Eisenhower và 2 ông vua Ả rập
Chính sách Eisenhower
Eisenhower mừng được tái cử nhưng buồn vì đã thua Nga một keo khá nặng,
thua Nga mà chính là thua Nasser vì trong vụ kênh Suez, Nasser hoàn toàn chủ
động, không thể bảo là ông ta bị Nga giật dây được. Chỉ tại Anh, Pháp hết. Sau
chiến tranh độc lập của Israel, ngày 25.5.1950 họ đã cùng cam kết với Mỹ không
giúp riêng Ả Rập hay Israel, hễ hai bên hỏi mua khí giới thì cả Mỹ, Anh, Pháp
cùng xét chung với nhau, giữ cái thế quân bình giữa Ả Rập và Israel để không bên
nào lấn bên nào được. Vậy mà họ âm mưu với Israel để xâm lăng Ai Cập thì còn
tin cậy gì bọn đó được nữa. Lời cam kết trước coi như bỏ, từ nay Mỹ phải hoạt
động một mình.
Nhưng hoạt động gì được khi bị đủ các điều lệ trong hiến pháp bó buộc? Coi
Thống chế Nga Boulganine kìa, mạnh bạo gửi tối hậu thư cho Anh, Pháp, Israel
mà chẳng cần hỏi ai cả; may mà Anh, Pháp biết điều, ngừng lại tức thì, nếu không
Boulganine có thể chỉ bàn sơ qua với ủy ban tối cao Xô Viết rồi phóng hỏa tiễn
xuống London, Paris và xảy ra Thế chiến thứ ba nữa. Các kỹ thuật gia lo tăng gia
tốc độ của phi cơ, chiến hạm để làm gì; khi mà hiến pháp không cho phép nhà cầm
quyền quyết định mau lẹ? Có khác gì một mặt chắp cho đôi cánh, mặt khác cột nó
lại không?
Đó là cái nhược điểm lớn của Mỹ mà ông quyết tâm cải thiện. Ông bảo mấy
cộng sự viên của ông thảo trong 48 giờ một dự án mà ông gọi là "Chính sách
Eisenhower" để xin lưỡng viện tăng quyền hạn và ngân sách cho ông.
Đại ý ông bảo miền Tây Á và Trung Á đã đột nhiên bước vào một giai đoạn
mới rất nguy kịch. Không thể để cho những Thánh địa ở đó lọt vào tay một cường
quốc duy vật và vô thần được. Hoa Kỳ phải hợp tác với những quốc gia nào ở đó
muốn mở mang kinh tế và giữ vững nền độc lập của mình. Hễ các quốc gia đó bị
một quốc gia nào thân Nga uy hiếp, mà xin Hoa Kỳ giúp đỡ thì Hoa Kỳ sẽ gửi
quân đội tới liền. Muốn vậy, ông xin được quyền dùng binh lực và dùng một ngân
khoản tối đa là hai trăm triệu Mỹ kim mà khỏi phải hỏi trước ý kiến của lưỡng
viện.
Lưỡng viện chấp thuận "chính sách" của ông và ông bắt tay vào việc liền. Nên
liên kết với quốc gia nào trước? Chẳng còn nghi ngờ gì nữa: quốc vương Saud xứ
Arabie Saudi là người đáng tin cậy hơn cả.
Từ thời Ibn Séoud, cha của Saud, xứ đó vẫn là đồng minh của Mỹ. Công ty Mỹ
Aramco mỗi ngày nộp cho Ibn Séoud rồi Saud một tỷ quan Pháp cũ. Saud nhờ có
nhiều tiền như vậy đã thành một nhà đại tư bản, phản ứng cũng giống phản ứng
của Mỹ, ghét Nasser lắm, cho Nasser là tên chuyên môn gây rối, Le Caire là cái lò
đào tạo cán bộ rồi phái đi gây rối khắp các nước Ả Rập, là chỗ chứa chấp bọn cách
mạng của các nước khác, như Rashid Ali của Iraq[42], Abd-El-Krim của Maroc,
Salah ben Youssef của Tunisi, Aboulnis và tướng Abou Nuwar của Jordani... Nhất
là ông ta không thể tha thứ Nasser chỉ bằng tuổi con cả của ông mà dám vượt mặt
ông trong hội nghị các đại diện Hồi giáo ở La Mecque năm 1954[43], dùng La
Mecque làm chỗ để tuyên truyền chính sách thống nhất và trung lập. Sau vụ kênh
Suez, hào quang Nasser lấn át cả Saud đến nỗi dân chúng Rhyad (kinh đô Ả Rập
Saudi) quên cả ông mà chạy theo hoan hô Nasser. Saud căm lắm. Eisenhower
không thể kiếm được một đồng minh nào tốt hơn ông ta, mặc dầu uy tín ông ta so
với tiên vương của ông ta là Ibn Séoud thì kém nhiều đấy.
Vua Saud và em Faycal
Hồi ông ta kế vị cha (1954), trong nước có một nhóm không bằng lòng và người
ta đã ngại có một cuộc đổ máu trước ngai vàng, may mà tránh được. Có một ngai
vàng mà có tới ba mươi lăm ông hoàng, mà luật lệ ở Ả Rập lại rắc rối lắm. Quyền
có thể trao cho người con lớn, nhưng các thân hào trong nước cũng có thể để cử
người nắm quyền, mà kẻ nào mạnh nhất cũng có thể giành quyền về mình được.
Saud được cha cho kế vị, nhưng em của Saud là Fayçal[44] mới là người được
lòng các thân hào hơn cả vì Fayçal có tinh thần tiến bộ, hiểu các vấn đề của thời
đại hơn, ăn nói hoạt bát, nhã nhặn hơn, còn Saud tuy can đảm, oai nghiêm nhưng
xa xỉ vô độ, quá cách biệt với dân, đúng là hạng vua Ả Rập thời cổ, cổ tới nỗi ông
ta cấm nhập cảng máy hát, phim hát bóng và cả máy ảnh nữa.
Saud hiểu tình thế đó, nên xử với Fayçal rất khéo, giao cho Fayçal việc nước, tự
lãnh các việc tôn giáo, lại hứa khi mình chết sẽ truyền ngôi cho Fayçal là em, chứ
không cho con. Fayçal cúi đầu mỉm cười thề tận trung với anh, đảm nhiệm hết
việc ngoại giao và một phần việc nội trị, để cho anh lo xây cất cung điện, thánh
đường La Mecque. Sự xa xỉ của Saud không thể tưởng tượng được: ông muốn
Rhyad thành một Versailles, Le Mecque thành một Rome cộng với Byzance. Một
tỷ quan mỗi ngày không đủ cho ông tiêu, ông tiêu non số thuế Aramco phải nộp
ông, rồi ông vay thêm của Mỹ.
Sự thực ông cũng làm được vài việc ích cho quốc dân: mở đường sá (cho xe hơi
ông chạy nhưng dân cũng được đi nhờ) và đào nhiều giếng nước để phát triển canh
nông. Ông bảo: "Tiên vương là vua dầu lửa, thì Trẫm sẽ là vua Nước". Sự thực
ông ta chỉ đáng là "vua Cung điện" thôi vì việc đào giếng kiếm nước cũng do tiên
vương của ông ta khởi xướng[45], ông ta chỉ là người tiếp tục thôi.
Ibn Séoud nghe những truyền thuyết trong dân gian và tin rằng dưới sâu có
nhiều mạch nước; ông nhờ các kỹ thuật gia Âu Mỹ tìm nước cho ông. Một nhà địa
chất học đại tài của Nga, ông Karpoff ngồi xe hơi, máy bay đi xem xét địa chất
trong sa mạc, cam đoan rằng cứ đào ở giữa sa mạc sâu xuống trên ngàn thước sẽ
thấy một biển nước ngọt. Saud nhờ ba kỹ sư Pháp đào tới 1.400 thước quả nhiên
gặp mạch nước, nước dâng lên chỉ cách mặt đất có năm chục thước, mỗi giờ được
220 thước khối. Nước rất trong, rất ngọt, không cần lọc mà cũng tốt hơn nước máy
ở Paris. Vì bị ép từ dưới sâu vọt lên, cứ lên được 30 thước, sức nóng của nước lại
tăng lên một độ, nên tới mặt đất, nước nóng 55 độ, phải để nguội rồi mới tưới cây,
uống được, nhưng lại có chỗ lợi là nếu dùng trong kỹ nghệ thì chỉ cần nấu thêm 15
độ nữa là nước thành hơi. Nhờ những giếng đó một phần sa mạc đã thành ruộng
nương, vườn tược.
Ngoài việc đó ra Saud không làm được gì cho dân cả, nên uy tín của ông mỗi
ngày mỗi xuống mà uy tín của Fayçal thì tăng. Fayçal (cũng có tên là Abdul Aziz
Gamil) muốn duy tân, mở mang vài kỹ nghệ nho nhỏ, theo chính sách trung lập,
có cảm tình với Nasser cho nên phần tử ái quốc và tân tiến trong nước ủng hộ ông.
Thấy vậy Saud không vui lòng.
Nhưng mới lãnh nhiệm vụ được vài năm thì sức Fayçal suy. Các y sỹ ngờ rằng
bị ung thư bao tử. Saud vốn muốn đẩy ông ta đi, thúc ông ta qua Mỹ tri bệnh. Các
"ông lang mổ" ở New York đè ông ta ra mổ hai lần, chẳng thấy ung thư đâu cả mà
sức ông ta mỗi ngày một kiệt, chỉ nằm chờ nghe tiếng gọi của Allah.
Trong khi đó, vua Saud thay đổi triệt để chính sách của em, độc đoán không
thèm hỏi ý kiến các bộ trưởng, cũng chẳng thèm nghe lời cảnh cáo của ai cả,
không trung lập nữa, đứng hẳn về phe các nước quân chủ Ả Rập, tức Jordani và
Iraq. Ông ta lại vung tiền xây cất, hoang phí hơn trước nhiều.
Tới giữa năm 1957, bệnh tình của Fayçal đã tới lúc nguy kịch thì một y sỹ Mỹ
coi bệnh lại cho, đè ra mổ một lần nữa, và thấy một chỗ sưng ở cuống bao tử. Cắt
rồi thì bệnh hết. Tháng 11 năm đó Fayçal về nước, ghé Ai Cập đàm đạo với Nasser.
Ông ta về thì tình hình đã thay đổi. Từ tháng giêng năm đó Saud đã liên kết chặt
chẽ với Mỹ.
Saud qua Mỹ
Eisenhower được lưỡng viện chấp nhận chính sách viện trợ các xứ Ả Rập rồi,
liền tặng Saud hai mươi lăm triệu đô la rồi mời qua Washington chơi để trùng đính
tô ước về căn cứ không quân Dahran ở Ả Rập Saudi.
Cuối tháng giêng năm 1957, Saud tới New York. Dân chúng New York có rất
nhiều Do Thái oán ông ta có tinh thần bài xích Israel nên không thèm tiếp rước.
Eisenhower càng phải vỗ về, tìm mọi cách lấy lòng chẳng những ông ta mà cả
hoàng tử Mansour, con cưng của ông ta bị bệnh tê bại nữa.
Eisenhower lúc nào cũng có nụ cười trên môi, tươi như nụ cười của Roosevelt
hồi tiếp đón Ibn Séoud ở trên tàu Quincey[46]. Ông ta thuyết cho Saud nghe
"Chính sách Eisenhower". Saud mỉm cười bí mật, rồi đáp:
- Chính sách trung lập lợi cho Nasser đủ phương diện; được tiền xây đập
Assouan, được hưởng hết lợi về kênh Suez, quốc hữu hóa các cơ sở kinh doanh
ngoại quốc mà danh tiếng lại vang lừng. Muốn thắng chính sách đó thì chính sách
Eisenhower phải có gì hấp dẫn hơn mới được.
- Dĩ nhiên. Nhưng nội cái lợi là che chở cho các quốc gia Hồi giáo khỏi bị cái
họa thân Nga cũng đáng kể đấy chứ.
Rốt cuộc hai bên thỏa thuận với nhau: Mỹ sẽ cung cấp chiến xa, đại bác, liên
thanh... toàn thứ tối tân cho một đạo quân 13.000 người, và một số phi cơ phản lực