Ebook Lịch sử Đảng bộ phường Mỏ Chè (1946 - 2016): Phần 1

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:98

Thêm vào BST

Báo xấu

6
lượt xem 2
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Ebook Lịch sử Đảng bộ phường Mỏ Chè (1946 - 2016): Phần 1 cung cấp cho người đọc những kiến thức như: quê hương, con người và truyền thống; chi bộ Đảng trong thời kỳ toàn quốc kháng chiến chống thực dân Pháp (1946-1954); chi bộ-Đảng bộ xã Lương Sơn trong thời kỳ kháng chiến chống Mỹ cứu nước. Mời các bạn cùng tham khảo!

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Ebook Lịch sử Đảng bộ phường Mỏ Chè (1946 - 2016): Phần 1

LÒCH SÖÛ ÑAÛNG BOÄ PHÖÔØNG MOÛ CHEØ (1946 - 2016)
ÑAÛNG BOÄ THAØNH PHOÁ SOÂNG COÂNG BAN CHAÁP HAØNH ÑAÛNG BOÄ PHÖÔØNG MOÛ CHEØ LÒCH SÖÛ ÑAÛNG BOÄ PHÖÔØNG MOÛ CHEØ (1946 - 2016) NHAØ XUAÁT BAÛN HOÀNG ÑÖÙC NAÊM 2018
LÔØI GIÔÙI THIEÄU Thöïc hieän Chæ thò soá 20-CT/TW ngaøy 18/01/2018 cuûa Ban Bí thö Trung öông Ñaûng “veà tieáp tuïc taêng cöôøng, naâng cao chaát löôïng nghieân cöùu, bieân soaïn, tuyeân truyeàn, giaùo duïc lòch söû Ñaûng”, Chæ thò soá 17/CT-TU ngaøy 31/12/2002 cuûa Ban Chaáp haønh Ñaûng boä tænh Thaùi Nguyeân, Thoâng baùo soá 34-TB/TU ngaøy 7/7/2007 cuûa Ban Thöôøng vuï Thò uûy (nay laø Thaønh uûy) Soâng Coâng “veà coâng taùc nghieân cöùu, bieân soaïn lòch söû Ñaûng boä” vaø Ñeà aùn soá 04-ÑA/TU ngaøy 10/10/2016 cuûa Ban Chaáp haønh Ñaûng boä tænh Thaùi Nguyeân veà “Taêng cöôøng coâng taùc nghieân cöùu, bieân soaïn; tuyeân truyeàn, giaùo duïc lòch söû truyeàn thoáng caùch maïng, lòch söû Ñaûng boä ñòa phöông cho caùn boä, ñaûng vieân vaø nhaân daân tænh Thaùi Nguyeân giai ñoaïn 2016 - 2020”, Ban Chaáp haønh Ñaûng boä phöôøng Moû Cheø khoùa IX (nhieäm kyø 2015 - 2020) toå chöùc bieân soaïn xuaát baûn, phaùt haønh cuoán “Lòch söû Ñaûng boä phöôøng Moû Cheø (1946 - 2016)”. Boá cuïc cuoán saùch goàm Lôøi giôùi thieäu, 5 chöông vaø caùc phaàn Keát luaän, Phuï luïc, aûnh minh hoïa. Noäi dung “Lòch söû Ñaûng boä phöôøng Moû Cheø (1946 - 2016)” döïng laïi quaù trình xaây döïng vaø tröôûng thaønh cuûa toå chöùc cô sôû Ñaûng ñòa phöông, ghi laïi thaønh tích to lôùn, chieán coâng vaø ñoùng goùp quan troïng cuûa caùn boä, ñaûng vieân, nhaân daân Moû Cheø vaøo caùc phong traøo chung cuûa ñaát nöôùc treân moãi chaëng ñöôøng lòch söû, phaûn aùnh nhöõng keát quaû ñaït vaø chöa ñaït trong 5
coâng taùc xaây döïng toå chöùc Ñaûng, giaùo duïc vaø reøn luyeän ñoäi nguõ caùn boä, ñaûng vieân vaø laõnh ñaïo nhaân daân thöïc hieän caùc nhieäm vuï chính trò, treân cô sôû ñoù ruùt ra moät soá baøi hoïc kinh nghieäm chính. Vôùi caùc noäi dung vaø yù nghóa ñoù, cuoán saùch laø moät trong nhöõng taøi lieäu quan troïng ghi laïi chaëng ñöôøng lòch söû caùch maïng cuûa queâ höông, goùp phaàn boài döôõng, naâng cao loøng yeâu nöôùc, phaùt huy truyeàn thoáng veû vang cho caùc theá heä hoâm nay vaø mai sau; laø taøi lieäu ñeå Ñaûng boä nghieân cöùu, ruùt kinh nghieäm, vaän duïng vaøo coâng taùc xaây döïng toå chöùc Ñaûng, quaûn lyù giaùo duïc vaø reøn luyeän ñoäi nguõ caùn boä, ñaûng vieân ngaøy caøng tröôûng thaønh, laõnh ñaïo nhaân daân thöïc hieän thaéng lôïi moïi chuû tröông, ñöôøng loái, chính saùch cuûa Ñaûng vaø Nhaø nöôùc trong giai ñoaïn caùch maïng hieän nay. Nhaân dòp xuaát baûn, phaùt haønh cuoán saùch, Ñaûng uûy phöôøng Moû Cheø xin chaân thaønh caûm ôn Ban Thöôøng vuï Thaønh uûy, tröïc tieáp laø Ban Tuyeân giaùo Thaønh uûy Soâng Coâng, Coâng ty Coå phaàn Saùch vaø Truyeàn thoâng Vaên hoùa Vieät; caùc ñoàng chí laõnh ñaïo caáp uûy, chính quyeàn, ban ngaønh, ñoaøn theå phöôøng qua caùc thôøi kyø, ñaûng vieân vaø nhaân daân trong phöôøng ñaõ giuùp ñôõ, taïo ñieàu kieän thuaän lôïi ñeå cuoán saùch ñöôïc ra maét baïn ñoïc. Maëc duø raát coá gaéng trong coâng taùc söu taàm, nghieân cöùu vaø bieân soaïn, song do nguoàn tö lieäu thaønh vaên bò thaát laïc (nhaát laø tö lieäu tröôùc naêm 1985), nhaân chöùng lòch söû khoâng coøn nhieàu, neân cuoán saùch khoù traùnh khoûi nhöõng haïn cheá, 6
thieáu soùt. Vì vaäy, chuùng toâi raát mong nhaän ñöôïc yù kieán, goùp yù chaân thaønh cuûa caùn boä, ñaûng vieân vaø nhaân daân cuõng nhö baïn ñoïc ñeå cuoán saùch hoaøn thieän hôn trong laàn taùi baûn. Traân troïng giôùi thieäu cuoán saùch cuøng baïn ñoïc! T/M BAN CHAÁP HAØNH ÑAÛNG BOÄ PHÖÔØNG BÍ THÖ Thieäu Hoaøng Haø 7
8
Môû ñaàu QUEÂ HÖÔNG, CON NGÖÔØI VAØ TRUYEÀN THOÁNG I. Queâ höông Phöôøng Moû Cheø ñöôïc thaønh laäp naêm 1985, treân cô sôû dieän tích, daân soá cuûa thò traán traán Moû Cheø (naêm 1973) vaø phaàn dieän tích, daân soá xoùm Löông Chaâu (xaõ Baù Xuyeân). Phöôøng laø moät trong 11 ñôn vò haønh chính tröïc thuoäc thaønh phoá Soâng Coâng - trung taâm coâng nghieäp cuûa tænh Thaùi Nguyeân, cuõng laø ñieåm trung chuyeån kinh teá giöõa caùc vuøng trong vaø ngoaøi tænh. Veà ñòa giôùi haønh chính cuûa phöôøng: phía ñoâng giaùp phöôøng Baùch Quang, phía taây giaùp xaõ Vinh Sôn, phía nam giaùp phöôøng Thaéng Lôïi, phía baéc giaùp phöôøng Löông Chaâu. Ñòa hình cuûa phöôøng coù ñoä doác nheï töø ñoâng sang taây vaø chia laøm 2 phaàn roõ reät. Phaàn phía taây keùo daøi töø baéc xuoáng nam naèm beân bôø soâng Coâng, laø vuøng ñaát töông ñoái baèng phaúng, ít goø ñoài vaø coù moät soá caùnh ñoàng ñeå troàng luùa vaø hoa maøu. Phaàn phía ñoâng coù moät soá goø ñoài, nay cô baûn ñöôïc san, haï ñeå xaây döïng caùc khu daân cö. Do ñaëc ñieåm ñòa hình neân cô caáu thoå nhöôõng cuûa Moû Cheø cuõng ñöôïc chia laøm 2 loaïi. Ñaát ôû khu vöïc phía ñoâng coù taàng daøy, ñoä muøn cao, haøm löôïng höõu cô trung bình thích hôïp caáy luùa, caây hoa maøu. Ñaát ôû phía taây deã bò baøo moøn, röûa troâi, caèn coãi, khoâng thuaän lôïi cho saûn xuaát noâng nghieäp. 9
BAN CHAÁP HAØNH ÑAÛNG BOÄ PHÖÔØNG MOÛ CHEØ Veà hieän traïng söû duïng ñaát, theo soá lieäu ñòa chính cuûa phöôøng tính ñeán naêm 2016, toång dieän tích töï nhieân toaøn phöôøng laø 1,6235km2. Trong ñoù, ñaát noâng nghieäp laø 52,41ha, ñaát ôû laø 43,61ha, ñaát nuoâi troàng thuûy saûn laø 2,90ha coøn laïi laø ñaát chuyeân duøng1. Tröôùc nhöõng naêm 60 cuûa theá kyû XX, treân ñòa baøn Moû Cheø ngaøy nay laø röøng vaø ñoàng, ruoäng, ñoài hoang. Tröôùc Caùch maïng thaùng Taùm naêm 1945, khu röøng Löông Chaâu laø nôi che chôû cho nhieàu caùn boä Xöù uûy Baéc Kyø vaø moät soá xaõ laân caän hoaït ñoäng caùch maïng. Treân ñòa baøn phöôøng Moû Cheø coù soâng Coâng chaûy qua2, ñoaïn qua phöôøng coù chieàu daøi 1,1km, chaïy doïc theo toå daân phoá 10. Khi giao thoâng ñöôøng boä chöa phaùt trieån, soâng Coâng laø tuyeán giao thoâng quan troïng ñeå di chuyeån vaø vaän chuyeån haøng hoùa. Nhöõng naêm 70, 80 cuûa theá kyû XX, do vieäc ñaép hoà Nuùi Coác3 neân tuyeán giao thoâng ñöôøng thuûy treân doøng soâng Coâng khoâng coøn giaù trò nhö xöa. Nhöng soâng Coâng vaãn laø nguoàn cung caáp lôùn nguyeân lieäu soûi, caùt phuïc vuï cho nhu 1. Chi cuïc Thoáng keâ thaønh phoá Soâng Coâng, Nieân giaùm thoáng keâ thaønh phoá Soâng Coâng 2017. 2. Soâng Coâng baét nguoàn töø vuøng Ba Laù (huyeän Ñònh Hoùa), chaûy qua phaàn phía Ñoâng huyeän Ñaïi Töø vaø ñoå vaøo hoà Nuùi Coác. Phaàn haï löu khoaûng 10km, doøng soâng chaûy qua ñòa phaän 3 xaõ (Vinh Sôn, Bình Sôn, Baù Xuyeân) vaø 4 phöôøng (Löông Chaâu, Moû Cheø, Thaéng Lôïi, Phoá Coø) roài ñoå xuoáng ñòa phaän thò xaõ Phoå Yeân, hôïp löu vôùi soâng Caàu taïi ngaõ ba Vaùt (thoân Phuø Loâi, xaõ Thuaän Thaønh, thò xaõ Phoå Yeân). 3. Naêm 1973, doøng chaûy soâng Coâng bò ngaên laïi ôû huyeän Ñaïi Töø taïo thaønh hoà Nuùi Coác. 10
Lòch söû Ñaûng boä phöôøng Moû Cheø (1946 - 2016) caàu xaây döïng treân ñòa baøn. Cuøng vôùi doøng soâng Coâng, treân ñòa baøn phöôøng Moû Cheø coøn coù hoà An Chaâu. Dieän tích maët nöôùc cuûa hoà gaàn 1ha, cung caáp nöôùc phuïc vuï saûn xuaát noâng nghieäp cho nhaân daân ñòa phöông; ñoàng thôøi goùp phaàn caûi taïo moâi tröôøng sinh thaùi. Tröôùc ñaây, trong khi giao thoâng ñöôøng thuûy theo doøng soâng Coâng khaù thuaän lôïi, thì giao thoâng ñöôøng boä raát khoù khaên. Vuøng ñaát Moû Cheø khi ñoù chæ coù moät con ñöôøng nhoû duy nhaát töø ngaõ ba Phoá Coø leân Caêng Baù Vaân vaø Phuùc Trìu (ñöôïc môû thôøi thöïc daân Phaùp thoáng trò) vaø nhöõng con ñöôøng moøn ven ñoài, noái giöõa caùc xoùm laøng. Khi Nhaø nöôùc xaây döïng Khu Coâng nghieäp Goø Ñaàm, ñaëc bieät laø töø khi thò traán Moû Cheø ñöôïc thaønh laäp, heä thoáng giao thoâng ñöôøng boä töøng böôùc ñöôïc naâng caáp vaø môû roäng, caùc con ñöôøng ñeàu ñöôïc traûi nhöïa, taïo ñieàu kieän cho nhaân daân giao löu kinh teá, vaên hoùa vôùi caùc ñòa phöông treân ñòa baøn thaønh phoá Soâng Coâng cuõng nhö trong vaø ngoaøi tænh. Phöôøng Moû Cheø naèm trong vuøng khí haäu nhieät ñôùi gioù muøa, phaân thaønh 2 muøa roõ reät: Muøa noùng baét ñaàu töø thaùng 4 ñeán thaùng 10, thöôøng coù gioù ñoâng nam thoåi veà, do aûnh höôûng cuûa caùc khoái khoâng khí aåm töø bieån thoåi vaøo ñaát lieàn neân gaây ra nhöõng traän möa lôùn. Muøa laïnh baét ñaàu töø thaùng 11 naêm tröôùc ñeán thaùng 3 naêm sau, thöôøng coù gioù muøa ñoâng baéc traøn xuoáng, tieát trôøi khoâ hanh. Löôïng möa trung bình haèng naêm khoaûng 2.100mm (thuoäc nhoùm cao nhaát so vôùi caùc ñòa phöông trong tænh). 11
BAN CHAÁP HAØNH ÑAÛNG BOÄ PHÖÔØNG MOÛ CHEØ Nhìn chung, phöôøng Moû Cheø coù vò trí ñòa lyù vaø ñieàu kieän khí haäu, ñòa hình thuaän lôïi ñeå phaùt trieån kinh teá. Ñaëc bieät, trong thôøi kyø coâng nghieäp hoùa, hieän ñaïi hoùa hieän nay, döôùi söï laõnh ñaïo cuûa Ñaûng boä phöôøng, nhaân daân ñaõ phaùt huy toái ña nhöõng tieàm naêng, lôïi theá, goùp phaàn xaây döïng thaønh phoá Soâng Coâng trôû thaønh ñoâ thò giaøu ñeïp, vaên minh. Tröôùc Caùch maïng thaùng Taùm naêm 1945, vuøng ñaát phöôøng Moû Cheø ngaøy nay goàm moät phaàn thuoäc xaõ Caûi Ñan vaø laøng Lôïi Xaù cuûa toång Hoaøng Ñaøm, huyeän Phoå Yeân vaø moät phaàn thuoäc caùc xaõ Nieäm Quang, Baù Xuyeân cuûa toång Nieäm Quang, huyeän Ñoàng Hyû. Sau khi Caùch maïng thaùng Taùm naêm 1945 thaønh coâng, caùc toång bò baõi boû. Vuøng ñaát phöôøng Moû Cheø ngaøy nay goàm moät phaàn thuoäc caùc xaõ Baùch Quang, Baù Xuyeân cuûa huyeän Ñoàng Hyû vaø moät phaàn thuoäc xaõ Caûi Ñan huyeän Phoå Yeân. Ñaàu naêm 1946 ñeán naêm 1949, vuøng ñaát Moû Cheø goàm moät phaàn cuûa xaõ Hoaøng Long1, huyeän Phoå Yeân vaø moät phaàn thuoäc caùc xaõ Baùch Quang, Baù Xuyeân sau ñoù laø xaõ Taân Loäc2, huyeän Ñoàng Hyû. Töø naêm 1949 ñeán cuoái naêm 1953, vuøng ñaát Moû Cheø goàm moät phaàn xaõ Hoàng Tieán3, huyeän Phoå Yeân vaø 1. Sau Caùch maïng thaùng Taùm naêm 1945, laøng Lôïi Xaù, Caûi Ñan cuûa toång Hoaøng Ñaøm saùp nhaäp thaønh xaõ Hoaøng Long. 2. Tröôùc baàu cöû Hoäi ñoàng nhaân daân 2 caáp ôû Thaùi Nguyeân (ngaøy 8/2/1946), xaõ Baùch Quang saùp nhaäp vôùi xaõ Baù Xuyeân thaønh xaõ Taân Loäc. 3. Cuoái naêm 1949, xaõ Hoaøng Long saùp nhaäp vôùi xaõ Tieán Boä thaønh xaõ Hoàng Tieán. 12
Lòch söû Ñaûng boä phöôøng Moû Cheø (1946 - 2016) moät phaàn thuoäc xaõ Taân Quang1, huyeän Ñoàng Hyû. Töø cuoái naêm 1953, ñòa baøn phöôøng Moû Cheø ngaøy nay coù moät phaàn thuoäc xaõ Thaéng Lôïi, huyeän Phoå Yeân vaø moät phaàn thuoäc xaõ Thaønh Coâng, huyeän Ñoàng Hyû. Töø naêm 1970, khi Nhaø nöôùc coù chöông trình xaây döïng moät trung taâm coâng nghieäp cô khí quy moâ lôùn treân khu vöïc phía taây baéc huyeän Phoå Yeân, Khu Coâng nghieäp Goø Ñaàm (teân goïi döïa theo daïng ñòa hình baùt uùp xen keõ ruoäng vaø ñaàm laày, khe raïch) ñaõ ra ñôøi treân moät phaàn dieän tích goø ñoài cuûa 2 xaõ Thaønh Coâng vaø Thaéng Lôïi. Chæ trong moät thôøi gian ngaén, kinh teá, daân soá trong khu coâng nghieäp ñaõ phaùt trieån nhanh choùng, ñaët ra yeâu caàu veà vieäc toå chöùc ñôn vò haønh chính caáp xaõ (thò traán) ñeå quaûn lyù, ñieàu haønh. Tröôùc thöïc teá ñoù, Boä tröôûng Phuû Thuû töôùng ra Quyeát ñònh soá 41-BT ngaøy 9/9/1972 veà vieäc thaønh laäp moät soá thò traán thuoäc tænh Baéc Thaùi, naêm 1973, thò traán Moû Cheø ñöôïc thaønh laäp tröïc thuoäc huyeän Phoå Yeân, tænh Baéc Thaùi2. Luùc naøy, vuøng ñaát Moû Cheø ngaøy nay töông öùng vôùi ñòa baøn thò traán Moû Cheø vaø xoùm Löông Chaâu cuûa xaõ Thaønh Coâng (töø ngaøy 1/1/1975 ñoåi thaønh Baù Xuyeân)3. 1. Sau thaùng 4/1949, xaõ Taân Loäc ñoåi thaønh Taân Quang. 2. Baùo caùo soá 01/BC-PY ngaøy 24/12/1973 veà Toång keát coâng taùc naêm 1973 cuûa Huyeän uûy Phoå Yeân, tr.16, taïi muïc 2- Coâng taùc chính: Caên cöù vaøo quyeát ñònh cuûa Chính phuû vaø tænh, naêm 1973, huyeän Phoå Yeân ñaõ thaønh laäp 3 thò traán Moû Cheø, Baõi Boâng, Ba Haøng. 3. Ngaøy 7/4/1967, Boä tröôûng Boä Noäi vuï ñaõ ra Quyeát ñònh soá 136-NV pheâ chuaån vieäc söûa ñoåi teân caùc xaõ cuûa tænh Baéc Thaùi; trong ñoù coù xaõ Thaønh Coâng ñoåi thaønh Baù Xuyeân, Thaéng Lôïi ñoåi thaønh Caûi Ñan. Tuy nhieân trong ñieàu kieän vöøa xaây döïng chuû nghóa xaõ hoäi ôû mieàn Baéc vöøa chi vieän söùc ngöôøi, söùc cuûa cho mieàn Nam neân vieäc coâng boá quyeát ñònh ñoåi teân xaõ chöa ñöôïc thöïc hieän. Ñeán ngaøy 1/1/1975, môùi chính thöùc duøng teân Baù Xuyeân, Caûi Ñan. 13
BAN CHAÁP HAØNH ÑAÛNG BOÄ PHÖÔØNG MOÛ CHEØ Thaùng 8/1984, xoùm Löông Chaâu (xaõ Baù Xuyeân) ñöôïc saùp nhaäp vaøo thò traán Moû Cheø. Töø ñaây, vuøng ñaát Moû Cheø ngaøy nay töông öùng vôùi thò traán Moû Cheø. Nhaèm ñaùp öùng yeâu caàu phaùt trieån, Tænh uûy Baéc Thaùi ñeà nghò Trung öông cho thaønh laäp thò xaõ Soâng Coâng. Ngaøy 11/4/1985, Hoäi ñoàng Boä tröôûng (Chính phuû) ra Quyeát ñònh soá 113-HÑBT veà vieäc thaønh laäp thò xaõ Soâng Coâng thuoäc tænh Baéc Thaùi, thò xaõ Soâng Coâng ñöôïc thaønh laäp treân cô sôû vuøng ñaát thuoäc thò traán Moû Cheø, xaõ Caûi Ñan, xaõ Taân Quang vaø xaõ Baù Xuyeân. Thò xaõ Soâng Coâng chính thöùc ñi vaøo hoaït ñoäng theo ñôn vò haønh chính môùi töø ngaøy 1/7/1985. Ngaøy 13/8/1985, UÛy ban nhaân daân thò xaõ Soâng Coâng ra Quyeát ñònh soá 113-QÑ/UB veà vieäc thaønh laäp phöôøng Moû Cheø. Taïi thôøi ñieåm thaønh laäp, phöôøng Moû Cheø chia laøm 2 khoái: Khoái Ñöôøng phoá vaø khoái An Chaâu1. Naêm 1999, töø 2 khoái: Ñöôøng phoá vaø An Chaâu, phöôøng ñaõ taùch ra laøm 7 khoái phoá. Naêm 2005, thöïc hieän Quyeát ñònh 13 cuûa Boä Noäi vuï veà vieäc thaønh laäp toå daân phoá, 7 khoái ñöôïc chia taùch thaønh 12 toå daân phoá: toå daân phoá 1, toå daân phoá 2, toå daân phoá 3, toå daân phoá 4, toå daân phoá 5, toå daân phoá 6, toå daân phoá 7, toå daân phoá 8, toå daân phoá 9, toå daân phoá 10, toå daân phoá An Chaâu 1, toå daân phoá An Chaâu 2. 1. Ñeå phuø hôïp vôùi lòch söû ñòa phöông vaø traùnh truøng teân vôùi phöôøng Löông Chaâu hieän nay, xoùm Löông Chaâu sau naøy ñoåi teân thaønh An Chaâu. 14
Lòch söû Ñaûng boä phöôøng Moû Cheø (1946 - 2016) Ngaøy 15/5/2015, UÛy ban Thöôøng vuï Quoác hoäi ñaõ ban haønh Nghò quyeát soá 932/NQ-UBTVQH13 veà thaønh laäp thaønh phoá Soâng Coâng tröïc thuoäc tænh Thaùi Nguyeân vaø chính thöùc ñi vaøo hoaït ñoäng theo ñôn vò haønh chính môùi töø ngaøy 1/7/2015. Töø ñaây, phöôøng Moû Cheø laø moät trong 111 ñôn vò haønh chính cuûa thaønh phoá Soâng Coâng. II. Con ngöôøi vaø truyeàn thoáng Gaén lieàn vôùi söï hình thaønh cuûa laøng (xaõ) laø quaù trình lao ñoäng, töï löïc töï cöôøng, chung söùc beàn loøng cuûa nhaân daân treân ñòa baøn ñeå khai khaån ñaát hoang, taïo döïng xoùm, laøng. Tröôùc khi thò traán Moû Cheø ñöôïc thaønh laäp, hoaït ñoäng kinh teá chuû yeáu cuûa ngöôøi daân nôi ñaây laø saûn xuaát noâng nghieäp. Nhaân daân ñòa phöông caàn cuø, saùng taïo vaø ñoaøn keát trong moïi hoaït ñoäng saûn xuaát vaø ñôøi soáng. Khi chöa laøm ñaäp hoà Nuùi Coác, ruoäng ôû ñaây chæ caáy ñöôïc 1 vuï, naêng suaát thaáp, nhaân daân ñaõ ñoaøn keát cuøng nhau ñaép ñaäp, xaây coáng giöõ nöôùc saûn xuaát vaø thaû caù, taïo theâm nguoàn thöïc phaåm phuïc vuï ñôøi soáng. Xöa kia, daân cö vuøng ñaát naøy khaù thöa thôùt. Tröôùc Caùch maïng thaùng Taùm naêm 1945, moät boä phaän daân cö töø caùc tænh cuûa vuøng ñoàng baèng Baéc Boä taûn cö ñeán ñeå traùnh söï khuûng boá, ñaøn aùp cuûa giaëc; moät soá do ñoùi khoå phaûi boû queâ ñeán kieám soáng. Töø naêm 1970, khi xaây döïng vaø môû roäng 1. 11 ñôn vò haønh chính cuûa thaønh phoá Soâng Coâng goàm coù 7 phöôøng (Thaéng Lôïi, Moû Cheø, Löông Chaâu, Caûi Ñan, Phoá Coø, Baùch Quang, Löông Sôn) vaø 4 xaõ (Bình Sôn, Baù Xuyeân, Taân Quang, Vinh Sôn). 15
BAN CHAÁP HAØNH ÑAÛNG BOÄ PHÖÔØNG MOÛ CHEØ Khu Coâng nghieäp Goø Ñaàm, soá löôïng caùn boä, coâng nhaân laøm trong khu coâng nghieäp ñeán cö truù treân ñòa baøn Moû Cheø ngaøy caøng ñoâng daãn tôùi söï ra ñôøi cuûa thò traán Moû Cheø naêm 1973. Sau ñoù, haàu heát hoï ôû laïi vuøng ñaát naøy laøm aên sinh soáng. Thôøi ñieåm thaønh laäp naêm 1985, phöôøng coù 5.6751 nhaân khaåu, ñeán naêm 2016 coù 6.909 nhaân khaåu2. Duø ôû nhieàu nôi khaùc nhau ñeán sinh soáng, nhöng nhaân daân phöôøng Moû Cheø ñeàu soáng höôùng thieän, tinh thaàn ñoaøn keát, thöông yeâu ñuøm boïc, giuùp ñôõ nhau trong cuoäc soáng. Treân ñòa baøn phöôøng, daân toäc Kinh chieám ña soá vôùi 98%, soáng thaønh coäng ñoàng, chung moät baûn saéc vaên hoùa vaø coù ñôøi soáng kinh teá phaùt trieån. Ngoaøi ra, caên cöù theo lyù lòch, coøn moät boä phaän nhoû daân cö thuoäc caùc daân toäc Taøy, Nuøng, Möôøng, Saùn Dìu. Cuøng vôùi söï hình thaønh vaø phaùt trieån cuûa laøng, xaõ, caùc hình thöùc sinh hoaït vaên hoùa, tín ngöôõng toân giaùo vaø phong tuïc, taäp quaùn daàn ñöôïc ñònh hình vaø phaùt trieån. Töø naêm 1970, Khu Coâng nghieäp Goø Ñaàm ñöôïc xaây döïng, daân cö töø nhieàu tænh ñoàng baèng Baéc Boä ñeán sinh cô laäp nghieäp, neân Moû Cheø coù moät neàn vaên hoùa nhieàu maøu saéc phong phuù vaø ña daïng. Ñoù laø nhöõng ñieäu haùt cheøo, haùt chaàu vaên, caùc laøn 1. Soå nghò quyeát (quyeån I) cuûa Ñaûng uûy phöôøng töø ngaøy 7/11/1985 ñeán ngaøy 22/1/1986, phaàn Nghò quyeát Hoäi nghò Daân chính phöôøng Moû Cheø ngaøy 19/12/1985, tr.130. 2. Chi cuïc Thoáng keâ thaønh phoá Soâng Coâng, Nieân giaùm thoáng keâ thaønh phoá Soâng Coâng 2017. 16
Lòch söû Ñaûng boä phöôøng Moû Cheø (1946 - 2016) ñieäu daân ca cuûa vuøng ñoàng baèng Baéc Boä. Tuy nhieân, nhöõng laøn ñieäu haùt cheøo, haùt chaàu vaên ñaõ bò mai moät. Nhaân daân Moû Cheø coù beà daøy truyeàn thoáng vaên hoùa vôùi nhöõng phong tuïc, taäp quaùn, tín ngöôõng ñaëc tröng nhö thôø cuùng toå tieân, thôø thaønh hoaøng laøng... Duø coù nguoàn goác queâ quaùn hay thaønh phaàn daân toäc khaùc nhau nhöng trong quaù trình coäng cö, nhaân daân Moû Cheø ñaõ coù söï gaén keát chaët cheõ theo quan nieäm “Vaéng anh em xa, coù laùng gieàng gaàn”. Toå chöùc daân cö theo quy moâ xoùm, laøng, xaõ, mang ñaäm hình aûnh laøng queâ ñoàng baèng Baéc Boä vôùi hình aûnh “Caây ña, gieáng nöôùc, saân ñình”. Hieän nay, ôû toå daân phoá An Chaâu 1 vaø toå daân phoá An Chaâu 2 vaãn coøn daáu tích cuûa 2 gieáng laøng Löông Chaâu xöa. Xöa kia, xoùm Löông Chaâu coù 1 ngoâi chuøa, vaøo muøng moät, ngaøy raèm, daân laøng ñeán ñaây thaép höông caàu cho gia ñình, laøng xoùm coù cuoäc soáng yeân laønh, aám no, haïnh phuùc. Nhöõng naêm khaùng chieán choáng thöïc daân Phaùp, thöïc hieän chuû tröông “Tieâu thoå khaùng chieán” chuøa bò phaù, dôõ chæ coøn maùi, coät ñöôïc ngöôøi daân chuyeån sang caát giöõ ôû Löông Chaâu (nay laø nhaø vaên hoùa toå daân phoá An Chaâu 2). Daáu tích cuûa chuøa nay chæ coøn laïi caây ña coå thuï haøng traêm tuoåi, naèm trong khuoân vieân tröôøng Tieåu hoïc Moû Cheø. Ngoaøi ra, xoùm Löông Chaâu coøn coù ngheø thôø baø Thieàu Dung (vôï oâng Döông 17
BAN CHAÁP HAØNH ÑAÛNG BOÄ PHÖÔØNG MOÛ CHEØ Töï Minh)1, thöôøng ñöôïc nhaân daân goïi laø Vua Baø. Khoâng chæ laø nôi löu giöõ caùc giaù trò vaên hoùa truyeàn thoáng, vuøng ñaát Moû Cheø coøn laø maûnh ñaát giaøu truyeàn thoáng yeâu nöôùc. Ngay töø raát sôùm, nhaân daân ñaõ duõng caûm ñöùng leân ñaáu tranh choáng laïi aùch aùp böùc, boùc loät cuûa keû thuø, ñaùnh ñuoåi quaân xaâm löôïc phöông Baéc, baûo veä queâ höông. Khi thöïc daân Phaùp xaâm löôïc vaø thoáng trò, nhaân daân Moû Cheø cuøng vôùi nhaân daân trong vuøng nhieàu laàn ñöùng leân ñaáu tranh choáng laïi aùch aùp böùc thoâng qua caùc hình thöùc nhö choáng taêng söu, thueá, choáng gian laän khi thu thueá, choáng baét phu, baét lính. Tuy nhöõng cuoäc ñaáu tranh ñoù laø töï phaùt vaø chöa thu ñöôïc nhöõng keát quaû quan troïng, nhöng ñaõ coå vuõ tinh thaàn yeâu nöôùc, cuûng coá tình ñoaøn keát trong nhaân daân, taïo tieàn ñeà ñeå tieáp thu aùnh saùng caùch maïng cuûa Ñaûng, cuøng nhaân daân caû nöôùc vuøng daäy ñaáu tranh giaønh chính quyeàn, goùp phaàn vaøo thaéng lôïi cuûa Caùch maïng thaùng Taùm naêm 1945. 1. Theo saùch Ñaïi Nam nhaát thoáng chí, quyeån 20 tr.206 vieát: Döông Töï Minh ngöôøi Quan Trieàu huyeän Phuù Löông. Söû cheùp raèng: Naêm Ñaïi Ñònh thöù 3, vua Lyù Anh Toâng sai thuû lónh phuû Phuù Löông laø Döông Töï Minh ñeán chaâu Quaûng Uyeân chieâu taäp nhaân daân. Naêm thöù 4 sai Töï Minh troâng coi caùc coâng vieäc ñöôøng boä vaø caùc khe ñoäng bieân giôùi, laïi ñem Thieàu Dung Coâng chuùa gaû cho Töï Minh vaø phong laøm Phoø maõ lang. Roài Ñaøm Höõu Löôïng nhaø Toáng laø ngöôøi coù yeâu thuaät sang cöôùp phaù chaâu Quaûng Nguyeân. Töï Minh ñem binh ñaùnh, baét ñöôïc ñoà ñaûng cuûa Höõu Löôïng hôn 20 ngöôøi. Höõu Löôïng chaïy veà ñaát Toáng, nhôø ñaáy nhaân daân ñòa phöông ñöôïc yeân. Sau ñoù, Töï Minh vaøo trieàu baøn möu vôùi caùc vöông haàu gieát gian thaàn Ñoã Anh Vuõ, nhöng khoâng ñöôïc. Sau khi cheát, thöôøng toû anh linh, daân ñòa phöông laäp ñeàn thôø. 18
Lòch söû Ñaûng boä phöôøng Moû Cheø (1946 - 2016) Ngaøy 1/9/1958, thöïc daân Phaùp noå suùng taïi baùn ñaûo Sôn Traø (nay thuoäc thaønh phoá Ñaø Naüng) chính thöùc xaâm löôïc Vieät Nam. Sau khi chieám 6 tænh Nam Kyø, chuùng töøng böôùc môû roäng ñaùnh chieám ra Baéc Kyø. Ngaøy 19/3/1884, quaân Phaùp baét ñaàu tieán coâng ñaùnh chieám thaønh Thaùi Nguyeân. Chuùng vaáp phaûi söï khaùng cöï quyeát lieät cuûa binh lính trieàu ñình vaø nhaân daân do Nguyeãn Quang Khoaùng chæ huy. Tuy ñaõ chieám ñöôïc thaønh Thaùi Nguyeân nhöng do thöôøng xuyeân bò quaân trieàu ñình quaáy roái neân ngaøy 21/3/1884, quaân Phaùp phaûi ruùt veà Baéc Ninh. Ngaøy 15/4/1884, thöïc daân Phaùp huy ñoäng 2 ñoäi lính thuûy ñaùnh boä vaø moät soá binh lính ngöôøi Vieät do Thieáu taù Raây-gaùt chæ huy töø Ña Phuùc taán coâng leân ñaùnh chieám Caûi Ñan (luùc ñoù thuoäc toång YÛ Na, huyeän Phuù Löông, phuû Toøng Hoùa). Ngaøy 16/4/1884, töø Caûi Ñan chuùng tieán ñaùnh vaø chieám thaønh Thaùi Nguyeân. Ñeán ngaøy 19/4/1884, quaân Phaùp moät laàn nöõa phaûi ruùt khoûi thaønh Thaùi Nguyeân. Thaùng 5/1884, thöïc daân Phaùp thieát laäp aùch thoáng trò leân thaønh Thaùi Nguyeân; töø ñoù töøng böôùc môû roäng phaïm vi chieám ñoùng trong toaøn tænh, trong ñoù coù ñòa baøn thaønh phoá Soâng Coâng ngaøy nay. Cuõng nhö nhaân daân trong toaøn tænh, nhaân daân Moû Cheø ngaøy nay chòu söï aùp böùc, boùc loät cuûa chính quyeàn thöïc daân. Thöïc daân Phaùp ñaõ töøng böôùc xaây döïng vaø hoaøn thieän boä maùy thoáng trò nhaèm phuïc vuï coâng cuoäc khai thaùc thuoäc ñòa. Naêm 1919, thöïc daân Phaùp tieán haønh khai thaùc thuoäc ñòa laàn thöù hai. Sau ñoù, chuùng tieán haønh cuoäc “caûi löông 19
BAN CHAÁP HAØNH ÑAÛNG BOÄ PHÖÔØNG MOÛ CHEØ höông chính”, ñöa nhieàu tay sai naém giöõ caùc chöùc vuï chuû choát trong boä maùy laøng (xaõ). Teä mua quan, baùn chöùc dieãn ra coâng khai, phoå bieán. Taát caû caùc chöùc saéc nhö lyù tröôûng, phoù lyù, tieân chæ, thöù chæ... ñeàu ñaõ ñöôïc saép xeáp töø tröôùc. Thoâng qua boä maùy cai trò quan lieâu, chính quyeàn thöïc daân, phong kieán ra söùc thi haønh chính saùch haø khaéc nhö caám nhaân daân töï do hoäi hoïp, laäp ñaûng phaùi, ñoàng thôøi tuyeân truyeàn chính saùch “khai hoùa vaên minh” cuûa “maãu quoác”. Döôùi thôøi thöïc daân, phong kieán, nhaân daân phaûi soáng trong caûnh ñoùi ngheøo. Phaàn lôùn ruoäng ñaát ñeàu bò ñòa chuû ngöôøi Phaùp vaø ñòa chuû ngöôøi Vieät cöôùp ñoaït. Ñeán thaùng 7/1898, teân ñòa chuû Phaùp Raây-noâ (Raynaud) ñaõ chieám 14.605ha ñaát ôû Phoå Yeân1 ñeå laäp ñoàn ñieàn troàng saû, caø pheâ vaø luùa. Ngöôøi noâng daân khoâng coù ruoäng ñaát, haàu heát phaûi lónh canh ruoäng ñaát cuûa ñòa chuû vaø noäp toâ. Haàu heát caùc gia ñình ñeàu khoâng coù traâu, boø caøy keùo, buoäc phaûi thueâ traâu cuûa ñòa chuû. Lôïi duïng thöïc teá naøy, ñòa chuû cho thueâ traâu vôùi giaù cao, trung bình töø 8 - 12 phöông thoùc/con. Moãi taù ñieàn coøn phaûi laøm khoâng coâng cho chuû ruoäng ñaát töø 15 - 20 coâng trong naêm. Trong caùc ñoàn ñieàn, ñòa chuû coøn tìm moïi caùch boùc loät ñoái vôùi nhöõng ngöôøi laøm khoaùn hay coâng nhaät vaøo thôøi gian muøa vuï. Ngoaøi ra, ngöôøi noâng daân coøn phaûi bieáu xeùn vaøo caùc dòp leã, Teát, ma chay, cöôùi hoûi caøng laøm cho cuoäc soáng cuûa ngöôøi noâng daân theâm khoå cöïc. 1. Vieän daân toäc hoïc, Moät soá vaán ñeà veà ruoäng ñaát ôû Thaùi Nguyeân tröôùc Caùch maïng thaùng Taùm naêm 1945 ñeán heát caûi caùch ruoäng ñaát naêm 1957, 2002, tr.13. 20