intTypePromotion=1
zunia.vn Tuyển sinh 2024 dành cho Gen-Z zunia.vn zunia.vn
ADSENSE
 » 
 » 

Ebook Lịch sử Đảng bộ xã Hà Thượng (1946-2021): Phần 1

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:126

Thêm vào BST
Báo xấu
1
lượt xem 0
download
 
  Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Cuốn sách "Lịch sử Đảng bộ xã Hà Thượng (1946-2021)" Phần 1 do NXB Lao Động xuất bản, gồm các nội dung chính như sau: Quê hương, con ngườii, truyền thống; Chi bộ xã trong thời kỳ kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược (giai đoạn 1946-1954); Chi bộ - Đảng bộ xã trong thời kỳ kháng chiến chống Mỹ, cứu nước (1954 - 1975);...Mời các bạn cùng tham khảo!

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Ebook Lịch sử Đảng bộ xã Hà Thượng (1946-2021): Phần 1

  1. ÑAÛNG BOÄ HUYEÄN ÑAÏI TÖØ BAN CHAÁP HAØNH ÑAÛNG BOÄ XAÕ HAØ THÖÔÏNG LÒCH SÖÛ ÑAÛNG BOÄ XAÕ HAØ THÖÔÏNG (1946 - 2021) Taùi baûn coù chænh lyù, boå sung NHAØ XUAÁT BAÛN LAO ÑOÄNG
  2. LÔØI GIÔÙI THIEÄU H aø Thöôïng laø moät xaõ mieàn nuùi tröïc thuoäc vaø naèm ôû vuøng Ñoâng Nam cuûa huyeän Ñaïi Töø, tænh Thaùi Nguyeân, coù lòch söû vaên hoùa töø laâu ñôøi vaø giaøu truyeàn thoáng caùch maïng. Nhaân daân caùc daân toäc trong xaõ luoân ñoaøn keát, möu trí, duõng caûm trong ñaáu tranh choáng giaëc ngoaïi xaâm vaø caàn cuø, saùng taïo trong lao ñoäng saûn xuaát, ñaït ñöôïc nhieàu thaønh tích ñaùng ghi nhaän. Naêm 1966, daân quaân xaõ Haø Thöôïng baén rôi maùy bay phaûn löïc Myõ baèng suùng boä binh, ñöôïc Chính phuû taëng thöôûng Huaân chöông Chieán coâng haïng Nhaát. Naêm 2005, xaõ ñöôïc taëng thöôûng danh hieäu cao quyù Anh huøng Löïc löôïng vuõ trang nhaân daân. Naêm 2014, xaõ ñöôïc coâng nhaän ñaït chuaån noâng thoân môùi. Thöïc hieän Chæ thò soá 20-CT/TW ngaøy 18/1/2018 cuûa Ban Bí thö Trung öông Ñaûng “Veà tieáp tuïc taêng cöôøng, naâng cao chaát löôïng nghieân cöùu, bieân soaïn, tuyeân truyeàn, giaùo duïc lòch söû Ñaûng”; caùc vaên baûn chæ ñaïo cuûa Tænh uûy Thaùi Nguyeân, Huyeän uûy Ñaïi Töø, treân cô sôû cuoán saùch “Lòch söû Ñaûng boä xaõ Haø Thöôïng (1953 - 2010)” xuaát baûn naêm 2010, Ban Chaáp haønh Ñaûng boä xaõ khoùa XXV (nhieäm kyø 2020 - 2025) quyeát ñònh toå chöùc taùi baûn coù chænh lyù, bieân soaïn boå sung thaønh cuoán saùch “Lòch söû Ñaûng boä xaõ Haø Thöôïng (1946 - 2021)”. Cuoán saùch goàm Lôøi giôùi thieäu, Môû ñaàu, 5 chöông noäi dung vaø Keát luaän, Phuï luïc, Phuï baûn aûnh. Noäi dung cuoán saùch neâu baät nhöõng truyeàn thoáng caùch maïng veû vang cuûa Ñaûng boä vaø nhaân daân xaõ Haø Thöôïng, nhöõng chieán coâng trong chieán ñaáu cuõng nhö trong lao ñoäng saûn xuaát; söï phaùt trieån veà kinh teá, vaên hoùa - xaõ hoäi, quoác phoøng, an ninh ôû ñòa phöông qua moãi thôøi kyø lòch söû cuõng nhö söï tröôûng thaønh vaø lôùn maïnh cuûa Ñaûng boä xaõ. Caùc söï kieän lòch söû ñöôïc bieân soaïn khaùch quan, khoa hoïc, ñaët trong moái quan heä vôùi caùc söï kieän lòch söû cuûa huyeän Ñaïi Töø, tænh Thaùi Nguyeân vaø cuûa ñaát nöôùc. Beân caïnh yù nghóa giaùo duïc truyeàn thoáng caùch maïng, tình yeâu queâ höông, ñaát nöôùc cho caùn boä, ñaûng vieân vaø nhaân daân trong xaõ, cuoán saùch theå hieän nieàm töï haøo, bieát ôn saâu saéc cuûa ngöôøi daân 3
  3. Haø Thöôïng hoâm nay ñoái vôùi söï coáng hieán lôùn lao cuûa nhöõng ngöôøi con queâ höông ñaõ anh duõng chieán ñaáu vaø hy sinh baûo veä ñoäc laäp, töï do cho queâ höông, ñaát nöôùc; söï ñoùng goùp coâng söùc cuûa caùn boä, ñaûng vieân vaø nhaân daân thöïc hieän thaéng lôïi nhöõng nhieäm vuï kinh teá, chính trò, xaõ hoäi cuûa Ñaûng vaø Nhaø nöôùc. Trong quaù trình toå chöùc thöïc hieän, Ban Chaáp haønh Ñaûng boä xaõ Haø Thöôïng nhaän ñöôïc söï chæ ñaïo saùt sao cuûa Ban Thöôøng vuï, Ban Tuyeân giaùo Huyeän uûy Ñaïi Töø; söï giuùp ñôõ nhieät tình cuûa caùc ñoàng chí caùn boä, ñaûng vieân vaø nhaân daân, nhaát laø caùc ñoàng chí laõnh ñaïo chuû choát töøng nhieàu naêm gaén boù vôùi phong traøo caùch maïng cuûa ñòa phöông. Maëc duø ñaõ coù nhieàu coá gaéng nhöng do tö lieäu thaønh vaên löu tröõ qua thôøi gian bò thaát laïc neân cuoán saùch khoù traùnh khoûi nhöõng haïn cheá, thieáu soùt. Ban Chaáp haønh Ñaûng boä xaõ Haø Thöôïng raát mong nhaän ñöôïc nhöõng yù kieán ñoùng goùp cuûa caùc ñoàng chí vaø nhaân daân ñeå cuoán saùch ñöôïc hoaøn thieän hôn. Xin traân troïng giôùi thieäu cuoán saùch tôùi quyù ñoàng chí vaø baïn ñoïc. T/M BAN CHAÁP HAØNH ÑAÛNG BOÄ XAÕ BÍ THÖ Nguyeãn Vaên Hoàng 4
  4. Môû ñaàu QUEÂ HÖÔNG, CON NGÖÔØI, TRUYEÀN THOÁNG I. Queâ höông Haø Thöôïng laø moät xaõ mieàn nuùi cuûa huyeän Ñaïi Töø, caùch trung taâm huyeän 7km veà phía ñoâng nam treân truïc Quoác loä 37 vaø caùch trung taâm thaønh phoá Thaùi Nguyeân 17km veà phía baéc - taây baéc. Xaõ coù vò trí ñòa lyù: Phía baéc giaùp xaõ Phuïc Linh, phía taây giaùp thò traán Huøng Sôn vaø xaõ Taân Linh, phía nam giaùp xaõ Taân Thaùi, phía ñoâng giaùp xaõ Cuø Vaân. Haø Thöôïng coù vò trí ñòa lyù quan troïng maø lòch söû hình thaønh gaén lieàn vôùi lòch söû ñaáu tranh döïng nöôùc vaø giöõ nöôùc cuûa daân toäc. Veà giao thoâng, xaõ naèm treân truïc Quoác loä 37 thuaän tieän ra Quoác loä 3 xuoâi veà Thaùi Nguyeân, Haø Noäi, ngöôïc leân Baéc Kaïn, Cao Baèng vaø ñi ngöôïc Quoác loä 37 leân Tuyeân Quang, Yeân Baùi; coù ñöôøng saét töø Quaùn Trieàu - Nuùi Hoàng chaïy qua ñòa baøn xaõ daøi hôn 5km. Hieän nay, xaõ Haø Thöôïng coù dieän tích töï nhieân laø 1.464,78ha, chieám 2,6% dieän tích toaøn huyeän, trong ñoù coù 749,31ha ñaát saûn xuaát noâng, laâm nghieäp vaø thuûy saûn, coøn laïi laø ñaát phi noâng nghieäp vaø ñaát chöa söû duïng. Phía taây - ñoâng nam cuûa xaõ döïa vaøo daõy nuùi Phaùo. Neáu tính theo chieàu ñoâng - taây, xaõ Haø Thöôïng coù chieàu daøi trung bình 5km, chieàu baéc - nam, roäng trung bình 3km. Taøi nguyeân nöôùc cuûa xaõ töông ñoái phong phuù vôùi toång dieän tích maët nöôùc chuyeân duøng laø 22,58ha. Xaõ coù 3 suoái chaûy qua laø: Suoái Caùt, suoái Baùt vaø suoái Khuoân Lình. Ngoaøi ra, coøn coù khe Thuûy Tinh phuïc vuï nöôùc saûn xuaát vaø sinh hoaït cho nhaân daân xoùm Baõi Boâng, xoùm Vieät Thaéng, xoùm Ao Beøo. Taát caû caùc suoái, khe naøy ñeàu baét nguoàn töø daõy nuùi Phaùo chaûy theo höôùng nam - baéc vaø taây baéc. Ñaây laø nguoàn nöôùc quan troïng phuïc vuï cho saûn xuaát vaø sinh hoaït cuûa nhaân daân. Beân caïnh ñoù, ôû xaõ coøn coù nhieàu ao, hoà, ñaàm vôùi dieän tích 5,82ha. Toaøn boä dieän tích ao, hoà, ñaàm ñeàu ñöôïc nhaân daân söû duïng ñeå nuoâi troàng thuûy saûn keát hôïp vieäc töôùi tieâu phuïc vuï saûn xuaát noâng nghieäp. 5
  5. BAN CHAÁP HAØNH ÑAÛNG BOÄ XAÕ HAØ THÖÔÏNG Haø Thöôïng coù khí haäu nhieät ñôùi gioù muøa, maùt meû, ñoä aåm thích hôïp cho söï phaùt trieån cuûa caùc loaïi thöïc vaät, ñoäng vaät nhieät ñôùi. Nhieät ñoä trung bình haèng naêm töø 23 - 250C; soá giôø naéng bình quaân 1.500 - 2.000 giôø/naêm; löôïng möa bình quaân 1.500 - 2.000 mm/naêm vaø thöôøng taäp trung nhieàu veà muøa noùng (töø thaùng 5 ñeán thaùng 10). Tuy nhieân, do naèm ôû chaân nuùi Phaùo neân nôi ñaây hay xaûy ra luõ queùt, luõ oáng, ngaäp luït cuïc boä gaây aûnh höôûng ñeán ñôøi soáng sinh hoaït vaø saûn xuaát cuûa nhaân daân. Ñòa hình Haø Thöôïng ñöôïc kieán taïo thaønh hai vuøng töông ñoái roõ reät: Vuøng nuùi ñoài vaø vuøng thung luõng baèng, nhoû heïp. Caáu taïo ñòa hình cuûa xaõ thuoäc kieåu ñòa hình nuùi thaáp - trung bình, ñoä doác töø 8 - 150. Ñaát ôû Haø Thöôïng chuû yeáu laø ñaát ñoû vaøng - vaøng nhaït (feralit), löôïng muøn khoaûng 3 - 4%, ñoä pH 4 - 6, coù nhieàu loaïi khoaùng chaát canxi, magieâ, thieác... Khu vöïc thung luõng baèng, nhoû heïp chuû yeáu laø ñaát doác tuï phuø sa, laø loaïi ñaát ñöôïc hình thaønh do boài tuï haèng naêm cuûa caùc khe, laïch, suoái chaûy qua Haø Thöôïng, taàng ñaát daøy, tôi xoáp raát thích hôïp vôùi caùc loaïi caây troàng trong noâng, laâm nghieäp. Döôùi loøng ñaát Haø Thöôïng coù taøi nguyeân khoaùng saûn phong phuù nhö: Moû than môõ ôû Laøng Caåm (nay laø xoùm Ñoàng Gia) coù tröõ löôïng 2,8 trieäu taán; moû thieác ôû Ñaù Lieàn, Suoái Caùt, Khe Chuoái (nay laø xoùm Suoái Caùt) coù tröõ löôïng 13.600 taán; moû ña kim goàm: vonfram, vaøng, ñoàng, boâxít... ôû xoùm Ñaàm Maây, Ñaù Lieàn, Suoái Baùt (nay laø xoùm Suoái Caùt). Moû ña kim Nuùi Phaùo treân ñòa baøn xaõ laø moû loä thieân coù tröõ löôïng quaëng lôùn thöù hai treân theá giôùi (sau Trung Quoác) öôùc tính tröõ löôïng leân tôùi treân 83 trieäu taán quaëng. Baõi thaân moû quaëng ñöôïc xaùc ñònh coù chieàu daøi treân 1.600m; thôøi gian khai thaùc trong voøng 17 naêm. Vôùi nhöõng saûn phaåm seõ ñöôïc khai thaùc nhö vonfram, fluorspar, bismuth, ñoàng, vaøng... Döïa treân tröõ löôïng cuûa töøng loaïi saûn phaåm, coù theå khaúng ñònh ñaây laø moû vonfram lôùn nhaát theá giôùi (khai thaùc ñaït khoaûng 3,5 trieäu taán/naêm). Ngaøy 1/4/2014, Moû ña kim Nuùi Phaùo ñaõ chính thöùc ñi vaøo hoaït ñoäng saûn xuaát, ñaûm baûo coâng aên, vieäc laøm cho treân 2.000 lao ñoäng vaø haèng naêm thu veà cho ngaân saùch nhaø nöôùc treân 1.000 tyû ñoàng. Tieàm naêng veà taøi nguyeân khoaùng saûn taïo thuaän lôïi ñeå xaõ phaùt trieån ngaønh coâng nghieäp khai thaùc, ñoàng thôøi ñoù laø theá maïnh cho 6
  6. LÒCH SÖÛ ÑAÛNG BOÄ XAÕ HAØ THÖÔÏNG (1946 - 2021) Haø Thöôïng phaùt trieån tieåu thuû coâng nghieäp vaø dòch vuï, thöông maïi. Hieän nay, Haø Thöôïng coù vò trí ñòa lyù thuaän lôïi cuøng tieàm naêng veà taøi nguyeân khoaùng saûn, ñieàu kieän khí haäu thuaän lôïi, löïc löôïng lao ñoäng doài daøo, ngöôøi daân coù truyeàn thoáng lao ñoäng caàn cuø, tyû leä lao ñoäng qua ñaøo taïo cao laø lôïi theá ñeå naâng cao hieäu quaû vaø söùc caïnh tranh trong saûn xuaát vaø phaùt trieån. Neàn kinh teá ôû Haø Thöôïng ñaõ vaø ñang phaùt trieån beàn vöõng vôùi nhieàu thaønh phaàn kinh teá, trong ñoù troàng cheø laø ngaønh kinh teá muõi nhoïn chính cuûa ñòa phöông. Ñaëc bieät, saûn phaåm cheø cuûa Haø Thöôïng coù töø naêm 1930 ñeán nay ñaõ trôû thaønh haøng hoùa coù giaù trò kinh teá cao trong ñôøi soáng cuûa nhaân daân. Tieàm naêng thieân nhieân cuûa Haø Thöôïng raát phong phuù, tuy nhieân xaõ cuõng gaëp khoâng ít khoù khaên trong quaù trình khai thaùc, saûn xuaát ñeå taïo ra saûn phaåm haøng hoùa phuïc vuï cho nhu caàu xaõ hoäi vaø laøm giaøu cho queâ höông. Traûi qua caùc thôøi kyø lòch söû, teân ñòa danh, ñòa giôùi laøng, xaõ Haø Thöôïng coù nhieàu thay ñoåi. Töø thôøi caùc Vua Huøng döïng nöôùc, vuøng ñaát Haø Thöôïng, Ñaïi Töø naèm trong boä Vuõ Ñònh (Thaùi Nguyeân - Cao Baèng), moät trong 15 boä cuûa nöôùc Vaên Lang. Trong khoaûng thôøi gian bò caùc trieàu ñaïi phong kieán phöông Baéc xaâm löôïc vaø ñoâ hoä, vuøng ñaát Haø Thöôïng, Ñaïi Töø naèm trong caùc ñôn vò haønh chính quaän, phuû, chaâu: Giao Chæ, Chaâu Long, Vuõ Nga... Thôøi kyø phong kieán daân toäc, qua caùc trieàu ñaïi nhaø Lyù, Traàn, Leâ, Nguyeãn, vuøng ñaát Haø Thöôïng naèm trong caùc phuû, xöù, traán, tænh Thaùi Nguyeân. Theo cuoán saùch Ñòa danh laøng xaõ Vieät Nam ñaàu theá kyû XIX (thuoäc caùc tænh töø Ngheä Tónh trôû ra) cuoái theá kyû XVIII, ñaàu theá kyû XIX, xaõ Phuïc Linh1 thuoäc toång Cuø Vaân, huyeän Phuù Löông, xöù Thaùi Nguyeân2. Trong cuoán Ñoàng Khaùnh ñòa dö chí coù vieát: Toång Cuø Vaân thuoäc huyeän Phuù Löông, phuû Toøng Hoùa, tænh Thaùi Nguyeân3. Naêm 1926, xaõ Phuïc Linh thuoäc toång Cuø Vaân, chaâu Ñaïi Töø, tænh Thaùi Nguyeân4. Xaõ Phuïc 1. Vuøng ñaát Haø Thöôïng thuoäc xaõ Phuïc Linh. 2. Vieän Nghieân cöùu Haùn Noâm, Ñòa danh laøng xaõ Vieät Nam ñaàu theá kyû XIX (thuoäc caùc tænh töø Ngheä Tónh trôû ra), Nxb. Vaên hoùa - Thoâng tin, 2012, tr.102. 3. Ñoàng Khaùnh ñòa dö chí, Nxb. Theá giôùi, Haø Noäi, 2003, tr.805. 4. Ngoâ Vi Lieãn, Teân laøng xaõ vaø ñòa dö caùc tænh Baéc Kyø, Nxb. Vaên hoùa - Thoâng tin, Haø Noäi, 1999, tr.128. 7
  7. BAN CHAÁP HAØNH ÑAÛNG BOÄ XAÕ HAØ THÖÔÏNG Linh goàm caùc thoân, xoùm: Thoï Linh, Laøng Caåm, Laøng Khuoân, Khuoân Lình, Ao Beøo, Suoái Caùt, Trung Ninh, Laøng Maän1. Naêm 1932, theo taøi lieäu Lòch söû chính trò vaø quaân söï tænh Thaùi Nguyeân cuûa Coâng söù EÂsina2, Haø Thöôïng laø moät thoân cuûa xaõ Phuïc Linh, toång Cuø Vaân. Naêm 1938, trong Thö muïc thaàn tích, thaàn saéc do Vieän Thoâng tin Khoa hoïc xaõ hoäi Vieät Nam xuaát baûn naêm 1995, xaõ Phuïc Linh thuoäc toång Cuø Vaân, huyeän Ñaïi Töø, tænh Thaùi Nguyeân. Thaùng 12/1944, ñöôïc söï laõnh ñaïo, chæ ñaïo cuûa Phaân khu B vaø Maët traän Vieät Minh, Phuïc Linh ñöôïc chia thaønh 5 xaõ goàm: An Long, Huøng Duõng, Thaêng Long, Ñoàng Hoäi vaø Haø Thöôïng. Xaõ Haø Thöôïng goàm caùc khu vöïc töø Ñaàm Maây, Ao Beøo ñeán Khuoân Lình, Khe Laïnh. Thaùng 2/1946, sau baàu cöû ñaïi bieåu Quoác hoäi khoùa I, caùc xaõ An Long, Huøng Duõng, Thaêng Long, Ñoàng Hoäi vaø Haø Thöôïng ñöôïc saùp nhaäp laïi thaønh xaõ Phuïc Linh. Haø Thöôïng laø moät thoân cuûa xaõ Phuïc Linh, thuoäc chaâu Giaûi Phoùng (huyeän Ñaïi Töø ngaøy nay). Ngaøy 24/10/1953, thoân Haø Thöôïng ñöôïc taùch ra khoûi xaõ Phuïc Linh thaønh laäp ñôn vò haønh chính môùi laø xaõ Haø Thöôïng. Ñeán naêm 1995, caùc xoùm ñoåi töø ñòa danh thaønh soá thöù töï, Haø Thöôïng coù 13 xoùm: Xoùm Ñaàm Maây thaønh xoùm 1; xoùm Ñaù Lieàn, xoùm Suoái Baùt thaønh xoùm 2; xoùm Ñoàng Ñaûng thaønh xoùm 3; xoùm Ñoàng Laønh thaønh xoùm 4; xoùm Khe Chuoái thaønh xoùm 5; xoùm Suoái Caùt thaønh xoùm 6; xoùm Baõi Boâng thaønh xoùm 7; xoùm Vieät Thaéng thaønh xoùm 8; xoùm Ao Beøo, Ao Doâm thaønh xoùm 9; xoùm Khuoân Lình thaønh xoùm 10; moät phaàn cuûa xoùm Khuoân Lình, xoùm Ñoàng Gia thaønh xoùm 11; xoùm Goác Xoäp thaønh xoùm 12 vaø laøng Ñòa Chaát (thaønh laäp thaùng 6/1992) thaønh xoùm 13. Ñeán naêm 2010, do aûnh höôûng cuûa döï aùn Moû ña kim Nuùi Phaùo, 90% nhaân khaåu caùc xoùm 1, 2, 3, 4, 5 ñaõ chuyeån ñeán nôi ôû môùi. Naêm 2012, xoùm 11 taùch thaønh 2 xoùm laø xoùm 1 vaø xoùm 11. Xoùm 13 taùch thaønh xoùm 5 vaø xoùm 13. 1. Vuõ Thò Minh Höông, Nguyeãn Vaên Nguyeân, Philippe Papin, Ñòa danh vaø taøi lieäu löu tröõ veà laøng xaõ Baéc Kyø, Nxb. Vaên hoùa - Thoâng tin, 1999, tr.817. Caùc xoùm: Laøng Caåm, Khuoân Lình, Ao Beøo, Suoái Caùt thuoäc xaõ Haø Thöôïng. 2. Tö lieäu löu tröõ taïi Phoøng Lyù luaän Chính trò vaø Lòch söû Ñaûng, Ban Tuyeân giaùo Tænh uûy Thaùi Nguyeân. 8
  8. LÒCH SÖÛ ÑAÛNG BOÄ XAÕ HAØ THÖÔÏNG (1946 - 2021) Cuoái naêm 2021, thöïc hieän ñoåi teân xoùm töø soá thaønh ñòa danh, xaõ Haø Thöôïng goàm 10 xoùm laø: xoùm 1 laáy teân Ñoàng Gia, xoùm 2, 3, 4, 6 laáy teân Suoái Caùt, xoùm 5 laáy teân Haø Caåm, xoùm 7 laáy teân Baõi Boâng, xoùm 8 laáy teân Vieät Thaéng, xoùm 9 laáy teân Ao Beøo, xoùm 10 laáy teân Khuoân Lình, xoùm 11 laáy teân Ñoàng Boâng, xoùm 12 laáy teân Goác Xoäp, xoùm 13 laáy teân Ñòa Chaát. II. Con ngöôøi, truyeàn thoáng Haø Thöôïng tuy laø xaõ mieàn nuùi nhöng giao thoâng ñi laïi thuaän tieän neân khaù ña daïng veà daân cö xaõ hoäi. Khi thaønh laäp (ngaøy 24/10/1953) xaõ Haø Thöôïng coù daân soá 1.280 ngöôøi. Sau caûi caùch ruoäng ñaát (thaùng 1/1955) Haø Thöôïng coù daân soá 317 hoä, 1.244 ngöôøi. Trong khaùng chieán choáng Myõ (taïi thôøi ñieåm ngaøy 1/10/1968) xaõ Haø Thöôïng coù daân soá 1.972 ngöôøi, goàm 4 thaønh phaàn daân toäc: Kinh, Saùn Chí, Taøy, Nuøng. Theo Toång ñieàu tra daân soá ngaøy 1/4/2019, xaõ Haø Thöôïng coù daân soá 1.476 hoä, vôùi 5.100 ngöôøi (2.458 nam, 2.642 nöõ), 13 thaønh phaàn daân toäc; trong ñoù daân toäc Kinh 3.412 ngöôøi, Saùn Chí 1.014 ngöôøi, Taøy 378 ngöôøi, Nuøng 185 ngöôøi, coøn laïi laø caùc daân toäc khaùc. Trong coäng ñoàng daân cö caùc daân toäc ôû Haø Thöôïng, moãi daân toäc ñeàu coù baûn saéc vaên hoùa vaø phong tuïc taäp quaùn rieâng nhöng nhìn chung, nhaân daân ñeàu coù nhieàu kinh nghieäm lao ñoäng saûn xuaát, coù trình ñoä kyõ thuaät canh taùc khaù cao, ñoàng thôøi cuõng nhanh choùng tieáp thu nhöõng tinh hoa cuûa caùc daân toäc khaùc veà vaên hoùa - xaõ hoäi, veà khoa hoïc kyõ thuaät aùp duïng vaøo trong lao ñoäng saûn xuaát, hoïc taäp, coâng taùc cuõng nhö trong ñôøi soáng sinh hoaït. Treân ñòa baøn xaõ Haø Thöôïng coù nhieàu coâng trình vaên hoùa tín ngöôõng nhö ñình, ñeàn, mieáu... trong ñoù coù 3 di tích ñöôïc xeáp haïng di tích caáp tænh laø: Di tích lòch söû nôi Chuû tòch Hoà Chí Minh nghæ chaân ôû Suoái Caùt; Di tích lòch söû khaùng chieán Ñòa ñieåm traän ñòa phoøng khoâng Ñoài 75 daân quaân xaõ Haø Thöôïng baén rôi maùy bay Myõ baèng suùng boä binh; Di tích lòch söû vaên hoùa ñeàn thôø Coâ Taùm. Di tích lòch söû nôi Chuû tòch Hoà Chí Minh nghæ chaân ôû Suoái Caùt: Ñaây laø nhaø baø Taïc Thò Tình ôû xoùm Suoái Caùt. Vaên bia döïng taïi di tích coù vieát: “Treân ñöôøng töø Taân Traøo veà Haø Noäi, khoaûng 11 giôø ngaøy 22/8/1945, 9
  9. BAN CHAÁP HAØNH ÑAÛNG BOÄ XAÕ HAØ THÖÔÏNG ñoàng chí Hoà Chí Minh - Chuû tòch UÛy ban Daân toäc Giaûi phoùng Vieät Nam ñöôïc toå caûnh veä daãn ñöôøng ñöa vaøo nghæ tröa taïi nhaø Taïc Thò Tình, moät cô sôû caùch maïng ôû xoùm Suoái Caùt (nay thuoäc xaõ Haø Thöôïng, huyeän Ñaïi Töø). Sau khi aên côm tröa vaø nghæ ngôi, khoaûng ñaàu giôø chieàu, ñoàng chí Traàn Ñaêng Ninh - Chæ huy phoù Vieät Nam Giaûi phoùng quaân duøng oâ toâ ñoùn Ngöôøi veà thò xaõ Thaùi Nguyeân”. Ngaøy 24/4/2012, Di tích ñöôïc UÛy ban nhaân daân tænh Thaùi Nguyeân xeáp haïng Di tích lòch söû caáp tænh theo Quyeát ñònh soá 848/QÑ-UBND. Di tích lòch söû khaùng chieán Ñoài 75 taïi xoùm Ñoàng Ñaûng (nay laø Suoái Caùt), coù dieän tích 300m2. Ñaây laø ñòa ñieåm daân quaân xaõ Haø Thöôïng baén rôi maùy bay trinh saùt RF4C cuûa ñeá quoác Myõ vaøo ngaøy 1/8/1966 vaø ñi vaøo lòch söû laø ñôn vò daân quaân ñaàu tieân cuûa löïc löôïng vuõ trang tænh Baéc Thaùi (nay laø 2 tænh Baéc Kaïn vaø Thaùi Nguyeân) baén rôi maùy bay baèng suùng boä binh. Ñeå baûo toàn khu vöïc löu daáu aán söï kieän lòch söû oanh lieät, xaõ ñaõ laäp hoà sô di tích ñeà nghò UÛy ban nhaân daân tænh xeáp haïng di tích Ñoài 75. Ngaøy 24/4/2012, Ñoài 75 ñöôïc xeáp haïng di tích lòch söû khaùng chieán theo Quyeát ñònh soá 849/QÑ-UBND cuûa UÛy ban nhaân daân tænh Thaùi Nguyeân. Ñoài 75 hieän naèm trong vuøng quy hoaïch cuûa Döï aùn khai thaùc vaø cheá bieán khoaùng saûn Moû ña kim Nuùi Phaùo. Di tích lòch söû vaên hoùa ñeàn thôø Coâ Taùm taïi xoùm Vieät Thaéng coù dieän tích 433m2. Ñeàn thôø Coâ Taùm ôû xaõ Haø Thöôïng laø ñeàn thôø voïng, ñeàn thôø chính ñaët taïi vuøng ñaát Phong Muïc, huyeän Haø Trung, tænh Thanh Hoùa. Tröôùc ñaây, khu vöïc ñeàn thôø Coâ Taùm chæ laø moät ngoâi ñeàn nhoû, cuõ, ñeán naêm 2008, ñeàn ñöôïc ñaàu tö xaây môùi laïi treân phaàn ñaát khu vöïc ñeàn cuõ. Haèng thaùng, vaøo ngaøy muøng 1, ngaøy muøng 8 vaø ngaøy raèm, nhaân daân trong xaõ vaø du khaùch thaäp phöông coù leã vaät daâng höông caàu söùc khoûe, bình an. Ngaøy 24/4/2012, ñeàn thôø Coâ Taùm ñöôïc xeáp haïng Di tích lòch söû vaên hoùa caáp tænh theo Quyeát ñònh soá 847/QÑ-UBND cuûa UÛy ban nhaân daân tænh Thaùi Nguyeân. Traûi qua haøng nghìn naêm lòch söû, hoøa cuøng vôùi nhöõng truyeàn thoáng quyù baùu cuûa daân toäc ta trong ñaáu tranh döïng nöôùc vaø giöõ nöôùc, nhaân daân caùc daân toäc Haø Thöôïng ñaõ noái tieáp nhau töø ñôøi naøy sang ñôøi khaùc xaây döïng neân nhieàu giaù trò truyeàn thoáng veû vang, oanh lieät, 10
  10. LÒCH SÖÛ ÑAÛNG BOÄ XAÕ HAØ THÖÔÏNG (1946 - 2021) trong ñoù, giaù trò truyeàn thoáng noåi baät vaø tieâu bieåu nhaát laø tinh thaàn yeâu nöôùc, yù chí kieân cöôøng, baát khuaát, möu trí, saùng taïo, duõng caûm ñaáu tranh vaø giaønh thaéng lôïi tröôùc moïi keû thuø xaâm löôïc. Ñaàu theá kyû thöù XV, tröôùc hoïa xaâm laêng cuûa giaëc Minh, nhaân daân caùc daân toäc Haø Thöôïng ñaõ cuøng vôùi nhaân daân huyeän Ñaïi Töø anh duõng ñöùng leân tham gia cuoäc khôûi nghóa do danh töôùng Löu Nhaân Chuù, ngöôøi xaõ Vaên Yeân laõnh ñaïo vaø chæ huy, cuøng ñoâng ñaûo caùc nghóa binh trong tænh ñaùnh ñuoåi giaëc Minh, goùp phaàn vaøo thaéng lôïi cuûa cuoäc khaùng chieán choáng quaân Minh do Leâ Lôïi vaø Nguyeãn Traõi laõnh ñaïo. Ngaøy 1/9/1858, lieân quaân Phaùp - Taây Ban Nha töø taøu chieán ôû ngoaøi cöûa bieån Ñaø Naüng (Quaûng Nam) baén ñaïi baùc leân caùc ñoàn Ñieän Haûi, An Haûi vaø cho quaân ñoå boä ñaùnh chieám baùn ñaûo Sôn Traø, môû ñaàu cuoäc chieán tranh xaâm löôïc nöôùc ta1. Naêm 1873, thöïc daân Phaùp ñaùnh chieám Haø Noäi. Thaùng 3/1884, chuùng keùo quaân leân ñaùnh chieám thaønh Thaùi Nguyeân nhöng phaûi ñeán nhöõng naêm ñaàu thaäp kyû 90 cuûa theá kæ XIX, sau nhieàu caùc cuoäc haønh quaân bình ñònh chuùng môùi thieát laäp ñöôïc boä maùy cai trò trong toaøn tænh. Khi quaân Phaùp ñaùnh chieám ñöôïc Ñaïi Töø, chuùng cho xaây döïng moät choát ñoàn binh ôû Huøng Sôn vaø moät soá choát ñoàn binh ôû Luïc Ba, Caùt Neâ. Ñeán naêm 1905, chuùng ñaõ xaây döïng ñöôïc 7 choát ñoàn binh ôû Ñaïi Töø, trong ñoù ñoàn Huøng Sôn laø sôû chæ huy trung taâm cuøng vôùi haøng loaït caùc loâ coát, thaùp canh khaùc nhaèm kieåm soaùt, khoáng cheá chaët cheõ caùc vuøng chuùng chieám ñoùng ñöôïc. Veà kinh teá thöïc daân Phaùp ñaåy maïnh chính saùch khai thaùc thuoäc ñòa: Vô veùt taøi nguyeân, baét phu, baét lính, ñaët ra caùc thöù thueá voâ lyù... laøm cho nhaân daân ta ngaøy caøng cuøng cöïc, baàn haøn. Khoâng chòu khuaát phuïc tröôùc söï thoáng trò vôùi nhöõng chính saùch boùc loät, thuû ñoaïn ñaøn aùp daõ man, thaäm teä cuûa chuùng, nhieàu cuoäc noåi daäy choáng baét phu, baét lính, ñoøi taêng löông, giaûm giôø laøm cuûa noâng daân vaø coâng nhaân moû than Laøng Caåm ñaõ laøm cho chuùng raát lo sôï, luùng tuùng. Cuoái naêm 1892, oâng Cai Baùt, moät haï só quan ôû ñoàn Huøng Sôn (thò traán Ñaïi Töø) ñaõ ñöùng leân toå chöùc binh lính noåi daäy 1. Ban Chaáp haønh Ñaûng boä tænh Thaùi Nguyeân, Lòch söû Ñaûng boä tænh Thaùi Nguyeân, taäp I (1936 - 1965), 2021, tr.28. 11
  11. BAN CHAÁP HAØNH ÑAÛNG BOÄ XAÕ HAØ THÖÔÏNG laøm binh bieán, chieám ñoàn, thu vuõ khí cuûa ñòch. Höôûng öùng cuoäc noåi daäy cuûa binh lính ñoàn Huøng Sôn, ñoâng ñaûo nhaân daân caùc laøng trong vuøng ñaõ cho con em tham gia ñoàng thôøi tích cöïc uûng hoä nghóa quaân nhieàu löông thöïc, thöïc phaåm, vuõ khí. Töø moät soá ít binh lính ban ñaàu ñeán thaùng 3/1894, löïc löôïng ñaõ phaùt trieån leân tôùi 350 ngöôøi. Töø caên cöù beân söôøn daõy nuùi Tam Ñaûo hieåm trôû, nghóa quaân ñaõ phoái hôïp vôùi nghóa quaân Yeân Theá lieân tieáp toå chöùc caùc traän ñaùnh tieâu dieät, tieâu hao löïc löôïng ñòch, gaây cho chuùng nhieàu thieät haïi. Ñeán naêm 1896, thöïc daân Phaùp ñaõ phaûi taäp trung moät löïc löôïng lôùn binh lính, só quan ñaøn aùp khoác lieät phong traøo. Cuoäc khôûi nghóa do oâng Cai Baùt chæ huy keùo daøi hôn 4 naêm ñaõ keát thuùc1. Böôùc sang theá kyû XX, caùc phong traøo ñaáu tranh choáng baét phu, baét lính, söu cao, thueá naëng... cuûa nhaân daân caùc daân toäc trong tænh Thaùi Nguyeân vaãn lieân tieáp noå ra. Tieâu bieåu laø vaøo ñeâm 30/8/1917, binh lính vaø tuø chính trò do Trònh Vaên Caán (Ñoäi Caán) vaø Löông Ngoïc Quyeán laõnh ñaïo ñaõ ñaùnh chieám toøa Coâng söù, toøa aùn, nhaø ñoan, kho vuõ khí, kho baïc... laøm chuû tænh lî. Thöïc daân Phaùp ôû Haø Noäi ñaõ huy ñoäng 2.000 quaân coù phaùo binh vaø xe thieát giaùp yeåm trôï, leân ñaùn aùp cuoäc khôûi nghóa. Sau moät thôøi gian bò quaân ñòch truy kích raùo rieát, Ñoäi Caán cuøng moät soá ít nghóa quaân caàm cöï vôùi giaëc ôû vuøng nuùi Phaùo (Ñaïi Töø). Ngaøy 5/1/1918, nhaän thaáy khoâng coøn khaû naêng choáng cöï, Ñoäi Caán ñaõ töï saùt ñeå giöõ troïn khí tieát. Cuoäc khôûi nghóa bò daäp taét. Ñaây laø laàn ñaàu tieân trong lòch söû caän ñaïi cuûa nöôùc ta, moät cuoäc khôûi nghóa thaéng lôïi, giaûi phoùng ñöôïc moät tænh lî. Cuoäc khôûi nghóa cuûa binh lính Thaùi Nguyeân ñaõ gaây tieáng vang lôùn trong lòch söû ñaáu tranh choáng thöïc daân Phaùp ñaàu theá kyû XX, trong ñoù coù söï ñoùng goùp to lôùn cuûa nhaân daân caùc daân toäc chaâu Ñaïi Töø. Caùc cuoäc khôûi nghóa vaø phong traøo ñaáu tranh cuûa nhaân daân Thaùi Nguyeân noùi chung vaø nhaân daân Ñaïi Töø noùi rieâng ñeàu bò thöïc daân Phaùp khuûng boá, ñaøn aùp daõ man nhöng tinh thaàn yeâu nöôùc vaø yù chí kieân cöôøng trong caùc cuoäc noåi daäy khôûi nghóa cuøng vôùi caùc phong 1. Ban Chaáp haønh Ñaûng boä tænh Thaùi Nguyeân, Lòch söû Ñaûng boä tænh Thaùi Nguyeân, taäp I (1936 - 1965), 2021, tr.31. 12
  12. LÒCH SÖÛ ÑAÛNG BOÄ XAÕ HAØ THÖÔÏNG (1946 - 2021) traøo ñaáu tranh khaùc ñaõ goùp phaàn hun ñuùc, khôi daäy truyeàn thoáng yeâu nöôùc, truyeàn thoáng ñaáu tranh choáng giaëc ngoaïi xaâm, thuùc ñaåy phong traøo ñaáu tranh caùch maïng cuûa nhaân daân caùc daân toäc Haø Thöôïng phaùt trieån maïnh meõ. Muøa xuaân naêm 1930, Ñaûng Coäng saûn Vieät Nam ra ñôøi. Naêm 1932, ñoàng chí Hoaøng Quoác Vieät, moät caùn boä cao caáp cuûa Ñaûng ñaõ ñeán moû than Laøng Caåm thoân Haø Thöôïng ñeå gaây döïng cô sôû Ñaûng nhöng do tình hình khoâng thuaän lôïi caû veà chuû quan vaø khaùch quan neân ñoàng chí laïi chuyeån veà xuoâi. Nhöõng naêm 1936 - 1937, moät soá ñaûng vieân töø Thaùi Bình leân hoaït ñoäng trong giai caáp coâng nhaân vaø noâng daân nhöng do ñòch kieåm soaùt gaét gao neân vieäc tuyeân truyeàn, gaây döïng cô sôû cuûa Ñaûng chöa thöïc hieän ñöôïc. Vaøo naêm 1936, thöïc hieän Nghò quyeát Ñaïi hoäi ñaïi bieåu toaøn quoác laàn thöù I cuûa Ñaûng vaø Nghò quyeát Hoäi nghò laàn thöù nhaát Ban Chaáp haønh Trung öông Ñaûng (khoùa I), Chi boä haûi ngoaïi Long Chaâu quyeát ñònh ñöa caùn boä, ñaûng vieân veà nöôùc, trong soá ñoù, ñoàng chí Ñaëng Tuøng ñöôïc cöû veà xaây döïng cô sôû, phaùt trieån phong traøo caùch maïng ôû Thaùi Nguyeân. Vôùi voán kieán thöùc, kinh nghieäm hoaït ñoäng thöïc tieãn vaø naêng löïc vaän ñoäng quaàn chuùng cuûa mình, qua tieáp xuùc vôùi ñoàng baøo vaø naém baét tình hình ñòa phöông, ñoàng chí ñaõ töøng böôùc tuyeân truyeàn vaø giaùc ngoä ñöôïc anh em gia ñình hoï Ñöôøng cuøng moät soá ngöôøi khaùc veà nhöõng vaán ñeá cô baûn trong ñöôøng loái caùch maïng cuûa Ñaûng. Cuoái naêm 1936, caùc ñoàng chí: Ñöôøng Vaên Hon (Ñöôøng Nhaát Quyù), Noâng Vaên AÙi, Hoaøng Vaên Nghieäp, Ñöôøng Vaên Ngaân ñöôïc ñoàng chí Ñaëng Tuøng keát naïp vaøo Ñaûng Coäng saûn Ñoâng Döông. Ñaây laø cô sôû Ñaûng ñaàu tieân cuûa tænh Thaùi Nguyeân ñöôïc xaây döïng taïi La Baèng1, coù vai troø quan troïng trong vieäc thuùc ñaåy quaù trình hình thaønh vaø phaùt trieån caùc cô sôû Ñaûng treân ñòa baøn, trong ñoù bao goàm caû Haø Thöôïng. Ngaøy 27/9/1940, cuoäc khôûi nghóa Baéc Sôn (Laïng Sôn) buøng noå. Ñoàng chí Ñöôøng Vaên Hon ñaõ tröïc tieáp cuøng caùc chieán só du kích Baéc Sôn kieân cöôøng chieán ñaáu tieâu dieät quaân Nhaät, baûo veä caên cöù caùch maïng. 1. Ban Chaáp haønh Ñaûng boä tænh Thaùi Nguyeân, Lòch söû Ñaûng boä tænh Thaùi Nguyeân, taäp I (1936 - 1965), 2021, tr.43. 13
  13. BAN CHAÁP HAØNH ÑAÛNG BOÄ XAÕ HAØ THÖÔÏNG Ñeán cuoái thaùng 10/1940, do nhieàu yeáu toá khoâng thuaän lôïi, quaân du kích Baéc Sôn ñöôïc leänh ruùt ñi caùc ngaû vaø phaân taùn löïc löôïng ñeå tieáp tuïc hoaït ñoäng. Maëc duø, cuoäc khôûi nghóa Baéc Sôn chöa thaønh coâng nhöng ñaõ gaây ñöôïc tieáng vang lôùn, coå vuõ maïnh meõ tinh thaàn yeâu nöôùc, yù chí choáng thöïc daân xaâm löôïc cuûa nhaân daân ta, cuûa nhaân daân Ñaïi Töø noùi chung vaø nhaân daân caùc daân toäc Haø Thöôïng noùi rieâng. Cuoái thaùng 5/1941, taïi Paùc Boù (Haø Quaûng, Cao Baèng), Hoäi nghò laàn thöù 8 cuûa Ban Chaáp haønh Trung öông Ñaûng ñöôïc toå chöùc, do laõnh tuï Nguyeãn AÙi Quoác chuû trì. Hoäi nghò quyeát ñònh thaønh laäp Maët traän Vieät Nam Ñoäc laäp Ñoàng minh Hoäi (goïi taét laø Maët traän Vieät Minh) thay cho Maët traän Daân toäc Thoáng nhaát phaûn ñeá Ñoâng Döông. Ngaøy 6/6/1941, laõnh tuï Nguyeãn AÙi Quoác ñaõ göûi thö keâu goïi toaøn daân ñoaøn keát, ñaët quyeàn lôïi daân toäc leân treân heát ñeå taäp trung löïc löôïng ñaùnh ñuoåi Phaùp - Nhaät, giaønh ñoäc laäp, töï do. Höôûng öùng lôøi keâu goïi cuûa laõnh tuï Hoà Chí Minh, ñoâng ñaûo caùc taàng lôùp nhaân daân Thaùi Nguyeân ñaõ tích cöïc tham gia phong traøo Vieät Minh, xaây döïng löïc löôïng vuõ trang nhaèm ñaùnh ñoå chính quyeàn thöïc daân, phong kieán. Töø cuoái thaùng 6 ñeán cuoái thaùng 7/1941, thöïc daân Phaùp ñaõ huy ñoäng 4.000 quaân töø Thaùi Nguyeân leân vaø töø Laïng Sôn veà bao vaây caên cöù Baéc Sôn - Voõ Nhai, hoøng baét cho ñöôïc caùc ñoàng chí laõnh ñaïo cuûa Ñaûng, phaù tan caên cöù ñòa. Sau nhöõng traän chieán ñaáu kieân cöôøng choáng ñòch khuûng boá, baûo veä khu caên cöù, do löïc löôïng quaân ñòch quaù ñoâng vaø truy luøng raùo rieát, Ban Chæ huy Trung ñoäi Cöùu quoác quaân quyeát ñònh phaân taùn löïc löôïng thaønh nhöõng ñôn vò nhoû leû veà cô sôû oån ñònh tình hình, chuaån bò löïc löôïng saün saøng tieán haønh nhöõng cuoäc ñaáu tranh môùi. Ngaøy 19/11/1941, moät toå Cöùu quoác quaân goàm caùc ñoàng chí: Nguyeãn Cao Ñaøm, Chu Vieát Phong, Phöông Cöông, Ñöôøng Thò AÂn, Hoaøng Thò Moân, Hoaøng Thò Ngoan, vöôït voøng vaây cuûa ñòch sang Ñaïi Töø, Ñònh Hoùa (Thaùi Nguyeân) vaø Sôn Döông (Tuyeân Quang) tìm baét lieân laïc vôùi caùc ñaûng vieân ñang hoaït ñoäng ôû ñaây, phoái hôïp hoaït ñoäng, môû roäng cô sôû1. Vôùi nhieàu hình thöùc hoaït ñoäng phong phuù, tích cöïc cuûa caùn 1. Ban Chaáp haønh Ñaûng boä tænh Thaùi Nguyeân, Lòch söû Ñaûng boä tænh Thaùi Nguyeân, taäp I (1936 - 1965), 2021, tr.61. 14
  14. LÒCH SÖÛ ÑAÛNG BOÄ XAÕ HAØ THÖÔÏNG (1946 - 2021) boä, ñoäi vieân Cöùu quoác quaân vaø caùc ñaûng vieân ôû La Baèng, phong traøo caùch maïng ôû La Baèng nhanh choùng ñöôïc cuûng coá, xaây döïng veà moïi maët vaø phaùt trieån sang caùc xaõ khaùc, taùc ñoäng tôùi löïc löôïng quaàn chuùng ôû Haø Thöôïng. Ñaàu naêm 1943, phong traøo Vieät Minh ôû moät soá xaõ phía Baéc Ñaïi Töø phaùt trieån maïnh meõ, nhaát laø sau khi coù toå Cöùu quoác quaân do ñoàng chí Trieäu Khaùnh Phöông chæ huy töø khu caên cöù Baéc Sôn - Voõ Nhai taêng cöôøng sang ñaõ taïo theá ñöùng vöõng chaéc cho phong traøo caùch maïng, môû roäng khu caên cöù, noái thoâng lieân laïc vôùi söï chæ ñaïo cuûa Trung öông ôû Cao Baèng vaø caùc ñoàng chí laõnh ñaïo ôû mieàn xuoâi. Ñaàu naêm 1944, taïi khu vöïc Vieät Baéc, phong traøo caùch maïng tieáp tuïc ñöôïc xaây döïng vaø phaùt trieån caû veà soá löôïng vaø chaát löôïng, vuøng caên cöù ñòa ngaøy caøng ñöôïc môû roäng. Thaùng 2/1944, ñoàng chí Hoaøng Quoác Vieät, UÛy vieân Ban Thöôøng vuï Trung öông Ñaûng leân Thaùi Nguyeân, Tuyeân Quang ñeå kieåm tra tình hình hoaït ñoäng cuûa Chieán khu Hoaøng Hoa Thaùm vaø Cöùu quoác quaân. Ñoàng chí ñaõ trieäu taäp Hoäi nghò caùn boä ñeå truyeàn ñaït Nghò quyeát Hoäi nghò Ban Thöôøng vuï Trung öông (hoïp thaùng 2/1943) veà xaây döïng caên cöù ñòa, phaùt trieån löïc löôïng vuõ trang. Hoäi nghò quyeát ñònh thaønh laäp Trung ñoäi Cöùu quoác quaân III goàm coù 30 caùn boä, chieán só, trong ñoù coù moät soá ñoäi vieân trung kieân cuûa caùc ñoäi töï veä huyeän Ñaïi Töø. Hoäi nghò cuõng quyeát ñònh chia Chieán khu Hoaøng Hoa Thaùm thaønh hai phaân khu. Phaân khu A (Phaân khu Quang Trung), ôû taû ngaïn soâng Caàu laø ñòa baøn hoaït ñoäng cuûa Cöùu quoác quaân II. Phaân khu B (Phaân khu Nguyeãn Hueä) ôû höõu ngaïn soâng Caàu, laø ñòa baøn hoaït ñoäng cuûa Cöùu quoác quaân III, goàm ñòa phaän caùc huyeän: Ñaïi Töø, Ñònh Hoùa, Phuù Löông, Ñoàng Hyû (Thaùi Nguyeân); caùc huyeän: Sôn Döông, Yeân Sôn, Chieâm Hoùa (Tuyeân Quang) vaø Nam Chôï Ñoàn (Baéc Kaïn). Ñoàng chí Chu Vaên Taán, UÛy vieân UÛy ban Quaân - Chính Baéc Kyø ñöôïc Trung öông chæ ñònh giöõ chöùc Chæ huy tröôûng Chieán khu Hoaøng Hoa Thaùm, tröïc tieáp phuï traùch Phaân khu B1. 1. Ban Chaáp haønh Ñaûng boä tænh Thaùi Nguyeân, Lòch söû Ñaûng boä tænh Thaùi Nguyeân, taäp I (1936 - 1965), 2021, tr.77. 15
  15. BAN CHAÁP HAØNH ÑAÛNG BOÄ XAÕ HAØ THÖÔÏNG Töø cuoái naêm 1944, cuøng vôùi söï phaùt trieån maïnh meõ cuûa phong traøo caùch maïng ôû caùc xaõ phía Baéc vaø Taây Baéc Ñaïi Töø, phong traøo caùch maïng ôû caùc xaõ Phuïc Linh, Cuø Vaân cuõng ñöôïc xaây döïng vaø phaùt trieån nhanh choùng. Taïi Haø Thöôïng (Phuïc Linh), ñöôïc söï uûng hoä cuûa nhaân daân, caùc caùn boä Vieät Minh cuûa Phaân khu B veà ñaây hoaït ñoäng ñaõ tuyeån löïa ñöôïc khoaûng 20 thanh nieân tích cöïc vaøo Ñoäi Töï veä Cöùu quoác. Vuõ khí, trang bò cuûa caùn boä, ñoäi vieân chuû yeáu laø dao, kieám, maõ taáu... Caùn boä, ñoäi vieân ñaõ ñöôïc ñoàng chí Haø Vaên Thöù, caùn boä quaân söï cuûa Phaân khu B tröïc tieáp huaán luyeän moät soá noäi dung cô baûn nhö: Ñieàu leä, Chöông trình cuûa Maët traän Vieät Minh, Ñieàu leä cuûa Vieät Nam tieåu toå du kích Cöùu quoác, coâng taùc baûo veä cô sôû, baûo veä nhaân daân... Tuy chæ laø nhöõng hoaït ñoäng nhoû leû ban ñaàu, luùc bí maät, luùc coâng khai ñeå hoäi hoïp, luyeän taäp quaân söï, baûo veä caùn boä... nhöng Ñoäi ñaõ thu huùt ñöôïc raát nhieàu ngöôøi, nhaát laø löïc löôïng thanh nieân theo hoïc vaø tham gia caùc toå chöùc ñoaøn theå nhö: Thanh nieân Cöùu quoác, Phuï nöõ Cöùu quoác, Noâng daân Cöùu quoác... Trong luùc phong traøo tham gia Maët traän Vieät Minh vaø caùc ñoaøn theå Cöùu quoác ñang daáy leân raát soâi noåi, nhaân daân vaø caùc ñoäi vieân töï veä Cöùu quoác xaõ Haø Thöôïng1 laïi nhaän ñöôïc söï ñoäng vieân, coå vuõ maïnh meõ cuûa söï kieän lòch söû: Ngaøy 22/12/1944, Ñoäi Vieät Nam tuyeân truyeàn giaûi phoùng quaân ñöôïc thaønh laäp theo chæ thò cuûa laõnh tuï Hoà Chí Minh. Ñaàu naêm 1945, phong traøo caùch maïng xaõ Haø Thöôïng tieáp tuïc ñöôïc cuûng coá, xaây döïng. Song, cuõng gioáng nhö tình hình ôû moät soá xaõ khaùc trong khu vöïc moû than Laøng Caåm, thöïc daân Phaùp vaø boä maùy tay sai cuûa chuùng luoân taêng cöôøng caùc hoaït ñoäng kieåm soaùt, luøng suïc, khoáng cheá vaø ñaøn aùp nhaân daân heát söùc gay gaét, nhaát laø töø khi ñoàng chí Haø Vaên Thöù bò boïn phaûn ñoäng phuïc kích saùt haïi (ñaàu naêm 1945), phong traøo caùch maïng ôû caùc khu vöïc naøy taïm laéng xuoáng. Tình hình vaø dieãn bieán cuûa cuoäc Chieán tranh theá giôùi laàn thöù hai chuyeån bieán thuaän lôïi cho löïc löôïng Ñoàng Minh choáng phaùt xít. Ngaøy 9/3/1945, tröôùc tình theá baát lôïi veà nhieàu maët vaø döï ñoaùn ñöôïc 1. Töø thaùng 12/1944 - 1/1946, khu vöïc Phuïc Linh ñöôïc chia thaønh 5 xaõ: An Long, Thaêng Long, Huøng Duõng, Ñoàng Hoäi, Haø Thöôïng. 16
  16. LÒCH SÖÛ ÑAÛNG BOÄ XAÕ HAØ THÖÔÏNG (1946 - 2021) aâm möu cuûa quaân Phaùp, quaân Nhaät ñoàng loaït noå suùng taán coâng quaân Phaùp treân toaøn coõi Ñoâng Döông. Taïi Thaùi Nguyeân, nhaän ñöôïc tin Nhaät noå suùng ñaûo chính, toaøn boä quaân Phaùp cuøng boä maùy tay sai cuûa chuùng voâ cuøng hoaûng sôï, hoang mang vaø reäu raõ. Ngay töø saùng 10/3/1945, quaân Phaùp vaø boïn quan chöùc buø nhìn ôû thò xaõ Thaùi Nguyeân ñaõ voäi vaõ laáy vuõ khí, ñoà ñaïc daét díu nhau leân xe oâ toâ thaùo chaïy qua Ñaïi Töø sang Tuyeân Quang. Khi ñoaøn xe cuûa chuùng ñeán khu vöïc Ñeøo Kheá ñaõ bò ñôn vò Cöùu quoác quaân vaø caùc ñoäi töï veä cuûa ta chaën ñaùnh quyeát lieät. Löïc löôïng ta ñaõ tieâu dieät vaø baén bò thöông hôn 70 teân ñòch, thu 2 xe oâ toâ chôû ñaày suùng, ñaïn vaø löïu ñaïn. Vôùi thaéng lôïi böôùc ñaàu, nhaân daân Haø Thöôïng voâ cuøng phaán khôûi, tin töôûng, ñaõ haêng haùi uûng hoä caùch maïng veà vuõ khí, löông thöïc, quaàn aùo, thuoác men... Haàu heát caùc gia ñình ñaõ ñoäng vieân, khích leä con em mình tham gia töï veä Cöùu quoác vaø caùc toå chöùc ñoaøn theå. Moät soá thanh nieân tích cöïc ñaõ töï saém vuõ khí, mang löông thöïc tham gia caùc ñôn vò Cöùu quoác quaân. Ñöôïc boå sung theâm nhieàu thanh nieân tình nguyeän vaø khoûe maïnh, löïc löôïng töï veä Cöùu quoác ôû Haø Thöôïng ñaõ leân tôùi moät trung ñoäi. Caùc ñoäi vieân ñaõ ñöôïc trang bò theâm vuõ khí môùi tòch thu ñöôïc cuûa ñòch. Sau khi Nhaät ñaûo chính Phaùp, ngaøy 12/3/1945, Ban Thöôøng vuï Trung öông Ñaûng ra baûn Chæ thò Nhaät - Phaùp baén nhau vaø haønh ñoäng cuûa chuùng ta. Taïi Phaân khu B (Nguyeãn Hueä), sau traän phuïc kích ñaùnh ñòch thaéng lôïi, haàu heát caùc xaõ trong Phaân khu ñöôïc giaûi phoùng. Maët traän Vieät Minh, caùc toå chöùc ñoaøn theå Cöùu quoác ñöôïc cuûng coá, xaây döïng vaø ra maét nhaân daân, phong traøo caùch maïng daâng leân raát cao, nhaát laø töø khi nhaän ñöôïc Chæ thò ngaøy 12/3/1945 cuûa Trung öông. Cuoái thaùng 3/1945, phong traøo khôûi nghóa giaønh chính quyeàn veà tay nhaân daân dieãn ra soâi noåi, roäng khaép ôû caùc huyeän, thò trong tænh Thaùi Nguyeân. ÔÛ Ñaïi Töø, sau söï kieän ngaøy 10/3/1945, haàu heát caùc xaõ ôû khu vöïc phía Baéc huyeän ñaõ ñöôïc giaûi phoùng; boä maùy chính quyeàn tay sai cuûa Nhaät ôû caùc xaõ coøn laïi ñaõ teâ lieät. Vieân tri huyeän, sai nha 17
  17. BAN CHAÁP HAØNH ÑAÛNG BOÄ XAÕ HAØ THÖÔÏNG vaø lính traùng co laïi, khoâng daùm ra khoûi huyeän lî. Ngaøy 25/3/1945, Ban Laõnh ñaïo Phaân khu B quyeát ñònh phaùt ñoäng quaàn chuùng noåi daäy khôûi nghóa. Buoåi chieàu cuøng ngaøy, gaàn moät nghìn quaàn chuùng vaø caùc ñôn vò vuõ trang mang theo vuõ khí, trang phuïc chænh teà, taäp trung veà phoá Vaên Laõng tham döï buoåi mít tinh. Sau buoåi mít tinh, caùc ñôn vò töï veä, Cöùu quoác quaân toûa veà caùc xaõ xung quanh huyeän lî tuyeân truyeàn, vaän ñoäng nhaân daân vaø caùc ñôn vò töï veä ñòa phöông saün saøng tham gia giaûi phoùng huyeän lî. Ngaøy 29/3/1945, döôùi söï chæ huy cuûa ñoàng chí Chu Vaên Taán, caùc ñôn vò Cöùu quoác quaân, löïc löôïng töï veä ñòa phöông cuøng haøng traêm quaàn chuùng suïc soâi khí theá caùch maïng ñaõ bao vaây huyeän lî Ñaïi Töø. Boä maùy thoáng trò cuûa ñòch nhanh choùng bò suïp ñoå. Löïc löôïng caùch maïng thu ñöôïc hôn 200 khaåu suùng caùc loaïi cuøng nhieàu trang thieát bò quaân söï khaùc vaø caùc loaïi giaáy tôø, taøi lieäu, soå saùch cuûa boïn chuùng. Saùng 31/3/1945, Cöùu quoác quaân toå chöùc moät cuoäc mít tinh möøng chieán thaéng ôû huyeän lî. Haøng nghìn quaàn chuùng lao ñoäng cuøng caùc ñôn vò töï veä, Cöùu quoác quaân ñaõ tham döï. Ngay sau cuoäc mít tinh, löïc löôïng quaàn chuùng coù caùc ñôn vò vuõ trang daãn ñaàu tuaàn haønh thò uy, bieåu döông löïc löôïng vaø hoâ vang caùc khaåu hieäu uûng hoä caùch maïng, ñaùnh Nhaät, cöùu nöôùc. Ñoaøn tuaàn haønh ñaõ ñi thaúng ñeán kho thoùc ôû Huøng Sôn laáy thoùc, gaïo, muoái... chia cho nhaân daân. Caû Ñaïi Töø soâi ñoäng vaø töng böøng trong chieán thaéng vang doäi. Tröôùc söï thaéng lôïi nhanh choùng cuûa phong traøo caùch maïng trong toaøn huyeän, ñaàu thaùng 4/1945, taïi La Baèng, ñoàng chí Song Haøo, Bí thö Khu uûy Phaân khu B, ñaõ chuû trì moät hoäi nghò quan troïng. Hoäi nghò ñaõ quyeát ñònh thaønh laäp UÛy ban Daân toäc Giaûi phoùng chaâu do oâng Trung Thaønh laøm Chuû tòch, oâng Baûo Loan laøm Phoù Chuû tòch. Thôøi kyø naøy, Ñaïi Töø ñöôïc goïi laø chaâu Giaûi Phoùng. Cuøng vôùi söï ra maét cuûa UÛy ban Daân toäc Giaûi phoùng, Maët traän Vieät Minh ôû Ñaïi Töø cuõng chính thöùc ñöôïc thaønh laäp. Phaùt huy thaønh quaû caùch maïng vöøa giaønh ñöôïc, UÛy ban Daân toäc Giaûi phoùng, Ban Chaáp haønh Vieät Minh ôû Ñaïi Töø ñaõ cöû nhieàu caùn boä coù kinh nghieäm xuoáng caùc xaõ ñaåy maïnh caùc hoaït ñoäng tuyeân truyeàn, 18
  18. LÒCH SÖÛ ÑAÛNG BOÄ XAÕ HAØ THÖÔÏNG (1946 - 2021) phoå bieán ñöôøng loái, chính saùch cuûa Ñaûng vaø Maët traän Vieät Minh trong nhaân daân, toå chöùc vaø huaán luyeän cho caùc ñoäi töï veä. Taïi Haø Thöôïng, ngay töø cuoái thaùng 3/1945, ñöôïc söï chæ ñaïo tröïc tieáp cuûa ñoàng chí Trieäu Tuaán, caùn boä Ban Chaáp haønh Vieät Minh Ñaïi Töø, UÛy ban Daân toäc Giaûi phoùng xaõ ñöôïc thaønh laäp do oâng Chu Vaên Linh laøm Chuû tòch. Ñaàu thaùng 4/1945, Ban Chaáp haønh Vieät Minh xaõ do oâng Laâm Vaên Khang laøm Chuû nhieäm. Döôùi söï ñieàu haønh, toå chöùc cuûa UÛy ban Daân toäc Giaûi phoùng vaø Ban Chaáp haønh Vieät Minh xaõ, ñoäi töï veä vaø ñoâng ñaûo nhaân daân ñaõ tham gia caùc buoåi mít tinh, dieãn thuyeát, bieåu döông löïc löôïng vaø söùc maïnh cuûa quaàn chuùng. Thoâng qua caùc hoaït ñoäng, Maët traän Vieät Minh, caùc ñoaøn theå Cöùu quoác, nhaát laø caùc ñoäi töï veä ñaõ thu huùt ñöôïc nhieàu ngöôøi tham gia. Maët khaùc, ñaây cuõng laø nhöõng hoaït ñoäng bieåu döông löïc löôïng ñeå raên ñe, aùp ñaûo nhöõng phaàn töû tay sai, phaûn ñoäng coù aâm möu phuïc hoài veà quyeàn lôïi chính trò, kinh teá cuûa boïn chuùng. Cuoái thaùng 3/1945, ñeå ngaên chaën quaân Nhaät leân Ñaïi Töø, moät ñôn vò Cöùu quoác quaân do ñoàng chí Lyù Quaûng chæ huy cuøng vôùi khoaûng 40 caùn boä, chieán só ñaõ phoái hôïp vôùi töï veä vaø nhaân daân xoùm Suoái Caùt ñaõ phaù saäp caàu Baõi Boâng vaø caàu Suoái Caùt. Trong 3 ngaøy ôû ñaây phaù caàu, ñôn vò ñaõ ñöôïc nhaân daân trong xoùm nhöôøng nhaø ôû vaø giuùp ñôõ toaøn boä veà löông thöïc, thöïc phaåm, oâng Nguyeãn Ñình Hoäi xoùm Khe Chuoái (nay laø xoùm Haø Caåm) ñaõ uûng hoä ñôn vò moät con lôïn 40kg. Ñeán chieàu 10/3/1945, quaân Nhaät töø Haø Noäi ñaõ keùo leân ñaùnh chieám thò xaõ Thaùi Nguyeân. Sau khi oån ñònh boä maùy tay sai ôû tænh lî vaø cuûng coá löïc löôïng, chuùng ñaõ cho quaân lính ñaùnh chieám caùc vuøng xung quanh nhö: Ñoàng Hyû, Phuù Bình, Phuù Löông, Phoå Yeân. Ngaøy 5/4/1945, Nhaät ñaõ huy ñoäng haøng traêm quaân taán coâng ñaùnh chieám Ñaïi Töø. Chuùng ñaõ ñöa boïn tay sai Ñaïi Vieät, Quoác daân Ñaûng ñi theo daãn ñöôøng, chæ ñieåm, ñoàng thôøi söû duïng boïn chuùng ñeå thaønh laäp chính quyeàn buø nhìn caáp huyeän. Döïa vaøo söùc maïnh cuûa löïc löôïng quaân söï, chuùng ñaõ nhanh choùng chieám ñöôïc huyeän lî Ñaïi Töø vaø kieåm soaùt ñöôïc moät soá xaõ xung quanh nhö: Huøng Sôn, Bình Thuaän, 19
  19. BAN CHAÁP HAØNH ÑAÛNG BOÄ XAÕ HAØ THÖÔÏNG Haø Thöôïng... Caùc xaõ khu vöïc phía Baéc vaø Taây Nam vaãn do löïc löôïng caùch maïng laøm chuû. Tröôùc tình hình quaân Nhaät chieám ñoùng huyeän lî Ñaïi Töø vaø ngaøy caøng môû roäng vuøng kieåm soaùt cuøng vôùi nhieàu hoaït ñoäng luøng suïc, uy hieáp vaø phaù hoaïi vuøng giaûi phoùng, Ban Laõnh ñaïo Phaân khu B ñaõ kòp thôøi chæ ñaïo caùc chi boä, UÛy ban Daân toäc Giaûi phoùng, Ban Chaáp haønh Vieät Minh caùc xaõ toå chöùc, ñieàu haønh caùc ñôn vò töï veä taêng cöôøng caùc hoaït ñoäng tuaàn tra, canh gaùc, kieåm soaùt chaët cheõ caùc ngaû ñöôøng daãn ñeán khu trung taâm caên cöù. Löïc löôïng quaàn chuùng tranh thuû moïi thôøi gian tích cöïc taêng gia saûn xuaát, ñaøo haàm haøo caát giaáu löông thöïc vaø taøi saûn. Doïc caùc truïc ñöôøng töø Ñaïi Töø ñi Ñeøo Kheá, töø Ñaïi Töø ñi Kyù Phuù, Caùt Neâ, caùc trung ñoäi töï veä caùc xaõ phoái hôïp vôùi löïc löôïng Cöùu quoác quaân toå chöùc caùc traän ñòa phuïc kích saün saøng ñaùnh ñòch. ÔÛ Haø Thöôïng, haàu heát nhaân daân ñaõ thöïc hieän “vöôøn khoâng nhaø troáng”, nhaát laø caùc xoùm, thoân ôû treân truïc Ñöôøng 13A vaø moät soá xoùm laân caän quanh khu vöïc moû than Laøng Caåm. Trung ñoäi töï veä Haø Thöôïng ñaõ höôùng daãn nhaân daân ñaøo haàm haøo, caát giaáu taøi saûn vaø ñöa ngöôøi giaø, treû nhoû, phuï nöõ vaøo saâu trong nuùi Phaùo, nuùi Chuùa, ñoàng thôøi baét lieân laïc vôùi töï veä caùc xaõ, xoùm baïn saün saøng phoái hôïp ñaùnh ñòch khi chuùng luøng suïc, caøn queùt vaøo ñòa phöông. Veà phía quaân Nhaät, sau khi chieám ñöôïc huyeän lî Ñaïi Töø vaø nhieàu laàn tung quaân luøng suïc, thaêm doø löïc löôïng ta, ngaøy 25/5/1945, hôn 1.000 quaân Nhaät vaø boïn tay sai chia laøm hai höôùng caøn queùt vaøo trung taâm Khu giaûi phoùng Nuùi Hoàng. Tuy nhieân, chuùng ñaõ bò caùc löïc löôïng Cöùu quoác quaân, löïc löôïng töï veä caùc xaõ chaën ñaùnh quyeát lieät, gaây cho chuùng nhieàu thieät haïi naëng neà. Chuùng kinh hoaøng tröôùc loái ñaùnh taùo baïo, baát ngôø vaø duõng caûm cuûa caùc löïc löôïng ta, nhaát laø khi chuùng nghe thaáy nhöõng tieáng thanh la, troáng moõ, tieáng hoø la vang daäy cuûa quaân vaø daân ta hoâ xung phong ñuoåi ñaùnh. Thaùng 5/1945, laõnh tuï Nguyeãn AÙi Quoác töø Cao Baèng veà Chieán khu Hoaøng Hoa Thaùm, Ngöôøi ñaõ choïn Taân Traøo (huyeän Sôn Döông, tænh Tuyeân Quang) laøm nôi ôû vaø laøm vieäc. Sau khi nghe baùo caùo nhöõng noäi 20
ADSENSE

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

THÔNG TIN
TRỢ GIÚP
HỖ TRỢ KHÁCH HÀNG
Theo dõi chúng tôi

Chịu trách nhiệm nội dung:

Nguyễn Công Hà - Giám đốc Công ty TNHH TÀI LIỆU TRỰC TUYẾN VI NA

LIÊN HỆ

Địa chỉ: P402, 54A Nơ Trang Long, Phường 14, Q.Bình Thạnh, TP.HCM

Hotline: 093 303 0098

Email: support@tailieu.vn

Giấy phép Mạng Xã Hội số: 670/GP-BTTTT cấp ngày 30/11/2015 Copyright © 2022-2032 TaiLieu.VN. All rights reserved.

 

Đồng bộ tài khoản
2=>2