát phöôøng Löông Sôn ngaøy nay thuoäc toång Thöôïng Ñình, huyeän Tö Noâng, phuû Phuù Bình1. 1. Teân laøng xaõ Vieät Nam ñaàu theá kyû XIX, Nxb. Khoa hoïc xaõ hoäi, Haø Noäi, 1981, tr.78. 13
BAN CHAÁP HAØNH ÑAÛNG BOÄ PHÖÔØNG LÖÔNG SÔN Tröôùc naêm 1945, ñòa baøn Löông Sôn laø xaõ Thuaàn Löông vaø xaõ Ninh Sôn, thuoäc toång Thöôïng Ñình1. Töø sau Caùch maïng thaùng Taùm, 2 xaõ Thuaàn Löông vaø Ninh Sôn trôû thaønh 2 thoân thuoäc xaõ Thöôïng Ñình, huyeän Phuù Bình. Ngaøy 23/9/1953, xaõ Thöôïng Ñình chia taùch thaønh 3 xaõ: Thöôïng Ñình, Yeân Thònh vaø Löông Sôn2. Naêm 1976, xaõ Löông Sôn ñöôïc chuyeån töø huyeän Phuù Bình veà thaønh phoá Thaùi Nguyeân3. Thöïc hieän Nghò quyeát soá 932/NQ-UBTVQH13 ngaøy 15/5/2015 cuûa UÛy ban Thöôøng vuï Quoác hoäi “Veà vieäc thaønh laäp thò xaõ Phoå Yeân vaø 4 phöôøng thuoäc thò xaõ Phoå Yeân, ñieàu chænh ñòa giôùi haønh chính thaønh phoá Thaùi Nguyeân ñeå thaønh laäp phöôøng Löông Sôn thuoäc thò xaõ Soâng Coâng vaø thaønh laäp thaønh phoá Soâng Coâng, tænh Thaùi Nguyeân”, phöôøng Löông Sôn ñöôïc thaønh laäp treân cô sôû toaøn boä dieän tích töï nhieân vaø daân soá cuûa xaõ Löông Sôn. Töø ñaây, phöôøng Löông Sôn tröïc thuoäc söï quaûn lyù cuûa thaønh phoá Soâng Coâng vôùi 24 toå daân phoá: 2 Ninh Höông, 3 Ninh Höông, Ñoâng, Cöû, Soäp, Soi, Caàu, Nha Laøng, Keø, Phuù Thaùi, Baàn, Pha, Tieán Boä, Ngaân, Taân Trung, 1 Taân Sôn, 2 Taân Sôn, 3 Taân Sôn, 4 Taân Sôn, 5 Taân Sôn, Tröôùc, Sau, 1. Ñoàng Khaùnh ñòa dö chí, Sñd, tr.794. 2. Teân goïi xaõ Löông Sôn ñöôïc ñaët döïa treân teân gheùp cuoái chöõ cuûa 2 xaõ Thuaàn Löông vaø Ninh Sôn. 3. Ban Chæ huy quaân söï huyeän Phuù Bình, Huyeän Phuù Bình - Lòch söû khaùng chieán choáng xaâm löôïc vaø xaây döïng - baûo veä Toå quoác (1945 - 2000), Thaùi Nguyeân, 2007, tr.12. Ban Chaáp haønh Ñaûng boä thaønh phoá Soâng Coâng, Lòch söû Ñaûng boä thaønh phoá Soâng Coâng (1985 - 2015), 2015, tr.14. 14
Lòch söû Ñaûng boä phöôøng Löông Sôn (1946 - 2016) Ga, Na Hoaøng. Naêm 2015, daân soá phöôøng Löông Sôn laø 12.650 ngöôøi, vôùi 3.192 hoä1. Trong quaù trình toàn taïi vaø phaùt trieån, Löông Sôn laø nôi sinh cô laäp nghieäp cuûa bieát bao theá heä ngöôøi daân. Duø nguoàn goác, xuaát xöù khaùc nhau nhsöng nhaân daân ñòa phöông luoân gaén boù, giuùp ñôõ laãn nhau, ñoaøn keát choáng giaëc ngoaïi xaâm vaø xaây döïng queâ höông ngaøy caøng giaøu ñeïp. Töø tröôùc theá kyû XIX2, nhöõng cö daân ngöôøi Kinh ñaàu tieân ñaõ ñeán nôi ñaây an cö laïc nghieäp, taïo neân caùc xoùm, laøng. Qua thôøi gian, cö daân theâm ñoâng ñuùc, ngöôøi daân Löông Sôn sinh soáng chuû yeáu trong 2 xaõ Thuaàn Löông vaø Ninh Sôn. Daân soá moãi laøng coù khoaûng 30 hoä vôùi gaàn 150 nhaân khaåu. Thaùng 5/1884, thöïc daân Phaùp ñaùnh chieám thaønh Thaùi Nguyeân. Sau moät thôøi gian daøi caøn queùt nhaèm daäp taét caùc phong traøo yeâu nöôùc cuûa nhaân daân ñòa phöông taïi Phuù Bình, thöïc daân Phaùp tieán haønh xaây döïng boä maùy cai trò. Nhaân daân Thuaàn Löông vaø Ninh Sôn cuõng nhö nhaân daân trong toaøn toång bò ñaët döôùi söï aùp böùc boùc loät cuûa chính quyeàn thöïc daân. Naêm 1919, thöïc daân Phaùp tieán haønh cuoäc khai thaùc thuoäc ñòa laàn thöù hai. Chuùng tieán haønh cuoäc caûi löông 1. Baùo caùo chính trò cuûa Ban Chaáp haønh Ñaûng boä xaõ Löông Sôn khoùa XX trình Ñaïi hoäi Ñaûng boä xaõ Löông Sôn laàn thöù XXI (nhieäm kyø 2015 - 2020), soá 105-BC/ÑU, tr.1. 2. Teân laøng xaõ Vieät Nam ñaàu theá kyû XIX, Nxb. Khoa hoïc xaõ hoäi, Haø Noäi, 1981, tr.78. 15
BAN CHAÁP HAØNH ÑAÛNG BOÄ PHÖÔØNG LÖÔNG SÔN höông chính, ñöa tay sai trung thaønh maø chuùng tin caån vaøo naém giöõ caùc chöùc vuï chuû choát trong boä maùy laøng xaõ, ñoàng thôøi duy trì, khuyeán khích caùc huû tuïc. Caùc vieân chaùnh toång, lyù tröôûng phaàn nhieàu laø nhöõng ñòa chuû, cöôøng haøo ñöôïc thöïc daân Phaùp troïng duïng vaø dung döôõng. Thoâng qua boä maùy cai trò quan lieâu, tham nhuõng, chính quyeàn thöïc daân, phong kieán ra söùc thi haønh chính saùch haø khaéc nhö ngaên caám nhaân daân ñòa phöông töï do hoäi hoïp, laäp ñaûng phaùi, ñoàng thôøi tuyeân truyeàn chính saùch “khai hoùa vaên minh” cuûa “maãu quoác”. Ñeå taêng cöôøng aùp böùc boùc loät, vô veùt taøi saûn cuûa nhaân daân, chính quyeàn phong kieán töø huyeän xuoáng toång, xaõ trieät ñeå söû duïng löïc löôïng lính cô, tuaàn ñinh. Ngoaøi ra, thöïc daân Phaùp coøn boùc loät ngöôøi noâng daân thoâng qua caùc hình thöùc thueá khoùa: thueá thaân, thueá ñieàn, thueá thoå traïch, thueá chôï, thueá ñoø, thueá traâu, boø... Beân caïnh caùc saéc thueá môùi ñöôïc ñaët ra, moïi thöù thueá cuõ coù töø thôøi phong kieán ñeàu bò chính quyeàn thöïc daân taêng möùc thu. Thueá thaân ñöôïc thöïc daân Phaùp tieáp tuïc thi haønh vôùi chính saùch voâ cuøng naëng neà, ñaùnh vaøo nhöõng ngöôøi ñaøn oâng töø 13 ñeán 53 tuoåi. Ngaøy 2/6/1897, Toaøn quyeàn Ñoâng Döông Paul Doumer ra nghò ñònh veà chính saùch thueá thaân ñoái vôùi ngöôøi daân Baéc Kyø. Theo ñoù, thueá thaân ñaùnh vaøo nam ñinh töø 18 ñeán 60 tuoåi. Luùc ñaàu, thöïc daân Phaùp thu thueá thaân theo möùc ñoä taøi saûn vôùi 3 loaïi theû: theû xanh, theû ñoû, theû vaøng. Sau cuoäc khai thaùc thuoäc ñòa laàn thöù hai, thueá thaân ñöôïc ñònh möùc moãi suaát 16
Lòch söû Ñaûng boä phöôøng Löông Sôn (1946 - 2016) laø 2,5 ñoàng (töông ñöông vôùi 1 taï gaïo), chöa keå caùc khoaûn phuï thu1. Ñeán naêm 1939, moãi suaát thueá thaân phaûi ñoùng ôû möùc 3,79 ñoàng. Töø naêm 1897, thueá ñieàn ñöôïc phaân thaønh 3 haïng: haïng nhaát ñoùng 1,5 ñoàng, haïng nhì ñoùng 1,1 ñoàng vaø haïng ba ñoùng 0,8 ñoàng2. Cöù moãi kyø thu thueá, tri huyeän, caùc vieân nha laïi, lính veä xuoáng taän laøng, ñem theo tuø vaø, troáng moõ, gaäy goäc, daây thöøng, ñaùnh troùi nhöõng ngöôøi daân thieáu thueá. Veà toâ töùc, ñòa chuû thu toâ töø 50 - 70% saûn löôïng, baát keå chaân ruoäng toát hay xaáu, ñöôïc muøa hay maát muøa. Do söu cao thueá naëng neân ngöôøi daân Thuaàn Löông vaø Ninh Sôn phaûi ñi vay naëng laõi ñeå ñoùng thueá vaø trang traûi cuoäc soáng. Laõi meï ñeû laõi con, ngöôøi daân phaûi laøm thueâ cuoác möôùn cho ñòa chuû maø vaãn khoâng ñuû traû nôï. Nhöõng caùnh ñoàng chæ caáy ñöôïc moät vuï trong naêm, chöa keå tình traïng maát muøa cuøng vôùi kyõ thuaät canh taùc laïc haäu daãn ñeán naêng suaát thaáp. Beân caïnh caùc khoaûn toâ chính, ngöôøi daân ñòa phöông coøn phaûi ñoùng nhieàu khoaûn phuï thu nhö leã laït, bieáu xeùn trong caùc ngaøy gioã, Teát. Nhieàu chuû ñaát coøn buoäc nhöõng ngöôøi lónh canh phaûi vay nôï vôùi laõi suaát cao ñeå noäp toâ tröôùc. Ngoaøi ra, hình thöùc boùc loät phoå bieán khaùc laø thueâ möôùn nhaân coâng vôùi giaù reû, ñaëc bieät vaøo dòp 1. Ñinh Xuaân Laâm (chuû bieân), Ñaïi cöông lòch söû Vieät Nam, taäp II, Nxb. Giaùo duïc, Haø Noäi, 2001, tr.115. 2. Ñinh Xuaân Laâm (chuû bieân), Ñaïi cöông lòch söû Vieät Nam, taäp II, Nxb. Giaùo duïc, Haø Noäi, 2001, tr.116. 17
BAN CHAÁP HAØNH ÑAÛNG BOÄ PHÖÔØNG LÖÔNG SÔN ngaøy ba thaùng taùm, coù tröôøng hôïp moät ngaøy laøm thueâ chæ ñöôïc traû moät baùt gaïo. Veà giaùo duïc, nhaèm ñeø beïp yù chí phaûn khaùng vaø “ru nguû” nhaân daân ta, thöïc daân Phaùp tieán haønh thöïc hieän chính saùch “ngu daân”, haïn cheá hoïc haønh, kìm haõm nhaân daân trong vuøng toái taêm, laïc haäu. Töø naêm 1884 ñeán thaùng 8/1945, ôû Thuaàn Löông vaø Ninh Sôn chæ coù vaøi thaày ñoà daïy chöõ Nho, ñoái töôïng ñi hoïc laø con em nhaø giaøu. Vì vaäy, phaàn lôùn ngöôøi daân ñeàu khoâng bieát chöõ. Beân caïnh ñoù, thöïc daân Phaùp coøn ra söùc ñaàu ñoäc nhaân daân baèng röôïu coàn, thuoác phieän, meâ tín, dò ñoan, khuyeán khích caùc teä naïn xaõ hoäi nhö côø baïc, röôïu cheø, cuùng baùi... Do thöïc daân Phaùp thöïc thi chính saùch cöôõng böùc neân nhaân daân ñòa phöông khoâng ñöôïc pheùp naáu röôïu, phaûi tieâu thuï röôïu do haõng röôïu ñoäc quyeàn Phoâng-ten saûn xuaát. Teä naïn meâ tín dò ñoan ñöôïc khuyeán khích duy trì. Caùc huû tuïc, aên uoáng toán keùm trong ma chay, cöôùi xin; ñoùng goùp naëng neà trong phe, giaùp, mua ngoâi baùn thöùù trôû thaønh leä laøng ñeø naëng leân ngöôøi daân ñòa phöông. Chính quyeàn thöïc daân khoâng chuù troïng phaùt trieån y teá, caû toång Thöôïng Ñình khoâng coù nhaø thöông, nhaø hoä sinh. Nhaân daân ñau oám thì töï chöõa baèng nhöõng baøi thuoác daân gian hoaëc leã baùi, caàu cuùng, keâu xin loäc thaùnh ñeå khoûi beänh. Caùc baø meï sinh con chuû yeáu laø môøi baø ñôõ veà nhaø. Hieän töôïng “höõu sinh voâ döôõng” dieãn ra phoå bieán. 18
Lòch söû Ñaûng boä phöôøng Löông Sôn (1946 - 2016) Döôùi aùch thoáng trò cuûa chính quyeàn thöïc daân, phong kieán, ñaïi boä phaän nhaân daân Thuaàn Löông vaø Ninh Sôn soáng trong caûnh ñoùi khoå trieàn mieân. Ngöôøi daân vaøo muøa laïnh khoâng coù chaên boâng, maøn, chieáu, phaûi naèm oå rôm traùnh reùt. Nhaø cöûa ñeàu laø nhaø tranh, vaùch nöùa. Söï aùp böùc cuûa chính quyeàn thöïc daân cuøng cheá ñoä boùc loät cuûa ñòa chuû phong kieán ñaõ khieán cho ñôøi soáng ngöôøi daân theâm phaàn tuùng quaãn. Maâu thuaãn giöõa giai caáp noâng daân, caùc taàng lôùp nhaân daân lao ñoäng vôùi giai caáp thoáng trò ngaøy caøng trôû neân gay gaét. Töø nhöõng naêm 30 theá kyû XX trôû ñi, nhaân daân Thuaàn Löông vaø Ninh Sôn cuøng nhaân daân trong huyeän tieáp thu aùnh saùng caùch maïng cuûa Ñaûng. Thaùng 8/1945, hoøa chung vôùi khí theá caùch maïng soâi noåi treân caû nöôùc, Maët traän Vieät Minh cuøng ban chaáp haønh caùc ñoaøn theå Cöùu quoác xaõ Thöôïng Ñình chæ ñaïo nhaân daân giaønh chính quyeàn töø tay thöïc daân, phong kieán. Sau khi nöôùc Vieät Nam Daân chuû Coäng hoøa ra ñôøi, nhaân daân ñòa phöông phaán khôûi böôùc vaøo cuoäc soáng môùi. Töø naêm 1945 ñeán naêm 1975, döôùi söï laõnh ñaïo cuûa Ñaûng, ñòa phöông ñaõ hoaøn thaønh toát caùc nhieäm vuï chính trò, tham gia khaùng chieán choáng thöïc daân Phaùp thaéng lôïi vaø chi vieän söùc ngöôøi, söùc cuûa cho tieàn tuyeán mieàn Nam ñaùnh thaéng ñeá quoác Myõ. Töø thôøi xa xöa, hoaït ñoäng kinh teá cuûa Löông Sôn chuû yeáu laø noâng nghieäp troàng luùa nöôùc. Khi môùi ñeán vuøng ñaát naøy ñònh cö, ngöôøi daân chuû yeáu canh taùc treân caùc maûnh ñaát maøu môõ ven soâng Caàu. Khi daân cö ngaøy caøng ñoâng 19
BAN CHAÁP HAØNH ÑAÛNG BOÄ PHÖÔØNG LÖÔNG SÔN ñuùc, ñeå ñaùp öùng nhu caàu löông thöïc, coâng taùc khai hoang ñöôïc ñaåy maïnh, nhôø ñoù, dieän tích canh taùc ñöôïc môû roäng. Beân caïnh ñoù, ngöôøi daân cuõng chuù yù ñeán coâng taùc thuûy lôïi phuïc vuï cho saûn xuaát noâng nghieäp, ñaøo keânh möông daãn nöôùc vaøo ñoàng ruoäng, cuûng coá ñeâ ñieàu, phoøng choáng baõo luõ. Maëc duø ban ñaàu heä thoáng thuûy lôïi coøn ñôn sô nhöng phaûn aùnh ñöôïc tö duy tieán boä cuûa ngöôøi daân trong vieäc nhaän thöùc vai troø quan troïng cuûa thuûy lôïi ñoái vôùi saûn xuaát noâng nghieäp baáy giôø. Ngoaøi caây löông thöïc chính laø caây luùa, ngöôøi daân coøn troàng theâm caùc loaïi caây hoa maøu (khoai lang, saén...) treân caùc trieàn ñaát thaáp; chaên nuoâi gia suùc, gia caàm, ñaùp öùng nhu caàu thöïc phaåm cho nhaân daân. Ngoaøi ra, ngöôøi daân Löông Sôn coøn tieán haønh khai thaùc caùc nguoàn laâm thoå saûn nhö goã, tre, moäc nhó, naám höông, döôïc lieäu ñeå phuïc vuï ñôøi soáng. II. Truyeàn thoáng lòch söû, vaên hoùa Trong tieán trình phaùt trieån, ngöôøi daân Löông Sôn luoân gìn giöõ nhöõng neùt ñeïp truyeàn thoáng trong toân giaùo, tín ngöôõng, phong tuïc taäp quaùn. Truyeàn thoáng vaên hoùa cuûa Löông Sôn mang ñaäm daáu aán cuûa ngöôøi Kinh vôùi tín ngöôõng thôø cuùng toå tieân, thôø thaønh hoaøng laøng, taäp tuïc trong hoân nhaân, tang ma... Hieän nay, caùc tuïc leä naøy ñaõ coù nhöõng thay ñoåi ñeå phuø hôïp vôùi ñôøi soáng hieän ñaïi nhöng vaãn giöõ ñöôïc nhöõng neùt ñoäc ñaùo trong vaên hoùa truyeàn thoáng cuûa ñòa phöông. 20