Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Các giải pháp góp phần hoàn thiện cơ chế điều hành lãi suất trong hệ thống ngân hàng nước ta

Bé gi¸o dôc vμ ®μo t¹o

Tr−êng ®¹i häc kinh tÕ thμnh phè hå chÝ minh

®oμn viÖt c−êng

C¸c gi¶i ph¸p gãp phÇn

hoμn thiÖn c¬ chÕ ®iÒu hμnh l·i suÊt

trong hÖ thèng ng©n hμng n−íc ta

LuËn v¨n th¹c sÜ kinh tÕ

Thμnh phè hå chÝ minh - n¨m 2005

Bé gi¸o dôc vμ ®μo t¹o

Tr−êng ®¹i häc kinh tÕ thμnh phè hå chÝ minh

®oμn viÖt c−êng

C¸c gi¶i ph¸p gãp phÇn

hoμn thiÖn c¬ chÕ ®iÒu hμnh l·i suÊt

trong hÖ thèng ng©n hμng n−íc ta

Chuyªn ngμnh: Kinh tÕ Tμi chÝnh – Ng©n hμng

M· sè: 60.31.12

LuËn v¨n th¹c sÜ kinh tÕ

H−íng dÉn khoa häc: Pgs-Ts. NguyÔn ®¨ng dên

Thμnh phè hå chÝ minh – n¨m 2005

Môc lôc

Trang

PhÇn më ®Çu........................................................................................................1

Ch−¬ng 1: lý luËn chung vÒ l·i suÊt vμ mét sè lý thuyÕt nghiªn cøu vÒ

3 c¸c nh©n tè t¸c ®éng ®Õn l·i suÊt

3 1.1- Kh¸i niÖm vÒ l·i suÊt

4 1.2- C¸c lo¹i l·i suÊt

5 1.3- Vai trß cña l·i suÊt trong nÒn kinh tÕ

5 1.4- Quan ®iÓm vÒ l·i suÊt cña mét sè lý thuyÕt kinh tÕ

Tãm t¾t Ch−¬ng 1..............................................................................................36

Ch−¬ng 2: qu¸ tr×nh ®æi míi c¬ chÕ ®iÒu hμnh l·i suÊt

ng©n hμng ViÖt Nam tõ khi chuyÓn sang m« h×nh ng©n

hμng hai cÊp (1989) ®Õn nay ......................................................................37

2.1- C¬ chÕ cè ®Þnh l·i suÊt (tõ 1989 – 05/1992 ) ...................................................37

2.2- C¬ chÕ ®iÒu hμnh khung l·i suÊt (tõ 06/1992 – 1995) .....................................42

2.3- C¬ chÕ trÇn l·i suÊt (tõ 1996 ®Õn 07/2000) ........................................................47

2.4- C¬ chÕ ®iÒu hμnh l·i suÊt c¬ b¶n kÌm biªn ®é (tõ 08/2000 – 05/2002)...........51

2.5- C¬ chÕ l·i suÊt tho¶ thuËn (tõ 06/2002 ®Õn nay) ...............................................54

2.6- Nh÷ng thμnh tùu cña qu¸ tr×nh ®æi míi c¬ chÕ ®iÒu hμnh l·i suÊt Ng©n hμng

ViÖt Nam ...................................................................................................................56

2.7- Mét sè tån t¹i trong c¬ chÕ ®iÒu hμnh l·i suÊt hiÖn nay ë n−íc ta.....................59

Tãm t¾t Ch−¬ng 2..............................................................................................63

Ch−¬ng 3: C¸c gi¶i ph¸p gãp phÇn hoμn thiÖn c¬ chÕ ®iÒu

hμnh l·i suÊt trong hÖ thèng ng©n hμng n−íc ta ...............66

3.1- §Þnh h−íng chiÕn l−îc ph¸t triÓn cña ngμnh ng©n hμng h−íng tíi héi nhËp quèc

tÕ. ...............................................................................................................................66

3.2- C¸c gi¶i ph¸p gãp phÇn hoμn thiÖn c¬ chÕ ®iÒu hμnh l·i suÊt trong hÖ thèng

Ng©n hμng n−íc ta.....................................................................................................71

Tãm t¾t Ch−¬ng 3 ......................................................................................93

kÕt luËn ..............................................................................................................95

Tμi liÖu tham kh¶o

Phô lôc

Danh môc b¶ng, biÓu ®å

B¶ng 1- VÝ dô minh ho¹ lùa chän dù ¸n qua xem xÐt IRR .......................................11

B¶ng 2.1- T×nh h×nh l¹m ph¸t vμ t¨ng tr−ëng GDP n¨m 1989-1991.........................40

B¶ng 2.2- L·i suÊt tiÒn göi vμ cho vay theo QuyÕt ®Þnh sè 42/NH-Q§ ngμy

15/04/1989 cña Tæng Gi¸m ®èc Ng©n hμng Nhμ n−íc .............................................41

B¶ng 2.3- DiÔn biÕn l·i suÊt tõ 01/06/1992 – 31/12/1992 .....................................44

B¶ng 2.4- Chªnh lÖch l·i suÊt tiÒn göi d©n c− vμ tæ chøc kinh tÕ 1992 – 1995.......45

B¶ng 2.5- T×nh h×nh l¹m ph¸t vμ t¨ng tr−ëng GDP n¨m 1992-1995.........................46

B¶ng 2.6- Chªnh lÖch l·i suÊt cho vay vèn l−u ®éng (ng¾n h¹n) vμ cho vay vèn cè

®Þnh (trung, dμi h¹n)1992 – 1995............................................................................46

B¶ng 2.7- T×nh h×nh l¹m ph¸t, tû gi¸, l·i suÊt vμ t¨ng tr−ëng GDP 1997-1998 ........48

B¶ng 2.8- Chªnh lÖch l·i suÊt ®Çu vµo vµ ®Çu ra (%) 1996-1997 ............................. 49

B¶ng 2.9- BiÕn ®éng trÇn l·i suÊt n¨m 1999.................................................................. 50

B¶ng 2.10- C¬ cÊu l·i suÊt cho vay thêi kú 1996-1997 ................................................... 50

B¶ng 2.11- So s¸nh l·i suÊt huy ®éng, cho vay ng¾n h¹n vμ l¹m ph¸t 1996- 2004...58

B¶ng 2.12- C¸c mèc l·i suÊt c¬ b¶n tõ 08/2000 ®Õn 12/2004......................................... 59 B¶ng 3.1- DiÔn biÕn l·i suÊt chiÕt khÊu vμ l·i suÊt ng¾n h¹n thÞ tr−êng b×nh

qu©n 1999-2004 (%/n¨m)..................................................................................80

B¶ng 3.2: Tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc (theo C«ng v¨n 796/Q§-NHNN ngμy 25/6/2004 , ¸p

dông tõ 01/07/2004) ..................................................................................................83

BiÓu ®å 1.1: HiÖu øng thay thÕ biÓu thÞ liªn hÖ gi÷a tiÕt kiÖm vμ l·i suÊt...................7

BiÓu ®å 1.2: Chi phÝ vèn vμ quyÕt ®Þnh ®Çu t− ..........................................................12

BiÓu ®å 1.3: §−êng cÇu ®Çu t− trong thuyÕt cæ ®iÓn vÒ l·i suÊt................................13

BiÓu ®å 1.4: L·i suÊt c©n b»ng theo lý thuyÕt cæ ®iÓn...............................................14

BiÓu ®å 1.5: Nhu cÇu tiÒn ®Ó ®Çu c¬..........................................................................18

BiÓu ®å 1.6: Tæng cÇu tiÒn trong nÒn kinh tÕ ............................................................19

BiÓu ®å 1.7: L·i suÊt c©n b»ng theo Lý thuyÕt −a thÝch thanh kho¶n .......................20

BiÓu ®å 1.8: Tæng cÇu quü cho vay (tÝn dông) ..........................................................24

BiÓu ®å 1.9: Cung quü cho vay (tÝn dông) ................................................................28

BiÓu ®å 1.10: L·i suÊt c©n b»ng theo lý thuyÕt quü cho vay.....................................28

BiÓu ®å 1.11: Sù thay ®æi trong cÇu vμ cung quü cho vay.........................................30

BiÓu ®å 1.12: CÇu vμ cung quü cho vay mong ®îi theo lý thuyÕt dù tÝnh hîp lý......33

BiÓu ®å 2: DiÔn biÕn l·i suÊt c¬ b¶n, l¹m ph¸t, l·i suÊt thÞ tr−êng tõ 08/2000 ®Õn

31/12/2004.................................................................................................................60

BiÓu ®å 3- Quan hÖ gi÷a l·i suÊt chiÕt khÊu vμ l·i suÊt cho vay ng¾n h¹n

trªn thÞ tr−êng....................................................................................................80

PhÇn më ®Çu

1- Lý do chän ®Ò tμi

2- §èi t−îng vμ ph¹m vi nghiªn cøu

3- Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu

4- ý nghÜa thùc tiÔn cña luËn v¨n

5- KÕt cÊu cña luËn v¨n

1- Lý do chän ®Ò tμi

L·i suÊt lμ mét trong nh÷ng biÕn sè ®−îc theo dâi mét c¸ch chÆt chÏ nhÊt

trong nÒn kinh tÕ. ë c¸c n−íc cã nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng ph¸t triÓn, diÔn biÕn cña l·i

suÊt hÇu nh− ®−îc ®−a tin hμng ngμy trªn c¸c ph−¬ng tiÖn truyÒn th«ng. L·i suÊt

trùc tiÕp t¸c ®éng ®Õn cuéc sèng hμng ngμy cña mçi ng−êi vμ cã nh÷ng hÖ qu¶ quan

träng ®èi víi søc khoÎ cña nÒn kinh tÕ.

Tuy nhiªn, l·i suÊt lμ mét lÜnh vùc phøc t¹p, héi tô nhiÒu mèi quan hÖ, nhiÒu

m©u thuÉn liªn quan trùc tiÕp ®Õn lîi Ých vËt chÊt trong x· héi. C¸c nhμ kinh tÕ häc

xem l·i suÊt lμ mét kh¸i niÖm lu«n ph¸t triÓn, g¾n víi mét nÒn kinh tÕ ë mçi thêi kú

lÞch sö, tuú theo mçi tr−êng ph¸i, ®· cã nh÷ng quan ®iÓm gi¶i thÝch kh¸c nhau.

Trong nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung, vai trß cña l·i suÊt ®−îc nh×n

nhËn mét c¸ch hÕt søc mê nh¹t vμ lÖ thuéc, nhiÒu khi ®−îc hiÓu nh− sù ph©n chia

cuèi cïng cña s¶n xuÊt gi÷a ng−êi s¶n xuÊt, ng−êi ®Çu t− vèn vμ ng−êi cho vay.

Kh¸c víi nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung, l·i suÊt trong nÒn kinh tÕ thÞ

tr−êng nh− c¸c nhμ kinh tÕ ®· kh¼ng ®Þnh, lμ gi¸ c¶ ®Ó vay m−în hoÆc thuª nh÷ng

dÞch vô tiÒn cã liªn quan ®Õn viÖc t¹o ra tÝn dông, do vËy ng−êi ta cã thÓ coi l·i suÊt

nh− lμ gi¸ c¶ cña tÝn dông. Theo quy luËt cña kinh tÕ thÞ tr−êng, th× l·i suÊt – gi¸ c¶

tÝn dông còng ph¶i tu©n theo c¸c quy luËt chung ®ã.

Trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn ®Êt n−íc, nhÊt lμ trong viÖc thùc thi chÝnh s¸ch tμi

chÝnh tÝn dông vμ qu¶n trÞ ho¹t ®éng ng©n hμng th−¬ng m¹i, l·i suÊt ngμy cμng ®−îc

sö dông nh− mét c«ng cô quan träng. §iÒu ®ã, ®ßi hái mét sù nghiªn cøu kü l−ìng

h¬n vÒ l·i suÊt trong nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng nhÊt lμ sù vËn ®éng cña nã.

Víi môc tiªu ®ã, ®Ò tμi cña luËn v¨n nμy lμ (cid:31)C¸c gi¶i ph¸p gãp phÇn hoμn

thiÖn c¬ chÕ ®iÒu hμnh l·i suÊt trong hÖ thèng ng©n hμng n−íc ta(cid:31).

2- §èi t−îng vμ ph¹m vi nghiªn cøu

- LuËn v¨n tËp trung nghiªn cøu vÒ l·i suÊt trong nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng theo

quan ®iÓm cña c¸c häc thuyÕt kinh tÕ.

- Ph¹m vi nghiªn cøu bao gåm c«ng t¸c qu¶n trÞ ®iÒu hμnh l·i suÊt cña hÖ

thèng ng©n hμng ViÖt Nam kÓ tõ n¨m 1989 ®Õn n¨m 2004.

3- Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu

Dùa trªn ph−¬ng ph¸p duy vËt lÞch sö, duy vËt biÖn chøng, kÕt hîp víi

ph−¬ng ph¸p tæng hîp, kh¸i qu¸t ho¸, ph©n tÝch, ®èi chiÕu víi sè liÖu thùc tÕ ®Ó luËn

chøng tõ ®ã ®−a ra c¸c gi¶i ph¸p gãp phÇn hoμn thiÖn c¬ chÕ ®iÒu hμnh l·i suÊt trong

hÖ thèng ng©n hμng n−íc ta.

4- ý nghÜa thùc tiÔn cña luËn v¨n

- HÖ thèng ho¸ thùc tr¹ng c¬ chÕ ®iÒu hμnh l·i suÊt cña Ng©n hμng Nhμ

n−íc vμ c¸c Ng©n hμng th−¬ng m¹i ViÖt Nam, chØ ra nh÷ng mÆt ®· lμm ®−îc, nh÷ng

mÆt cßn thiÕu sãt, vμ ®Ò xuÊt gi¶i ph¸p kh¾c phôc.

- Gãp phÇn hoμn thiÖn c¬ së lý luËn vμ thùc tiÔn vÒ l·i suÊt, tõ ®ã cã c¬ së

®Ó gióp Ng©n hμng Nhμ n−íc thùc hiÖn chÝnh s¸ch tiÒn tÖ, c¸c ng©n hμng th−¬ng

m¹i n©ng cao h¬n n÷a hiÖu qu¶ qu¶n trÞ l·i suÊt.

5- KÕt cÊu cña luËn v¨n

LuËn v¨n gåm cã 3 ch−¬ng.

Ch−¬ng 1: Lý luËn chung vÒ l·i suÊt vμ mét sè lý thuyÕt nghiªn cøu vÒ c¸c

nh©n tè t¸c ®éng ®Õn l·i suÊt. Néi dung ch−¬ng nμy tr×nh bμy kh¸i niÖm vÒ l·i suÊt,

c¸c lo¹i l·i suÊt, vai trß cña nã trong nÒn kinh tÕ, th«ng qua nghiªn cøu c¸c lý thuyÕt

kinh tÕ ®Ó lý gi¶i c¸c nh©n tè t¸c ®éng ®Õn l·i suÊt.

Ch−¬ng 2: Qu¸ tr×nh ®æi míi c¬ chÕ ®iÒu hμnh l·i suÊt ng©n hμng ViÖt Nam

tõ khi chuyÓn sang m« h×nh hai cÊp (1989) ®Õn nay. Néi dung ch−¬ng nμy tr×nh bμy

c¸c giai ®o¹n ®æi míi tiÕn tíi tù do ho¸ l·i suÊt cña Ng©n hμng Nhμ n−íc ViÖt Nam

vμ c¸c Ng©n hμng th−¬ng m¹i, nh÷ng mÆt lμm ®−îc, nh÷ng tån t¹i cÇn ph¶i kh¾c

phôc.

Ch−¬ng 3: C¸c gi¶i ph¸p gãp phÇn hoμn thiÖn c¬ chÕ ®iÒu hμnh l·i suÊt

trong hÖ thèng ng©n hμng n−íc ta.

Ch−¬ng 1: lý luËn chung vÒ l·i suÊt

vμ mét sè lý thuyÕt nghiªn cøu vÒ

c¸c nh©n tè t¸c ®éng ®Õn l·i suÊt

1.1- Kh¸i niÖm vÒ l·i suÊt

1.2- C¸c lo¹i l·i suÊt

1.3- Vai trß cña l·i suÊt trong nÒn kinh tÕ

1.4- Quan ®iÓm vÒ l·i suÊt cña mét sè lý thuyÕt kinh tÕ

Tãm t¾t Ch−¬ng 1

1.1- Kh¸i niÖm vÒ l·i suÊt

ThÞ tr−êng tiÒn tÖ vμ thÞ tr−êng vèn th−êng ®−îc m« t¶ nh− mét bÓ tiÒn

khæng lå, ®−îc rót ra bëi c¸c ho¹t ®éng ®i vay cña c¸c gia ®×nh, c¸c doanh nghiÖp,

vμ chÝnh phñ vμ ®−îc b¬m vμo b»ng tiÒn tiÕt kiÖm cña c¸c khu vùc nμy ®Ó cung øng

cho hÖ thèng tμi chÝnh. ThÞ tr−êng tiÒn tÖ vμ thÞ tr−êng vèn cung cÊp cho nh÷ng

ng−êi tiÕt kiÖm riªng lÎ nhiÒu sù lùa chän ®Ó ®Çu t− tiÒn tiÕt kiÖm ®−îc vμo n¬i cã

suÊt sinh lîi hÊp dÉn. B»ng viÖc gi÷ tiÒn d−íi d¹ng mét hoÆc nhiÒu ph−¬ng tiÖn tμi

chÝnh, ng−êi tiÕt kiÖm, thùc tÕ ®· trë thμnh ng−êi cho vay. ThÞ tr−êng tμi chÝnh còng

t¹o cho viÖc cung tiÒn cã thÓ x¶y ra ®−îc b»ng c¸ch cung cÊp cho ng−êi vay mét

kªnh ph¸t hμnh chøng kho¸n (IOUs) ®Õn ng−êi cho vay. ThÞ tr−êng tiÒn tÖ vμ thÞ

tr−êng vèn còng lμm ph¸t triÓn kinh tÕ vμ ®Çu t− th«ng qua viÖc cung cÊp vèn ®¸p

øng nhu cÇu mua s¾m m¸y mãc thiÕt bÞ vμ x©y dùng nhμ cöa, ®−êng s¸, vμ c¸c

ph−¬ng tiÖn s¶n xuÊt kh¸c.

Râ rμng, ho¹t ®éng tiÕt kiÖm vμ cho vay, ®i vay vμ ®Çu t− ®−îc kÕt nèi mËt

thiÕt víi nhau th«ng qua hÖ thèng tμi chÝnh. Mét nh©n tè cã ¶nh h−ëng quan träng

vμ liªn kÕt chóng l¹i víi nhau chÝnh lμ l·i suÊt. L·i suÊt lμ gi¸ c¶ mμ ng−êi ®i vay

ph¶i tr¶ ®Ó nhËn ®−îc kho¶n tiÒn khan hiÕm tõ ng−êi cho vay trong mét thêi gian

®−îc tho¶ thuËn tr−íc. Nã lμ gi¸ c¶ cña tÝn dông. Nh−ng kh«ng gièng víi c¸c thø

gi¸ c¶ kh¸c trong nÒn kinh tÕ, l·i suÊt thùc ra lμ tû lÖ cña 2 ®¹i l−îng: chi phÝ b»ng

tiÒn cña kho¶n vay chia cho tæng sè tiÒn thùc vay, th−êng ®−îc biÓu hiÖn b»ng tû lÖ

phÇn tr¨m trªn n¨m.

L·i suÊt göi tÝn hiÖu gi¸ c¶ ®Õn nh÷ng ng−êi ®i vay, nh÷ng ng−êi cho vay,

nh÷ng ng−êi tiÕt kiÖm, vμ c¸c nhμ ®Çu t−. Nãi chung, l·i suÊt cao h¬n t¸c ®éng t¹o

ra mét khèi l−îng tiÕt kiÖm lín h¬n vμ kÝch thÝch cho vay vèn. Ng−îc l¹i, l·i suÊt

thÊp h¬n cã khuynh h−íng k×m h·m luång tiÕt kiÖm vμ lμm gi¶m ho¹t ®éng cho vay.

L·i suÊt cao h¬n cã khuynh h−íng lμm gi¶m khèi l−îng vay vμ ®Çu t−, vμ l·i suÊt

thÊp khuyÕn khÝch ®i vay vμ ®Çu t−.

1.2- C¸c lo¹i l·i suÊt

1.2.1- L·i suÊt c¬ b¶n (Basic Interest Rate)

L·i suÊt c¬ b¶n lμ l·i suÊt gi÷ vÞ trÝ quan träng, chi phèi c¸c lo¹i l·i suÊt

kh¸c. L·i suÊt c¬ b¶n do ng©n hμng trung −¬ng x¸c ®Þnh vμ c«ng bè trªn c¬ së t×nh

h×nh thùc tÕ vμ môc tiªu cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. L·i suÊt c¬ b¶n lμ l·i suÊt ®Ó c¸c

ng©n hμng, tæ chøc tÝn dông Ên ®Þnh l·i suÊt kinh doanh (nh− l·i suÊt tiÒn göi, tiÕt

kiÖm, l·i suÊt cho vay, l·i suÊt chiÕt khÊu...). L·i suÊt c¬ b¶n cã thÓ quy ®Þnh tèi ®a

– L·i suÊt trÇn (Interest Rate Cap), còng cã thÓ quy ®Þnh l·i suÊt tèi thiÓu – L·i

suÊt sμn (Interest Rate Floor), hoÆc c¶ l·i suÊt trÇn lÉn l·i suÊt sμn.

1.2.2- L·i suÊt t¸i chiÕt khÊu (Rediscount Interest Rate)

L·i suÊt t¸i chiÕt khÊu lμ l·i suÊt ®−îc dïng khi ng©n hμng trung −¬ng t¸i

chiÕt khÊu chøng tõ cã gi¸ cho c¸c ng©n hμng th−¬ng m¹i; l·i suÊt t¸i chiÕt khÊu cã

t¸c ®éng rÊt m¹nh ®Õn viÖc më réng hay thu hÑp tÝn dông cña ng©n hμng th−¬ng m¹i

– tøc lμ t¸c ®éng ®Õn l·i suÊt cho vay cña ng©n hμng th−¬ng m¹i.

NÕu l·i suÊt t¸i chiÕt khÊu t¨ng cao, c¸c ng©n hμng th−¬ng m¹i còng sÏ t¨ng

l·i suÊt cho vay ®Ó gi¶m khèi l−îng tÝn dông, vμ ng−îc l¹i.

1.2.3- C¸c lo¹i l·i suÊt trong ho¹t ®éng kinh doanh tiÒn tÖ cña ng©n

hμng th−¬ng m¹i

- L·i suÊt huy ®éng bao gåm l·i suÊt tiÒn göi, l·i suÊt tiÕt kiÖm, l·i suÊt kú

phiÕu, l·i suÊt tr¸i phiÕu, ...

- L·i suÊt cho vay bao gåm: l·i suÊt cho vay ng¾n h¹n, l·i suÊt cho vay trung

h¹n, dμi h¹n.

- L·i suÊt chiÕt khÊu: l·i suÊt ®−îc dïng ®Ó khÊu trõ tiÒn l·i chiÕt khÊu khi

thùc hiÖn nghiÖp vô chiÕt khÊu hoÆc t¸i chiÕt khÊu th−¬ng phiÕu vμ chøng tõ cã gi¸

ë c¸c ng©n hμng th−¬ng m¹i.

1.2.4- L·i suÊt liªn ng©n hμng (IBOR (cid:31) InterBank Offered Rate).

IBOR lμ l·i suÊt cho vay lÉn nhau gi÷a c¸c ng©n hμng trªn thÞ tr−êng liªn

ng©n hμng. L·i suÊt liªn ng©n hμng ë nh÷ng n−íc cã hÖ thèng tμi chÝnh ng©n hμng

ph¸t triÓn hiÖn ®¹i, ®ãng vai trß nh− lμ l·i suÊt c¬ b¶n, nã cã t¸c dông chi phèi c¸c

møc l·i suÊt kinh doanh cña c¸c ng©n hμng th−¬ng m¹i.

1.3- Vai trß cña l·i suÊt trong nÒn kinh tÕ

L·i suÊt ®ãng nhiÒu vai trß quan träng trong nÒn kinh tÕ:

- Nã b¶o ®¶m cho c¸c kho¶n tiÕt kiÖm hiÖn t¹i sÏ ®−îc ®−a vμo ®Çu t− thóc

®Èy ph¸t triÓn kinh tÕ.

- Nã ph©n phèi nguån tÝn dông s½n cã, nãi chung lμ cung cÊp vèn cho vay

cho c¸c dù ¸n ®Çu t− víi lîi nhuËn mong ®îi cao nhÊt.

- Nã ®−a nguån cung tiÒn vμo c©n ®èi víi cÇu chung vÒ tiÒn.

- Nã còng lμ mét c«ng cô quan träng trong chÝnh s¸ch cña chÝnh phñ ®Ó t¸c

®éng vμo khèi l−îng tiÕt kiÖm vμ ®Çu t−, nÕu nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn qu¸ chËm vμ thÊt

nghiÖp gia t¨ng th× chÝnh phñ sÏ sö dông nh÷ng c«ng cô chÝnh s¸ch cña m×nh lμm

gi¶m l·i suÊt cho vay ®Ó kÝch thÝch ®i vay vμ ®Çu t−. Ng−îc l¹i, mét nÒn kinh tÕ ®ang

l¹m ph¸t phi m·, th«ng th−êng chÝnh phñ sÏ buéc ph¶i thùc hiÖn chÝnh s¸ch l·i suÊt

cao h¬n ®Ó gi¶m ®i vay lÉn tiªu dïng vμ khuyÕn khÝch tiÕt kiÖm nhiÒu h¬n.

1.4- Quan ®iÓm vÒ l·i suÊt cña mét sè lý thuyÕt kinh tÕ

1.4.1- Lý thuyÕt cæ ®iÓn vÒ l·i suÊt (The classical theory of interest

rates)

Mét trong nh÷ng lý thuyÕt l©u ®êi nhÊt nghiªn cøu vÒ c¸c nh©n tè quyÕt

®Þnh l·i suÊt thuÇn tuý hay l·i suÊt phi rñi ro lμ lý thuyÕt cæ ®iÓn vÒ l·i suÊt, ®−îc

mét sè nhμ kinh tÕ häc ng−êi Anh ph¸t triÓn tõ thÕ kû 18 ®Õn thÕ kû 19 vμ ®−îc

Irving Fisher (1930) vμ c¸c nhμ kinh tÕ häc kh¸c gÇn ®©y nghiªn cøu tØ mØ h¬n. Lý

thuyÕt cæ ®iÓn chØ ra r»ng l·i suÊt ®−îc quyÕt ®Þnh bëi 2 nh©n tè:

- Cung tiÕt kiÖm, mμ chñ yÕu lμ tõ c¸c gia ®×nh;

- CÇu vèn ®Çu t−, chñ yÕu tõ khu vùc kinh doanh.

Tr−íc hÕt, chóng ta h·y nghiªn cøu mét c¸ch chi tiÕt c¸c nh©n tè quyÕt ®Þnh

®Õn tiÕt kiÖm vμ cÇu ®Çu t− .

1.4.1.1- TiÕt kiÖm cña c¸c gia ®×nh

Mèi quan hÖ gi÷a l·i suÊt vμ khèi l−îng tiÕt kiÖm trong nÒn kinh tÕ lμ g×?

PhÇn lín viÖc tiÕt kiÖm trong nÒn kinh tÕ c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ®−îc thùc hiÖn

bëi c¸c c¸ nh©n vμ gia ®×nh. §èi víi c¸c gia ®×nh, tiÕt kiÖm ®¬n gi¶n lμ sù tiÕt chÕ

chi tiªu dïng. V× vËy, tiÒn tiÕt kiÖm hiÖn t¹i b»ng chªnh lÖch gi÷a thu nhËp hiÖn t¹i

vμ chi tiªu dïng hiÖn t¹i.

Khi lùa chän thêi gian vμ khèi l−îng tiÕt kiÖm, c¸c gia ®×nh ®iÓn h×nh c©n

nh¾c nhiÒu yÕu tè: ®é lín cña kho¶n thu nhËp hiÖn t¹i vμ l©u dμi, môc tiªu tiÕt kiÖm

dù kiÕn, vμ phÇn thu nhËp dù kiÕn ®Ó dμnh d−íi h×nh thøc tiÕt kiÖm (xu h−íng ®Ó

dμnh). Nãi chung, khèi l−îng tiÕt kiÖm cña c¸c gia ®×nh t¨ng cïng víi thu nhËp. C¸c

c¸ nh©n vμ gia ®×nh cã thu nhËp cao cã xu h−íng tiÕt kiÖm nhiÒu h¬n vμ tû lÖ gi÷a

møc tiªu dïng trªn tæng thu nhËp cña hä còng nhá h¬n so víi c¸c hé cã thu nhËp

thÊp h¬n.

MÆc dï c¸c møc thu nhËp cã thÓ chi phèi c¸c quyÕt ®Þnh tiÕt kiÖm, nh−ng

l·i suÊt còng ®ãng mét vai trß quan träng. L·i suÊt t¸c ®éng ®Õn sù lùa chän cña c¸

nh©n gi÷a tiªu dïng hiÖn t¹i vμ tiÕt kiÖm ®Ó tiªu dïng trong t−¬ng lai. Lý thuyÕt cæ

®iÓn vÒ l·i suÊt cho r»ng c¸c c¸ nh©n −a thÝch tiªu dïng hiÖn t¹i h¬n tiªu dïng trong

t−¬ng lai. Mét ng−êi cã lý trÝ, ®−îc cho lμ, sÏ lu«n lu«n −a thÝch h−ëng thô hμng ho¸

vμ dÞch vô trong hiÖn t¹i h¬n lμ h−ëng thô trong t−¬ng lai. V× thÕ, c¸ch duy nhÊt ®Ó

khuyÕn khÝch mét c¸ nh©n hay gia ®×nh tiªu dïng Ýt h¬n vμ tiÕt kiÖm nhiÒu h¬n b©y

giê lμ ®−a ra mét møc l·i suÊt cao h¬n cho tiÒn tiÕt kiÖm hiÖn t¹i. NÕu tiÕt kiÖm

nhiÒu h¬n víi møc l·i suÊt doanh lîi cao h¬n trong hiÖn t¹i, th× tiªu dïng vμ h−ëng

thô trong t−¬ng lai sÏ ®−îc t¨ng lªn. Ch¼ng h¹n, nÕu l·i suÊt hiÖn t¹i lμ 10% vμ mét

gia ®×nh tiÕt kiÖm 100 USD thay v× chi tiªu dïng trong hiÖn t¹i, sÏ cã kh¶ n¨ng tiªu

dïng 110 USD hμng ho¸ vμ dÞch vô vμo n¨m sau.

Lý thuyÕt cæ ®iÓn cho r»ng tiÒn tr¶ l·i lμ mét phÇn th−ëng cho sù chê ®îi (cid:31)

Sù ho·n tiªu dïng trong hiÖn t¹i ®−îc ®Òn bï b»ng sù tiªu dïng lín h¬n trong t−¬ng

lai. L·i suÊt cao h¬n lμm gia t¨ng søc hÊp dÉn cña tiÕt kiÖm so víi chi tiªu dïng,

khuyÕn khÝch h¬n n÷a c¸c c¸ nh©n thay ®æi thãi quen tiÕt kiÖm hiÖn t¹i (vμ tiªu dïng

t−¬ng lai) ®èi víi mét l−îng tiªu dïng hiÖn t¹i nμo ®ã. §iÒu nμy ®−îc gäi lμ hiÖu

øng thay thÕ thÓ hiÖn mèi quan hÖ t−¬ng thÝch gi÷a l·i suÊt vμ l−îng tiÒn tiÕt kiÖm.

L·i suÊt cao h¬n t¸c ®éng sinh ra mét l−îng tiÒn tiÕt kiÖm hiÖn t¹i nhiÒu h¬n. BiÓu

®å 1.1 minh ho¹ hiÖu øng thay thÕ: NÕu l·i suÊt t¨ng tõ 5% lªn 10%, l−îng tiÒn tiÕt

kiÖm hiÖn t¹i cña c¸c gia ®×nh ®−îc cho sÏ gia t¨ng tõ 100 lªn 200 tû USD.

BiÓu ®å 1.1: HiÖu øng thay thÕ biÓu thÞ liªn hÖ gi÷a tiÕt kiÖm vμ l·i suÊt

L·i suÊt (%/n¨m)

0 200 100

L−îng tiÒn tiÕt kiÖm hiÖn t¹i (tû USD)

1.4.1.2- TiÕt kiÖm cña c¸c c«ng ty kinh doanh

Kh«ng chØ c¸c hé gia ®×nh mμ c¸c doanh nghiÖp còng tiÕt kiÖm vμ ®−a phÇn

tiÒn tiÕt kiÖm cña chóng vμo thÞ tr−êng tμi chÝnh ®Ó mua chøng kho¸n vμ cho vay.

PhÇn lín c¸c doanh nghiÖp gi÷ sè d− tiÕt kiÖm d−íi h×nh thøc thu nhËp ®−îc gi÷ l¹i

(®−îc thÓ hiÖn b»ng tμi kho¶n l·i thuÇn hay vèn cæ phÇn). Thùc tÕ, sù gia t¨ng thu

nhËp gi÷ l¹i theo b¸o c¸o cña c¸c doanh nghiÖp mçi n¨m lμ giíi h¹n l−îng tiÒn tiÕt

kiÖm hiÖn t¹i cña c¸c doanh nghiÖp. Vμ sè thu nhËp cßn l¹i nμy cung cÊp phÇn lín

tiÒn cho nhu cÇu chi ®Çu t− hμng n¨m cña c¸c c«ng ty kinh doanh.

L−îng tiÒn tiÕt kiÖm cña c¸c doanh nghiÖp phô thuéc vμo 2 nh©n tè chñ yÕu:

møc lîi nhuËn kinh doanh vμ chÝnh s¸ch cæ tøc cña c«ng ty. Hai nh©n tè nμy ®−îc

bao gåm trong tû lÖ gi÷ l¹i – tû lÖ gi÷a thu nhËp ®−îc gi÷ l¹i so víi thu nhËp thuÇn

sau thuÕ. ChØ sè nμy thÓ hiÖn phÇn lîi nhuËn kinh doanh ®−îc gi÷ l¹i trong doanh

nghiÖp cho môc ®Ých ®Çu t− thay v× tr¶ hÕt cho cæ ®«ng. Thùc tÕ cho thÊy chÝnh s¸ch

cæ tøc cña c¸c c«ng ty lín Ýt thay ®æi. NhiÒu c«ng ty thÝch gi÷ nguyªn møc thanh

to¸n cæ tøc hoÆc chØ t¨ng chót Ýt mçi n¨m, bÊt kÓ thu nhËp hiÖn t¹i cña chóng. BÊt cø

sù thiÕu hôt nμo trong thu nhËp cÇn thiÕt ®Ó thanh to¸n cæ tøc ®Òu ®−îc gi¶i quyÕt

th«ng qua vay m−în. Do ®ã, yÕu tè giíi h¹n trong viÖc quyÕt ®Þnh sè tiÒn tiÕt kiÖm

cña doanh nghiÖp lμ møc lîi nhuËn kinh doanh.

NÕu møc lîi nhuËn ®−îc mong ®îi t¨ng lªn, doanh nghiÖp cã thÓ rót ra

nhiÒu h¬n tõ thu nhËp gi÷ l¹i cña c«ng ty vμ nhËn tμi trî Ýt h¬n trªn thÞ tr−êng tiÒn tÖ

vμ thÞ tr−êng vèn. KÕt qu¶ lμ gi¶m bít nhu cÇu tÝn dông vμ t¹o xu h−íng ®−a ®Õn

gi¶m thÊp l·i suÊt. Ng−îc l¹i, khi lîi nhuËn gi¶m xuèng, nh−ng c«ng ty kh«ng c¾t

gi¶m kÕ ho¹ch ®Çu t−, hä buéc ph¶i sö dông nhiÒu tiÒn vay trªn thÞ tr−êng tiÒn tÖ vμ

thÞ tr−êng vèn ®Ó tμi trî cho ®Çu t−. Nhu cÇu ®èi víi tÝn dông gia t¨ng, vμ l·i suÊt

còng cã thÓ t¨ng theo.

MÆc dï yÕu tè then chèt quyÕt ®Þnh viÖc tiÕt kiÖm cña doanh nghiÖp lμ lîi

nhuËn, l·i suÊt còng ®ãng mét vai trß quyÕt ®Þnh phÇn chi phÝ ho¹t ®éng hiÖn t¹i nμo

vμ chi phÝ ®Çu t− dμi h¹n nμo sÏ ®−îc tù tμi trî vμ phÇn nμo vay bªn ngoμi. L·i suÊt

cao trªn thÞ tr−êng tiÒn tÖ vμ thÞ tr−êng vèn khuyÕn khÝch c¸c c«ng ty sö dông vèn tù

cã nhiÒu h¬n ®Ó tμi trî cho c¸c dù ¸n. Ng−îc l¹i, l·i suÊt thÊp h¬n khuyÕn khÝch sö

dông vèn bªn ngoμi tõ thÞ tr−êng tiÒn tÖ vμ thÞ tr−êng vèn.

1.4.1.3- TiÕt kiÖm cña chÝnh phñ

ChÝnh phñ còng tiÕt kiÖm, dï kh«ng th−êng xuyªn b»ng c¸c gia ®×nh vμ

doanh nghiÖp. Thùc tÕ, phÇn lín tiÕt kiÖm cña chÝnh phñ (thÆng d− ng©n s¸ch) cã

®−îc lμ tiÕt kiÖm kh«ng chñ ®Þnh, chóng t¨ng lªn khi kho¶n thu cña chÝnh phñ bÊt

ngê v−ît qu¸ sè thùc chi. Dßng thu nhËp trong nÒn kinh tÕ (ngoμi kho¶n thu thuÕ

cña chÝnh phñ t¨ng lªn) vμ tèc ®é thùc hiÖn c¸c ch−¬ng tr×nh chi tiªu cña chÝnh phñ

lμ nh÷ng nh©n tè chi phèi ¶nh h−ëng ®Õn tiÕt kiÖm cña chÝnh phñ. L·i suÊt cã thÓ

kh«ng lμ yÕu tè then chèt ë ®©y.

1.4.1.4- Nhu cÇu ®èi víi vèn ®Çu t−

Theo lý thuyÕt cæ ®iÓn vÒ l·i suÊt, tiÒn tiÕt kiÖm cña c¸c doanh nghiÖp, gia

®×nh, vμ chÝnh phñ lμ nh÷ng yÕu tè quan träng quyÕt ®Þnh l·i suÊt, nh−ng kh«ng chØ

cã chóng. Mét nh©n tè quan träng kh¸c quyÕt ®Þnh l·i suÊt lμ chi ®Çu t−, phÇn lín do

c¸c c«ng ty hoÆc còng cã thÓ do mét sè gia ®×nh hoÆc chÝnh phñ thùc hiÖn.

Ch¾c ch¾n, c¸c doanh nghiÖp, víi vai trß lμ khu vùc ®Çu t− hμng ®Çu trong

nÒn kinh tÕ, ®ßi hái l−îng vèn khæng lå hμng n¨m ®Ó mua thiÕt bÞ, m¸y mãc, hμng

ho¸, ®Ó x©y dùng nhμ cöa vμ c¸c ph−¬ng tiÖn vËt chÊt kh¸c. PhÇn lín phÝ tæn kinh

doanh cho môc ®Ých nμy bao gåm nh÷ng thø mμ c¸c nhμ kinh tÕ gäi lμ ®Çu t− thay

thÕ; ®ã lμ, phÝ tæn ®Ó thay thÕ thiÕt bÞ vμ c¸c ph−¬ng tiÖn bÞ hao mßn hoÆc l¹c hËu kü

thuËt. Mét kho¶n chi phÝ nhá h¬n nh−ng h×nh thøc n¨ng ®éng h¬n trong phÝ tæn vèn

kinh doanh ®−îc gäi lμ ®Çu t− thuÇn: chi phÝ cÇn thiÕt cho thiÕt bÞ vμ ph−¬ng tiÖn

bæ sung (míi) ®Ó gia t¨ng s¶n l−îng. Tæng sè ®Çu t− thay thÕ céng víi ®Çu t− thuÇn

b»ng tæng ®Çu t−.

Chi phÝ ®Çu t− thay thÕ th−êng cã thÓ dù ®o¸n tr−íc vμ t¨ng víi tû lÖ ®Òu

®Æn h¬n ®Çu t− thuÇn. §iÒu nμy lμ do trong thùc tÕ nh÷ng kho¶n phÝ nh− thÕ ®−îc tμi

trî hÇu nh− riªng biÖt tõ bªn trong c«ng ty vμ th−êng theo mét kiÓu mÉu quen thuéc

dùa trªn c«ng thøc khÊu hao. MÆt kh¸c, kho¶n chi cho thiÕt bÞ vμ ph−¬ng tiÖn míi

(®Çu t− thuÇn) phô thuéc vμo quan ®iÓm cña cæ ®«ng c«ng ty ®èi víi doanh thu

t−¬ng lai, nh÷ng thay ®æi trong kü thuËt, kh¶ n¨ng c«ng nghÖ, vμ chi phÝ gia t¨ng

vèn. Bëi v× nh÷ng nh©n tè nμy lμ ®èi t−îng thay ®æi th−êng xuyªn, nªn kh«ng cã g×

ng¹c nhiªn khi ®Çu t− thuÇn linh ho¹t h¬n. Chi phÝ thuÇn víi ®é lín vμ tÝnh linh ho¹t

cña nã, lμ mét ®éng lùc trong nÒn kinh tÕ. Sù thay ®æi trong ®Çu t− thuÇn cã liªn

quan chÆt chÏ víi sù giao ®éng cña s¶n l−îng hμng ho¸ vμ dÞch vô, viÖc lμm, gi¸ c¶

cña quèc gia.

1.4.1.4.1- Ph−¬ng thøc ra quyÕt ®Þnh ®Çu t−.

Ph−¬ng thøc ra quyÕt ®Þnh ®Çu t− cña c¸c c«ng ty kinh doanh rÊt phøc t¹p vμ

phô thuéc vμo mét lo¹t c¸c nh©n tè ®Þnh tÝnh vμ ®Þnh l−îng. C¸c c«ng ty ph¶i so

s¸nh møc s¶n xuÊt hiÖn t¹i víi n¨ng lùc c¸c ph−¬ng tiÖn hiÖn cã vμ quyÕt ®Þnh nã cã

®ñ kh¶ n¨ng ®Ó ®¸p øng nhu cÇu dù kiÕn cho s¶n xuÊt. NÕu nhu cÇu t−¬ng lai ®−îc

mong ®îi qu¸ møc n¨ng lùc c¸c ph−¬ng tiÖn hiÖn cã cña c«ng ty, nã sÏ xem xÐt ®Õn

viÖc më réng n¨ng lùc ho¹t ®éng th«ng qua ®Çu t− thuÇn.

HÇu hÕt c¸c c«ng ty kinh doanh cã nhiÒu dù ¸n ®Çu t− ®Ó xem xÐt bÊt cø lóc

nμo. MÆc dï ph−¬ng thøc ra quyÕt ®Þnh ®Çu t− kh¸c nhau ë mçi c«ng ty, nh−ng nãi

chung mçi c«ng ty ®Òu lËp mét vμi dù b¸o vÒ dßng tiÒn thuÇn (thu nhËp trõ tÊt c¶ chi

phÝ kÓ c¶ thuÕ) mμ mçi dù ¸n t¹o ra trong vßng ®êi h÷u Ých cña nã. Tõ th«ng tin nμy,

céng víi kiÕn thøc vÒ chi phÝ dμnh cho mçi dù ¸n ®Çu t−, ban qu¶n lý cã thÓ tÝnh

®−îc suÊt doanh lîi mong ®îi vμ so s¸nh doanh lîi mong ®îi cña dù ¸n nμy víi

doanh lîi mong ®îi cña c¸c dù ¸n kia, còng nh− víi l·i suÊt thÞ tr−êng.

Mét ph−¬ng ph¸p kh¸ phæ biÕn ®Ó thùc hiÖn sù tÝnh to¸n nμy lμ ph−¬ng

ph¸p tû suÊt doanh lîi néi bé (IRR), c©n b»ng tæng chi phÝ cña mét dù ¸n ®Çu t−

víi dßng tiÒn thuÇn t−¬ng lai (NCF) mong ®îi tõ dù ¸n ®ã ®· ®−îc chiÕt khÊu vÒ

hiÖn gi¸.

NCFn (1+r)n NCF1 Cost of project = + + . . . + (1+r)1 NCF2 (1+r)2

Trong ®ã NCF lμ dßng tiÒn thuÇn mong ®îi hμng n¨m thu ®−îc tõ dù ¸n vμ

r lμ tû suÊt doanh lîi néi bé mong ®îi. Tû suÊt doanh lîi néi bé thùc hiÖn 2 chøc

n¨ng:

(1) ®o l−êng lîi tøc hμng n¨m mμ c«ng ty mong ®îi tõ mét dù ¸n ®Çu t−,

(2) lμm gi¶m gi¸ trÞ tÊt c¶ luång tiÒn t−¬ng lai ®−îc mong ®îi trong vßng

®êi kinh tÕ cña dù ¸n xuèng thμnh gi¸ trÞ hiÖn t¹i.

Nãi chung, c«ng ty ph¶i lùa chän trong sè nhiÒu dù ¸n riªng biÖt víi nhau,

nã sÏ chän mét dù ¸n cã tû suÊt doanh lîi néi bé cao nhÊt.

MÆc dï tû suÊt doanh lîi néi bé cung cÊp mét tiªu chuÈn so s¸nh ®Ó lùa

chän dù ¸n ®Çu t− cã tiÒm n¨ng hiÖu qu¶, mét ng−êi ®iÒu hμnh doanh nghiÖp sÏ

quyÕt ®Þnh sè tiÒn vμ khi nμo chi ra ®Ó ®Çu t−? Cã bao nhiªu dù ¸n sÏ ®−îc chän? ë

®©y, thÞ tr−êng tiÒn tÖ vμ thÞ tr−êng vèn ®ãng mét vai trß then chèt trong ph−¬ng

thøc ra quyÕt ®Þnh ®Çu t−.

Gi¶ sö mét c«ng ty kinh doanh ®ang xem xÐt c¸c dù ¸n cã c¸c tû suÊt doanh

lîi néi bé ®−îc mong ®îi nh− sau:

B¶ng 1: VÝ dô minh ho¹ lùa chän dù ¸n qua xem xÐt IRR

Dù ¸n IRR dù kiÕn (tÝnh theo n¨m)

A 15%

B 12%

C 10%

D 9%

E 8%

Cã bao nhiªu dù ¸n trong sè c¸c dù ¸n nμy sÏ ®−îc chän? C«ng ty ph¶i so

s¸nh doanh lîi néi bé tõng dù ¸n víi chi phÝ t¨ng thªm vèn – l·i suÊt – trong thÞ

tr−êng tiÒn tÖ vμ thÞ tr−êng vèn ®Ó tμi trî cho dù ¸n.

Gi¶ sö r»ng vèn ®−îc vay trªn thÞ tr−êng tμi chÝnh ®Ó thùc hiÖn c¸c dù ¸n

trªn vμ chi phÝ tiÒn vay hiÖn t¹i – l·i suÊt – lμ 10%. Theo quan ®iÓm kinh tÕ, c¸c

dù ¸n nμo sÏ ®−îc chÊp nhËn? Nh− ®−îc tr×nh bμy trong BiÓu ®å 1.2, c¸c dù ¸n A vμ

B cè nhiªn lμ ®−îc chÊp nhËn bëi v× doanh lîi ®−îc mong ®îi cña chóng cao h¬n chi

phÝ vay vèn hiÖn t¹i (10%) ®Ó tμi trî dù ¸n. C«ng ty sÏ kh«ng quan t©m ®Õn dù ¸n C

bëi v× doanh lîi cña nã kh«ng nhiÒu h¬n chi phÝ vèn vay (l·i suÊt hiÖn t¹i). MÆt

kh¸c, c¸c dù ¸n D vμ E lóc nμy kh«ng sinh lîi nhuËn.

Th«ng qua nh÷ng thay ®æi trong chi phÝ t¨ng thªm vèn mμ thÞ tr−êng tμi

chÝnh cã thÓ t¸c ®éng m¹nh mÏ ®Õn quyÕt ®Þnh ®Çu t− cña c¸c c«ng ty kinh doanh.

Khi tÝn dông trë nªn khan hiÕm vμ ®¾t h¬n, chi phÝ vèn vay t¨ng, lμm lo¹i trõ thªm

mét sè dù ¸n ®Çu t− khái viÖc xem xÐt. Ch¼ng h¹n, nÕu chi phÝ vay vèn t¨ng tõ 10%

lªn 13%, râ rμng lμ chØ cßn dù ¸n A trong vÝ dô tr−íc ®©y cña chóng ta kh¶ thi vÒ

mÆt kinh tÕ. Ng−îc l¹i, nÕu tÝn dông trë nªn thõa th·i vμ chi phÝ thÊp h¬n, chi phÝ

vèn ®èi víi c«ng ty nμy sÏ cã khuynh h−íng gi¶m vμ nhiÒu dù ¸n sÏ cã thÓ cho lîi

nhuËn. Trong vÝ dô trªn, viÖc gi¶m thÊp chi phÝ vèn vay tõ 10% xuèng cßn 8,5% sÏ

t¹o ®iÒu kiÖn cho tÊt c¶ c¸c dù ¸n, trõ dù ¸n E, kh¶ thi vÒ mÆt kinh tÕ vμ cã thÓ chÊp

nhËn ®−îc ®èi víi c«ng ty.

BiÓu ®å 1.2: Chi phÝ vèn vμ quyÕt ®Þnh ®Çu t−

A 15%

12% C Chi phÝ vèn vμ tû suÊt doanh lîi néi bé c¸c dù ¸n thay thÕ (%/n¨m) Chi phÝ vèn vay = 10%

D 10%

E 9%

0 Chi phÝ dù ¸n ®Çu t−

1.4.1.4.2- Nhu cÇu ®Çu t− vμ l·i suÊt

Nhu cÇu vèn ®Çu t− cña c¸c c«ng ty kinh doanh ®−îc c¸c nhμ kinh tÕ häc cæ

®iÓn coi lμ cã mèi quan hÖ t−¬ng ph¶n víi l·i suÊt. BiÓu ®å 1.3 m« t¶ ®−êng cÇu ®Çu

t− cña doanh nghiÖp ®−îc rót ra tõ lý thuyÕt cæ ®iÓn. §−êng cÇu nμy nghiªng xuèng

vμ h−íng vÒ bªn ph¶i. ë chç l·i suÊt thÊp, nhiÒu dù ¸n ®Çu t− trë nªn kh¶ thi vÒ mÆt

kinh tÕ vμ c¸c c«ng ty ®ßi hái nhiÒu vèn h¬n ®Ó tμi trî cho mét danh môc dù ¸n dμi

h¬n. Ng−îc l¹i, nÕu l·i suÊt t¨ng lªn ®Õn c¸c møc l·i suÊt cao h¬n, Ýt dù ¸n ®Çu t−

®−îc ®−a vμo vμ yªu cÇu vèn trªn thÞ tr−êng tμi chÝnh Ýt ®−îc ®ßi hái h¬n. Ch¼ng h¹n

ë møc l·i suÊt 12%, chØ cã 150 tû USD tiÒn vèn chi ®Çu t− cã thÓ ®−îc c¸c c«ng ty

kinh doanh trong nÒn kinh tÕ yªu cÇu. Tuy nhiªn, nÕu l·i suÊt gi¶m xuèng cßn 10%,

khèi l−îng ®Çu t− ®−îc c¸c c«ng ty yªu cÇu cã thÓ t¨ng lªn ®Õn 200 tû USD.

BiÓu ®å 1.3: §−êng cÇu ®Çu t− trong thuyÕt cæ ®iÓn vÒ l·i suÊt

L·i suÊt (%/n¨m)

0 150 200

Khèi l−îng chi cho ®Çu t− (tû USD)

1.4.1.5- L·i suÊt c©n b»ng theo lý thuyÕt cæ ®iÓn vÒ l·i suÊt

C¸c nhμ kinh tÕ häc cæ ®iÓn tin r»ng l·i suÊt trong thÞ tr−êng tμi chÝnh ®−îc

quyÕt ®Þnh bëi sù t¸c ®éng lÉn nhau gi÷a cung tiÕt kiÖm vμ cÇu vÒ ®Çu t−. §Æc biÖt,

l·i suÊt c©n b»ng ®−îc x¸c ®Þnh t¹i ®iÓm mμ l−îng tiÒn tiÕt kiÖm cung øng cho thÞ

tr−êng chÝnh x¸c b»ng víi l−îng vèn ®−îc yªu cÇu cho ®Çu t−. Nh− ®−îc thÓ hiÖn ë

BiÓu ®å 1.4, l·i suÊt c©n b»ng x¶y ra ë ®iÓm E, t¹i ®ã l·i suÊt c©n b»ng lμ iE vμ l−îng

tiÒn vèn c©n b»ng giao dÞch trªn thÞ tr−êng tμi chÝnh lμ QE.

§Ó minh ho¹, gi¶ sö tæng l−îng tiÒn tiÕt kiÖm ®−îc cung øng bëi c¸c doanh

nghiÖp, c¸c gia ®×nh, vμ chÝnh phñ trong nÒn kinh tÕ t¹i møc l·i suÊt 10% lμ 200 tû

USD. §ång thêi t¹i cïng møc l·i suÊt 10%, c¸c doanh nghiÖp còng cÇn 200 tû USD

tiÒn vèn cho môc ®Ých ®Çu t−. Nh− vËy 10% lμ l·i suÊt c©n b»ng, vμ 200 tû USD lμ

l−îng vèn c©n b»ng ®−îc giao dÞch trªn thÞ tr−êng tiÒn tÖ vμ thÞ tr−êng vèn.

BiÓu ®å1.4: L·i suÊt c©n b»ng theo lý thuyÕt cæ ®iÓn

CÇu ®Çu t− L·i suÊt (%/n¨m)

E Cung tiÕt kiÖm iE

QE L−îng tiÕt kiÖm vμ ®Çu t− (tû USD)

L·i suÊt thÞ tr−êng lu«n dÞch chuyÓn vÒ møc c©n b»ng. Tuy nhiªn, c¸c yÕu

tè cung vμ cÇu thay ®æi kh¸ nhanh lμm cho l·i suÊt Ýt khi cã c¬ héi æn ®Þnh ë mét

møc c©n b»ng riªng biÖt. ë bÊt cø thêi ®iÓm nμo ®· cho, l·i suÊt cã thÓ ë trªn hoÆc

d−íi møc c©n b»ng ®óng chç cña nã nh−ng vÉn dÞch chuyÓn vÒ møc c©n b»ng ®ã.

NÕu l·i suÊt thÞ tr−êng t¹m thêi ë trªn møc l·i suÊt c©n b»ng, th× l−îng tiÒn tiÕt kiÖm

v−ît qu¸ nhu cÇu vèn ®Çu t−, t¹o ra mét l−îng cung tiÕt kiÖm thõa. Ng−êi tiÕt kiÖm

sÏ ®−a tiÒn cña hä ra víi møc l·i suÊt ngμy cμng thÊp cho ®Õn khi l·i suÊt thÞ tr−êng

tiÕp cËn l·i suÊt c©n b»ng. T−¬ng tù, nÕu l·i suÊt thÞ tr−êng t¹m thêi n»m d−íi møc

c©n b»ng, th× nhu cÇu ®Çu t− v−ît qu¸ l−îng tiÒn tiÕt kiÖm hiÖn cã. C¸c c«ng ty kinh

doanh sÏ tr¶ gi¸ cao cho l·i suÊt cho ®Õn khi nã tiÕp cËn víi møc l·i suÊt mμ ë ®ã

l−îng tiÒn tiÕt kiÖm b»ng víi l−îng vèn ®−îc yªu cÇu cho môc ®Ých ®Çu t−.

1.4.1.6- ý nghÜa cña Lý thuyÕt cæ ®iÓn vÒ l·i suÊt

Lý thuyÕt cæ ®iÓn vÒ l·i suÊt gióp chóng ta hiÓu ®−îc mét sè nh©n tè trong

dμi h¹n (long-term forces) t¸c ®éng ®Õn l·i suÊt. Ch¼ng h¹n, nhiÒu nhμ kinh tÕ häc

cho r»ng, trong t−¬ng lai, l·i suÊt tÝnh trung b×nh thÊp h¬n l·i suÊt ngμy h«m nay.

§iÒu nμy cã thÓ ®óng bëi v× d©n sè n−íc Mü, NhËt b¶n, vμ phÇn lín c¸c quèc gia

kh¸c giμ ®i, dÞch chuyÓn nhiÒu vÒ c¸c nhãm tuæi nμy trong ®ã c¸c c¸ nh©n chi tiªu Ýt

h¬n thu nhËp hiÖn t¹i cña hä vμ tiÕt kiÖm nhiÒu h¬n (mét phÇn lμ ®Ó chuÈn bÞ cho

nghØ h−u). Quan ®iÓm nμy cho r»ng thãi quen tiªu dïng vμ tiÕt kiÖm cña con ng−êi

cã khuynh h−íng theo mét vßng ®êi cã thÓ biÕt tr−íc ®−îc, nh÷ng ng−êi c«ng nh©n

trÎ vay m−în nhiÒu h¬n tr−íc khi cã thu nhËp cao h¬n trong t−¬ng lai vμ nh÷ng

ng−êi c«ng nh©n giμ, ®· ®¹t ®−îc møc thu nhËp cao hμng n¨m, tiÕt kiÖm nhiÒu h¬n

tr−íc khi thu nhËp gi¶m trong t−¬ng lai vμ tr−íc khi nghØ h−u. ThÞ tr−êng tiÒn tÖ vμ

thÞ tr−êng vèn t¹o ra sù ph©n phèi cÇn thiÕt b»ng c¸ch trùc tiÕp ®−a tiÒn tiÕt kiÖm cña

ng−êi giμ vμo tay nh÷ng ng−êi trÎ h¬n, nh÷ng ng−êi mong muèn c¶i thiÖn møc sèng

hiÖn t¹i b»ng viÖc vay m−în.

1.4.1.7- Nh÷ng h¹n chÕ cña Lý thuyÕt cæ ®iÓn vÒ l·i suÊt

Lý thuyÕt cæ ®iÓn lμm s¸ng tá mét sè nh©n tè ¶nh h−ëng ®Õn l·i suÊt. Tuy

nhiªn, nã còng cã nh÷ng h¹n chÕ nghiªm träng. VÊn ®Ò chÝnh lμ lý thuyÕt nμy ®· bá

qua c¸c nh©n tè kh«ng ph¶i tiÕt kiÖm vμ ®Çu t− nh−ng cã ¶nh h−ëng ®Õn l·i suÊt.

Ch¼ng h¹n, nh− chóng ta ®· biÕt, ngμy nay, nhiÒu ®Þnh chÕ tμi chÝnh cã kh¶ n¨ng t¹o

ra tiÒn b»ng c¸ch cho c«ng chóng vay. Khi ng−êi vay tr¶ nî, tiÒn mÊt hiÖu lùc. Khèi

l−îng tiÒn ®−îc t¹o ra hoÆc mÊt hiÖu lùc ¶nh h−ëng tíi tæng sè tÝn dông s½n cã trong

hÖ thèng tμi chÝnh vμ ®ßi hái ph¶i ®−îc xem xÐt b»ng sù gi¶i thÝch nμo ®ã vÒ c¸c

nh©n tè quyÕt ®Þnh l·i suÊt.

H¬n n÷a, lý thuyÕt cæ ®iÓn cßn cho r»ng l·i suÊt lμ nh©n tè quyÕt ®Þnh chñ

yÕu sè l−îng tiÒn tiÕt kiÖm s½n cã. Ngμy nay, c¸c nhμ kinh tÕ häc nhËn ra r»ng trªn

thùc tÕ thu nhËp quan träng h¬n trong viÖc quyÕt ®Þnh sè l−îng tiÕt kiÖm. Cuèi cïng,

lý thuyÕt cæ ®iÓn cho r»ng nhu cÇu vèn vay chñ yÕu xuÊt ph¸t tõ khu vùc doanh

nghiÖp. Tuy nhiªn, ngμy nay, c¶ ng−êi tiªu dïng vμ chÝnh phñ còng lμ nh÷ng ng−êi

®i vay quan träng, ¶nh h−ëng ®¸ng kÓ nguån tÝn dông s½n cã vμ chi phÝ. Nh− chóng

ta sÏ thÊy ë phÇn cßn l¹i, nhiÒu lý thuyÕt vÒ l·i suÊt gÇn ®©y còng chØ ra c¸c h¹n chÕ

nμy cña lý thuyÕt cæ ®iÓn.

1.4.2- Quan ®iÓm l·i suÊt cña Lý thuyÕt −a thÝch thanh kho¶n (The

liquidity preference or cash balances theory of interest rates)

Lý thuyÕt cæ ®iÓn vÒ l·i suÊt ®−îc xem lμ sù lý gi¶i trong dμi h¹n vÒ l·i suÊt

bëi v× nã quan t©m ®Õn thãi quen tiÕt kiÖm cña c«ng chóng vμ kh¶ n¨ng t¹o vèn –

lμ c¸c nh©n tè cã khuynh h−íng thay ®æi chËm ch¹p. Trong nh÷ng n¨m 1930, nhμ

kinh tÕ häc ng−êi Anh John Maynard Keynes (1936) ph¸t triÓn lý thuyÕt vÒ l·i suÊt

trong ng¾n h¹n, «ng ta cho r»ng nã thÝch hîp víi c¸c nhμ lËp chÝnh s¸ch h¬n vμ gi¶i

thÝch ®−îc nh÷ng thay ®æi l·i suÊt trong ng¾n h¹n .

1.4.2.1- CÇu thanh kho¶n

Keynes cho r»ng l·i suÊt thùc ra lμ kho¶n tiÒn thanh to¸n cho viÖc sö dông

nguån tμi nguyªn khan hiÕm – tiÒn. C¸c doanh nghiÖp vμ c¸ nh©n thÝch gi÷ tiÒn ®Ó

thùc hiÖn c¸c giao dÞch hμng ngμy vμ còng ®Ó dù phßng nhu cÇu tiÒn mÆt t−¬ng lai

mÆc dï lîi tøc cña nã thÊp hoÆc kh«ng cã. C¸c nhμ ®Çu t− chøng kho¸n cho thu

nhËp cè ®Þnh, nh− tr¸i phiÕu chÝnh phñ hoÆc c«ng ty, th−êng muèn gi÷ tiÒn ®Ó phßng

ngõa sù gi¶m gi¸ chøng kho¸n. V× vËy, l·i suÊt lμ c¸i gi¸ ph¶i tr¶ cho ng−êi gi÷ tiÒn

chÞu tõ bá mét tμi s¶n cã tÝnh thanh kho¶n hoμn h¶o (tiÒn) vμ gi÷ nh÷ng tμi s¶n

kh¸c chøa ®ùng nhiÒu rñi ro h¬n. Cã nh÷ng lóc sù −a thÝch thanh kho¶n t¨ng lªn rÊt

m¹nh. Khi Êy, l·i suÊt sÏ t¨ng, trõ phi chÝnh phñ më réng cung tiÒn tÖ.

Trong lý thuyÕt vÒ sù −a thÝch thanh kho¶n, chØ cã 2 n¬i tiªu thô vèn cho

nhμ ®Çu t− ®−îc xem xÐt lμ tr¸i phiÕu vμ tiÒn mÆt (bao gåm tiÒn göi ng©n hμng).

TiÒn mÆt cung cÊp kh¶ n¨ng thanh kho¶n hoμn h¶o (n¨ng lùc chi tiªu tøc thêi), tr¸i

phiÕu cho tiÒn l·i nh−ng kh«ng thÓ chi tiªu cho ®Õn khi chuyÓn ®æi ra tiÒn mÆt. NÕu

l·i suÊt t¨ng, gi¸ thÞ tr−êng cña tr¸i phiÕu l·i cè ®Þnh sÏ gi¶m; nhμ ®Çu t− sÏ bÞ mÊt

vèn nÕu nh÷ng tr¸i phiÕu ®ã ®−îc ®æi thμnh tiÒn. Ng−îc l¹i, sù sót gi¶m l·i suÊt sÏ

dÉn ®Õn gi¸ tr¸i phiÕu cao h¬n; ng−êi gi÷ tr¸i phiÕu sÏ ®−îc t¨ng thªm vèn nÕu b¸n

tr¸i phiÕu lÊy tiÒn. Theo c¸c nhμ lý thuyÕt cæ ®iÓn, viÖc gi÷ tiÒn lμ kh«ng hîp lý bëi

v× nã Ýt hoÆc kh«ng mang l¹i lîi nhuËn. Tuy nhiªn, theo Keynes, viÖc gi÷ tiÒn cã thÓ

lμ mét hμnh ®éng hoμn toμn hîp lý nÕu l·i suÊt ®−îc mong ®îi t¨ng lªn, bëi v× viÖc

t¨ng l·i suÊt cã thÓ dÉn ®Õn sù thua lç thùc sù ®èi víi c¸c nhμ ®Çu t− tr¸i phiÕu.

§éng c¬ gi÷ tiÒn. Keynes quan s¸t thÊy r»ng, c«ng chóng cã nhu cÇu gi÷

tiÒn v× 3 môc ®Ých (®éng c¬) kh¸c nhau. §éng c¬ giao dÞch tiªu biÓu cho nhu cÇu

tiÒn ®Ó mua hμng ho¸ vμ dÞch vô. Bëi v× luång tiÒn ra, vμo kh«ng x¶y ra ®ång thêi

hoÆc cïng sè l−îng vμ bëi v× ph¶i tèn kÐm ®Ó ®æi tiÒn qua l¹i víi c¸c tμi s¶n kh¸c,

c¸c doanh nghiÖp, gia ®×nh, vμ chÝnh phñ ph¶i gi÷ mét sè tiÒn nμo ®ã trong ng¨n kÐo

hoÆc trong tμi kho¶n thanh to¸n chØ ®Ó ®¸p øng nhu cÇu chi tiªu hμng ngμy. Mét sè

tiÒn nμo ®ã còng ph¶i ®−îc gi÷ nh− lμ kho¶n dù tr÷ cho c¸c tr−êng hîp khÈn cÊp

trong t−¬ng lai vμ ®Ó trang tr¶i cho c¸c chi phÝ ph¸t sinh thªm. §éng c¬ dù phßng

nμy gia t¨ng bëi v× chóng ta sèng trong mét thÕ giíi kh«ng ch¾c ch¾n vμ kh«ng thÓ

dù ®o¸n chÝnh x¸c nh÷ng chi phÝ vμ c¬ héi ®Çu t− nμo sÏ t¨ng lªn trong t−¬ng lai.

Keynes cho r»ng tiÒn cÇn cho c¸c môc ®Ých giao dÞch vμ dù phßng phô

thuéc vμo møc thu nhËp quèc d©n, l−îng hμng ho¸ b¸n ra, vμ gi¸ c¶. Chóng ph¶n

¸nh vai trß cña tiÒn víi t− c¸ch lμ vËt trung gian trao ®æi, møc thu nhËp, sè l−îng

hμng ho¸ b¸n ra, hoÆc gi¸ c¶ cao h¬n lμm gia t¨ng nhu cÇu tiÒn ®Ó thùc hiÖn c¸c giao

dÞch vμ ®Ó ®¸p øng c¸c c¬ héi trong t−¬ng lai. Tuy nhiªn, kh«ng ph¶i nhu cÇu tiÒn

cho c¸c giao dÞch còng kh«ng ph¶i nhu cÇu tiÒn cho dù phßng ph¶n ¸nh ®−îc sù

thay ®æi cña l·i suÊt. Keynes cho r»ng, trong thùc tÕ, nhu cÇu tiÒn cho môc ®Ých giao

dÞch vμ dù phßng ®−îc cè ®Þnh trong ng¾n h¹n. Tuy nhiªn, trong dμi h¹n, c¸c nhu

cÇu giao dÞch vμ dù phßng thay ®æi khi thu nhËp thay ®æi.

Nh÷ng thay ®æi l·i suÊt trong ng¾n h¹n ®−îc Keynes cho lμ ®éng c¬ thø ba

®Ó gi÷ tiÒn – ®éng c¬ ®Çu c¬ – b¾t nguån tõ sù kh«ng ch¾c ch¾n vÒ gi¸ c¶ t−¬ng

lai cña tr¸i phiÕu. §Ó minh ho¹, h·y gi¶ sö r»ng mét nhμ ®Çu t− gÇn ®©y mua mét

tr¸i phiÕu c«ng ty trÞ gi¸ 1.000 USD. C«ng ty ph¸t hμnh tr¸i phiÕu cam kÕt tr¶ 100

USD tiÒn l·i mçi n¨m. §Ó ®¬n gi¶n ho¸ vÊn ®Ò, h·y cho r»ng tr¸i phiÕu nμy lμ chøng

kho¸n vÜnh viÔn (perpetual security). §iÒu nμy cã nghÜa lμ nhμ ®Çu t− sÏ nhËn ®−îc

100 USD mçi n¨m chõng nμo cßn gi÷ chøng kho¸n. VËy th×, suÊt doanh lîi (lîi tøc)

trªn tr¸i phiÕu lμ 10% (100/1.000). Gi¶ sö b©y giê l·i suÊt cña tr¸i phiÕu t−¬ng tù

t¨ng lªn 12%. §iÒu g× sÏ x¶y ra víi tr¸i phiÕu cã lîi tøc 10%? Gi¸ c¶ cña nã trªn thÞ

tr−êng sÏ gi¶m bëi v× lîi tøc ®· cam kÕt tr¶ hμng n¨m ë møc gi¸ tr¸i phiÕu 1.000

USD Ýt h¬n 12%. Gi¸ tr¸i phiÕu cã lîi tøc 10% sÏ tiÕn tíi 833 USD bëi v× ë møc gi¸

nμy tr¸i phiÕu thanh to¸n l·i hμng n¨m 100 USD cho nhμ ®Çu t− mét lîi tøc s¾p xØ

12% (100/833). ë t×nh tr¹ng ng−îc l¹i, nÕu l·i suÊt gi¶m xuèng 9% th× tr¸i phiÕu cã

lîi tøc 10% sÏ t¨ng gi¸ trªn thÞ tr−êng.1

NÕu c¸c nhμ ®Çu t− mong ®îi viÖc t¨ng l·i suÊt, hä sÏ cÇn tiÒn hoÆc nh÷ng

tμi s¶n gÇn nh− tiÒn thay v× tr¸i phiÕu bëi v× hä tin gi¸ tr¸i phiÕu sÏ gi¶m. Khi dù tÝnh

l·i suÊt sÏ t¨ng m¹nh trªn thÞ tr−êng tμi chÝnh, nhu cÇu tiÒn víi vai trß cÊt tr÷ gi¸ trÞ

ch¾c ch¾n còng t¨ng lªn. Chóng ta cã thÓ biÓu diÔn nhu cÇu tiÒn cho ®Çu c¬ b»ng

®−êng th¼ng hoÆc ®−êng cong cã h−íng ®i xuèng vÒ phÝa ph¶i, nh− tr×nh bμy ë BiÓu

®å 1.5, ph¶n ¸nh quan hÖ t−¬ng ph¶n gi÷a nhu cÇu tiÒn cho ®Çu c¬ vμ møc l·i suÊt.

ë c¸c møc l·i suÊt thÊp, nhiÒu nhμ ®Çu t− tin r»ng l·i suÊt ch¼ng mÊy chèc sÏ t¨ng

lªn (nghÜa lμ gi¸ tr¸i phiÕu sÏ gi¶m xuèng), vμ nh− thÕ nhu cÇu tiÒn nhiÒu h¬n. MÆt

kh¸c, ë c¸c møc l·i suÊt cao, nhiÒu nhμ ®Çu t− sÏ kÕt luËn r»ng l·i suÊt ch¼ng mÊy

chèc sÏ gi¶m xuèng vμ gi¸ tr¸i phiÕu t¨ng lªn, nh− vËy nhu cÇu tiÒn gi¶m xuèng khi

nhu cÇu ®èi víi tr¸i phiÕu t¨ng lªn.

BiÓu ®å1.5: Nhu cÇu tiÒn ®Ó ®Çu c¬

L·i suÊt (%/n¨m) Ds

L−îng tiÒn cÇn thiÕt cho môc ®Ých ®Çu c¬ (tû USD)

1 Gi¸ cña tr¸i phiÕu vÜnh viÔn (P) cã quan hÖ víi l·i suÊt thÞ tr−êng (r) qua c«ng thøc P = R/r, trong ®ã R lμ thu nhËp hμng n¨m tÝnh b»ng dollars ®−îc thanh to¸n cho chøng kho¸n. Râ rμng, khi l·i suÊt r t¨ng, gi¸ thÞ tr−êng P gi¶m.

Mét ®iÒu n÷a lμ, khi l·i suÊt ®ang cao, phÝ c¬ héi (sù thiÖt h¹i) ®èi víi viÖc

gi÷ tiÒn nhμn rçi gia t¨ng. Do ®ã, l·i suÊt cao khuyÕn khÝch c¸c nhμ ®Çu t− gi¶m sè

d− tiÒn vμ t¨ng mua tr¸i phiÕu. Ng−îc l¹i, khi l·i suÊt ®ang thÊp, phÝ c¬ héi ®èi víi

viÖc gi÷ tiÒn nhμn rçi còng thÊp, nh−ng sù thiÖt h¹i dù tÝnh tõ viÖc gi÷ tr¸i phiÕu cao

cho nªn l·i suÊt sÏ gia t¨ng. Do ®ã, cã nhiÒu ®éng c¬ ®Ó gi÷ tiÒn h¬n gi÷ tr¸i phiÕu

khi l·i suÊt thÊp.

Tæng cÇu tiÒn mÆt (sè d− tiÒn). Tæng cÇu tiÒn trong nÒn kinh tÕ hiÓu ®¬n

gi¶n lμ tæng c¸c nhu cÇu cho giao dÞch, dù phßng, vμ ®Çu c¬. Bëi v× yÕu tè c¬ b¶n

x¸c ®Þnh c¸c nhu cÇu giao dÞch vμ dù phßng lμ thu nhËp, kh«ng ph¶i lμ l·i suÊt, c¸c

nhu cÇu tiÒn nμy ®−îc cè ®Þnh t¹i mét møc thu nhËp quèc d©n nμo ®ã. Nhu cÇu nμy

®−îc biÓu diÔn b»ng ®o¹n OK trªn trôc hoμnh ë BiÓu ®å 1.6. L−îng tiÒn cÇn thiÕt

v−ît qu¸ OK biÓu diÔn cho nhu cÇu ®Çu c¬. Tæng cÇu tiÒn ®−îc biÓu diÔn theo

®−êng DT. V× thÕ, nÕu l·i suÊt n»m trªn ®iÓm i, BiÓu ®å 1.6 cho thÊy nhu cÇu tiÒn

cho ®Çu c¬ sÏ lμ KJ vμ tæng cÇu tiÒn sÏ lμ OJ.

BiÓu ®å1.6: Tæng cÇu tiÒn trong nÒn kinh tÕ

DT L·i suÊt (%/n¨m)

CÇu tiÒn cho giao dÞch vμ dù phßng CÇu tiÒn cho ®Çu c¬

Tæng cÇu tiÒn

0 K J

L−îng tiÒn cÇn thiÕt (tû USD)

1.4.2.2- Cung tiÒn

Theo Lý thuyÕt −a thÝch thanh kho¶n, mét yÕu tè quan träng kh¸c cÇn cho

viÖc x¸c ®Þnh l·i suÊt lμ viÖc cung tiÒn. Trong c¸c nÒn kinh tÕ hiÖn ®¹i, viÖc cung

tiÒn ®−îc kiÓm so¸t, hoÆc Ýt ra còng cã quy ®Þnh chÆt chÏ. Bëi v× nh÷ng quyÕt ®Þnh

cña chÝnh phñ liªn quan ®Õn møc cung tiÒn hîp lý ®−îc dùa vμo lîi Ých c«ng céng,

chø kh«ng ph¶i do møc l·i suÊt, chóng ta gi¶ sö r»ng viÖc cung tiÒn lμ kh«ng co d·n

®èi víi l·i suÊt. §−êng cung tiÒn nh− thÕ ®−îc tr×nh bμy ë BiÓu ®å 1.7 b»ng ®−êng

th¼ng ®øng Ms.

BiÓu ®å1.7: L·i suÊt c©n b»ng theo Lý thuyÕt −a thÝch thanh kho¶n

Ms DT L·i suÊt (%/n¨m) Cung tiÒn

Tæng cÇu tiÒn

0 L−îng tiÒn yªu cÇu vμ cung øng (tû USD)

1.4.2.3- L·i suÊt c©n b»ng theo Lý thuyÕt −a thÝch thanh kho¶n

Sù t¸c ®éng lÉn nhau gi÷a tæng cÇu vμ cung tiÒn x¸c ®Þnh l·i suÊt c©n b»ng

trong ng¾n h¹n. Nh− ®−îc tr×nh bμy ë BiÓu ®å 1.7, l·i suÊt c©n b»ng ®−îc x¸c ®Þnh ë

®iÓm iE, t¹i ®ã l−îng tiÒn yªu cÇu cña c«ng chóng b»ng víi l−îng tiÒn cung øng. ë

bªn trªn møc l·i suÊt c©n b»ng nμy, sè cung tiÒn v−ît qu¸ sè l−îng yªu cÇu, vμ cã

kh¸ nhiÒu doanh nghiÖp, gia ®×nh, vμ c¬ quan chÝnh phñ sÏ cè g¾ng dïng sè tiÒn d−

thõa cña hä ®Ó mua tr¸i phiÕu. Gi¸ tr¸i phiÕu sÏ t¨ng, dÉn ®Õn l·i suÊt gi¶m xuèng

®Õn møc c©n b»ng iE. Ng−îc l¹i, ë c¸c møc l·i suÊt d−íi møc c©n b»ng, l−îng tiÒn

®−îc yªu cÇu v−ît qu¸ sè cung. Kh¸ nhiÒu ng−êi lμm ¨n kinh tÕ sÏ b¸n tr¸i phiÕu

cña hä ®Ó t¨ng thªm tiÒn, dÉn ®Õn gi¸ tr¸i phiÕu gi¶m vμ l·i suÊt t¨ng lªn trë l¹i ®Õn

møc c©n b»ng.

1.4.2.4- ý nghÜa cña Lý thuyÕt −a thÝch thanh kho¶n

Lý thuyÕt −a thÝch thanh kho¶n cung cÊp mét sè kiÕn thøc h÷u Ých vÒ hμnh

vi øng xö cña c¸c nhμ ®Çu t− vμ sù t¸c ®éng cña chÝnh s¸ch cña chÝnh phñ ®èi víi

nÒn kinh tÕ vμ hÖ thèng tμi chÝnh. Ch¼ng h¹n, Lý thuyÕt nμy cho r»ng t¹i nh÷ng thêi

®iÓm nμo ®ã viÖc c«ng chóng ®Ó dμnh tiÒn lμ hîp lý vμ ë nh÷ng thêi ®iÓm kh¸c th×

nªn tiªu (th¸o kho¸n) sè tiÒn thõa ®i. NÕu c«ng chóng quyÕt ®Þnh dïng tiÒn mua

chøng kho¸n, hμnh ®éng nμy lμm t¨ng quü cho vay trªn thÞ tr−êng tiÒn tÖ vμ thÞ

tr−êng vèn. NÕu nh÷ng yÕu tè kh¸c kh«ng thay ®æi th× l·i suÊt sÏ gi¶m. Ng−îc l¹i,

nÕu c«ng chóng cè ®Ó dμnh tiÒn nhiÒu h¬n (t¨ng sè d− tiÒn b»ng c¸ch b¸n chøng

kho¸n), th× tiÒn s½n sμng cho vay sÏ Ýt h¬n. L·i suÊt sÏ t¨ng, víi gi¶ ®Þnh mäi yÕu tè

kh¸c kh«ng thay ®æi.

Lý thuyÕt −a thÝch thanh kho¶n minh ho¹ c¸ch c¸c ng©n hμng trung −¬ng

ch¼ng h¹n nh− HÖ thèng dù tr÷ liªn bang cã thÓ t¸c ®éng ®Õn l·i suÊt trªn thÞ tr−êng

tμi chÝnh nh− thÕ nμo, Ýt nhÊt lμ trong ng¾n h¹n. Ch¼ng h¹n, nÕu muèn l·i suÊt cao

h¬n, th× ng©n hμng trung −¬ng cã thÓ thu hÑp l¹i l−îng cung tiÒn vμ thÕ lμ l·i suÊt sÏ

cã xu th−íng gia t¨ng trë l¹i (víi gi¶ thiÕt r»ng cÇu tiÒn kh«ng ®æi). NÕu cÇu tiÒn

®ang t¨ng lªn, ng©n hμng trung −¬ng cã thÓ lμm cho l·i suÊt cao h¬n b»ng c¸ch b¶o

®¶m r»ng viÖc cung tiÒn sÏ t¨ng chËm h¬n cÇu tiÒn. Ng−îc l¹i, nÕu ng©n hμng trung

−¬ng më réng viÖc cung tiÒn, l·i suÊt sÏ gi¶m trong ng¾n h¹n (víi ®iÒu liÖn lμ cÇu

tiÒn kh«ng t¨ng lªn).

1.4.2.5- Nh÷ng h¹n chÕ cña Lý thuyÕt −a thÝch thanh kho¶n

Gièng nh− Lý thuyÕt cæ ®iÓn vÒ l·i suÊt, lý thuyÕt −a thÝch thanh kho¶n

còng cã nh÷ng h¹n chÕ. Nã lμ sù tiÕp cËn c¸c yÕu tè ng¾n h¹n quyÕt ®Þnh l·i suÊt bëi

v× nã cho r»ng thu nhËp vÉn æn ®Þnh. Trong dμi h¹n, l·i suÊt chÞu ¶nh h−ëng cña

nh÷ng thay ®æi trong møc thu nhËp vμ nh÷ng dù ®o¸n l¹m ph¸t. ThËt vËy, kh«ng thÓ

cã møc l·i suÊt c©n b»ng æn ®Þnh nÕu kh«ng ®¹t ®−îc møc c©n b»ng vÒ thu nhËp, tiÕt

kiÖm, vμ ®Çu t− trong nÒn kinh tÕ. Lý thuyÕt −a thÝch thanh kho¶n còng chØ xem xÐt

®Õn cung vμ cÇu quü tiÒn tÖ, trong khi nhu cÇu cña doanh nghiÖp, ng−êi tiªu dïng vμ

chÝnh phñ ®èi víi tÝn dông râ rμng cã t¸c ®éng ®Õn chi phÝ vay tiÒn. Mét quan ®iÓm

toμn diÖn h¬n vÒ l·i suÊt lμ cÇn ph¶i xem xÐt vai trß quan träng cña tÊt c¶ c¸c t¸c

nh©n trong hÖ thèng tμi chÝnh: doanh nghiÖp, gia ®×nh, vμ chÝnh phñ.

1.4.3- Quan ®iÓm vÒ l·i suÊt cña Lý thuyÕt quü cho vay (The loanable

funds theory of interest)

Mét lý thuyÕt kh¾c phôc ®−îc nh÷ng h¹n chÕ cña c¸c lý thuyÕt tr−íc ®ã lμ

Lý thuyÕt quü cho vay quyÕt ®Þnh l·i suÊt. Quan ®iÓm nμy cho r»ng l·i suÊt phi rñi

ro ®−îc quyÕt ®Þnh bëi sù t¸c ®éng lÉn nhau cña 2 nh©n tè: cÇu vμ cung tÝn dông

(quü cho vay). CÇu vÒ quü cho vay bao gåm cÇu tÝn dông cña c¸c doanh nghiÖp

trong n−íc, ng−êi tiªu dïng, cña chÝnh phñ, vμ còng nh− cña ng−êi n−íc ngoμi vay

tiÒn trªn thÞ tr−êng néi ®Þa. Cung quü cho vay ph¸t sinh tõ 4 nguån: tiÕt kiÖm trong

n−íc, viÖc th¸o kho¸n sè d− tiÒn, sù t¹o tiÒn cña hÖ thèng ng©n hμng, vμ viÖc cho

vay trªn thÞ tr−êng néi ®Þa cña c¸c c¸ nh©n vμ tæ chøc n−íc ngoμi. Chóng ta h·y lÇn

l−ît xem xÐt tõng nh©n tè cung vμ cÇu nμy.

1.4.3.1- CÇu quü cho vay

1.4.3.1.1- CÇu quü cho vay cña ng−êi tiªu dïng (gia ®×nh).

Ng−êi tiªu dïng trong n−íc yªu cÇu quü cho vay cña ®Ó mua chÞu c¸c lo¹i

hμng ho¸ vμ dÞch vô kh¸c nhau. Nh÷ng nghiªn cøu gÇn ®©y cho thÊy ng−êi tiªu dïng

(c¸c gia ®×nh) kh«ng cã ph¶n øng ®Æc biÖt nμo ®èi víi l·i suÊt khi ®i vay nî mμ chØ

tËp trung chñ yÕu vμo c¸c ®iÒu kho¶n kh«ng cã liªn quan ®Õn chi phÝ cña kho¶n vay,

nh− lμ sè tiÒn hoμn tr¶, kú h¹n ph¶i thanh to¸n, sè tiÒn tr¶ nî ®Þnh kú. §iÒu nμy ngô

ý r»ng, nhu cÇu tÝn dông cña ng−êi tiªu dïng t−¬ng ®èi kh«ng co d·n (inelastic) ®èi

víi l·i suÊt. Ch¾c ch¾n mét sù gia t¨ng trong l·i suÊt ®−a ®Õn sù sôt gi¶m nμo ®ã

trong sè cÇu cña ng−êi tiªu dïng ®èi víi quü cho vay (®Æc biÖt khi cã liªn quan ®Õn

vay thÕ chÊp mua nhμ), do bëi sù sôt gi¶m l·i suÊt khuyÕn khÝch vay tiªu dïng thªm

n÷a. Tuy nhiªn, däc theo ®−êng cÇu t−¬ng ®èi kh«ng co d·n cña ng−êi tiªu dïng,

mét sù thay ®æi lín trong l·i suÊt ¾t ph¶i x¶y ra tr−íc khi l−îng cÇu tiÒn vay cña

ng−êi tiªu dïng cã sù thay ®æi ®¸ng kÓ.

1.4.3.1.2- CÇu quü cho vay cña c¸c doanh nghiÖp trong n−íc.

CÇu quü cho vay cña c¸c doanh nghiÖp trong n−íc nãi chung kh¸ nh¹y c¶m

víi nh÷ng thay ®æi trong l·i suÊt h¬n lμ viÖc vay tiÒn cña ng−êi tiªu dïng. PhÇn lín

tÝn dông doanh nghiÖp ®−îc dïng vμo môc ®Ých ®Çu t− nh− lμ mua s¾m hμng ho¸, vμ

m¸y mãc thiÕt bÞ míi. Nh− ®· ®−îc ®Ò cËp tr−íc ®©y trong phÇn lý thuyÕt cæ ®iÓn vÒ

l·i suÊt, mét møc l·i suÊt cao sÏ lo¹i bít mét sè dù ¸n ®Çu t− cña doanh nghiÖp ra

khái viÖc xem xÐt. Ng−îc l¹i, ë møc l·i suÊt thÊp, nhiÒu dù ¸n ®Çu t− cã thÓ sinh lêi,

víi doanh lîi mong ®îi cña chóng cao h¬n chi phÝ. Do ®ã, sè l−îng quü cho vay

®−îc yªu cÇu cho lÜnh vùc kinh doanh t¨ng lªn khi l·i suÊt gi¶m xuèng.

1.4.3.1.3- CÇu quü cho vay cña chÝnh phñ.

CÇu quü cho vay cña chÝnh phñ lμ mét nh©n tè lμm ph¸t triÓn thÞ tr−êng tμi

chÝnh nh−ng kh«ng phô thuéc vμo møc l·i suÊt. §iÒu nμy ®Æc biÖt ®óng trong tr−êng

hîp vay m−în cña chÝnh phñ. ViÖc chi tiªu vμ vay m−în cña chÝnh phñ do quèc héi

quyÕt ®Þnh ®Ó ®¸p øng c¸c nhu cÇu x· héi vμ phóc lîi céng ®ång, chø kh«ng ph¶i do

l·i suÊt quyÕt ®Þnh. H¬n n÷a, chÝnh phñ cã quyÒn ®¸nh thuÕ vμ t¹o tiÒn ®Ó thanh

to¸n c¸c kho¶n nî. MÆt kh¸c, cÇu cña chÝnh quyÒn ®Þa ph−¬ng còng Ýt co d·n víi l·i

suÊt, do bÞ h¹n chÕ trong ho¹t ®éng vay m−în bëi trÇn l·i suÊt luËt ®Þnh.

1.4.3.1.4- CÇu quü cho vay cña n−íc ngoμi.

Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, nhiÒu ng©n hμng vμ c«ng ty n−íc ngoμi, còng

nh− chÝnh phñ n−íc ngoμi, tham gia vμo thÞ tr−êng tμi chÝnh khæng lå cña Hoa Kú

ngμy cμng t¨ng ®Ó vay hμng tû ®« la. Nhu cÇu tÝn dông khæng lå nμy kh¸ nh¹y c¶m

víi møc chªnh lÖch gi÷a l·i suÊt cho vay trong n−íc vμ l·i suÊt thÞ tr−êng n−íc

ng−êi vay. NÕu l·i suÊt cña Hoa Kú gi¶m so víi l·i suÊt n−íc ng−êi vay, nh÷ng

ng−êi vay n−íc ngoμi sÏ cã khuynh h−íng vay nhiÒu h¬n ë Hoa Kú vμ Ýt vay ë n−íc

hä h¬n. §ång thêi, víi viÖc l·i suÊt n−íc ngoμi cao h¬n, c¸c tæ chøc cho vay Hoa Kú

sÏ gia t¨ng viÖc cho vay n−íc ngoμi vμ gi¶m quü cho vay dμnh cho ng−êi vay néi

®Þa. Nh− vËy, kÕt qu¶ lμ cã mét mèi quan hÖ t−¬ng ph¶n, hay nghÞch ®¶o gi÷a viÖc

vay n−íc ngoμi vμ t−¬ng quan l·i suÊt trong n−íc so víi l·i suÊt n−íc ngoμi.

1.4.3.1.5- Tæng cÇu quü cho vay.

Tæng cÇu quü cho vay lμ tæng cÇu quü cho vay cña ng−êi tiªu dïng, doanh

nghiÖp trong n−íc vμ chÝnh phñ céng víi cÇu quü cho vay cña n−íc ngoμi. §−êng

cÇu nμy cã xu h−íng ®i xuèng vÒ phÝa ph¶i ng−îc l¹i víi l·i suÊt, nh− ®−îc tr×nh bμy

ë BiÓu ®å 1.8. L·i suÊt cao h¬n sÏ dÉn ®Õn nhiÒu doanh nghiÖp, ng−êi tiªu dïng, vμ

chÝnh phñ c¾t bít kÕ ho¹ch vay m−în cña hä; l·i suÊt thÊp lμm n¶y sinh nhu cÇu tÝn

dông nhiÒu h¬n. Tuy nhiªn, b¶n th©n cÇu quü cho vay kh«ng quyÕt ®Þnh l·i suÊt nÕu

nh− kh«ng cã sù tham gia cña cung quü cho vay.

BiÓu ®å 1.8: Tæng cÇu quü cho vay (tÝn dông)

L·i suÊt (%/n¨m) DLF ( = Dconsumer + Dbusiness + Dgovernment + Dforeign)

DLF

0 Tæng cÇu quü cho vay (tû USD)

1.4.3.2- Cung quü cho vay

Quü cho vay ®−îc ®−a vμo thÞ tr−êng tiÒn tÖ vμ thÞ tr−êng vèn Ýt nhÊt tõ 4

nguån kh¸c nhau: (1) tõ nguån tiÕt kiÖm cña c¸c doanh nghiÖp, ng−êi tiªu dïng vμ

chÝnh phñ trong n−íc; (2) tõ viÖc c«ng chóng th¸o kho¸n sè tiÒn n¾m gi÷ qu¸ møc

cÇn thiÕt; (3) tõ viÖc t¹o tiÒn cña hÖ thèng ng©n hμng trong n−íc; (4) tõ ng−êi n−íc

ngoμi cho vay ng−êi trong n−íc. Chóng ta sÏ xem xÐt lÇn l−ît tõng nguån nμy.

1.4.3.2.1- TiÕt kiÖm trong n−íc.

Cung tiÕt kiÖm trong n−íc lμ nguån c¬ b¶n cña quü cho vay. PhÇn lín tiÒn

tiÕt kiÖm ®−îc ®Ó dμnh bëi c¸c gia ®×nh vμ ®¬n gi¶n lμ sè chªnh lÖch gi÷a thu nhËp

hiÖn t¹i vμ tiªu dïng hiÖn t¹i. Tuy nhiªn, c¸c doanh nghiÖp còng tiÕt kiÖm b»ng viÖc

gi÷ l¹i mét phÇn lîi nhuËn hiÖn t¹i vμ gia t¨ng quü khÊu hao. TiÕt kiÖm cña chÝnh

phñ, t−¬ng ®èi hiÕm, x¶y ra khi thu hiÖn t¹i v−ît qu¸ chi hiÖn t¹i.

Ngμy nay, phÇn lín c¸c nhμ kinh tÕ häc cho r»ng møc thu nhËp lμ nh©n tè

cã ¶nh h−ëng lín h¬n l·i suÊt trong viÖc quyÕt ®Þnh khèi l−îng vμ thêi gian tiÕt

kiÖm.2 Ngoμi ra cã b»ng chøng chøng tá tiÕt kiÖm cña c¸c doanh nghiÖp vμ gia ®×nh

lμ môc tiªu ®−îc ®Þnh h−íng: gäi lμ hiÖu øng thu nhËp (income effect). Ch¼ng

h¹n, mét ng−êi muèn tÝch luü 100.000 USD cho nghØ h−u. Sau ®ã l·i suÊt t¨ng tõ 5

lªn 10%. Mçi kú thu nhËp «ng ta sÏ ph¶i tiÕt kiÖm nhiÒu h¬n hay Ýt h¬n? Cã lÏ lμ Ýt

h¬n, bëi v× møc l·i suÊt cao h¬n sÏ gióp cho ng−êi tiÕt kiÖm ®¹t ®−îc môc tiªu

100,000 USD víi sù trÝch ra tõ thu nhËp hiÖn t¹i Ýt h¬n. ë møc l·i suÊt cao, tiÒn tiÕt

kiÖm tÝch luü nhanh h¬n. Ng−îc l¹i, mét møc l·i suÊt thÊp h¬n sÏ khiÕn cho khèi

l−îng tiÕt kiÖm ph¶i lín h¬n bëi v× mét c«ng ty kinh doanh hay gia ®×nh ph¶i tÝch

luü tiÕt kiÖm víi mét tèc ®é nhanh h¬n ®Ó ®¹t ®−îc môc tiªu tiÕt kiÖm cña nã.

Râ rμng, hiÖu øng thu nhËp cho kÕt qu¶ khèi l−îng tiÕt kiÖm ng−îc l¹i so

víi hiÖu øng thay thÕ ®· ®−îc m« t¶ tr−íc ®©y trong phÇn th¶o luËn lý thuyÕt cæ ®iÓn

vÒ l·i suÊt. HiÖu øng thay thÕ cho thÊy cã mèi quan hÖ t−¬ng thÝch gi÷a l·i suÊt vμ

khèi l−îng tiÒn tiÕt kiÖm, trong khi hiÖu øng thay thÕ cho thÊy cã mèi quan hÖ t−¬ng

ph¶n gi÷a l·i suÊt vμ tiÕt kiÖm. Do ®ã, hai hiÖu øng nμy co kÐo tæng tiÕt kiÖm theo

h−íng ng−îc nhau khi l·i suÊt thay ®æi. V× vËy, kh«ng cã g× ng¹c nhiªn khi khã thÓ

dù b¸o khèi l−îng tiÕt kiÖm hμng n¨m trong nÒn kinh tÕ .

Nghiªn cøu tõ c¸c m« h×nh kinh tÕ gÇn ®©y gîi lªn tÇm quan träng cña mét

nh©n tè kh¸c n÷a − hiÖu øng cña c¶i (wealth effect) – còng ¶nh h−ëng ®Õn quyÕt

®Þnh tiÕt kiÖm. C¸c c¸ nh©n tÝch luü cña c¶i d−íi nhiÒu h×nh thøc kh¸c nhau: bÊt

®éng s¶n (nh− nhμ, ®Êt) vμ tμi s¶n tμi chÝnh (nh− lμ cæ phiÕu, tr¸i phiÕu). §iÒu g× sÏ

x¶y ra víi gi¸ trÞ tμi s¶n tμi chÝnh khi l·i suÊt thay ®æi? Ch¼ng h¹n, nÕu l·i suÊt gia

t¨ng, gi¸ thÞ tr−êng cña nhiÒu tμi s¶n tμi chÝnh sÏ gi¶m xuèng cho ®Õn khi doanh lîi

cña chóng tiÕp cËn møc thÞ tr−êng quyÕt ®Þnh. Do ®ã, mét sù gia t¨ng trong l·i suÊt

dÉn ®Õn mét sù sôt gi¶m trong gi¸ trÞ tμi s¶n ®−îc gi÷ d−íi h×nh thøc tμi s¶n tμi

chÝnh, khiÕn cho c¸c c¸ nh©n tiÕt kiÖm nhiÒu h¬n ®Ó b¶o vÖ vÞ thÕ tμi s¶n cña m×nh.

Ng−îc l¹i, mét sù sôt gi¶m l·i suÊt sÏ lμm t¨ng gi¸ trÞ nhiÒu tμi s¶n tμi chÝnh, lμm gia

t¨ng tμi s¶n vμ lμm cho khèi l−îng tiÕt kiÖm hiÖn t¹i thÊp h¬n .

Tuy nhiªn, ®èi víi c¸c doanh nghiÖp vμ c¸ nh©n m¾c nî vay lín, c¸c hiÖu

øng ®èi ng−îc nhau cã thÓ x¶y ra. Ch¼ng h¹n, mét kho¶n vay thÕ chÊp mua nhμ cña

mét gia ®×nh khi l·i suÊt trªn thÞ tr−êng thÕ chÊp lμ 10% th× d−êng nh− nhÑ g¸nh h¬n

cho thu nhËp khi l·i suÊt cho c¸c kho¶n thÕ chÊp míi t¨ng lªn 15%. Do dã, mét sù

gia t¨ng l·i suÊt cã xu h−íng lμm cho c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ cã c¸n c©n nî so víi tμi s¶n

tμi chÝnh lín c¶m thÊy khÊm kh¸ h¬n. KÕt qu¶ lμ hä cã xu h−íng tiÕt kiÖm Ýt h¬n.

MÆt kh¸c, mét sù sôt gi¶m l·i suÊt, cã thÓ dÉn ®Õn tiÕt kiÖm nhiÒu h¬n do ¶nh h−ëng

cña hiÖu øng tμi s¶n.

T¸c ®éng thùc cña c¸c hiÖu øng thu nhËp, thay thÕ, vμ tμi s¶n khiÕn cho

®−êng cung tiÕt kiÖm kh«ng co d·n so víi l·i suÊt. Nh÷ng thay ®æi thùc chÊt trong

l·i suÊt th−êng ®−îc cÇn ®Õn ®Ó mang l¹i nh÷ng thay ®æi ®¸ng kÓ trong tæng khèi

l−îng tiÕt kiÖm trong nÒn kinh tÕ.

1.4.3.2.2- ViÖc th¸o kho¸n sè d− tiÒn.

Nh− ®· ®Ò cËp tr−íc ®©y, cÇu tiÒn cña c«ng chóng thay ®æi theo l·i suÊt vμ

møc thu nhËp. MÆt kh¸c, cung tiÒn ®−îc chÝnh phñ kiÓm so¸t chÆt chÏ. Râ rμng c¶

hai – cung tiÒn vμ cÇu tiÒn – kh«ng cÇn thiÕt ph¶i b»ng nhau. Chªnh lÖch gi÷a

tæng cÇu tiÒn cña c«ng chóng vμ tæng cung tiÒn chÝnh lμ kho¶n cÊt tr÷. Khi cÇu sè d−

tiÒn cña c«ng chóng v−ît qu¸ cung, viÖc tÝch tr÷ tiÒn thùc sù x¶y ra khi mét sè c¸

nh©n vμ doanh nghiÖp cè g¾ng gia t¨ng sè d− tiÒn kh«ng sinh cña hä. ViÖc tÝch tr÷

2 Tuy nhiªn, cã tranh luËn vÒ viÖc b»ng c¸ch nμo thu nhËp quyÕt ®Þnh khèi l−îng tiÕt kiÖm hμng n¨m. Mét sè nhμ kinh tÕ häc cho r»ng tiÕt kiÖm hiÖn t¹i kh«ng chØ ®−îc quyÕt ®Þnh bëi møc thu nhËp hiÖn t¹i mμ cßn bëi tÇm nh×n dμi h¹n vÒ thu nhËp, mμ cã thÓ ®−îc ®iÒu chØnh cho tõng chÆng ®êi cña tõng ng−êi nhËn thu nhËp.

lμm gi¶m khèi l−îng quü cho vay s½n cã trong thÞ tr−êng tμi chÝnh. MÆt kh¸c, khi

cÇu tiÒn cña c«ng chóng Ýt h¬n cung s½n cã, viÖc th¸o kho¸n (negative hoarding (cid:31)

dishoarding) x¶y ra. Mét sè c¸ nh©n vμ doanh nghiÖp sÏ xö lý sè tiÒn thõa cña hä,

lμm t¨ng cung quü s½n sμng cho vay cho nh÷ng c¸ nh©n vμ doanh nghiÖp kh¸c trong

hÖ thèng tμi chÝnh.

1.4.3.2.3- Sù s¸ng t¹o tiÒn göi cña hÖ thèng ng©n hμng néi ®Þa

C¸c ng©n hμng th−¬ng m¹i vμ c¸c tæ chøc tiÕt kiÖm phi ng©n hμng cung cÊp

tμi kho¶n thanh to¸n cã kh¶ n¨ng t¹o tiÒn göi b»ng c¸ch cho vay vμ ®Çu t− kho¶n dù

tr÷ thõa cña chóng. ViÖc t¹o tiÒn göi qua hÖ thèng ng©n hμng néi ®Þa ®em ®Õn mét

nguån bæ sung thªm vμo quü cho vay, céng thªm vμo sè tiÒn tiÕt kiÖm vμ th¸o kho¸n

(dishoading) sè d− tiÒn hoÆc trõ vμo sè cÇu tÝch tr÷.

1.4.3.2.4- Cho vay cña n−íc ngoμi ®èi víi thÞ tr−êng quèc néi.

Cuèi cïng, nh÷ng ng−êi cho vay ngo¹i quèc cung cÊp c¸c kho¶n tÝn dông

lín cho nh÷ng ng−êi vay trong n−íc. C¸c luång tiÒn vay ®i vμo nμy ®Æc biÖt nh¹y

c¶m ®èi víi kho¶ng chªnh lÖch gi÷a l·i suÊt trong n−íc vμ l·i suÊt n−íc ngoμi. NÕu

l·i suÊt trong n−íc gia t¨ng so víi l·i suÊt ®−îc cung cÊp tõ n−íc ngoμi th× cung tiÒn

vay n−íc ngoμi cho thÞ tr−êng trong n−íc sÏ cã xu h−íng gia t¨ng. Ng−êi cho vay

ngo¹i quèc sÏ thÊy hÊp dÉn h¬n cho ng−êi trong n−íc vay. §ång thêi ng−êi vay

trong n−íc sÏ quay sang vay tiÒn ë thÞ tr−êng n−íc ngoμi nhiÒu h¬n khi l·i suÊt

trong n−íc v−ît lªn l·i suÊt n−íc ngoμi. KÕt qu¶ tæng hîp lμ lμm cho cung quü cho

vay tõ n−íc ngoμi thuÇn cho thÞ tr−êng tÝn dông trong n−íc quan hÖ t−¬ng thÝch víi

kho¶ng c¸ch gi÷a l·i suÊt trong n−íc vμ l·i suÊt n−íc ngoμi.

1.4.3.2.5- Tæng cung quü cho vay

Tæng cung quü cho vay, bao gåm tiÕt kiÖm trong n−íc, cho vay cña n−íc

ngoμi, tiÒn ®−îc th¸o kho¸n, vμ tiÒn göi míi ®−îc hÖ thèng ng©n hμng trong n−íc

s¸ng t¹o ra, ®−îc miªu t¶ ë BiÓu ®å 1.9. §−êng ®å thÞ t¨ng lªn theo l·i suÊt, cho thÊy

mét kho¶n cung quü cho vay lín h¬n sÏ ®−a vμo thÞ tr−êng tiÒn tÖ vμ thÞ tr−êng vèn

khi lîi tøc tõ cho vay gia t¨ng.

BiÓu ®å 1.9: Cung quü cho vay (tÝn dông)

L·i suÊt (%/n¨m)

SLF ( = TiÕt kiÖm trong n−íc + TiÒn t¹o míi + N−íc ngoμi cho vay trªn thÞ tr−êng tÝn dông trong n−íc − CÇu tÝch tr÷ sè d− tiÒn)

SLF 0 Khèi l−îng quü tiÒn vay (tû USD)

1.4.3.3- L·i suÊt c©n b»ng theo Lý thuyÕt quü cho vay

Hai nh©n tè cung vμ cÇu quü cho vay quyÕt ®Þnh kh«ng chØ khèi l−îng cho

vay vμ ®i vay diÔn ra trong nÒn kinh tÕ mμ cßn quyÕt ®Þnh l·i suÊt. L·i suÊt cã xu

h−íng ®i vÒ ®iÓm c©n b»ng n¬i ®ã cung quü cho vay b»ng víi cÇu quü cho vay.

§iÓm c©n b»ng iE nμy ®−îc tr×nh bμy trong BiÓu ®å 1.10.

BiÓu ®å 1.10: L·i suÊt c©n b»ng theo lý thuyÕt quü cho vay

DLF L·i suÊt (%/n¨m)

L·i suÊt c©n b»ng

SLF iE

0 QE Khèi l−îng quü tiÒn vay (tÝn dông)

NÕu l·i suÊt t¹m thêi ë bªn trªn møc c©n b»ng, sè l−îng quü cho vay ®−îc

cung øng bëi ng−êi tiÕt kiÖm trong n−íc vμ ng−êi cho vay n−íc ngoμi, bëi hÖ thèng

ng©n hμng, vμ th¸o kho¸n (hoÆc gi¶m cÇu cÊt tr÷) v−ît qu¸ tæng cÇu quü cho vay, vμ

l·i suÊt sÏ bÞ h¹ xuèng. Ng−îc l¹i, nÕu l·i suÊt trong t¹m thêi ë bªn d−íi møc c©n

b»ng, cÇu quü cho vay sÏ v−ît qu¸ cung. L·i suÊt sÏ ®−îc ng−êi vay ®−a lªn cho ®Õn

khi nã æn ®Þnh ë møc c©n b»ng mét lÇn n÷a.

Tuy nhiªn, møc c©n b»ng ®−îc m« t¶ ë BiÓu ®å 1.10 chØ lμ vÞ trÝ c©n b»ng

t¹m thêi. §iÒu nμy lμ do trong thùc tÕ l·i suÊt chÞu ¶nh h−ëng cña c¸c ®iÒu kiÖn cña

nÒn kinh tÕ trong n−íc vμ thÕ giíi. §èi víi nÒn kinh tÕ ®ang trong t×nh tr¹ng c©n

b»ng, tiÕt kiÖm dù kiÕn ph¶i b»ng víi ®Çu t− dù kiÕn xuyªn suèt toμn bé hÖ thèng

kinh tÕ. Ch¼ng h¹n, nÕu ®Çu t− dù kiÕn v−ît qu¸ tiÕt kiÖm dù kiÕn t¹i møc l·i suÊt

c©n b»ng ®−îc biÓu diÔn ë BiÓu ®å 1.10, cÇu ®Çu t− sÏ n©ng l·i suÊt lªn cao h¬n

trong ng¾n h¹n. Tuy nhiªn khi chi ®Çu t− bæ sung x¶y ra, thu nhËp sÏ t¨ng sinh ra

l−îng tiÕt kiÖm lín h¬n. Cuèi cïng, l·i suÊt sÏ gi¶m. T−¬ng tù, nÕu tû gi¸ gi÷a

dollar, yen, vμ c¸c ®ång tiÒn kh¸c kh«ng ë møc c©n b»ng víi nhau, sÏ cã nhiÒu c¬

héi kiÕm lêi h¬n n÷a cho nh÷ng ng−êi cho vay n−íc ngoμi vμ trong n−íc b»ng c¸ch

chuyÓn quü cho vay tõ mét n−íc sang n−íc kh¸c.

ChØ khi nÒn kinh tÕ, thÞ tr−êng tiÒn tÖ, thÞ tr−êng cho vay, vμ thÞ tr−êng

ngo¹i tÖ ®ång thêi c©n b»ng th× l·i suÊt còng sÏ æn ®Þnh. V× vËy, mét møc l·i suÊt

c©n b»ng æn ®Þnh ®−îc m« t¶ b»ng tËp hîp sù kiÖn d−íi ®©y:

1. TiÕt kiÖm dù kiÕn = §Çu t− dù kiÕn (bao gåm doanh nghiÖp, gia ®×nh,

chÝnh phñ) xuyªn suèt toμn bé hÖ thèng kinh tÕ (cã nghÜa lμ sù c©n b»ng trong nÒn

kinh tÕ).

2. Cung tiÒn = CÇu tiÒn (cã nghÜa lμ sù c©n b»ng trong thÞ tr−êng tiÒn tÖ).

3. L−îng cung quü cho vay = L−îng cÇu quü cho vay (nghÜa lμ sù c©n b»ng

trong thÞ tr−êng tiÒn vay).

4. Chªnh lÖch gi÷a cÇu quü cho vay n−íc ngoμi vμ khèi l−îng quü cho vay

®−îc ng−êi n−íc ngoμi cung øng cho nÒn kinh tÕ trong n−íc = Chªnh lÖch hiÖn t¹i

gi÷a xuÊt khÈu vμ nhËp khÈu vμo nÒn kinh tÕ trong n−íc (nghÜa lμ sù c©n b»ng trong

c¸n c©n thanh to¸n vμ thÞ tr−êng ngo¹i tÖ).

C¬ cÊu cung – cÇu ®¬n gi¶n nμy h÷u Ých ®èi víi viÖc ph©n tÝch nh÷ng biÕn

®éng chung cña l·i suÊt. Ch¼ng h¹n, nÕu tæng cung quü cho vay ®ang gia t¨ng vμ

tæng cÇu quü cho vay vÉn kh«ng ®æi hoÆc t¨ng chËm h¬n, khèi l−îng tÝn dông trong

thÞ tr−êng tiÒn tÖ vμ thÞ tr−êng vèn ph¶i t¨ng lªn. §iÒu nμy ®−îc minh ho¹ ë BiÓu ®å

1.11A, nã cho thÊy ®−êng cung tr−ît vÒ phÝa bªn ph¶i khi SLF gia t¨ng ®Õn S(cid:31)LF, kÕt

qu¶ lμm gi¶m l·i suÊt c©n b»ng tõ i1 sang i2. L−îng quü cho vay c©n b»ng ®−îc giao

dÞch trong hÖ thèng tμi chÝnh gia t¨ng tõ C1 lªn C2.

§iÒu g× x¶y ra khi cÇu tiÒn vay gia t¨ng trong khi cung tiÒn vay kh«ng t¨ng?

Trong tr−êng hîp c¸ biÖt nμy, khèi l−îng tÝn dông sÏ gia t¨ng nh−ng kho¶n vay còng

sÏ chÞu l·i suÊt cao h¬n. BiÓu ®å 1.11B minh ho¹ tr−êng hîp nμy. §−êng cÇu quü

cho vay t¨ng tõ DLF lªn D(cid:31)LF, ®−a ®Õn l·i suÊt t¨ng tõ i1 lªn i2.

BiÓu ®å 1.11: Sù thay ®æi trong cÇu vμ cung quü cho vay

A. T¸c ®éng cña cung quü cho vay gia t¨ng trong khi cÇu kh«ng ®æi

L·i suÊt (%/n¨m) DLF SLF

S’LF

i1 i2

0 C2

C1 Khèi l−îng quü cho vay

B. T¸c ®éng cña cÇu quü cho vay gia t¨ng trong khi cung kh«ng ®æi

L·i suÊt (%/n¨m) D’LF SLF DLF

i2 i1

0 C2

C1 Khèi l−îng quü cho vay

1.4.4- Quan ®iÓm l·i suÊt theo Lý thuyÕt dù tÝnh hîp lý (The rational

expectations theory)

Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, mét lý thuyÕt quan träng thø t− vÒ c¸c nh©n tè

¶nh h−ëng ®Õn l·i suÊt ®· xuÊt hiÖn: Lý thuyÕt dù tÝnh hîp lý vÒ l·i suÊt (The

rational expectations theory of interest rates). Lý thuyÕt nμy ®−îc x©y dùng trªn nÒn

t¶ng nghiªn cøu chøng minh thÞ tr−êng tiÒn tÖ vμ thÞ tr−êng vèn lμ c¸c ®Þnh chÕ cã

n¨ng lùc cao trong viÖc n¾m b¾t c¸c th«ng tin míi cã ¶nh h−ëng ®Õn l·i suÊt vμ gi¸

c¶ chøng kho¸n. Ch¼ng h¹n, khi xuÊt hiÖn nh÷ng th«ng tin míi vÒ ®Çu t−, tiÕt kiÖm,

hoÆc cung tiÒn, c¸c nhμ ®Çu t− ngay lËp tøc b¾t ®Çu gi¶i m· c¸c th«ng tin míi ®ã vμ

quyÕt ®Þnh cho vay hay ®i vay tiÒn. C¸ch thøc thÞ tr−êng n¾m b¾t th«ng tin míi

nhanh ®Õn nçi mμ gi¸ c¶ chøng kho¸n vμ l·i suÊt ®−îc cho lμ ®· chøa ®ùng c¸c

th«ng tin míi tõ thùc tÕ ngay thêi ®iÓm chóng xuÊt hiÖn. Trong thÞ tr−êng cã hiÖu

n¨ng hoμn h¶o, khã cã thÓ nhËn ®−îc lîi nhuËn v−ît tréi æn ®Þnh b»ng c¸ch kinh

doanh th«ng tin c«ng khai s½n cã.

Lý thuyÕt dù tÝnh hîp lý cho r»ng c¸c doanh nghiÖp vμ c¸ nh©n lμ nh÷ng t¸c

nh©n cã lý trÝ ®−a ra nh÷ng dù tÝnh vÒ sù s¾p xÕp gi¸ c¶ chøng kho¸n vμ l·i suÊt

trong t−¬ng lai mμ kh«ng cã sai biÖt ®¸ng kÓ nμo so víi nh÷ng dù ®o¸n tèt nhÊt ®−îc

h×nh thμnh b»ng viÖc sö dông c¸c th«ng tin s½n cã do thÞ tr−êng cung cÊp. Nh÷ng

t¸c nh©n cã lý trÝ cè g¾ng t¹o ra lîi Ých tèt nhÊt tõ c¸c tμi nguyªn s½n cã ®Ó tèi ®a

ho¸ lîi nhuËn. H¬n n÷a, mét t¸c nh©n cã lý trÝ sÏ cã xu h−íng dù ®o¸n kh«ng thiªn

vÞ vÒ gi¸ c¶ chøng kho¸n, l·i suÊt t−¬ng lai vμ nh÷ng biÕn sè kh¸c. Hä sÏ kh«ng t¹o

ra sai sè dù ®o¸n cã tÝnh hÖ thèng vμ sÏ dÔ dμng nhËn ra c¸c kiÓu sai sè dù ®o¸n qu¸

khø vμ chØnh söa chóng nhanh chãng.

NÕu thÞ tr−êng tiÒn tÖ vμ thÞ tr−êng vèn cã hiÖu qu¶ cao nh− c¸ch chóng ta

miªu t¶, ®iÒu nμy ngô ý r»ng l·i suÊt sÏ lu«n lu«n ë rÊt gÇn víi møc c©n b»ng cña

chóng. BÊt cø sù xa rêi nμo ra khái møc l·i suÊt c©n b»ng do c¸c nh©n tè cung, cÇu

g©y ra hÇu hÕt sÏ lËp tøc bÞ lo¹i trõ. Nh÷ng ng−êi kinh doanh tr¸i phiÕu mong muèn

kiÕm lîi nhuËn “trêi cho” æn ®Þnh tõ viÖc pháng ®o¸n chÝnh x¸c l·i suÊt lμ “qu¸ cao”

(vμ v× thÕ sÏ cã thÓ gi¶m xuèng) hay “qu¸ thÊp” (vμ v× thÕ sÏ cã thÓ t¨ng lªn) th×

kh«ng ch¾c ®−îc thμnh c«ng trong dμi h¹n. L·i suÊt giao ®éng xung quanh møc c©n

b»ng cã thÓ chØ lμ ngÈu nhiªn vμ trong chèc l¸t. H¬n n÷a, sù hiÓu biÕt l·i suÊt trong

qu¸ khø – ch¼ng h¹n trong ngμy h«m qua hoÆc th¸ng råi - sÏ kh«ng lμ mét dù b¸o

®¸ng tin cËy vÒ l·i suÊt trong t−¬ng lai. ThËt vËy, lý thuyÕt dù tÝnh hîp lý cho r»ng,

trong khi thiÕu th«ng tin míi, dù ®o¸n tèt nhÊt vÒ l·i suÊt trong giai ®o¹n tíi cã lÏ lμ

l·i suÊt trong giai ®o¹n hiÖn t¹i (nghÜa lμ, E(rt+1) = rt) bëi v× kh«ng cã lý do nμo cho

thÊy l·i suÊt kú tíi cao h¬n hoÆc thÊp h¬n l·i suÊt ngμy h«m nay cho ®Õn khi th«ng

tin míi khiÕn cho nh÷ng ng−êi tham gia thÞ tr−êng xem xÐt l¹i dù ®o¸n cña hä.

Tin tøc cò sÏ kh«ng ¶nh h−ëng ®Õn l·i suÊt cña ngμy h«m nay bëi v× l·i suÊt

®ã ®· chøa ®ùng tin tøc cò råi. L·i suÊt sÏ thay ®æi chØ khi th«ng tin míi vμ bÊt ngê

xuÊt hiÖn. Ch¼ng h¹n, nÕu chÝnh phñ liªn bang th«ng b¸o trong nhiÒu tuÇn lÔ liªn

tiÕp r»ng trong th¸ng tíi nã ph¶i vay thªm 10 tû USD, l·i suÊt cã thÓ sÏ ph¶n øng l¹i

víi th«ng tin nμy ngay lÇn ®Çu tiªn xuÊt hiÖn. Trªn thùc tÕ, l·i suÊt cã thÓ gia t¨ng

vμo lóc ®ã, bëi v× nhiÒu nhμ ®Çu t− sÏ xem nhu cÇu vay bæ sung cña chÝnh phñ gièng

nh− lμ viÖc t¨ng thªm c¸c nhu cÇu vay kh¸c trong nÒn kinh tÕ vμ, víi cung quü cho

vay kh«ng ®æi, l·i suÊt ®−îc mong ®îi sÏ gia t¨ng. Tuy nhiªn, nÕu chÝnh phñ chØ lËp

l¹i th«ng b¸o t−¬ng tù, l·i suÊt cã thÓ sÏ kh«ng thay ®æi lÇn thø hai; nã lμ th«ng tin

cò ®· ®−îc ph¶n ¸nh trong l·i suÊt ngμy h«m nay råi.

Tuy nhiªn, h·y thö t−ëng t−îng mét kÞch b¶n míi. Ng−îc víi mong ®îi,

chÝnh phñ bÊt ngê tiÕt lé: thuÕ ®· thu ®−îc nhiÒu h¬n møc dù kiÕn ban ®Çu vμ v× vËy

kh«ng cÇn vay míi n÷a. L·i suÊt cã thÓ sÏ gi¶m xuèng ngay lËp tøc v× nh÷ng ng−êi

tham gia thÞ tr−êng bÞ buéc ph¶i xÐt l¹i kÕ ho¹ch vay, cho vay cña hä ®Ó ®èi phã víi

t×nh huèng míi. Lμm c¸ch nμo chóng ta biÕt h−íng chuyÓn dÞch cña l·i suÊt? Râ

rμng, ®−êng ®i cña l·i suÊt phô thuéc tr−íc tiªn vμo c¸i mμ nh÷ng ng−êi tham gia thÞ

tr−êng mong ®îi. V× vËy, nÕu nh÷ng ng−êi tham gia thÞ tr−êng ®ang mong ®îi nhu

cÇu tÝn dông gia t¨ng (víi cung kh«ng ®æi), th«ng b¸o bÊt ngê vÒ nhu cÇu tÝn dông

gi¶m cho ngô ý l·i suÊt sÏ gi¶m trong t−¬ng lai. T−¬ng tù, mét sù dù ®o¸n nhu cÇu

tÝn dông thÞ tr−êng t−¬ng lai sÏ Ýt h¬n (víi cung kh«ng ®æi) khi ®èi diÖn víi th«ng

b¸o bÊt ngê vÒ cÇu tÝn dông cao h¬n cho ngô ý r»ng l·i suÊt sÏ gia t¨ng.

Chóng ta cã thÓ minh ho¹ c¸c vÊn ®Ò nªu trong lý thuyÕt dù tÝnh hîp lý vÒ

l·i suÊt b»ng c¸ch chØnh söa lý thuyÕt quü cho vay vÒ l·i suÊt ®Ó ®−êng cÇu vμ

®−êng cung cña nã ph¶n ¸nh kh«ng chØ cÇu vμ cung thùc tÕ mμ cßn ph¶n ¸nh cÇu vμ

cung mong ®îi vÒ quü cho vay. Ch¼ng h¹n, ë BiÓu ®å 1.12, gi¶ sö D0 vμ S0 ph¶n ¸nh

cung vμ cÇu thùc tÕ quü cho vay ë thêi kú hiÖn t¹i, trong khi DF ph¶n ¸nh cÇu quü

cho vay thùc sÏ l−u hμnh trong giai ®o¹n tíi (t−¬ng lai). Cung quü cho vay ®−îc cho

lμ nh− nhau trong c¶ 2 giai ®o¹n (S0 = SF).

BiÓu ®å 1.12: CÇu vμ cung quü cho vay mong ®îi theo lý thuyÕt dù tÝnh hîp lý

)

S0(=SF) DE iF

m ¨ n / %

( t Ê u s i · L

CE C0 CF

0 Khèi l−îng quü cho vay

B©y giê h·y thö t−ëng t−îng r»ng trong giai ®o¹n hiÖn t¹i, chÝnh phñ bÊt

ngê th«ng b¸o vÒ viÖc t¨ng nhu cÇu vay trong giai ®o¹n t−¬ng lai F do th©m hôt

ng©n s¸ch bÊt th−êng. KÕt qu¶ lμ mét ®−êng cÇu quü cho vay mong ®îi míi DE,

®−îc ®−a ra l−u hμnh trong giai ®o¹n kÕ tiÕp (t−¬ng lai) F chø kh«ng ph¶i lμ ®−êng

cÇu ®· ®−îc ng−êi vay vμ cho vay h«m nay xem xÐt ë thêi kú 0. Trong tr−êng hîp

nμy, l·i suÊt c©n b»ng trong giai ®o¹n hiÖn t¹i sÏ kh«ng ph¶i lμ i0, mμ lμ iE, t¹i ®ã

®−êng cÇu mong ®îi (DE) c¾t ngang ®−êng cung thùc S0. Sè l−îng c©n b»ng quü cho

vay ®−îc giao dÞch ë giai ®o¹n hiÖn t¹i sÏ lμ CE chø kh«ng ph¶i C0. Bëi v×, theo lý

thuyÕt dù tÝnh hîp lý vÒ l·i suÊt, ng−êi vay vμ ng−êi cho vay sÏ hμnh ®éng nh−

nh÷ng t¸c nh©n cã lý trÝ, sö dông tÊt c¶ c¸c th«ng tin m×nh cã (bao gåm nh÷ng sù

kiÖn mong ®îi, nh− lμ viÖc chÝnh phñ th«ng b¸o cÇn vay thªm tiÒn cho giai ®o¹n tíi)

®Ó ®Þnh gi¸ tμi s¶n tμi chÝnh h«m nay. Khi giai ®o¹n t−¬ng lai ®Õn, l·i suÊt c©n b»ng

sÏ t¨ng lªn møc l·i suÊt iF vμ sè l−îng quü cho vay ®−îc giao dÞch sÏ lμ CF. L·i suÊt

tiÒn vay c©n b»ng dÞch chuyÓn lªn trªn bëi v× cÇu quü cho vay trong giai ®o¹n F

nhiÒu h¬n cÇu quü cho vay t−¬ng lai mong ®îi ®−îc nh÷ng ng−êi tham gia thÞ

tr−êng xem xÐt trong thêi kú 0.

Ng−îc l¹i, gi¶ sö r»ng nhu cÇu quü cho vay thùc ë giai ®o¹n F gia t¨ng lªn

vμ v−ît xa D0 nh−ng víi sè l−îng nhá h¬n l−îng nhu cÇu ®· ®−îc c¸c nhμ ®Çu t−

trªn thÞ tr−êng ë giai ®o¹n 0 dù ®o¸n. §−êng cÇu DF sÏ gi¶m xuèng n¬i nμo ®ã gi÷a

D0 vμ DE – L·i suÊt c©n b»ng (víi ®−êng cung kh«ng ®æi) sÏ thÊp h¬n iE, n»m ë

gi÷a i0 vμ iE.

Nhu cÇu thùc ®· gia t¨ng (lªn trªn D0, nh−ng kh«ng b»ng DE) ë thêi kú kÕ

tiÕp víi cung gi÷ kh«ng ®æi; cho ®Õn khi l·i suÊt c©n b»ng gi¶m xuèng. §iÒu râ rμng

cã nghÜa chØ khi chóng ta cho r»ng nÒn kinh tÕ sÏ vËn hμnh theo c¸ch mμ lý thuyÕt

dù tÝnh hîp lý cho lμ nã nªn lμm. §Ó biÕt c¸ch l·i suÊt vËn ®éng nh− thÕ nμo, chóng

ta ph¶i biÕt thÞ tr−êng mong ®îi c¸i g× tr−íc tiªn. Trong vÝ dô nμy, cÇu quü cho vay

®· t¨ng nh−ng kh«ng cao nh− thÞ tr−êng ®· mong ®îi. Do ®ã, l·i suÊt sÏ gi¶m, víi

nh÷ng yÕu tè kh¸c kh«ng ®æi.

Quan ®iÓm dù tÝnh hîp lý cho r»ng viÖc dù ®o¸n l·i suÊt ®ßi hái kiÕn thøc

vÒ chiÒu h−íng dù ®o¸n hiÖn hμnh cña c«ng chóng. NÕu th«ng tin míi ®ñ ®Ó thay

thÕ nh÷ng dù tÝnh tr−íc ®ã, l·i suÊt ph¶i thay ®æi. NÕu ®óng, th× luËn ®iÓm nμy cña

lý thuyÕt dù tÝnh hîp lý rÊt cã ý nghÜa ®èi víi c¸c nhμ lËp chÝnh s¸ch cña chÝnh phñ.

Nã ngô ý r»ng c¸c nhμ lËp chÝnh s¸ch kh«ng thÓ lμm cho l·i suÊt di chuyÓn theo

h−íng riªng biÖt nμo mμ kh«ng biÕt c«ng chóng mong ®îi ®iÒu g× x¶y ra vμ, thËt

vËy, kh«ng thÓ thay ®æi m¶y may l·i suÊt trõ phi viªn chøc chÝnh phñ cã thÓ thuyÕt

phôc c«ng chóng r»ng chiÒu h−íng dù tÝnh míi ®−îc b¶o ®¶m. H¬n n÷a, bëi v×

kh«ng thÓ tin vμo nh÷ng suy ®o¸n cña c«ng chóng, c¸c nhμ lý thuyÕt dù tÝnh hîp lý

®Ò nghÞ trong viÖc qu¶n lý l·i suÊt (rate hedging) – nªn sö dông c¸c c«ng cô kh¸c

nhau ®Ó gi¶m rñi ro thua lç tõ viÖc l·i suÊt thay ®æi – lμ thÝch ®¸ng h¬n ®Ó dù ®o¸n

l·i suÊt. ThËt vËy, ®Ó lμm mét ng−êi dù tÝnh l·i suÊt chÝnh x¸c phï hîp theo lý

thuyÕt dù tÝnh hîp lý, b¹n ph¶i biÕt (1) nh÷ng ng−êi tham gia thÞ tr−êng mong ®îi

®iÒu g× x¶y ra vμ (2) th«ng tin míi nμo sÏ ®Õn thÞ tr−êng tr−íc khi th«ng tin ®ã thËt

sù ®Õn. §ã lμ mét sù ®ßi hái khã thùc hiÖn ®−îc.

Tuy nhiªn, lý thuyÕt dù tÝnh hîp lý vÉn cßn ë thêi kú ph¸t triÓn, ch−a ®−îc

kiÓm chøng kü cμng, nªn ch−a ®−îc thuyÕt phôc l¾m. Mét vÊn ®Ò then chèt lμ chóng

ta kh«ng biÕt nhiÒu l¾m vÒ c¸ch mμ c«ng chóng t¹o lËp c¸c dù tÝnh cña hä – d÷ liÖu

nμo ®−îc sö dông, lμm thÕ nμo ®Ó l−îng gi¸ nh÷ng mÈu tin riªng lÎ, vμ ng−êi ta lμm

thÕ nμo ®Ó tr¸nh nh÷ng sai lÇm dù tÝnh cña hä tõng vÊp ph¶i.

NhiÒu ®Æc tÝnh cña thÞ tr−êng thÕ giíi thùc tÕ d−êng nh− mÉu thuÉn víi c¸c

gi¶ ®Þnh cña lý thuyÕt dù tÝnh. Ch¼ng h¹n nh− chi phÝ tËp hîp vμ ph©n tÝch th«ng tin

liªn quan ®Õn gi¸ c¶ tiÒn vay vμ chøng kho¸n kh«ng ph¶i lóc nμo còng lμ kh«ng

®¸ng kÓ, nh− ®· ®−îc gi¶ ®Þnh bëi lý thuyÕt, ®· thu hót nhiÒu ng−êi vay vμ cho vay

tiÒn h×nh thμnh dù tÝnh cña hä b»ng c¸c nguyªn t¾c chñ ®¹o (nguyªn t¾c kinh doanh)

mμ kh«ng cã ®Çy ®ñ lý trÝ. MÆc dï nh÷ng dù tÝnh ®−îc h×nh thμnh hîp lý xuÊt hiÖn

tån t¹i trong thÞ tr−êng b¸n ®Êu gi¸ (nh− lμ thÞ tr−êng chøng kho¸n chÝnh phñ hoÆc

cæ phiÕu th«ng th−êng ®−îc niªm yÕt), nã kh«ng râ rμng ®èi víi thÞ tr−êng tμi chÝnh

kh¸c, nh− lμ thÞ tr−êng vay tiªu dïng. V× vËy, kh«ng ph¶i tÊt c¶ l·i suÊt vμ gi¸ chøng

kho¸n ®Òu thÓ hiÖn th¸i ®é c− xö cña c«ng chóng ®−îc nªu trong lý thuyÕt dù tÝnh

hîp lý.

Tãm t¾t Ch−¬ng 1

L·i suÊt lμ gi¸ c¶ cña tÝn dông. Cã nhiÒu lo¹i l·i suÊt: Ng©n hμng trung −¬ng

cã l·i suÊt c¬ b¶n, l·i suÊt t¸i chiÕt khÊu; trong ho¹t ®éng kinh doanh tiÒn tÖ cña c¸c

ng©n hμng th−¬ng m¹i cã l·i suÊt huy ®éng, l·i suÊt cho vay, l·i suÊt chiÕt khÊu;

trong quan hÖ vay vèn lÉn nhau gi÷a c¸c ng©n hμng cã l·i suÊt liªn ng©n hμng... Nãi

chung, tuú theo lÜnh vùc sö dông mμ cã lo¹i l·i suÊt thÝch hîp. L·i suÊt ®ãng nhiÒu

vai trß quan träng kh¸c nhau trong nÒn kinh tÕ nh− kÝch thÝch tiÕt kiÖm, ®Çu t− ph¸t

triÓn kinh tÕ, ph©n phèi nguån tÝn dông s½n cã mét c¸ch cã hiÖu qu¶ nhÊt, ®−a nguån

cung tiÒn c©n ®èi víi cÇu tiÒn, lμ c«ng cô quan träng cña chÝnh phñ trong viÖc ®iÒu

tiÕt kinh tÕ vÜ m«, nhÊt lμ trong viÖc t¸c ®éng t¨ng tr−ëng kinh tÕ vμ chèng l¹m ph¸t.

Cã nhiÒu lý thuyÕt vÒ c¸c nh©n tè quyÕt ®Þnh l·i suÊt. Mçi lý thuyÕt ®−îc

xem xÐt trªn ®©y cung cÊp mét sè kiÕn thøc s©u s¾c vÒ thÞ tr−êng tμi chÝnh. Lý

thuyÕt cæ ®iÓn vÒ l·i suÊt nhÊn m¹nh vÒ tiÕt kiÖm vμ ®Çu t− nh− nh÷ng nh©n tè quyÕt

®Þnh l·i suÊt, trong khi lý thuyÕt −a thÝch thanh kho¶n tËp trung vμo cÇu vμ cung

tiÒn. Lý thuyÕt quü cho vay cho r»ng l·i suÊt ®−îc quyÕt ®Þnh bëi tæng cÇu vμ tæng

cung quü cho vay (tÝn dông), trong khi lý thuyÕt dù tÝnh hîp lý nhÊn m¹nh ®Õn vai

trß cña nh÷ng dù ®o¸n cña c«ng chóng liªn quan ®Õn l·i suÊt vμ nÒn kinh tÕ vμ ¶nh

h−ëng cña th«ng tin míi ®Õn viÖc dÞch chuyÓn l·i suÊt ®Õn mét møc c©n b»ng míi.

Nãi chung, c¸c lý thuyÕt kh¸c nhau vÒ c¸c nh©n tè quyÕt ®Þnh l·i suÊt ®−îc

xem xÐt trªn ®©y v¹ch ra cho chóng ta thÊy nh÷ng nh©n tè ®ã trong nÒn kinh tÕ vμ hÖ

thèng tμi chÝnh – nhu cÇu tiÕt kiÖm, ®Çu t−, sù gia t¨ng cung tiÒn vμ cÇu tiÒn – nªn

®−îc nghiªn cøu cÈn thËn nÕu chóng ta muèn biÕt xu h−íng hiÖn hμnh cña l·i suÊt

vμ dù ®o¸n xu h−íng t−¬ng lai.

Ch−¬ng 2: qu¸ tr×nh ®æi míi c¬ chÕ

®iÒu hμnh l·i suÊt ng©n hμng ViÖt

Nam tõ khi chuyÓn sang m« h×nh ng©n

hμng hai cÊp (1989) ®Õn nay

2.1- C¬ chÕ cè ®Þnh l·i suÊt (tõ 1989 (cid:31) 05/1992 )

2.2- C¬ chÕ ®iÒu hμnh khung l·i suÊt (tõ 06/1992 (cid:31) 1995)

2.3- C¬ chÕ trÇn l·i suÊt (tõ 1996 ®Õn 07/2000)

2.4- C¬ chÕ ®iÒu hμnh l·i suÊt c¬ b¶n kÌm biªn ®é (tõ 08/2000

(cid:31) 05/2002)

2.5- C¬ chÕ l·i suÊt tho¶ thuËn (tõ 06/2002 ®Õn nay)

2.6- Nh÷ng thμnh tùu cña qu¸ tr×nh ®æi míi c¬ chÕ ®iÒu hμnh

l·i suÊt Ng©n hμng ViÖt Nam

2.7- Mét sè tån t¹i trong c¬ chÕ ®iÒu hμnh l·i suÊt hiÖn nay ë

n−íc ta.

Tãm t¾t Ch−¬ng 2

NghÞ ®Þnh sè 53/H§BT ngμy 26/03/1988 cña Héi ®ång Bé tr−ëng “VÒ tæ

chøc bé m¸y Ng©n hμng Nhμ n−íc ViÖt Nam” lμ c¬ c¬ ph¸p lý ®Çu tiªn cho hÖ

thèng ng©n hμng b−íc vμo qu¸ tr×nh ®æi míi. Tuy nhiªn, qu¸ tr×nh nμy chØ thùc sù

chuyÓn ®éng vμo ®Çu n¨m 1989, víi viÖc thμnh lËp c¸c Ng©n hμng chuyªn doanh

t¸ch ra tõ hÖ thèng Ng©n hμng Nhμ n−íc.

Ngμy 23/05/1989, Ph¸p lÖnh Ng©n hμng Ng©n hμng Nhμ n−íc, Ph¸p lÖnh

ng©n hμng, hîp t¸c x· tÝn dông vμ c«ng ty tμi chÝnh ®−îc Héi ®ång Nhμ n−íc th«ng

qua vμ cã hiÖu lùc thi hμnh tõ 01/10/1990. Nh− vËy, tõ n¨m 1990, vÒ c¬ b¶n ®· h×nh

thμnh hÖ thèng ng©n hμng 2 cÊp: Ng©n hμng Nhμ n−íc víi chøc n¨ng ng©n hμng

trung −¬ng, ng©n hμng cña c¸c ng©n hμng; vμ hÖ thèng ng©n hμng th−¬ng m¹i, tæ

chøc tÝn dông ho¹t ®éng kinh doanh tiÒn tÖ, tÝn dông. Song song ®ã, c«ng cô ®iÒu

hμnh cña Ng©n hμng Nhμ n−íc còng b¾t ®Çu chuyÓn dÇn tõ mÖnh lÖnh hμnh chÝnh lμ

chñ yÕu sang c¬ chÕ ®iÒu hμnh b»ng c¸c c«ng cô chÝnh s¸ch tiÒn tÖ vμ ph¸p luËt lμ

chñ yÕu, trong ®ã l·i suÊt lμ mét trong nh÷ng c«ng cô ®iÒu tiÕt vÜ m« quan träng cña

Ng©n hμng Nhμ n−íc.

Nghiªn cøu qu¸ tr×nh ®æi míi c¬ chÕ ®iÒu hμnh c«ng cô l·i suÊt trong thêi

gian qua, chóng ta thÊy Ng©n hμng Nhμ n−íc ®· thùc hiÖn c¬ chÕ ®iÒu hμnh l·i suÊt

trong tõng giai ®o¹n nh− sau:

2.1- C¬ chÕ cè ®Þnh l·i suÊt (tõ 1989 (cid:31) 05/1992 )

2.1.1- Néi dung vμ diÔn biÕn

C¬ chÕ nμy ®−îc tiÕp tôc kÕ thõa tõ nh÷ng n¨m tr−íc ®©y. Tuy nhiªn, b−íc

sang n¨m 1989, c¬ chÕ cè ®Þnh l·i suÊt cã nh÷ng thay ®æi c¨n b¶n, b¾t ®Çu b»ng

QuyÕt ®Þnh sè 39/H§BT ngμy 10/04/1989 cña Chñ tÞch Héi ®ång Bé tr−ëng “VÒ

chÝnh s¸ch tiÒn göi vμ cho vay cña Ng©n hμng Nhμ n−íc”.

Theo QuyÕt ®Þnh nμy, l·i suÊt tiÒn göi vμ cho vay cña ng©n hμng ®−îc quy

®Þnh theo c¸c nguyªn t¾c sau ®©y:

- B¶o tån vèn vμ cã l·i: l·i suÊt tiÒn göi ph¶i ®ñ bï ®¾p ®−îc tû lÖ tr−ît gi¸

vμ cã l·i nh»m khuyÕn khÝch c¸c tæ chøc vμ ®¬n vÞ kinh tÕ göi tiÒn vμo ng©n hμng.

§èi víi l·i suÊt tiÒn cho vay còng ph¶i ®ñ bï ®¾p ®−îc tû lÖ tr−ît gi¸ vμ cã l·i (trong

tr−êng hîp cÇn thiÕt cã thÓ kh«ng lÊy l·i) vμ cã −u ®·i ®èi víi nh÷ng mÆt hμng,

ngμnh kinh tÕ vμ vïng kinh tÕ cÇn khuyÕn khÝch (MÆt hμng: ph©n bãn, thuèc trõ

s©u; s¶n xuÊt vμ kinh doanh l−¬ng thùc; muèi; ph¸t hμnh s¸ch b¸o, s¶n xuÊt vμ ph¸t

hμnh phim ¶nh. Ngμnh kinh tÕ: c«ng nghiÖp ®ãng tμu; x©y dùng c¬ b¶n. Vïng kinh

tÕ: vïng nói cao, h¶i ®¶o).

- L·i suÊt ®−îc ¸p dông thèng nhÊt trong c¸c thμnh phÇn kinh tÕ, vμ ®−îc

®iÒu chØnh theo sù biÕn ®éng cña chØ sè gi¸ c¶ thÞ tr−êng x· héi (th¸ng hoÆc quý).

- Mäi nguån vèn ng©n hμng huy ®éng ®Ó cho vay ®Òu ph¶i tr¶ l·i. Mäi

kho¶n ng©n hμng cho vay ®Òu thu l·i. Chªnh lÖch gi÷a l·i suÊt cho vay vμ l·i suÊt

tiÒn göi b×nh qu©n lμ 0,5%. Mét sè tr−êng hîp Ng©n hμng kh«ng ph¶i tr¶ l·i hoÆc

ph¶i tr¶ l·i nh−: tiÒn trªn tμi kho¶n thanh to¸n (tμi kho¶n v·ng lai) ng©n hμng lμm

dÞch vô quü kh«ng thu lÖ phÝ vμ kh«ng cã l·i, ng©n hμng tr¶ l·i khi cã lÖnh cña chñ

tμi kho¶n trÝch chuyÓn tõ tμi kho¶n thanh to¸n sang tμi kho¶n tiÒn göi; tiÒn kinh phÝ

ng©n s¸ch cÊp cho c¸c ®¬n vÞ dù to¸n, ng©n hμng chØ lμm dÞch vô quü kh«ng tr¶ l·i,

ng©n hμng ph¶i tr¶ l·i kÕt d− ng©n s¸ch; vèn ph¸t hμnh ng©n hμng sö dông cho tÝn

dông ph¶i tr¶ l·i.

- L·i suÊt tiÒn göi vμ cho vay b»ng ngo¹i tÖ ¸p dông theo møc l·i suÊt thÞ

tr−êng quèc tÕ.

MÆt kh¸c, lÇn ®Çu tiªn c¸c yÕu tè cÊu thμnh l·i suÊt tiÒn göi vμ cho vay cña

ng©n hμng còng ®−îc ®Ò cËp tíi. CÊu thμnh møc l·i suÊt bao gåm: møc l·i suÊt c¬

b¶n vμ chØ sè gi¸ c¶ thÞ tr−êng x· héi.

- Møc l·i suÊt c¬ b¶n ®−îc quy ®Þnh ®èi víi tiÒn göi kh«ng kú h¹n cña c¸c

tæ chøc vμ ®¬n vÞ kinh tÕ lμ 0,15%/th¸ng; ®èi víi tiÒn göi cã kú h¹n 3 th¸ng cña c¸c

tæ chøc vμ ®¬n vÞ kinh tÕ lμ 0,30%/th¸ng; ®èi víi cho vay −u ®·i: tõ 0,45% ®Õn

0,6%/th¸ng; cho vay s¶n xuÊt n«ng, c«ng nghiÖp, vËn t¶i kh«ng thuéc diÖn −u ®·i:

tõ 0,66 ®Õn 0,81%/th¸ng; vμ cho vay c¸c tæ chøc dÞch vô, du lÞch vμ l−u th«ng: tõ

0,84 ®Õn 1%/th¸ng.

- ChØ sè gi¸ c¶ thÞ tr−êng x· héi ®−îc tÝnh vμ c«ng bè tõng thêi gian cho

tõng vïng. Ng©n hμng vμ c¸c tæ chøc, ®¬n vÞ kinh tÕ ph¶i h¹ch to¸n riªng phÇn l·i vμ

phÇn bï tr−ît gi¸ ®Ó b¶o toμn vèn tÝn dông vμ vèn tù cã, kh«ng ®−îc chuyÓn phÇn bï

nμy vμo thu nhËp hoÆc lîi nhuËn cña ®¬n vÞ.

§Õn th¸ng 10 n¨m 1990, khi Ph¸p lÖnh Ng©n hμng Nhμ n−íc ®· cã hiÖu lùc,

Thèng ®èc Ng©n hμng Nhμ n−íc, víi t− c¸ch lμ ng−êi ®øng ®Çu ngμnh Ng©n hμng,

®−îc chñ ®éng trong viÖc sö dông c¸c c«ng cô chÝnh s¸ch tiÒn tÖ, trong ®ã cã c¬ chÕ

®iÒu hμnh l·i suÊt. Tuy nhiªn, b−íc ®Çu thùc hiÖn Ph¸p lÖnh Ng©n hμng, c¸c V¨n

b¶n ®iÒu hμnh l·i suÊt cña Thèng ®èc ban hμnh ch−a cã thay ®æi ®¸ng kÓ so víi

tr−íc ®©y. Mét thay ®æi duy nhÊt lμ tõ 01/10/1991, c¸c ng©n hμng h¹ch to¸n l·i tiÒn

göi, l·i tiÒn vay vμo thu nhËp, chi phÝ theo l·i suÊt toμn bé (kh«ng t¸ch riªng phÇn

l·i suÊt c¬ b¶n, l·i suÊt tr−ît gi¸ nh− tr−íc n÷a).

2.1.2- Nh÷ng mÆt ®−îc vμ h¹n chÕ cña c¬ chÕ cè ®Þnh l·i suÊt.

VÒ mÆt lý luËn, QuyÕt ®Þnh 39/H§BT ngμy 10/04/1989 cña Héi ®ång Bé

tr−ëng ®· ®¸nh dÊu mèc quan träng – lÇn ®Çu tiªn Nhμ n−íc quy ®Þnh c¬ chÕ ®iÒu

hμnh l·i suÊt theo c¬ chÕ thÞ tr−êng, ®ã lμ: l·i suÊt tÝn dông ph¶i bï ®¾p ®−îc tû lÖ

l¹m ph¸t, khuyÕn khÝch c¸c tæ chøc, c¸ nh©n göi tiÒn vμo ng©n hμng; l·i suÊt ph¶i

phôc vô cho s¶n xuÊt kinh doanh cã hiÖu qu¶.

XÐt vÒ mÆt thùc tiÔn, c¬ chÕ l·i suÊt thêi kú nμy ®· gãp phÇn t¨ng tr−ëng

nguån vèn huy ®éng qua kªnh ng©n hμng do t¸c ®éng cña l·i suÊt thùc d−¬ng. Trong

nh÷ng n¨m 1986-1987, sè d− tiÒn göi vμo kho¶ng 2.000 tû VND th× ®Õn n¨m 1990

®¹t 11.650 tû VND vμ 1991 lμ 13.892 tû VND3. Nhê ®ã, c¸c ng©n hμng cã nguån

vèn ®Ó ho¹t ®éng, tho¸t khái t×nh tr¹ng bÕ t¾c vÒ vèn.

MÆt kh¸c, còng nhËn thÊy chÝnh s¸ch l·i suÊt thêi kú nμy ®· gãp phÇn tÝch

cùc vμo viÖc kiÒm chÕ vμ ®Èy lïi l¹m ph¸t, duy tr× sù æn ®Þnh tèc ®é t¨ng tr−ëng

kinh tÕ. NÕu nh−, tõ n¨m 1988 trë vÒ tr−íc, tèc ®é l¹m ph¸t vÉn cßn ë møc cao, 3

con sè (n¨m 1988 lμ 393,8%), th× tõ n¨m 1989 trë vÒ sau, tèc ®é l¹m ph¸t ®· ®−îc

3 Ph¹m v¨n N¨ng – TrÇn Hoμng Ng©n – Sö §×nh Thμnh, Sö dông c¸c c«ng cô tμi chÝnh ®Ó huy ®éng vèn cho chiÕn l−îc ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña ViÖt Nam ®Õn n¨m 2020, trang 70-71.

®Èy lïi vμ ®−îc kiÒm chÕ xuèng cßn 2 con sè. Tèc ®é t¨ng tr−ëng GDP thùc còng

®−îc duy tr× ë møc tõ 5% ®Õn 6%.

B¶ng 2.1- T×nh h×nh l¹m ph¸t vμ t¨ng tr−ëng GDP n¨m 1989-1991

1989 1990 1991

34,7 - L¹m ph¸t (%) 67,4 67,6

4,7 - T¨ng tr−ëng GDP thùc (%) 5,1 5,8

Nguån: Tæng côc thèng kª vμ Thêi b¸o kinh tÕ ViÖt Nam 09/05/2003

Tuy nhiªn, c¬ chÕ ®iÒu hμnh l·i suÊt giai ®o¹n nμy vÉn cßn nh÷ng tån t¹i

®¸ng kÓ:

- Ngμnh ng©n hμng vÉn ch−a cã mét hμnh lang ph¸p lý râ rÖt ®Ó chñ ®éng

®iÒu hμnh ho¹t ®éng cña ngμnh m×nh, trong ®ã cã vai trß quan träng cña mét ng©n

hμng trung −¬ng trong viÖc ®iÒu hμnh c¬ chÕ l·i suÊt. VÒ c¬ b¶n, l·i suÊt vÉn do Héi

®ång bé tr−ëng ®iÒu hμnh.

- CÊu thμnh l·i suÊt cßn ®¬n gi¶n ch−a tÝnh ®Õn c¸c yÕu tè rñi ro, l·i suÊt

cho vay vèn l−u ®éng cao h¬n cho vay vèn cè ®Þnh, tuy ®· xo¸ bá ®−îc sù ph©n biÖt

l·i suÊt ®èi víi c¸c thμnh phÇn kinh tÕ nh−ng vÉn cßn ph©n biÖt gi÷a c¸c ngμnh kinh

tÕ, vÉn cßn tån t¹i l·i suÊt cho vay −u ®·i mμ thùc sù lμ bao cÊp qua l·i suÊt tÝn dông,

c¸c ng©n hμng chuyªn doanh vÉn cßn thô ®éng thùc hiÖn theo tõng møc l·i suÊt quy

®Þnh cô thÓ. Ch¼ng h¹n, t¹i QuyÕt ®Þnh sè 42/NH-Q§ ngμy 15/04/1989 cña Tæng

Gi¸m ®èc Ng©n hμng Nhμ n−íc vÒ l·i suÊt tiÒn göi vμ cho vay, l·i suÊt quy ®Þnh cô

thÓ cho tõng ®èi t−îng ngμnh nghÒ, vμ ®−îc ph©n lo¹i theo thêi h¹n cho vay, víi c¸c

møc l·i suÊt cã sù bÊt hîp gi÷a l·i suÊt cho vay vèn l−u ®éng vμ l·i suÊt cho vay vèn

cè ®Þnh nh− ®· tr×nh bμy bªn trªn, nh− sau:

B¶ng 2.2: L·i suÊt tiÒn göi vμ cho vay theo QuyÕt ®Þnh sè 42/NH-Q§

ngμy 15/04/1989 cña Tæng Gi¸m ®èc Ng©n hμng Nhμ n−íc

§èi t−îng (%/th¸ng)

4,00 5,80

I- L·i suÊt tiÒn göi - TiÒn göi kh«ng kú h¹n cña c¸c tæ chøc, ®¬n vÞ kinh tÕ - TiÒn göi cã kú h¹n 3 th¸ng cña c¸c tæ chøc, ®¬n vÞ kinh tÕ II- L·i suÊt tiÒn vay 1- Cho vay −u ®·i theo danh môc Nhμ n−íc quy ®Þnh

a- Cho vay vèn cè ®Þnh b- Cho vay vèn l−u ®éng 6,00

6,10

5,95 - S¶n xuÊt l−¬ng thùc, muèi, ®ãng tμu biÓn, ph¸t hμnh s¸ch b¸o, s¶n xuÊt vμ ph¸t hμnh phim, chuyªn doanh muèi, kinh doanh l−¬ng thùc - C¸c tæ chøc x©y l¾p, chuyªn doanh ph©n bãn, thuèc trõ s©u, c¸c tæ chøc, ®¬n vÞ kinh tÕ cña vïng nói cao, h¶i ®¶o (ngoμi c¸c ®èi t−îng quy ®Þnh t¹i ®iÓm b1

2- Cho vay s¶n xuÊt c«ng, n«ng nghiÖp kh«ng thuéc diÖn −u

®·i

a- Cho vay vèn cè ®Þnh b- Cho vay vèn l−u ®éng

- S¶n xuÊt n«ng nghiÖp (trõ l−¬ng thùc), l©m nghiÖp - S¶n xuÊt c«ng nghiÖp (ngoμi diÖn −u ®·i), vËn t¶i, b−u ®iÖn 3- Cho vay c¸c tæ chøc dÞch vô du lÞch vμ l−u th«ng

a- Cho vay vèn cè ®Þnh b- Cho vay vèn l−u ®éng

- Kinh doanh vËt t− hμng ho¸ (bao gåm xuÊt nhËp khÈu) - DÞch vô, du lÞch 6,18 6,24 6,30 6,33 6,42 6,50

(C¸c møc l·i suÊt quy ®Þnh trªn ®· ®−îc ®iÒu chØnh theo sù biÕn ®éng cña

chØ sè gi¸ c¶ thÞ tr−êng x· héi, theo C«ng v¨n sè 60/NH-CV ngμy 28/04/1989 cña

Tæng Gi¸m ®èc Ng©n hμng Nhμ n−íc lμ 5,5%/th¸ng. Riªng ®èi víi l·i suÊt tiÒn göi

kh«ng kú h¹n, møc tr−ît gi¸ b»ng 70%, tøc lμ 3,85%/th¸ng).

Nguån: Ng©n hμng Nhμ n−íc ViÖt Nam

- C¬ chÕ l·i suÊt giai ®o¹n nμy cã sù chªnh lÖch rÊt lín gi÷a møc l·i suÊt

tiÒn göi cña d©n c− (th«ng qua h×nh thøc tiÕt kiÖm) vμ møc l·i suÊt tiÒn göi, l·i suÊt

cho vay c¸c tæ chøc, ®¬n vÞ kinh tÕ. Ch¼ng h¹n, QuyÕt ®Þnh sè 71/NH-Q§ ngμy

29/05/1989 cã hiÖu lùc tõ 01/06/1989 cña Tæng Gi¸m ®èc Ng©n hμng Nhμ n−íc quy

®Þnh møc l·i suÊt tiÒn göi tiÕt kiÖm kh«ng kú h¹n lμ 7%/th¸ng, l·i suÊt tiÒn göi tiÕt

kiÖm cã kú h¹n 3 th¸ng lμ 9%/th¸ng. Trong khi ®ã, biÓu l·i suÊt tiÒn göi vμ cho vay

ban hμnh kÌm theo QuyÕt ®Þnh sè 73/NH-Q§ ngμy 31/05/1989 còng cã hiÖu lùc tõ

01/06/1989 quy ®Þnh: møc l·i suÊt tiÒn göi kh«ng kú h¹n cña tæ chøc, ®¬n vÞ kinh tÕ

lμ 2,7%/th¸ng; møc l·i suÊt tiÒn göi cã kú h¹n 3 th¸ng cña tæ chøc, ®¬n vÞ kinh tÕ lμ

4%/th¸ng; vμ møc l·i suÊt cho vay cao nhÊt lμ 5,5%/th¸ng. §©y thËt sù lμ mét kÎ hë

trong qu¶n lý kinh tÕ. Thùc tÕ b»ng nhiÒu c¸ch kh¸c nhau, mét sè c¸ nh©n vμ tæ chøc

®· lîi dông kÎ hë nμy ®Ó vay víi l·i suÊt thÊp (víi danh nghÜa tæ chøc, ®¬n vÞ kinh

tÕ) vμ göi l¹i ng©n hμng d−íi h×nh thøc tiÕt kiÖm (c¸ nh©n ®øng tªn) víi l·i suÊt cao

®Ó h−ëng chªnh lÖch mμ kh«ng cÇn ph¶i khã nhäc ®−a vèn vμo s¶n xuÊt kinh doanh.

2.2- C¬ chÕ ®iÒu hμnh khung l·i suÊt (tõ 06/1992 (cid:31) 1995)

2.2.1- Néi dung vμ diÔn biÕn

Theo ®iÒu 43 cña Ph¸p lÖnh Ng©n hμng Nhμ n−íc, cã hiÖu lùc tõ th¸ng

10/1990, quy ®Þnh: Ng©n hμng Nhμ n−íc c«ng bè l·i suÊt t¸i chiÕt khÊu, l·i suÊt tèi

thiÓu vÒ tiÒn göi, l·i suÊt tèi ®a vÒ cho vay cña c¸c tæ chøc tÝn dông.

Tuy nhiªn, nh÷ng thay ®æi vÒ c¬ chÕ l·i suÊt theo Ph¸p lÖnh chØ thùc sù diÔn

ra tõ 01/06/1992.

2.2.1.1- §èi víi l·i suÊt néi tÖ:

Tõ 01/06/1992, theo QuyÕt ®Þnh sè 92/Q§-NH1 ngμy 29/05/1992 cña

Thèng ®èc Ng©n hμng Nhμ n−íc vÒ ”®iÒu chØnh l·i suÊt tiÒn göi vμ cho vay”, nh»m

chuyÓn ho¹t ®éng cña ng©n hμng th−¬ng m¹i vμ c¸c tæ chøc tÝn dông sang kinh

doanh thùc sù vμ vËn hμnh l·i suÊt theo ph¸p lÖnh ng©n hμng, Ng©n hμng Nhμ n−íc

quy ®Þnh møc l·i suÊt tèi thiÓu vÒ tiÒn göi – sμn l·i suÊt vμ møc l·i suÊt tèi ®a vÒ

cho vay ng¾n h¹n, trung h¹n – trÇn l·i suÊt; cho phÐp c¸c tæ chøc tÝn dông tù Ên

®Þnh møc l·i suÊt huy ®éng b»ng nhiÒu h×nh thøc, chÊm døt bao cÊp tÝn dông th«ng

qua l·i suÊt tÝn dông; l·i suÊt huy ®éng gåm l·i suÊt thùc céng chØ sè tr−ît gi¸ trªn

thÞ tr−êng. L·i suÊt cho vay b×nh qu©n b»ng l·i suÊt huy ®éng b×nh qu©n céng thªm

tû lÖ chi phÝ hîp lý cña ng©n hμng.

2.2.1.2- §èi víi l·i suÊt ngo¹i tÖ:

Theo QuyÕt ®Þnh sè 96/Q§-NH7 ngμy 01/06/1992 cña Thèng ®èc Ng©n

hμng Nhμ n−íc vÒ ”khung l·i suÊt tiÒn göi vμ l·i suÊt cho vay ngo¹i tÖ”, Ng©n hμng

Nhμ n−íc quy ®Þnh khung l·i suÊt tiÒn göi vμ cho vay trong n−íc b»ng ®« la Mü dùa

vμo l·i suÊt trªn thÞ tr−êng Singapore: l·i suÊt tiÒn göi ®« la Mü trong n−íc b»ng l·i

suÊt tiÒn göi t¹i thÞ tr−êng Singapore; l·i suÊt cho vay ®« la Mü trong n−íc b»ng l·i

suÊt cho vay t¹i thÞ tr−êng Singapore (SIBOR) céng thªm tèi ®a 2,5%.

Tuy nhiªn, tõ 01/03/1993, Ng©n hμng Nhμ n−íc chØ cßn quy ®Þnh møc sμn

l·i suÊt tèi thiÓu cho tiÒn göi ®« la Mü cã kú h¹n, vμ quy ®Þnh møc trÇn l·i suÊt cho

vay b»ng l·i suÊt tiÒn göi cïng thêi h¹n céng thªm biªn ®é, ®ång thêi cho phÐp c¸c

ng©n hμng th−¬ng m¹i c¨n cø vμo khung l·i suÊt tù quyÕt ®Þnh l·i suÊt tiÒn göi vμ l·i

suÊt cho vay b»ng ®« la Mü cho c¸c kú h¹n kh¸c nhau. Nh− vËy, l·i suÊt ngo¹i tÖ

tho¸t khái sù rμng buéc trùc tiÕp vμo l·i suÊt ®« la Mü trªn thÞ tr−êng Singapore.

2.2.2- Nh÷ng −u ®iÓm vμ h¹n chÕ cña c¬ chÕ khung l·i suÊt

C¬ chÕ khung l·i suÊt ®· kh¾c phôc thªm mét b−íc nh÷ng ®iÓm ch−a hîp lý

vÒ l·i suÊt:

- Xo¸ bá sù kh¸c biÖt gi÷a l·i suÊt cho vay ®èi víi khu vùc kinh tÕ quèc

doanh vμ kinh tÕ ngoμi quèc doanh. NÕu nh−, t¹i thêi ®iÓm b¾t ®Çu thùc hiÖn c¬ chÕ

khung l·i suÊt (QuyÕt ®Þnh sè 92-Q§-NH1 ngμy 29/05/1992), Ng©n hμng Nhμ n−íc

vÉn cßn quy ®Þnh kh¸c biÖt gi÷a l·i suÊt cho vay hé n«ng d©n vμ c¸c tæ chøc kinh tÕ

ngoμi quèc doanh víi l·i suÊt cho vay c¸c doanh nghiÖp quèc doanh nh− thêi kú

tr−íc, th× chØ ngμy sau ®ã 2 th¸ng, tõ QuyÕt ®Þnh sè 129/Q§-NH1 ngμy 28/07/1992

trë vÒ sau, ®· chÊm døt ®−îc sù kh¸c biÖt nμy b»ng viÖc quy ®Þnh mét møc trÇn

chung cho vèn l−u ®éng vμ mét møc trÇn chung cho vèn cè ®Þnh. B¶ng 2.3 d−íi ®©y

sÏ cho chóng ta thÊy râ ®iÒu nμy.

B¶ng 2.3: DiÔn biÕn l·i suÊt tõ 01/06/1992 (cid:31) 31/12/1992

06/1992

Lo¹i cho vay Vèn l−u ®éng

08/1992 <= 3,50% 10/1992 <= 2,70%

- N«ng hé vμ Tæ chøc kinh tÕ ngoμi quèc doanh - Kinh tÕ quèc doanh Tõ 3,30% ®Õn 4,20% Tõ 2,10% ®Õn 3,50% Vèn cè ®Þnh <= 2,40% <= 1,80%

3,00%

- Tæ chøc kinh tÕ ngoμi quèc doanh - Kinh tÕ quèc doanh 2,52%

Nguån: Ng©n hμng Nhμ n−íc ViÖt Nam.

- Song song víi viÖc xo¸ bá sù kh¸c biÖt gi÷a l·i suÊt cho vay ®èi víi khu

vùc kinh tÕ quèc doanh vμ kinh tÕ ngoμi quèc doanh, còng xo¸ bá sù −u ®·i vÒ l·i

suÊt ®èi víi mét sè mÆt hμng, ngμnh kinh tÕ. NÕu nh− trong c¬ chÕ l·i suÊt thêi kú

tr−íc cã sù −u ®·i ®èi víi nh÷ng mÆt hμng, ngμnh kinh tÕ vμ vïng kinh tÕ cÇn

khuyÕn khÝch, th× b−íc sang thêi kú ®iÒu hμnh l·i suÊt theo khung ®· xo¸ bá ®−îc sù

−u ®·i ®èi víi nh÷ng mÆt hμng, ngμnh kinh tÕ (xem b¶ng 2.2 vμ 2.3).

- Thu hÑp nhanh kho¶ng c¸ch chªnh lÖch gi÷a l·i suÊt tiÒn göi tiÕt kiÖm cña

d©n c− vμ l·i suÊt tiÒn göi cña c¸c tæ chøc kinh tÕ, qua ®ã gãp phÇn h¹n chÕ tiªu cùc

do sù chªnh lÖch qu¸ møc l·i suÊt g©y ra. B¶ng 2.4 cho thÊy, tõ th¸ng 06/1992 ®Õn

cuèi n¨m 1995, ®· cã sù thu hÑp ®¸ng kÓ: chªnh lÖch l·i suÊt tiÒn göi kh«ng kú h¹n

gi¶m tõ 0,8% xuèng cßn 0,2%, chªnh lÖch l·i suÊt tiÒn göi cã kú h¹n 3 th¸ng gi¶m

tõ 0,9% xuèng cßn 0,4%.

B¶ng 2.4- Chªnh lÖch l·i suÊt tiÒn göi d©n c− vμ tæ chøc kinh tÕ 1992 (cid:31) 1995

Cã kú h¹n 3 th¸ng (%/th¸ng) D©n c− TCKT Chªnh lÖch

Thêi ®iÓm 06/1992 08/1992 10/1992 04/1993 10/1993 07/1995 Kh«ng kú h¹n (%/th¸ng) D©n c− TCKT Chªnh lÖch 1,0 0,5 0,3 0,1 0,1 0,5 1,8 1,2 1,0 0,8 0,7 0,7 0,8 0,7 0,7 0,7 0,6 0,2 3,0 2,3 2,0 1,7 1,4 0,4 2,1 1,8 1,5 1,0 0,8 0,8 0,9 0,5 0,5 0,7 0,6 0,4

Nguån: Ng©n hμng Nhμ n−íc ViÖt Nam

- C¬ chÕ ®iÒu hμnh l·i suÊt thêi kú nμy còng gãp phÇn quan träng trong viÖc

h¹ thÊp chØ sè l¹m ph¸t, tiÕn tíi æn ®Þnh vμ ®Èy lïi nã, ®ång thêi gãp phÇn t¨ng

tr−ëng GDP ë møc ®é cao. L¹m ph¸t tõ 67,6% n¨m 1991 gi¶m xuèng cßn 12,7%

n¨m 1995, tû lÖ t¨ng tr−ëng GDP tõ 5,8% n¨m 1991 lªn 8,7% vμo n¨m 1992, vμ gi÷

æn ®Þnh tõ 8% trë lªn, ®Õn n¨m 1995 ®¹t møc 9,5%.

B¶ng 2.5- T×nh h×nh l¹m ph¸t vμ t¨ng tr−ëng GDP n¨m 1992-1995

1992 1993 1994 1995

- L¹m ph¸t (%) 17,5 5,2 14,4 12,7

- T¨ng tr−ëng GDP thùc (%) 8,7 8,1 8,8 9,5

Nguån: Tæng côc thèng kª vμ Thêi b¸o kinh tÕ ViÖt Nam 09/05/2003

Tuy nhiªn c¬ chÕ l·i suÊt thêi kú nμy vÉn cßn mét sè h¹n chÕ sau:

- L·i suÊt cho vay vèn l−u ®éng vÉn ®−îc quy ®Þnh cao h¬n l·i suÊt cho vay

vèn cè ®Þnh, mÆc dï kho¶ng c¸ch chªnh lÖch ®· ®−îc thu hÑp dÇn.

B¶ng 2.6- Chªnh lÖch l·i suÊt cho vay vèn l−u ®éng (ng¾n h¹n) vμ cho

vay vèn cè ®Þnh (trung, dμi h¹n)1992 (cid:31) 1995

L·i suÊt cho vay (%/th¸ng) Thêi ®iÓm Vèn l−u ®éng Vèn cè ®Þnh Chªnh lÖch

06/1992 4,2* 3,0* 1,2

08/1992 3,5 2,4 1.1

10/1992 2,7 1,8 0,9

04/1993 2,3 1,5 0,8

10/1993 ®Õn 2,1 1,2 0,9

12/1995

(*) Møc l·i suÊt cao nhÊt trong tõng lo¹i vay.

Nguån: Ng©n hμng Nhμ n−íc ViÖt Nam

- Trong c¬ chÕ ®· xo¸ bá sù ph©n biÖt l·i suÊt cho vay ®èi víi c¸c thμnh

phÇn kinh tÕ, ngμnh kinh tÕ nh−ng vÉn tiÕp tôc duy tr× l·i suÊt −u ®·i ®èi víi vïng

nói cao vμ h¶i ®¶o, tõ chç quy ®Þnh cô thÓ møc l·i suÊt −u ®·i ®èi víi c¸c vïng nμy

chuyÓn sang quy ®Þnh gi¶m 15% so víi l·i suÊt b×nh th−êng ®èi víi khu vùc miÒn

nói, h¶i ®¶o vμ vïng ®ång bμo Kh¬ me tËp trung.

- Tõ b¶ng 2.4 vμ 2.6 còng cho thÊy, thùc tÕ trong khung l·i suÊt thêi kú nμy,

chªnh lÖch gi÷a møc trÇn l·i suÊt cho vay vμ møc sμn l·i suÊt tiÒn göi lμ qu¸ lín,

th−êng n»m trong kho¶ng tõ 0,7% ®Õn 1%, dÉn ®Õn lîi nhuËn cña c¸c ng©n hμng

th−¬ng m¹i rÊt cao, t¸c ®éng bÊt lîi ®Õn viÖc khuyÕn khÝch tiÕt kiÖm vμ ®Çu t−, vμ

k×m h·m t¨ng tr−ëng kinh tÕ, kh«ng cã t¸c dông khuyÕn khÝch c¸c ng©n hμng n©ng

cao n¨ng suÊt, chÊt l−îng ho¹t ®éng, h¹ thÊp chi phÝ qu¶n lý.

2.3- C¬ chÕ trÇn l·i suÊt (tõ 1996 ®Õn 07/2000)

2.3.1- Néi dung vμ diÔn biÕn

B−íc vμo n¨m 1996 víi nh÷ng thμnh qu¶ ®¹t ®−îc cña nÒn kinh tÕ ë giai

®o¹n 1992-1995 cho phÐp Ng©n hμng Nhμ n−íc tiÕn thªm mét b−íc trong chÝnh

s¸ch l·i suÊt. QuyÕt ®Þnh sè 381/Q§NH1 ngμy 28/12/1995 cña Ng©n hμng Nhμ n−íc

®· b·i bá quy ®Þnh sμn l·i suÊt tiÒn göi, chØ quy ®Þnh trÇn l·i suÊt tiÒn vay, trong ®ã

trÇn l·i suÊt cho vay trung, dμi h¹n cao h¬n l·i suÊt cho vay ng¾n h¹n, trÇn l·i suÊt

cho vay ë khu vùc thμnh thÞ thÊp h¬n ë khu vùc n«ng th«n. C¸c tæ chøc tÝn dông dùa

vμo møc l·i suÊt trÇn cho vay vμ chªnh lÖch gi÷a l·i suÊt cho vay vμ l·i suÊt huy

®éng b×nh qu©n 0,35%/th¸ng ®Ó Ên ®Þnh møc l·i suÊt huy ®éng vμ l·i suÊt cho vay

vèn trªn thÞ tr−êng.

Giai ®o¹n ®Çu cña thêi kú nμy, Ng©n hμng Nhμ n−íc ban hμnh l·i suÊt trÇn

cho vay víi 4 møc: cho vay ng¾n h¹n (®« thÞ); cho vay trung, dμi h¹n cao h¬n cho

vay ng¾n h¹n; cho vay ë n«ng th«n (cao h¬n vïng ®« thÞ); cho vay cña quü tÝn dông

nh©n d©n ë c¬ së. §Õn th¸ng 01/1998, ®−îc ®iÒu chØnh cßn 3 møc: cho vay cña c¸c

tæ chøc tÝn dông ë ®« thÞ; cho vay cña c¸c tæ chøc tÝn dông ë n«ng th«n; cho vay cña

quü tÝn dông nh©n d©n.

Tõ n¨m 1997- 1998, cuéc khñng ho¶ng tμi chÝnh trong khu vùc vμ thÕ giíi

®· x¶y ra. Trong n−íc, tèc ®é t¨ng tr−ëng GDP cã dÊu hiÖu gi¶m sót nhanh chãng,

l¹m ph¸t gia t¨ng. Tr−íc t×nh h×nh ®ã, Ng©n hμng Nhμ n−íc ®· cã nh÷ng thay ®æi

quan träng trong chÝnh s¸ch vÒ tû gi¸ vμ l·i suÊt nh»m gãp phÇn ®−a nÒn kinh tÕ

tr¸nh nh÷ng t¸c ®éng xÊu cña cuéc khñng ho¶ng.

VÒ tû gi¸: thùc hiÖn ph¸ gi¸ VND víi møc thÊp, diÔn ra lμm nhiÒu vßng, qua

nhiÒu tuÇn, nhiÒu th¸ng, d−íi sù qu¶n lý chÆt chÏ cña Ng©n hμng Nhμ n−íc. B−íc

ph¸ gi¸ lín nhÊt trong giai ®o¹n nμy lμ hai lÇn ph¸ gi¸ 5% vμo n¨m 1997 vμ mét lÇn

ph¸ gi¸ 7% vμo n¨m 1998.

VÒ l·i suÊt: t¨ng trÇn l·i suÊt tõ th¸ng 01/1998, ng¾n h¹n tõ 1% lªn 1,2%,

trung dμi h¹n tõ 1,1% lªn 1,25%, nh»m môc ®Ých t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c Ng©n hμng

th−¬ng m¹i t¨ng møc l·i suÊt tiÒn göi, thu hót tiÒn vμo ng©n hμng ®Ó gãp phÇn kiÒm

chÕ l¹m ph¸t. Bªn c¹nh ®ã, Ng©n hμng Nhμ n−íc còng b·i bá viÖc khèng chÕ trÇn l·i

suÊt cho vay ngo¹i tÖ, vμ ®−a ra quy ®Þnh møc l·i suÊt tiÒn göi b»ng ®« la Mü cña tæ

chøc kinh tÕ t¹i tæ chøc tÝn dông.

B¶ng 2.7- T×nh h×nh l¹m ph¸t, tû gi¸, l·i suÊt vμ t¨ng tr−ëng GDP n¨m 1997-

1998

1997 1998

- L¹m ph¸t (%) 3,60 9,20

- Tèc ®é t¨ng tû gi¸ (%) 14,2 9,60

- TrÇn l·i suÊt: (%/th¸ng)

+ Ng¾n h¹n 1,00 1,20

+ Trung, dμi h¹n 1,10 1,25

- T¨ng tr−ëng GDP thùc (%) 8,20 5,80

Nguån sè liÖu: Tæng côc thèng kª, Ng©n hμng Nhμ n−íc ViÖt Nam

Tuy nhiªn, do ¶nh h−ëng cña l¹m ph¸t gia t¨ng, trong khi nhu cÇu ®Çu t−,

vay vèn gi¶m, ®iÒu nμy buéc c¸c ng©n hμng th−¬ng m¹i c¹nh tranh b»ng c¸ch h¹

thÊp l·i suÊt cho vay vμ n©ng møc l·i suÊt tiÒn göi. Møc l·i suÊt huy ®éng lo¹i kú

h¹n 6 th¸ng phæ biÕn ë møc 9,6%/n¨m, c¸ biÖt cã nh÷ng ®ît huy ®éng n©ng lªn

12%/n¨m, trong khi l·i suÊt cho vay ®−îc ®iÒu chØnh theo h−íng gi¶m dÇn ®Ó ®Èy

m¹nh gi¶i to¶ sè vèn mμ c¸c tæ chøc tÝn dông ®· huy ®éng ®−îc ®ång thêi phï hîp

víi kh¶ n¨ng hÊp thô vèn vμ hiÖu qu¶ kinh doanh. Do xu h−íng diÔn biÕn nh− vËy

nªn møc chªnh lÖch gi÷a l·i suÊt cho vay vμ l·i suÊt huy ®éng gi¶m m¹nh. MÆc dï,

Quèc héi cho phÐp møc chªnh lÖch nμy lμ 0,35%/th¸ng (4,2%/n¨m), nh−ng kh«ng

mÊy ng©n hμng th−¬ng m¹i nμo ®¹t ®−îc. §iÒu ®ã cho thÊy, sù khèng chÕ chªnh

lÖch l·i suÊt ë møc 0,35%/th¸ng kh«ng cßn ý nghÜa thùc tiÔn. §Õn quý I/1998 ®Ó

cho chÝnh s¸ch l·i suÊt ®−îc linh ho¹t h¬n, Quèc héi ®· xo¸ bá chªnh lÖch b×nh

B¶ng 2.8: Chªnh lÖch l·i suÊt ®Çu vμo vμ ®Çu ra (%) 1996-1997

qu©n gi÷a l·i suÊt cho vay vμ huy ®éng.

Tªn ng©n hμng 1996 1997

N«ng nghiÖp vμ Ph¸t triÓn N«ng th«n ViÖt Nam 0.35 0.39

C«ng th−¬ng VN 0.25 0.14

§Çu t− vμ Ph¸t triÓn ViÖt Nam 0.19 0.16

Ngo¹i th−¬ng ViÖt Nam 0.31 0.20

Nguån: Ng©n hμng Nhμ n−íc ViÖt Nam

§Õn n¨m 1999, do t×nh h×nh thiÓu ph¸t diÔn ra trong nÒn kinh tÕ (chØ sè l¹m

ph¸t n¨m 1999 lμ 0,1%, n¨m 2000 lμ -0,6%). §Ó kÝch thÝch c¸c dù ¸n ®Çu t− ph¸t

triÓn kinh tÕ, Ng©n hμng Nhμ n−íc liªn tôc ®iÒu chØnh gi¶m nhanh l·i suÊt trÇn.

Trong n¨m 1999 ®· cã 5 lÇn ®iÒu chØnh gi¶m. ViÖc h¹ l·i suÊt lμ ®Ó ph¸t huy vai trß

cña l·i suÊt nh»m kÝch cÇu ®Çu t− vμ tiªu dïng, thóc ®Èy kinh tÕ t¨ng tr−ëng, ®ång

thêi ®−a møc l·i suÊt trong n−íc tiÕn gÇn víi l·i suÊt trªn thÞ tr−êng tμi chÝnh khu

vùc vμ quèc tÕ, rót ng¾n kho¶ng c¸ch gi÷a l·i suÊt néi tÖ vμ ngo¹i tÖ.

B¶ng 2.9: BiÕn ®éng trÇn l·i suÊt n¨m 1999

L·i suÊt (%/th¸ng) Ngμy hiÖu Sè V¨n b¶n lùc Thμnh thÞ N«ng th«n

01/1999/CT-NHNN1 ngμy 19/01/1999 01/02/1999 1,1 vμ 1,15* 1,2 vμ 1,25*

189/1999/Q§-NHNN1 ngμy 29/05/1999 01/06/1999 1,15 1,15

266/1999/Q§-NHNN1 ngμy 30/07/1999 01/08/1999 1,05 1,05

05/1999/CT-NHNN1 ngμy 01/09/1999 04/09/1999 0,95 1,05

383/1999/Q§-NHNN1 ngμy 22/10/1999 25/10/1999 0,85 1,00

* ë giai ®o¹n nμy, Ng©n hμng Nhμ n−íc quy ®Þnh trÇn l·i suÊt cho vay ng¾n

h¹n vμ trÇn l·i suÊt cho vay trung, dμi h¹n riªng.

Nguån: Ng©n hμng Nhμ n−ícViÖt Nam

2.3.2- Nh÷ng mÆt ®−îc vμ h¹n chÕ cña c¬ chÕ trÇn l·i suÊt (thêi kú

1996-07/2000)

- C¬ chÕ trÇn l·i suÊt ®· kh¾c phôc ®−îc t×nh tr¹ng l·i suÊt cho vay ng¾n h¹n

cao h¬n l·i suÊt cho vay trung vμ dμi h¹n. B¶ng sè liÖu 2.10 minh chøng ®iÒu nhËn

B¶ng 2.10: C¬ cÊu l·i suÊt cho vay thêi kú 1996-1997

xÐt trªn diÔn ra tõ 15/07/1996.

1/1/96 15/7/96 1/9/96 1/10/96 1/7/97 Lo¹i l·i suÊt

(%/th¸ng)

- Cho vay ng¾n h¹n 1,75 1,60 1,50 1,25 1,00

- Cho vay trung h¹n 1,70 1,65 1,55 1,35 1,10

- NHTMCP n«ng th«n 2,00 1,80 1,70 1,50 1,20

2,20 2,10 1,80 1,50 - Quü tÝn dông nh©n d©n 2,50

Nguån: Ng©n hμng Nhμ n−íc ViÖt Nam

- Thu hÑp dÇn kho¶ng c¸ch gi÷a l·i suÊt cho vay vμ l·i suÊt huy ®éng vèn,

c¸c ng©n hμng th−¬ng m¹i b−íc vμo giai ®o¹n c¹nh tranh thËt sù nh»m h¹ thÊp chi

phÝ qu¶n lý, thu hót kh¸ch hμng göi tiÒn vμ vay vèn.

- C¬ chÕ l·i suÊt ®èi víi ngo¹i tÖ ®· tiÕn thªm mét b−íc dμi ®i tíi tù do ho¸,

xo¸ bá lu«n khèng chÕ trÇn l·i suÊt cho vay, vμ chØ cßn khèng chÕ l·i suÊt tiÒn göi

cña ph¸p nh©n.

- Ng©n hμng Nhμ n−íc ®· sö dông kÕt hîp c«ng cô l·i suÊt víi c«ng cô tû

gi¸ t¸c ®éng vμo kinh tÕ vÜ m« gãp phÇn æn ®Þnh t×nh h×nh tμi chÝnh – tiÒn tÖ, gi÷

v÷ng søc mua ®ång tiÒn trong n−íc, ®−a nÒn kinh tÕ tho¸t khái cuéc khñng ho¶ng.

Giai ®o¹n 1997-1999, do VND ®−îc ®iÒu tiÕt linh ho¹t (gi¶m gi¸) theo nh÷ng tÝn

hiÖu cña thÞ tr−êng nªn l·i suÊt VND còng ®−îc ®iÒu tiÕt linh ho¹t h¬n so víi l·i

suÊt ngo¹i tÖ trong n−íc (cao h¬n l·i suÊt ngo¹i tÖ). §©y lμ mét nguyªn nh©n gãp

phÇn duy tr× gi¸ trÞ VND, h¹n chÕ dßng dÞch chuyÓn tiÒn tÖ trong thêi kú khñng

ho¶ng tμi chÝnh Ch©u ¸.

Tuy nhiªn, c¬ chÕ l·i suÊt giai ®o¹n nμy vÉn ch−a thËt sù th«ng tho¸ng, viÖc

dïng trÇn l·i suÊt ®Ó khèng chÕ, thùc chÊt cßn mang d¸ng dÊp hμnh chÝnh, c¸c tæ

chøc tÝn dông ch−a ®−îc chñ ®éng sö dông c«ng cô l·i suÊt ®Ó thùc hiÖn c¸c ho¹t

®éng kinh doanh cña m×nh. VÒ phÝa Ng©n hμng Nhμ n−íc, mÆc dï LuËt Ng©n hμng

Nhμ n−íc ®· ®−îc ban hμnh vμ cã hiÖu lùc tõ th¸ng 10/1998, quy ®Þnh Ng©n hμng

Nhμ n−íc ®−îc sö dông c¸c c«ng cô thùc hiÖn chÝnh s¸ch tiÒn tÖ quèc gia nh−: t¸i

cÊp vèn, l·i suÊt, tû gi¸ hèi ®o¸i, dù tr÷ b¾t buéc, nghiÖp vô thÞ tr−êng më vμ c¸c

c«ng cô kh¸c nh−ng thùc tÕ viÖc triÓn khai ¸p dông luËt vμo lÜnh vùc ®iÒu hμnh l·i

suÊt vÉn cßn ch−a kÞp thêi.

2.4- C¬ chÕ ®iÒu hμnh l·i suÊt c¬ b¶n kÌm biªn ®é (tõ 08/2000 (cid:31)

05/2002)

2.4.1- Néi dung vμ diÔn biÕn

Nh»m ®æi míi chÝnh s¸ch vμ c¬ chÕ l·i suÊt theo tinh thÇn cña LuËt Ng©n

hμng Nhμ n−íc, ®Õn th¸ng 08/2000, Ng©n hμng Nhμ n−íc ®· ban hμnh QuyÕt ®Þnh

sè 241/2000/Q§-NHNN1 ngμy 02/08/2000 thay thÕ c¬ chÕ ®iÒu hμnh l·i suÊt trÇn

cho vay b»ng c¬ chÕ ®iÒu hμnh l·i suÊt c¬ b¶n.

§èi víi l·i suÊt cho vay b»ng §ång ViÖt Nam: tæ chøc tÝn dông Ên ®Þnh l·i

suÊt cho vay ®èi víi kh¸ch hμng trªn c¬ së l·i suÊt c¬ b¶n do Ng©n hμng Nhμ n−íc

c«ng bè theo nguyªn t¾c l·i suÊt cho vay kh«ng v−ît qu¸ møc l·i suÊt c¬ b¶n vμ biªn

®é do Thèng ®èc Ng©n hμng Nhμ n−íc quy ®Þnh tõng thêi kú. Ng©n hμng Nhμ n−íc

c«ng bè l·i suÊt c¬ b¶n trªn c¬ së tham kh¶o møc l·i suÊt cho vay th−¬ng m¹i ®èi

víi kh¸ch hμng tèt nhÊt cña nhãm 14 tæ chøc tÝn dông ®−îc lùa chän theo QuyÕt

®Þnh cña Thèng ®èc Ng©n hμng Nhμ n−íc trong tõng thêi kú. L·i suÊt c¬ b¶n vμ biªn

®é ®−îc c«ng bè ®Þnh kú hμng th¸ng, tr−êng hîp cÇn thiÕt, Ng©n hμng Nhμ n−íc sÏ

c«ng bè ®iÒu chØnh kÞp thêi.

§èi víi l·i suÊt cho vay b»ng ngo¹i tÖ:

- Cho vay b»ng §«la Mü: tæ chøc tÝn dông Ên ®Þnh l·i suÊt cho vay theo

nguyªn t¾c l·i suÊt cho vay kh«ng v−ît qu¸ l·i suÊt §«la Mü trªn thÞ tr−êng tiÒn tÖ

liªn ng©n hμng Singapore (l·i suÊt SIBOR) kú h¹n 3 th¸ng ®èi víi cho vay ng¾n

h¹n, kú h¹n 6 th¸ng ®èi víi cho vay trung h¹n, dμi h¹n t¹i thêi ®iÓm cho vay vμ mét

biªn ®é do Thèng ®èc Ng©n hμng Nhμ n−íc quy ®Þnh trong tõng thêi kú.

- Cho vay b»ng c¸c ngo¹i tÖ kh¸c: Tæ chøc tÝn dông Ên ®Þnh l·i suÊt cho vay

dùa trªn c¬ së l·i suÊt thÞ tr−êng quèc tÕ vμ cung cÇu vèn trong n−íc cña tõng lo¹i

ngo¹i tÖ.

ThÕ nh−ng trong xu thÕ c¸c n−íc khu vùc ®· tù do ho¸ hoμn toμn l·i suÊt

cho vay ngo¹i tÖ, cho nªn ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn cho nÒn kinh tÕ huy ®éng tõ bªn ngoμi

còng nh− thùc hiÖn c¬ chÕ qu¶n lý ngo¹i hèi cã hiÖu qu¶, tõ 01/ 06/2001, theo QuyÕt

®Þnh 718/2001/Q§-NHNN1 ngμy 29/05/2001 cña Ng©n hμng Nhμ n−íc, c¸c tæ chøc

tÝn dông ®−îc quyÒn tù do Ên ®Þnh l·i suÊt cho vay USD trªn c¬ së l·i suÊt cña thÞ

tr−êng quèc tÕ vμ cung cÇu tÝn dông b»ng ®ång ngo¹i tÖ trong n−íc, b·i bá c¬ chÕ

cho vay ngo¹i tÖ bÞ khèng chÕ b»ng l·i suÊt SIBOR vμ biªn ®é dao ®éng. Nh÷ng

chÝnh s¸ch ®æi míi nh− vËy, cho thÊy Ng©n hμng Nhμ n−íc ®· quyÕt t©m ®æi míi

chÝnh s¸ch l·i suÊt theo h−íng tù do ho¸ vμ tõng b−íc g¾n l·i suÊt trong n−íc vμo thÞ

tr−êng khu vùc vμ trªn thÕ giíi. §©y còng chÝnh lμ b−íc ®i c¬ b¶n ban ®Çu ®Ó ®−a

nÒn tμi chÝnh ViÖt Nam ngμy cμng phï hîp víi th«ng lÖ quèc tÕ, t¹o nÒn t¶ng cho sù

hoμ nhËp vμo nÒn tμi chÝnh thÕ giíi mét c¸ch s©u réng h¬n.

2.4.2- ¦u ®iÓm vμ h¹n chÕ cña c¬ chÕ ®iÒu hμnh l·i suÊt c¬ b¶n kÌm

biªn ®é

VÒ lý thuyÕt l·i suÊt c¬ b¶n ®· ®¸p øng ®−îc c¸c yªu cÇu x¸c ®Þnh theo tÝn

hiÖu thÞ tr−êng, th«ng qua viÖc tham kh¶o l·i suÊt cho vay cña nhãm c¸c tæ chøc tÝn

dông ®¹i diÖn cho thÞ tr−êng; n©ng cao vai trß kiÓm so¸t cña Ng©n hμng Nhμ n−íc

trong ®iÒu hμnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ; t¹o th«ng tho¸ng cho ng©n hμng th−¬ng m¹i x¸c

®Þnh l·i suÊt kinh doanh (l·i suÊt huy ®éng vèn vμ l·i suÊt cho vay). C¬ chÕ l·i suÊt

c¬ b¶n céng thªm biªn ®é quy ®Þnh ®· t¹o cho c¸c tæ chøc tÝn dông linh ho¹t trong

viÖc Ên ®Þnh l·i suÊt cho vay ®ång thêi tr¸nh khuynh h−íng b¾t bÝ kh¸ch hμng vay

l·i suÊt cao hoÆc ch¹y theo vô lîi dÉn ®Õn rñi ro trong tÝn dông.

Tuy cã −u ®iÓm h¬n so víi tr−íc ®ã, song viÖc ®iÒu hμnh l·i suÊt c¬ b¶n cña

Ng©n hμng Nhμ n−íc b»ng c¸ch khèng chÕ biªn ®é nh− ®· nãi ë trªn béc lé c¸c h¹n

chÕ sau:

- Thùc chÊt ®iÒu hμnh l·i suÊt theo biªn ®é lμ võa khèng chÕ trÇn l·i suÊt tèi

®a nh− c¬ chÕ trÇn l·i suÊt tr−íc ®©y võa khèng chÕ sμn l·i suÊt tèi thiÓu. Thùc tÕ

sμn l·i suÊt tèi thiÓu d−êng nh− kh«ng cã t¸c dông v× nh×n chung c¸c tæ chøc tÝn

dông ®Òu cho vay cao h¬n l·i suÊt c¬ b¶n.

- ViÖc x¸c ®Þnh biªn ®é bao nhiªu lμ võa ph¶i trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ cã

nhiÒu lo¹i h×nh tæ chøc tÝn dông kh¸c biÖt nhau vμ còng cã nhiÒu lo¹i h×nh kh¸ch

hμng kh¸c nhau? Biªn ®é phï hîp víi c¸c tæ chøc tÝn dông ho¹t ®éng ë ®« thÞ th× sÏ

chËt hÑp víi tæ chøc tÝn dông ho¹t ®éng ë n«ng th«n vμ ng©n hμng th−¬ng m¹i cæ

phÇn quy m« bÐ. Biªn ®é phï hîp víi c¸c kh¸ch hμng lμ doanh nghiÖp th× còng qu¸

chËt hÑp víi kh¸ch hμng c¸ thÓ, n«ng d©n. Râ rμng, mét biªn ®é chung cho tÊt c¶ lμ

kh«ng thùc tÕ.

- Môc ®Ých ®−a ra biªn ®é l·i suÊt ®Ó h¹n chÕ c¸c ng©n hμng th−¬ng m¹i cho

vay víi l·i suÊt cao, tr¸nh ¶nh h−ëng ®Õn thÞ tr−êng tiÒn tÖ vμ kh¶ n¨ng vay vèn cña

c¸c doanh nghiÖp. Tuy nhiªn, m«i tr−êng c¹nh tranh ngμy cμng quyÕt liÖt, mμ l·i

suÊt lμ c«ng cô quan träng ®Ó thùc hiÖn môc tiªu t×m kiÕm kh¸ch hμng vμ n©ng cao

thÞ phÇn trong nÒn kinh tÕ, do ®ã tù b¶n th©n thÞ tr−êng sÏ ®iÒu tiÕt ®−a ®Õn mét møc

l·i suÊt b×nh qu©n hîp lý tho¶ m·n yªu cÇu cña tÊt c¶ c¸c bªn tham gia thÞ tr−êng; vμ

biªn ®é khèng chÕ cña Ng©n hμng Nhμ n−íc lμ mét sù ®Ò phßng kh«ng cÇn thiÕt.

- Tõ ngμy 01/06/2001 c¬ chÕ tù do ho¸ l·i suÊt ngo¹i tÖ ®· ®−îc thùc hiÖn ë

n−íc ta (trõ l·i suÊt tiÒn göi ngo¹i tÖ cña ph¸p nh©n vÉn do Ng©n hμng Nhμ n−íc

khèng chÕ). VÒ lý thuyÕt còng nh− thùc tiÔn, l·i suÊt néi tÖ cã mèi quan hÖ chÆt chÏ

víi l·i suÊt ngo¹i tÖ, v× vËy trong khi thÞ tr−êng ngo¹i tÖ ®· ®−îc tù do ho¸ l·i suÊt sÏ

bÊt cËp víi thÞ tr−êng néi tÖ cã c¬ chÕ l·i suÊt khèng chÕ (nh− ®· ®−îc gi¶i thÝch ë

phÇn quan ®iÓm vÒ l·i suÊt cña Lý thuyÕt quü cho vay).

- ViÖc ®iÒu hμnh l·i suÊt cho vay theo biªn ®é ®· chøng tá viÖc ®iÒu hμnh l·i

suÊt tu©n theo dÊu hiÖu thÞ tr−êng. Song nÕu ®· lμ l·i suÊt thÞ tr−êng th× l·i suÊt Êy

ph¶i x¸c ®Þnh theo biÕn ®éng th−êng xuyªn hμng ngμy trªn thÞ tr−êng, trong khi ®ã,

Ng©n hμng Nhμ n−íc l·i c«ng bè l·i suÊt c¬ b¶n hμng th¸ng vμ quy ®Þnh biªn ®é l·i

suÊt trong mét thêi gian dμi.

2.5- C¬ chÕ l·i suÊt tho¶ thuËn (tõ 06/2002 ®Õn nay)

2.5.1- Néi dung vμ diÔn biÕn

Theo QuyÕt ®Þnh sè 546/2002/Q§-NHNN ngμy 30/05/2002, kÓ tõ ngμy

01/06/2002, chÝnh thøc thùc hiÖn c¬ chÕ l·i suÊt tho¶ thuËn b»ng §ång ViÖt Nam

cña c¸c tæ chøc tÝn dông. Nh− vËy, sau mét n¨m thùc hiÖn c¬ chÕ tù do ho¸ l·i suÊt

®èi víi ngo¹i tÖ, th× ®Õn l−ît l·i suÊt tiÒn §ång ViÖt Nam còng ®−îc tù do ho¸.

Theo quyÕt ®Þnh nμy, c¸c tæ chøc tÝn dông ®−îc quyÒn chñ ®éng x¸c ®Þnh

l·i suÊt cho vay néi tÖ (VND) trªn c¬ së cung cÇu vèn vμ møc ®é tÝn nhiÖm ®èi víi

kh¸ch hμng.

Tuy nhiªn, hμng th¸ng Ng©n hμng Nhμ n−íc vÉn tiÕp tôc c«ng bè l·i suÊt c¬

b¶n trªn c¬ së tham kh¶o møc l·i suÊt cho vay th−¬ng m¹i ®èi víi kh¸ch hμng tèt

nhÊt cña nhãm c¸c tæ chøc tÝn dông ®−îc lùa chän, ®Ó c¸c tæ chøc tÝn dông tham

kh¶o vμ ®Þnh h−íng l·i suÊt thÞ tr−êng. §ång thêi Ng©n hμng Nhμ n−íc chñ ®éng ¸p

dông c¸c biÖn ph¸p gi¸n tiÕp ®Ó t¸c ®éng diÔn biÕn l·i suÊt thÞ tr−êng, ®¶m b¶o yªu

cÇu vμ môc tiªu cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ trong tõng thêi kú.

Víi c¬ chÕ l·i suÊt tho¶ thuËn, nÕu nh− tr−íc ®©y c¸c tæ chøc tÝn dông b¾t

buéc ph¶i tu©n thñ theo l·i suÊt c¬ b¶n vμ chØ ®−îc chñ ®éng trong khu«n khæ biªn

®é do Ng©n hμng Nhμ n−íc quy ®Þnh, th× tõ ngμy 01/06/2002, l·i suÊt c¬ b¶n chØ ®Ó

tham kh¶o, biªn ®é quy ®Þnh chÝnh thøc ®−îc b·i bá. §iÒu ®ã cã nghÜa lμ c¸ tæ chøc

tÝn dông ®−îc quyÒn chñ ®éng hoμn toμn, linh ho¹t ®−a ra c¸c møc l·i suÊt tiÒn göi

vμ l·i suÊt cho vay cña m×nh, c¶ néi tÖ vμ ngo¹i tÖ (trõ l·i suÊt tiÒn göi ngo¹i tÖ cña

ph¸p nh©n).

Cã thÓ nãi c¬ chÕ l·i suÊt tho¶ thuËn chÝnh lμ h×nh th¸i cña tù do ho¸ l·i

suÊt.

2.5.2- Nh÷ng −u ®iÓm vμ mÆt tr¸i cña tù do ho¸ l·i suÊt

Tù do ho¸ l·i suÊt cã nh÷ng −u ®iÓm c¬ b¶n sau:

- L·i suÊt ®−îc ®iÒu chØnh linh ho¹t theo cung cÇu vèn trªn thÞ tr−êng, lμm

cho c¸c nguån vèn ®−îc tù do lu©n chuyÓn ®Õn c¸c lÜnh vùc cã lîi nhuËn cao, víi

møc rñi ro thÊp, n©ng cao hiÖu qu¶ ®Çu t−, tõ ®ã thóc ®Èy t¨ng tr−ëng kinh tÕ, t¹o

®iÒu kiÖn ®Ó æn ®Þnh kinh tÕ vÜ m«, t¨ng huy ®éng tiÕt kiÖm ®Ó ®Çu t− ph¸t triÓn.

- Gãp phÇn lμm gi¶m th©m hôt ng©n s¸ch v× huy ®éng ®−îc tèi ®a nguån lùc

trong nÒn kinh tÕ ®Ó bï ®¾p thiÕu hôt ng©n s¸ch, thay v× ®i vay nî n−íc ngoμi hoÆc

hoÆc ph¸t hμnh tiÒn.

- §Èy m¹nh qu¸ tr×nh tù do ho¸ tμi chÝnh, gãp phÇn lμm cho thÞ tr−êng tμi

chÝnh ph¸t triÓn, c¶i thiÖn chÊt l−îng cung øng c¸c dÞch vô tμi chÝnh.

Tuy nhiªn, tù do ho¸ l·i suÊt còng mang l¹i mét sè khã kh¨n nhÊt ®Þnh ®èi

víi c¸c tæ chøc tÝn dông:

- Tæ chøc tÝn dông sÏ ph¶i ®èi mÆt víi nh÷ng thay ®æi th−êng xuyªn cña l·i

suÊt thÞ tr−êng. Vμ sù thay ®æi vÒ l·i suÊt sÏ dÉn ®Õn rñi ro l·i suÊt. §iÒu nμy buéc

c¸c tæ chøc tÝn dông ph¶i hÕt søc n¨ng ®éng trong qu¶n lý kinh doanh, ph¶i cã chiÕn

l−îc trong kinh doanh mét c¸ch tØ mØ. Ng©n hμng cã thÓ ph¶i quan t©m ®Õn viÖc

®Þnh gi¸ l¹i tμi s¶n vμ nh÷ng mãn nî khi cã sù t¨ng gi¶m l·i suÊt.

- C¸c tæ chøc tÝn dông cã quy m« lín sÏ cã lîi thÕ h¬n nh÷ng tæ chøc tÝn

dông cã quy m« nhá trong c¹nh tranh l·i suÊt. Bëi v× chi phÝ lín, l·i suÊt huy ®éng

vèn cao, nªn hoÆc lμ sÏ ph¶i cho vay víi l·i suÊt cao, sÏ mÊt kh¸ch hμng; hoÆc lμ cho

vay víi l·i suÊt ngang b»ng víi c¸c ng©n hμng th−¬ng m¹i kh¸c th× lîi nhuËn thÊp,

thËm chÝ kh«ng cã l·i hoÆc thua lç, vμ con ®−êng tÊt yÕu dÉn ®Õn lμ c¸c ng©n hμng

nhá sÏ ph¶i gi¶i thÓ, ph¸ s¶n hoÆc hîp nhÊt l¹i víi nhau.

- §èi víi kh¸ch hμng vay vèn: tù do ho¸ l·i suÊt t¹o ®iÒu kiÖn cho hä ®−îc

chñ ®éng tho¶ thuËn l·i suÊt víi ng©n hμng th−¬ng m¹i, nÕu kh«ng ®−îc ®¸p øng sÏ

t×m ®Õn ng©n hμng th−¬ng m¹i kh¸c cã l·i suÊt thÝch hîp víi yªu cÇu cña m×nh. Do

®ã c¸c doanh nghiÖp nhμ n−íc, nhÊt lμ c¸c doanh nghiÖp cã quy m« lín, ho¹t ®éng

trªn c¸c lÜnh vùc ®éc quyÒn sÏ cã nhiÒu lîi thÕ, chñ ®éng lùa chän ng©n hμng th−¬ng

m¹i cã l·i suÊt thÊp nhÊt ®Ó vay hoÆc chÞu tr¶ l·i cao ®èi víi tiÒn göi vèn t¹m thêi

nhμn rçi. Trong khi ®ã, c¸c doanh nghiÖp cã nhiÒu khã kh¨n, kinh doanh kh«ng æn

®Þnh, thiÕu tμi s¶n thÕ chÊp, n¨ng lùc tμi chÝnh thÊp,... nhÊt lμ c¸c doanh nghiÖp t−

nh©n, doanh nghiÖp võa vμ nhá, doanh nghiÖp ho¹t ®éng ë n«ng th«n, ë vïng miÒn

nói,... cã thÓ sÏ bÞ bÊt lîi, ph¶i vay vèn víi l·i suÊt cao h¬n.

2.6- Nh÷ng thμnh tùu cña qu¸ tr×nh ®æi míi c¬ chÕ ®iÒu hμnh l·i suÊt

Ng©n hμng ViÖt Nam

2.6.1- L·i suÊt ®· dÇn dÇn trë thμnh mét trong nh÷ng c«ng cô quan

träng hμng ®Çu trong thùc thi chÝnh s¸ch tiÒn tÖ cña Ng©n hμng Nhμ n−íc ®Ó

æn ®Þnh hãa m«i tr−êng kinh tÕ vÜ m«, kiÒm chÕ l¹m ph¸t

Qu¸ tr×nh ®iÒu hμnh c¬ chÕ l·i suÊt ë n−íc ta ®· cã nh÷ng b−íc ph¸t triÓn

theo h−íng tù do ho¸, phï hîp víi sù chuyÓn ®æi cña nÒn kinh tÕ vμ ®· trë thμnh

c«ng cô quan träng cña cña Ng©n hμng Nhμ n−íc.

Trong qu¸ tr×nh ®æi míi vμ vËn dông c¬ chÕ l·i suÊt ®· g¾n liÒn víi viÖc æn

®Þnh c¸c chØ tiªu kinh tÕ vÜ m«: Tèc ®é t¨ng GDP lu«n ë møc tõ 7 ®Õn 8%/n¨m, l¹m

ph¸t ®−îc kiÒm chÕ d−íi møc 1 con sè, nÒn kinh tÕ nhanh chãng tho¸t ra khái sù tr×

trÖ do ¶nh h−ëng cña cuéc khñng kho¶ng tμi chÝnh khu vùc Ch©u ¸ vμ trªn thÕ giíi

giai ®o¹n 1997-1999.

2.6.2- L·i suÊt gãp phÇn n©ng cao hiÖu qu¶ cña nÒn kinh tÕ, kÝch thÝch

tiÕt kiÖm vμ ®Çu t− ph¸t triÓn kinh tÕ.

Qu¸ tr×nh ®æi míi c¬ chÕ ®iÒu hμnh l·i suÊt bao gåm viÖc chuyÓn tõ c¬ chÕ

l·i suÊt ©m sang c¬ chÕ l·i suÊt d−¬ng, ®· cã t¸c dông khuyÕn khÝch tiÕt kiÖm . MÆt

kh¸c, c¸c tæ chøc tÝn dông ngμy cμng n©ng cao n¨ng lùc tr×nh ®é qu¶n lý, h¹ thÊp

chªnh lÖch l·i suÊt gi÷a ®Çu vμo vμ ®Çu ra lμm cho møc l·i suÊt cho vay ngμy cμng

hîp lý ®· thu hót c¸c ®¬n vÞ, c¸c nh©n vay vèn ®Ó ®Çu t− ph¸t triÓn kinh tÕ.

BiÓu hiÖn lμ quy m« tiÕt kiÖm huy ®éng qua ng©n hμng ngμy cμng t¨ng (n¨m

1990 lμ 12 ngμn tû ®ång, ®Õn n¨m 2004 lμ 443 ngμn tû ®ång). Bªn c¹nh ®ã, khèi

l−îng tÝn dông cung øng cho nÒn kinh tÕ còng t¨ng tr−ëng nhanh chãng (n¨m 1990

lμ 6 ngμn tû ®ång, ®Õn n¨m 2004 lμ 433 ngμn tû ®ång).

ViÖc xo¸ bá dÇn c¸c −u ®·i l·i suÊt, t¹o ra sù c¹nh tranh b×nh ®½ng gi÷a c¸c

chñ thÓ tham gia trªn thÞ tr−êng ®· thóc ®Èy c¸c thμnh phÇn kinh tÕ ph¸t triÓn lμnh

m¹nh, lùa chän c©n nh¾c hiÖu qu¶ tr−íc khi quyÕt ®Þnh ®Çu t− vμo c¸c dù ¸n.

2.6.3- L·i suÊt gãp phÇn ph¸t triÓn hÖ thèng ng©n hμng vμ n©ng cao

chÊt l−îng ho¹t ®éng

Khi míi b¾t ®Çu chuyÓn sang hÖ thèng hai cÊp, ngμnh ng©n hμng chØ cã c¸c

ng©n hμng th−¬ng m¹i chuyªn doanh nhμ n−íc vμ mét sè Ýt ng©n hμng th−¬ng m¹i

cæ phÇn vμ hîp t¸c x· tÝn dông, ®Õn nay hÖ thèng c¸c tæ chøc tÝn dông ViÖt Nam

gåm 5 ng©n hμng th−¬ng m¹i Nhμ n−íc, 1 ng©n hμng chÝnh s¸ch, 34 ng©n hμng

th−¬ng m¹i cæ phÇn, 26 chi nh¸nh ng©n hμng n−íc ngoμi, 5 c«ng ty tμi chÝnh, 8 c«ng

ty cho thuª tμi chÝnh, 900 quü tÝn dông nh©n d©n vμ 41 v¨n phßng ®¹i diÖn cña c¸c

tæ chøc tÝn dông n−íc ngoμi.

Nguån vèn huy ®éng vμ cho vay còng t¨ng tr−ëng nhanh chãng. HÖ thèng

Ng©n hμng trë thμnh kªnh huy ®éng vèn vμ cho vay chñ lùc trong nÒn kinh tÕ. C¸c

h×nh thøc huy ®éng vèn ngμy cμng ®a d¹ng, ®¸p øng ®−îc nhu cÇu ngμy cang lín

cña qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n−íc. §Õn cuèi n¨m 2004, tæng

nguån vèn huy ®éng cña ngμnh ng©n hμng ®¹t kho¶ng 443 ngμn tû ®ång; d− nî cho

vay nÒn kinh tÕ ®¹t kho¶ng 433 ngμn tû ®ång.

§Ó tån t¹i vμ ph¸t triÓn, c¸c ng©n hμng buéc ph¶i tham gia vμo cuéc c¹nh

tranh l·i suÊt, n©ng l·i suÊt huy ®éng lªn, ®¶m b¶o l·i suÊt huy ®éng thùc d−¬ng,

®ång thêi t×m c¸ch h¹ thÊp chi phÝ qu¶n lý ®Ó gi¶m l·i suÊt cho vay. KÕt qu¶ lμm cho

c¸c møc l·i suÊt tiÕn tíi c©n b»ng, tho¶ m·n c¸c chñ thÓ tham gia thÞ tr−êng tiÒn tÖ.

B¶ng 2.11: So s¸nh l·i suÊt huy ®éng, cho vay ng¾n h¹n vμ l¹m ph¸t tõ

1996- 2004

N¨m 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004

1- L·i suÊt huy ®éng 10.2 9.6 9.4 5.4 4.8 5.4 6.0 6.2 6.5

2- L·i suÊt ng¾n h¹n 18.0 13.2 14.4 11.4 10.2 9.0 9.2 9.6 10.2

3- ChØ sè l¹m ph¸t 4.5 3.6 9.2 0.1 (0.6) 0.8 4.0 3.0 9.5

4- Chªnh lÖch

(1) – (3) 5.7 6.0 0.2 5.3 5.4 4.6 2.0 3.2 -3.0

(2) – (3) 13.5 9.6 5.2 11.3 10.8 8.2 5.2 6.6 0.7

(2) – (1) 7.8 3.6 5.0 6.0 5.4 3.6 3.2 3.4 3.7

C¸c møc l·i suÊt nãi trªn lμ l·i suÊt b×nh qu©n tÝnh theo n¨m

Nguån Ng©n hμng Nhμ n−íc ViÖt Nam

Bªn c¹nh ®ã, c¸c s¶n phÈm dÞch vô míi ngμy cμng ®−îc c¸c ng©n hμng

th−¬ng m¹i ®−a vμo sö dông nh»m phôc vô kh¸ch hμng tèt h¬n ®ång thêi ®Ó b¾t kÞp

c«ng nghÖ ng©n hμng c¸c n−íc trong khu vùc vμ trªn thÕ giíi, tiÕn tíi héi nhËp.

2.7- Mét sè tån t¹i trong c¬ chÕ ®iÒu hμnh l·i suÊt hiÖn nay ë n−íc ta.

2.7.1- L·i suÊt c¬ b¶n do Ng©n hμng Nhμ n−íc c«ng bè hμng th¸ng

ch−a ®ãng vai trß ®Þnh h−íng thÞ tr−êng.

Trong thêi gian qua, do ¶nh h−ëng cña chØ sè gi¸ c¶ t¨ng cao, c¸c ng©n hμng

th−¬ng m¹i ®· chñ ®éng ®iÒu chØnh t¨ng l·i suÊt th× Ng©n hμng Nhμ n−íc d−êng nh−

vÉn gi÷ l·i suÊt c¬ b¶n æn ®Þnh ë møc thÊp xa so víi l·i suÊt cho vay cña c¸c ng©n

hμng th−¬ng m¹i. §iÒu nμy lμm cho l·i suÊt c¬ b¶n do Ng©n hμng Nhμ n−íc c«ng bè

hμng th¸ng ch¼ng nh÷ng ch−a ph¶n ¶nh ®−îc diÔn biÕn cña l·i suÊt thÞ tr−êng vμ chØ

sè l¹m ph¸t mμ cßn ch−a ®ãng vai trß ®Þnh h−íng l·i suÊt thÞ tr−êng. B¶ng 2.12 cho

thÊy, tõ th¸ng 08/2002, khi Ng©n hμng Nhμ n−íc b¾t ®Çu c«ng bè l·i suÊt c¬ b¶n ®Õn

cuèi n¨m 2004, tr¶i qua 53 th¸ng, víi 52 QuyÕt ®Þnh c«ng bè l·i suÊt c¬ b¶n (th¸ng

01/2001 kh«ng c«ng bè), chØ cã 6 lÇn biÕn ®éng l·i suÊt, nhiÒu nhÊt trong n¨m 2001

B¶ng 2.12: C¸c mèc l·i suÊt c¬ b¶n tõ 08/2000 ®Õn 12/2004

víi 4 lÇn, vμ suèt tõ th¸ng 04/2003 ®Õn nay, møc l·i suÊt c¬ b¶n vÉn kh«ng thay ®æi.

Ngµy hiÖu lùc

Sè V¨n b¶n L·i suÊt c¬ b¶n

242/2000/Q§NHNN1 ngμy 02/08/2000 05/08/2000 0,750%/th¸ng

154/2001/Q§NHNN ngμy 27/02/2001 01/03/2001 0,725%/th¸ng

237/2001/Q§NHNN ngμy 28/03/2001 01/04/2001 0,700%/th¸ng

557/2001/Q§NHNN ngμy 26/04/2001 01/10/2001 0,650%/th¸ng

1247/2001/Q§NHNN ngμy 28/09/2001 01/10/2001 0,600%/th¸ng

792/2002/Q§NHNN ngμy 26/07/2002 01/08/2002 0,620%/th¸ng

285/2003/Q§NHNN ngμy 31/03/2003 01/04/2003 0,625%/th¸ng

Nguån: Ng©n hμng Nhμ n−íc ViÖt Nam

MÆt kh¸c, trong khi chØ sè gi¸ th−êng xuyªn biÕn ®éng nh−ng l·i suÊt c¬

b¶n vμ l·i suÊt cho vay cña c¸c ng©n hμng th−¬ng m¹i vÉn ®øng yªn vμ nhiÒu lóc

thÊp h¬n chØ sè gi¸. §iÒu nμy cho thÊy c¬ chÕ l·i suÊt cßn thiÕu linh ho¹t.

BiÓu ®å 2: DiÔn biÕn l·i suÊt c¬ b¶n, l¹m ph¸t, l·i suÊt thÞ tr−êng tõ 08/2000

3.500

3.000

2.500

Møc t¨ng chØ sè gi¸

2.000

L·i suÊt trung, dμi h¹n trªn thÞ tr−êng

) g n ¸ h t /

1.500

L·i suÊt ng¾n h¹n trªn thÞ tr−êng

L·i suÊt c¬ b¶n

( ¸ i g

1.000

0.500

è s Ø h c , t Ê u s i · L

0.000

A pr-01

A pr-02

A pr-03

A pr-04

O ct-01

O ct-02

O ct-03

O ct-04

Jun-01

Jun-02

Jun-03

Jun-04

F eb-02

F eb-01

F eb-03

F eb-04

A ug-00

A ug-01

D ec-01

A ug-02

D ec-02

A ug-03

D ec-03

A ug-04

D ec-04

-0.500

D ec-00 0 O ct-0

-1.000

-1.500

Thêi gian (th¸ng)

®Õn 31/12/2004

Nguån: Tæng côc thèng kª, Ng©n hμng Nhμ n−íc ViÖt Nam

2.7.2- Sù thiÕu thèng nhÊt gi÷a c¬ chÕ l·i suÊt vμ c¬ chÕ tû gi¸ ®· lμm

phøc t¹p vμ gi¶m tÝnh nh¹y c¶m cña cung cÇu tiÒn ®èi víi l·i suÊt.

ChÕ ®é tû gi¸ hèi ®o¸i hiÖn nay Ng©n hμng Nhμ n−íc ®ang sö dông lμ chÕ

®é tû gi¸ th¶ næi, tøc lμ trªn thÞ tr−êng tû gi¸ giao dÞch vÉn bÞ rμng buéc bëi møc tû

gi¸ mμ Ng©n hμng Nhμ n−íc c«ng bè vμ biªn ®é giao dÞch. ThÕ nh−ng hiÖn nay do

thÞ tr−êng ngo¹i tÖ liªn ng©n hμng ho¹t ®éng vÉn cßn yÕu kÐm nªn c¬ chÕ ®iÒu hμnh

tû gi¸ cña Ng©n hμng Nhμ n−íc th«ng qua viÖc c«ng bè tû gi¸ b×nh qu©n vμ biªn ®é

giao dÞch nhiÒu khi bÞ s¬ cøng, ý kh«ng muèn nãi lμ cè ®Þnh. Nh− vËy, mét khi ph¶i

®èi mÆt víi ¸p lùc cña møc th©m hôt c¸n c©n ngo¹i th−¬ng th× dï muèn hay kh«ng

Ng©n hμng Nhμ n−íc còng ph¶i dïng ®Õn nh÷ng biÖn ph¸p hμnh chÝnh ®Ó ®iÒu chØnh

vμ nh− vËy th× Ýt nhiÒu còng vi ph¹m c¸c quy luËt kinh tÕ. Trong khi ®ã, c¬ chÕ l·i

suÊt vÒ c¬ b¶n ®· ®−îc tù do ho¸, Ýt nhiÒu th−êng xuyªn biÕn ®éng theo quy luËt

cung cÇu. NhiÒu tr−êng hîp l·i suÊt huy ®éng ®ång ViÖt Nam tuy cã t¨ng lªn nh−ng

ng−êi cã ngo¹i tÖ vÉn kh«ng s½n lßng chuyÓn ®æi ra néi tÖ vμ göi b»ng ViÖt Nam

®ång ®Ó h−ëng l·i suÊt cao v× tû gi¸ kh«ng hÊp dÉn. KÕt qu¶, l·i suÊt kh«ng h−íng

dÉn ®−îc cung – cÇu tiÒn.

2.7.3- Nhμ n−íc, th«ng qua Ng©n hμng Nhμ n−íc vÉn cßn can thiÖp

b»ng mÖnh lÖnh hμnh chÝnh vμo viÖc ®iÒu hμnh l·i suÊt cña c¸c ng©n hμng

th−¬ng m¹i.

Ch¼ng h¹n ®Õn nay, c¸c ng©n hμng th−¬ng m¹i vÉn ph¶i thùc hiÖn viÖc gi¶m

l·i suÊt cho vay 15% ®èi víi vïng II vμ gi¶m 30% ®èi víi vïng III. ViÖc tån t¹i c¸c

møc l·i suÊt −u ®·i cã ¶nh h−ëng ®Õn c¸c møc l·i suÊt cho vay th−¬ng m¹i, bëi v× ®Ó

bï ®¾p, c¸c ng©n hμng th−¬ng m¹i buéc ph¶i ®Èy l·i suÊt th−¬ng m¹i lªn cao h¬n.

2.7.4- ViÖc ph¸t triÓn vμ sö dông c«ng cô chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ®Ó hç trî

cho c¬ chÕ tù do ho¸ l·i suÊt ch−a ®¸p øng yªu cÇu.

C¸c c«ng cô chÝnh s¸ch tiÒn tÖ bao gåm c¸c c«ng cô nh− thÞ tr−êng më, t¸i

chiÕt khÊu, dù tr÷ b¾t buéc, tû gi¸...

ThÞ tr−êng më tuy míi ®−îc sö dông ë n−íc ta nh−ng ®· cã b−íc ph¸t triÓn

nhanh chãng vμ trë thμnh c«ng cô quan träng cña thÞ tr−êng tiÒn tÖ. Tuy nhiªn, vÉn

cßn mét sè h¹n chÕ nh− ph¹m vi chØ giíi h¹n trong thÞ tr−êng tiÒn tÖ, c«ng cô mua

b¸n lμ tÝn phiÕu kho b¹c, vμ tÝn phiÕu Ng©n hμng Nhμ n−íc, ch−a thu hót c¸c ng©n

hμng th−¬ng m¹i tham gia; khung ph¸p lý, kü thuËt ®iÒu hμnh, c¬ së vËt chÊt kü

thuËt, tr×nh ®é c¸n bé,... còng cßn nhiÒu h¹n chÕ.

ChÝnh s¸ch chiÕt khÊu t¸c ®éng ®Õn cung øng tiÒn tÖ, qua ®ã t¸c ®éng ®Õn

l·i suÊt thÞ tr−êng. ViÖc sö dông c«ng cô nμy ë n−íc ta cßn mét sè h¹n chÕ chñ yÕu

do c¬ chÕ chiÕt khÊu ch−a hoμn thiÖn, chÝnh s¸ch chiÕt khÊu ®−îc xem lμ sù −u ®·i

cña ng©n hμng Nhμ n−íc ®èi víi mét sè ng©n hμng, ®Æc biÖt lμ ®èi víi c¸c tæ chøc

tÝn dông thuéc së h÷u Nhμ n−íc.

ViÖc sö dông c«ng cô dù tr÷ b¾t buéc ch−a cã sù g¾n kÕt víi c¸c c«ng cô

kh¸c, nhÊt lμ sù vμ hç trî ®¾c lùc cña nghiÖp vô thÞ tr−êng më vμ nghiÖp vô t¸i chiÕt

khÊu trong viÖc gi¶i quyÕt kh¶ n¨ng thanh kho¶n cña c¸c tæ chøc tÝn dông. GÇn ®©y,

Ng©n hμng Nhμ n−íc ®· më réng ph¹m vi dù tr÷ b¾t buéc lªn lo¹i tiÒn göi cã kú h¹n

24 th¸ng, tuy nhiªn kh«ng thÓ nãi lμ ®· bao trïm hÕt c¸c lo¹i tiÒn göi, ph¹m vi t¸c

®éng cña c«ng cô nμy vÉn cßn kho¶ng trèng. MÆt kh¸c, Ng©n hμng Nhμ n−íc sö

dông c«ng cô dù tr÷ b¾t buéc cßn ph©n biÖt ®èi xö gi÷a c¸c tæ chøc tÝn dông, ®iÒu

nμy còng gi¸n tiÕp ¶nh h−ëng ®Õn c¬ chÕ tù do ho¸ l·i suÊt.

ChÝnh s¸ch tû gi¸ n−íc ta hiÖn nay cßn s¬ cøng. Gi¸ trÞ ®ång ViÖt Nam bÞ

®¸nh gi¸ qu¸ cao dÉn ®Õn bÊt lîi cho xuÊt khÈu vμ ¶nh h−ëng lín ®Õn diÔn biÕn l·i

suÊt thÞ tr−êng trong n−íc.

2.7.5- C¸c ng©n hμng th−¬ng m¹i ViÖt Nam ch−a x©y dùng ®−îc

ph−¬ng thøc ®iÒu hμnh l·i suÊt tÝn dông thÝch hîp víi c¬ chÕ tù do ho¸ l·i suÊt.

Nh÷ng thay ®æi c¨n b¶n trong c¬ chÕ ®iÒu hμnh l·i suÊt cña Nhμ n−íc thêi

gian võa qua ®· lμm cho thÞ tr−êng tÝn dông ë ViÖt Nam trë nªn s«i ®éng h¬n. C¸c

tæ chøc tÝn dông x¸c ®Þnh l·i suÊt cho vay trªn c¬ së cung cÇu vèn trªn thÞ tr−êng vμ

møc ®é tÝn nhiÖm ®èi víi kh¸ch hμng vay. Tuy nhiªn, thùc tÕ cho thÊy c¸c ng©n

hμng th−¬ng m¹i ch−a x©y dùng ®−îc mét ph−¬ng thøc ®iÒu hμnh l·i suÊt tÝn dông

thÝch hîp, c¬ së x¸c ®Þnh l·i suÊt cho vay ch−a râ rμng, viÖc vËn dông l·i suÊt cho

vay t−¬ng ®èi kÐm linh ho¹t... thùc tÕ nμy còng lμ yÕu tè lμm cho ho¹t ®éng tÝn dông

trë nªn thiÕu bÒn v÷ng vμ cã nguy c¬ g©y ra rñi ro cao.

GÇn ®©y, trong cho vay trung, dμi h¹n, c¸c ng©n hμng th−¬ng m¹i Nhμ n−íc

®· b¾t ®Çu thùc hiÖn ph−¬ng thøc l·i suÊt th¶ næi dùa trªn c¬ së nh÷ng nguyªn t¾c cô

thÓ ®−îc x¸c ®Þnh tr−íc. C¸ch x¸c ®Þnh l·i suÊt cho vay ®−îc sö dông lμ ph−¬ng

ph¸p ®Þnh gi¸ tæng hîp chi phÝ, tøc lμ x¸c ®Þnh l·i suÊt cho vay dùa trªn c¬ së chi

phÝ huy ®éng nguån vèn ®Ó cho vay vμ phÝ ng©n hμng (bao gåm c¶ chi phÝ ho¹t ®éng

cña ng©n hμng, dù phßng rñi ro vμ møc lîi nhuËn dù kiÕn trong cho vay), c¸ch nμy

®· ®−îc ¸p dông ®èi víi c¶ cho vay b»ng VND vμ ngo¹i tÖ; ngoμi ra, ®èi víi cho vay

b»ng ngo¹i tÖ c¸c ng©n hμng còng sö dông ph−¬ng ph¸p ®Þnh gi¸ theo l·i suÊt c¬ së

lμ Sibor; cßn viÖc lùa chän l·i suÊt c¬ b¶n do Ng©n hμng Nhμ n−íc c«ng bè lμm l·i

suÊt c¬ së trong cho vay l¹i rÊt h·n h÷u. Tuy nhiªn, c¸c ng©n hμng th−¬ng m¹i vÉn

ch−a cã ®−îc c¸ch thøc tiªu chuÈn ®Ó x¸c ®Þnh: chi phÝ nguån vèn, chi phÝ ho¹t ®éng

trùc tiÕp, møc dù phßng rñi ro tÝn dông, rñi ro kú h¹n vμ lîi nhuËn kú väng. ViÖc

nhiÒu kho¶n cho vay trong n−íc b»ng ngo¹i tÖ dùa vμo l·i suÊt c¬ së lμ Sibor trong

khi nguån vèn cho vay ®Òu ®−îc huy ®éng trong n−íc vμ møc ®é tham gia cña ViÖt

Nam vμo thÞ tr−êng tiÒn tÖ thÕ giíi ch−a ®ñ ®é s©u ®Ó cã thÓ tham chiÕu l·i suÊt nμy.

MÆt kh¸c, chÝnh ph−¬ng ph¸p x¸c ®Þnh nh− vËy còng ®· ®−a ®Õn hËu qu¶ cho nhiÒu

ng©n hμng ViÖt Nam do l·i suÊt Sibor trong nh÷ng n¨m qua gi¶m ®¸ng kÓ, trong khi

l·i suÊt huy ®éng ngo¹i tÖ trong n−íc gi¶m chËm hoÆc thËm chÝ kh«ng gi¶m, lμm

cho l·i suÊt cho vay thùc tÕ trë nªn qu¸ thÊp, kh«ng ®ñ bï ®¾p chi phÝ.

Nh÷ng ph©n tÝch trªn phÇn nμo thÓ hiÖn sù h¹n chÕ trong qu¶n trÞ l·i suÊt

cña ng©n hμng th−¬ng m¹i, khi mμ c¬ chÕ l·i suÊt ®· ®−îc tù do ho¸ h¬n; ®ång thêi

nã cßn lμm cho ho¹t ®éng tÝn dông cña ng©n hμng th−¬ng m¹i ViÖt Nam trë nªn bÞ

®éng tr−íc nh÷ng biÕn ®éng cña thÞ tr−êng, lμm gi¶m kh¶ n¨ng thÝch øng víi c¬ chÕ

thÞ tr−êng cho c¶ ng©n hμng vμ doanh nghiÖp vay vèn.

Tãm t¾t Ch−¬ng 2

Qu¸ tr×nh ®æi míi c¬ chÕ ®iÒu hμnh l·i suÊt Ng©n hμng ViÖt Nam tõ khi

chuyÓn sang m« h×nh hai cÊp (1989) ®Õn nay cã thÓ chia thμnh 5 b−íc chuyÓn ®æi

c¨n b¶n, ®ã lμ nh÷ng b−íc ®i thËn träng vμ kh¼ng ®Þnh sù thμnh c«ng nhÊt ®Þnh cña

Ng©n hμng Nhμ n−íc trong ®iÒu hμnh l·i suÊt trªn thÞ tr−êng tiÒn tÖ.

B−íc 1: tõ 1989 ®Õn 05/1992, tiÕp tôc kÕ thõa c¬ chÕ cè ®Þnh l·i suÊt cã tõ

tr−íc nh−ng ®−îc thay ®æi c¬ b¶n, ®ã lμ viÖc ®−a ra c¸c nguyªn t¾c ®Ó x¸c ®Þnh l·i

suÊt – b¶o tån vèn vμ cã l·i, ®−îc ¸p dông thèng nhÊt trong c¸c thμnh phÇn kinh tÕ,

®−îc ®iÒu chØnh theo biÕn ®éng cña chØ sè gi¸, l·i suÊt ngo¹i tÖ ®−îc ¸p dông theo

møc l·i suÊt thÞ tr−êng quèc tÕ. Cã thÓ xem ®©y lμ b−íc chuyÓn tiÕp tõ c¬ chÕ l·i

suÊt thùc ©m sang c¬ chÕ l·i suÊt thùc d−¬ng. Vai trß l·i suÊt b¾t ®Çu ®−îc ph¸t huy

®Ó gãp phÇn vμo viÖc kiÒm chÕ vμ ®Èy lïi l¹m ph¸t, duy tr× sù æn ®Þnh tèc ®é t¨ng

tr−ëng kinh tÕ.

B−íc 2: tõ th¸ng 06/1992 ®Õn cuèi n¨m 1995, Ng©n hμng Nhμ n−íc chuyÓn

sang thùc hiÖn c¬ chÕ ®iÒu hμnh khung l·i suÊt, quy ®Þnh sμn l·i suÊt tiÒn göi vμ trÇn

l·i suÊt cho vay ®èi víi nÒn kinh tÕ. §©y míi thùc sù lμ b−íc chuyÓn ®æi c¨n b¶n tõ

c¬ chÕ l·i suÊt ©m sang c¬ chÕ l·i suÊt thùc d−¬ng - b−íc khëi ®Çu ®Ó thùc hiÖn môc

tiªu tù do ho¸ l·i suÊt, t¹o ®ßn bÈy cho c¸c ng©n hμng th−¬ng m¹i chuyÓn ho¹t ®éng

kinh doanh tõ thua lç sang cã l·i. C¬ chÕ l·i suÊt thêi kú nμy ®· gãp phÇn quan

träng trong viÖc h¹ thÊp, tiÕn tíi æn ®Þnh vμ ®Èy lïi l¹m ph¸t, ®ång thêi t¨ng tr−ëng

GDP ë tèc ®é cao.

B−íc 3: tõ 01/01/1996-07/2000, Ng©n hμng Nhμ n−íc thùc hiÖn b−íc thay

®æi c¨n b¶n c¬ chÕ ®iÒu hμnh l·i suÊt theo h−íng ®iÒu hμnh linh ho¹t trÇn l·i suÊt

cho vay, b−íc ®Çu thùc hiÖn tù do ho¸ l·i suÊt huy ®éng. VÒ c¬ b¶n, c¬ chÕ l·i suÊt

cña Ng©n hμng Nhμ n−íc trong thêi kú nμy ®· gãp phÇn ®¹t ®−îc môc tiªu duy tr×

t¨ng tr−ëng kinh tÕ, kiÓm so¸t l¹m ph¸t, æn ®Þnh gi¸ trÞ VND trong sù t−¬ng quan

mÊt gi¸ cña c¸c ®ång tiÒn trong khu vùc.

B−íc 4: tõ th¸ng 08/2000 – 05/2002, Ng©n hμng Nhμ n−íc thùc hiÖn c¬

chÕ ®iÒu hμnh l·i suÊt c¬ b¶n theo LuËt Ng©n hμng Nhμ n−íc kÌm biªn ®é thay cho

c¬ chÕ l·i suÊt trÇn. Cã thÓ xem ®©y lμ b−íc chuyÓn tiÕp sang c¬ chÕ tù do ho¸ l·i

suÊt.

B−íc 5: tõ 01/06/2002, Ng©n hμng Nhμ n−íc ban hμnh c¬ chÕ l·i suÊt tho¶

thuËn. Theo ®ã, c¸c tæ chøc tÝn dông x¸c ®Þnh l·i suÊt cho vay trªn c¬ së cung cÇu

vèn thÞ tr−êng vμ møc ®é tÝn nhiÖm cña kh¸ch hμng. Ng©n hμng Nhμ n−íc vÉn tiÕp

tôc c«ng bè l·i suÊt c¬ b¶n ®Ó lμm tham kh¶o vμ ®Þnh h−íng l·i suÊt thÞ tr−êng. Cã

thÓ nãi ®ã lμ b−íc tiÕn quan träng trong qu¸ tr×nh tù do hãa l·i suÊt ë ViÖt Nam.

Qu¸ tr×nh ®æi míi c¬ chÕ l·i suÊt tõ kiÓm so¸t trùc tiÕp, cè ®Þnh l·i suÊt sang

c¬ chÕ l·i suÊt tho¶ thuËn, thùc chÊt lμ tù do ho¸ l·i suÊt, lμ nh÷ng b−íc ®i rÊt thËn

träng, vμ ®Õn nay ®· ®¹t ®−îc mét sè thμnh c«ng nhÊt ®Þnh.

Tuy nhiªn, trong viÖc tæ chøc thùc hiÖn c¬ chÕ tù do ho¸ l·i suÊt hiÖn nay ë

n−íc ta vÉn cßn mét sè tån t¹i nhÊt ®Þnh. §ã lμ, l·i suÊt c¬ b¶n cho Ng©n hμng Nhμ

n−íc c«ng bè hμng th¸ng ®Ó ®Þnh h−íng thÞ tr−êng ch−a cã t¸c ®éng hiÖu qu¶ ®Õn

l·i suÊt thÞ tr−êng; c¬ chÕ l·i suÊt vμ c¬ chÕ tû gi¸ ch−a phèi hîp ®ång bé; viÖc sö

dông c¸c c«ng cô kh¸c cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ®Ó t¸c ®éng ®Õn l·i suÊt thÞ tr−êng

ch−a ®¸p øng ®−îc yªu cÇu; Nhμ n−íc vÉn cßn can thiÖp b»ng hμnh chÝnh vμo l·i

suÊt cña c¸c ng©n hμng th−¬ng m¹i; c¸c tæ chøc tÝn dông, lμ chñ thÓ quan träng thùc

hiÖn tù do ho¸ l·i suÊt, vÉn cßn bÞ ®éng lóng tóng trong viÖc ®iÒu hμnh l·i suÊt trong

hÖ thèng tæ chøc m×nh.

HiÖn nay, nÒn kinh tÕ ®ang cã nh÷ng chuyÓn biÕn m¹nh mÏ trong tiÕn tr×nh

héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ, ngμnh Ng©n hμng tuy ®· ®¹t ®−îc nh÷ng thμnh tùu ®¸ng kÓ

trong qu¸ tr×nh c¶i c¸ch, nh−ng so víi yªu cÇu vÉn cßn ph¶i tiÕp tôc ®æi míi h¬n

n÷a, ®Æc biÖt lμ trong vai trß ®iÒu hμnh thùc thi chÝnh s¸ch tiÒn tÖ mμ l·i suÊt lμ mét

c«ng cô quan träng ®Ó thùc hiÖn chÝnh s¸ch ®ã.

Ch−¬ng 3: C¸c gi¶i ph¸p gãp phÇn

hoμn thiÖn c¬ chÕ ®iÒu hμnh l·i suÊt

trong hÖ thèng ng©n hμng n−íc ta

3.1- §Þnh h−íng chiÕn l−îc ph¸t triÓn cña ngμnh ng©n hμng

h−íng tíi héi nhËp quèc tÕ.

3.2- C¸c gi¶i ph¸p gãp phÇn hoμn thiÖn c¬ chÕ ®iÒu hμnh l·i

suÊt trong hÖ thèng Ng©n hμng n−íc ta.

Tãm t¾t Ch−¬ng 3

3.1- §Þnh h−íng chiÕn l−îc ph¸t triÓn cña ngμnh ng©n hμng h−íng tíi

héi nhËp quèc tÕ.

Chñ tr−¬ng héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ cña n−íc ta g¾n bã chÆt chÏ víi ®−êng

lèi ®æi míi kinh tÕ. Tõ §¹i héi VI (1986), §¶ng ta ®· kh¼ng ®Þnh ®−êng lèi ®æi míi

kinh tÕ, chuyÓn sang nÒn kinh tÕ hμng ho¸ nhiÒu thμnh phÇn cã sù qu¶n lý Nhμ

n−íc. §Õn §¹i héi lÇn thø IX (2001), §¶ng ®· kh¼ng ®Þnh chñ tr−¬ng: “... Ph¸t huy

cao ®é néi lùc, ®ång thêi tranh thñ nguån lùc bªn ngoμi vμ chñ ®éng héi nhËp kinh

tÕ quèc tÕ ®Ó ph¸t triÓn nhanh cã hiÖu qu¶ vμ bÒn v÷ng”. §Ó thùc hiÖn chñ tr−¬ng

®ã, Bé chÝnh trÞ ®· ra NghÞ quyÕt sè 07-NQ/TW ngμy 27/11/2001 vÒ héi nhËp kinh

tÕ quèc tÕ. §©y lμ mét NghÞ quyÕt rÊt quan träng ®Þnh h−íng më cöa, héi nhËp cho

nÒn kinh tÕ n−íc ta trong thêi kú ®æi míi, t¸c ®éng s©u réng ®Õn c¸c ngμnh, c¸c cÊp,

c¸c doanh nghiÖp thuéc mäi thμnh phÇn kinh tÕ.

Cïng víi tiÕn tr×nh ®æi míi chung cña ®Êt n−íc, ngμnh Ng©n hμng ®· cã

nh÷ng c¶i c¸ch theo ®Þnh h−íng thÞ tr−êng vμ héi nhËp quèc tÕ. Qua qu¸ tr×nh thùc

hiÖn ®· ®¹t ®−îc mét sè thμnh tùu nhÊt ®Þnh, nh−ng tr−íc m¾t vÉn cßn nhiÒu khã

kh¨n, ®ßi hái ph¶i tiÕp tôc c¶i c¸ch m¹nh mÏ h¬n n÷a.

3.1.1- Nh÷ng thμnh tùu ®æi míi vÒ ®iÒu hμnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ vμ ho¹t

®éng cña ngμnh Ng©n hμng theo ®Þnh h−íng thÞ tr−êng vμ héi nhËp quèc tÕ

ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ ®· trë thμnh mét c«ng cô ®iÒu chØnh kinh tÕ vÜ m« víi

môc tiªu bao trïm lμ kiÓm so¸t l¹m ph¸t vμ thóc ®Èy t¨ng tr−ëng kinh tÕ. C¸c c«ng

cô chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ®−îc ®iÒu hμnh linh ho¹t theo diÔn biÕn thÞ tr−êng. C¬ chÕ ®iÒu

hμnh l·i suÊt vμ tû gi¸ vÒ c¬ b¶n ®· ®−îc tù do ho¸ theo nguyªn t¾c thÞ tr−êng, nh×n

chung, Ng©n hμng Nhμ n−íc chØ can thiÖp vμo l·i suÊt vμ tû gi¸ th«ng qua thÞ tr−êng

tiÒn tÖ vμ c¸c c«ng cô cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ.

Ho¹t ®éng cña c¸c ng©n hμng th−¬ng m¹i còng ®¹t ®−îc nh÷ng thμnh tùu

kh¶ quan. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, quyÒn tù chñ vμ tù chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ ho¹t

®éng kinh doanh cña c¸c ng©n hμng th−¬ng m¹i ®−îc thÓ chÕ ho¸ vμ thùc hiÖn. C¸c

ng©n hμng th−¬ng m¹i cã quyÒn quyÕt ®Þnh l·i suÊt tiÒn göi vμ cho vay, lùa chän

biÖn ph¸p b¶o ®¶m tiÒn vay. C¸c ho¹t ®éng tÝn dông theo chØ ®Þnh hoÆc phôc vô c¸c

®èi t−îng chÝnh s¸ch cña Nhμ n−íc ®· dÇn dÇn ®−îc t¸ch khái c¸c ho¹t ®éng tÝn

dông th−¬ng m¹i. C¸c nguyªn t¾c vμ chuÈn mùc quèc tÕ vÒ ho¹t ®éng ng©n hμng

th−¬ng m¹i (kÕ to¸n, thanh to¸n, qu¶n trÞ rñi ro, qu¶n trÞ tμi s¶n nî/tμi s¶n cã, tÝn

dông, ®Çu t−, ngo¹i hèi, ph©n lo¹i nî vμ trÝch lËp dù phßng rñi ro...) còng dÇn ®−îc

¸p dông trong thùc tÕ ë ViÖt Nam. Chñng lo¹i s¶n phÈm, dÞch vô ng©n hμng ph¸t

triÓn nhanh vμ ®a d¹ng h¬n. HÖ thèng thanh to¸n ng©n hμng cã nh÷ng tiÕn bé v−ît

bËc. C«ng t¸c c¬ cÊu l¹i tμi chÝnh, tæ chøc vμ ho¹t ®éng c¸c ng©n hμng th−¬ng m¹i

®· ®¹t ®−îc mét sè kÕt qu¶, ®Æc biÖt trong viÖc bæ sung vèn ®iÒu lÖ cho c¸c ng©n

hμng th−¬ng m¹i nhμ n−íc vμ xö lý nî xÊu, nhê ®ã, n¨ng lùc tμi chÝnh cña c¸c ng©n

hμng th−¬ng m¹i ®−îc c¶i thiÖn vμ lμnh m¹nh h¬n; tr×nh ®é qu¶n trÞ, ®iÒu hμnh ®−îc

n©ng cao; dÞch vô ng©n hμng phong phó h¬n vμ ®−îc c¶i thiÖn ®¸ng kÓ vÒ chÊt

l−îng.

3.1.2- Nh÷ng th¸ch thøc lín ®èi víi ngμnh Ng©n hμng trong tiÕn tr×nh

héi nhËp quèc tÕ.

Thùc hiÖn nh÷ng cam kÕt quèc tÕ vÒ lÜnh vùc ng©n hμng trong HiÖp ®Þnh

Th−¬ng m¹i ViÖt - Mü vμ ®μm ph¸n gia nhËp WTO ®· vμ ®ang ®Æt ra cho hÖ thèng

ng©n hμng ViÖt Nam nh÷ng th¸ch thøc lín, kh«ng chØ c¸c ng©n hμng th−¬ng m¹i mμ

ngay c¶ Ng©n hμng Nhμ n−íc còng sÏ gÆp ph¶i nh÷ng khã kh¨n, th¸ch thøc trªn

®−êng héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ, cô thÓ ë nh÷ng mÆt sau:

3.1.2.1- HÖ thèng ph¸p luËt vμ thÓ chÕ thÞ tr−êng ch−a hoμn chØnh, cßn

nhiÒu bÊt cËp

§©y lμ mét trong nh÷ng th¸ch thøc lín cho qu¸ tr×nh héi nhËp cña ngμnh

Ng©n hμng. HÖ thèng ph¸p luËt vÒ ng©n hμng ®· cã nh÷ng c¶i thiÖn ®¸ng kÓ song so

víi yªu cÇu héi nhËp quèc tÕ vÒ ng©n hμng cßn cã nh÷ng h¹n chÕ nhÊt ®Þnh ®Õn c¹nh

tranh trong lÜnh vùc ng©n hμng vμ thóc ®Èy thÞ tr−êng tiÒn tÖ ph¸t triÓn. LuËt c¸c tæ

chøc tÝn dông hiÖn hμnh cßn cã mét sè ®iÓm ch−a phï hîp víi c¸c cam kÕt quèc tÕ

cña ViÖt Nam vÒ lÜnh vùc tμi chÝnh - ng©n hμng, trong khi ®ã mét sè quy ®Þnh t¹i

LuËt Ng©n hμng Nhμ n−íc ch−a ®¸p øng ®Çy ®ñ yªu cÇu cho mét ng©n hμng trung

−¬ng ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ trong nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng vμ hÖ thèng tμi chÝnh më

cöa. Cho ®Õn nay, thÞ tr−êng tiÒn tÖ cã tæ chøc ®· h×nh thμnh vμ b−íc ®Çu ph¸t huy

t¸c dông, tuy nhiªn, møc ®é hiÖu qu¶ vμ linh ho¹t cßn h¹n chÕ do n¨ng lùc cña c¸c

chñ thÓ tham gia, sù nghÌo nμn cña c¸c c«ng cô tμi chÝnh vμ khu«n khæ ph¸p lý ch−a

hoμn chØnh.

3.1.2.2- VÊn ®Ò kiÓm so¸t tiÒn tÖ.

MÆc dï l·i suÊt vμ tû gi¸ ®· ®−îc tù do vÒ c¬ b¶n, song do nh÷ng ®iÒu kiÖn

vÒ h¹ tÇng kü thuËt, m«i tr−êng kinh tÕ vÜ m«, cÊu tróc thÓ chÕ - thÞ tr−êng vμ ph¸p

luËt ®Ó ®¶m b¶o duy tr× c¬ chÕ tû gi¸, l·i suÊt tù do ch−a ®−îc hoμn chØnh, ®Æt Ng©n

hμng Nhμ n−íc tr−íc nh÷ng c©u hái kh«ng dÔ gi¶i ®¸p nhÊt lμ khi ViÖt Nam më cöa

thÞ tr−êng tμi chÝnh vμ tù do ho¸ giao dÞch tμi kho¶n vèn. C©u hái ®Æt ra ®èi víi c¸c

nhμ chÝnh s¸ch: Kh¶ n¨ng ®èi phã cña Ng©n hμng Nhμ n−íc vμ c¸c ng©n hμng

th−¬ng m¹i nh− thÕ nμo tr−íc nh÷ng có sèc néi sinh (sù thay ®æi bÊt th−êng vÒ cÇu

tiÒn trong c«ng chóng, ®Çu t−, tÝch luü tiªu dïng trong n−íc, nguy c¬ ®æ vì c¸c ng©n

hμng...) vμ ngo¹i sinh (khñng ho¶ng kinh tÕ, chiÕn tranh..), bëi v×, tÊt c¶ nh÷ng

nguyªn nh©n nμy ®Òu cã thÓ g©y nªn nh÷ng biÕn ®éng qu¸ møc cña dßng lu©n

chuyÓn vèn v−ît qua tÇm kiÓm so¸t cña Ng©n hμng Nhμ n−íc. Ngoμi ra, víi sù cã

mÆt cña hμng chôc ng©n hμng100% vèn n−íc ngoμi, trùc tiÕp tham gia kh«ng h¹n

chÕ vμo thÞ tr−êng tiÒn tÖ, tÝn dông, th× c«ng t¸c thanh tra, gi¸m s¸t vÜ m« vμ vi m«

cña Ng©n hμng Nhμ n−íc trë nªn rÊt phøc t¹p, ®ßi hái n¨ng lùc c¸n bé vμ tr×nh ®é

qu¶n lý ph¶i s¸t víi chuÈn mùc quèc tÕ.

3.1.2.3- Gia t¨ng ¸p lùc c¹nh tranh trong lÜnh vùc ng©n hμng

ViÖc më cöa thÞ tr−êng tμi chÝnh cho c¸c ng©n hμng n−íc ngoμi gia nhËp thÞ

tr−êng tμi chÝnh trong n−íc, lμm t¨ng thªm c¸c ®èi thñ c¹nh tranh cã −u thÕ h¬n vÒ

n¨ng lùc tμi chÝnh, kh¶ n¨ng c¹nh tranh, tr×nh ®é c«ng nghÖ vμ qu¶n trÞ kinh doanh

so víi c¸c ng©n hμng cña ViÖt Nam.

§Æc tr−ng cña hÖ thèng ng©n hμng ViÖt Nam hiÖn nay lμ kh¶ n¨ng c¹nh

tranh thÊp, n¨ng lùc tμi chÝnh yÕu, quy m« ho¹t ®éng nhá, chÊt l−îng vμ hiÖu qu¶

kinh doanh thÊp, tr×nh ®é chuyªn nghiÖp vÒ qu¶n trÞ ®iÒu hμnh vμ c«ng nghÖ thÊp,

rñi ro cao. HiÖn nay, tæng nguån vèn huy ®éng vμ tæng d− nî cho vay cña 4 ng©n

hμng th−¬ng m¹i nhμ n−íc lín nhÊt chiÕm kho¶ng 70% tæng nguån vèn huy ®éng vμ

tæng d− nî cho vay toμn hÖ thèng nh−ng tæng sè vèn tù cã chØ xÊp xØ 1 tû USD, ®¹t

tû lÖ an toμn vèn b×nh qu©n 5,5% (th«ng lÖ quèc tÕ tèi thiÓu lμ 8%). §iÒu nμy ph¶n

¸nh kh¶ n¨ng chèng ®ì rñi ro thÊp. Sau khñng ho¶ng t¸i chÝnh Ch©u ¸ vμ ®Æc biÖt lμ

tõ khi thùc hiÖn ch−¬ng tr×nh t¸i c¬ cÊu, kh¶ n¨ng sinh lêi cña c¸c ng©n hμng th−¬ng

b×nh trong khu vùc. TÝn dông vÉn lμ ho¹t ®éng kinh doanh chñ yÕu t¹o ra thu nhËp

kiÓm to¸n néi bé cßn yÕu; hÖ thèng kÕ to¸n, hÖ thèng th«ng tin qu¶n lý cßn ch−a ®¹t

c¸c chuÈn mùc vμ th«ng lÖ quèc tÕ.

®ang ®øng tr−íc nh÷ng vËn héi to lín cho sù ph¸t triÓn cña m×nh, song nh÷ng th¸ch

kh¨n, nÕu kh«ng cã nh÷ng c¶i c¸ch thÝch hîp vμ ®ång bé víi më cöa th−¬ng m¹i

dÞch vô.

hiÖn h−íng tíi gia nhËp WTO

ViÖt Nam ®· s½n sμng héi nhËp víi céng ®ång tμi chÝnh quèc tÕ. MÆc dï cßn nhiÒu

trë ng¹i, th¸ch thøc trªn con ®−êng tíi WTO, nh−ng d−íi sù chØ ®¹o cña §¶ng,

hμng ViÖt Nam sÏ tiÕp tôc c¶i c¸ch ®Ó thùc hiÖn cã hiÖu qu¶ c¸c ®iÒu kho¶n ®· cam

kÕt quèc tÕ vμ ®μm ph¸n thμnh c«ng gia nhËp WTO. Tuy nhiªn, so víi yªu cÇu héi

nhËp quèc tÕ ®ang ®Õn rÊt gÇn th× c¸c biÖn ph¸p c¶i c¸ch cÇn ®−îc t¨ng tèc h¬n n÷a,

cô thÓ:

phï hîp ®−êng lèi ph¸t triÓn kinh tÕ – x· héi, th«ng lÖ vμ chuÈn mùc quèc tÕ, tr−íc

hÕt lμ c¸c cam kÕt cña ChÝnh phñ vÒ héi nhËp quèc tÕ vμ më cöa thÞ tr−êng tμi chÝnh,

cô thÓ lμ HiÖp ®Þnh AFTA vμ HiÖp ®Þnh Th−¬ng m¹i ViÖt - Mü. PhÊn ®Êu t¹o lËp

hμng míi ch−a ®−îc quy ®Þnh trong ph¸p luËt cña ViÖt Nam.

viÖc thùc hiÖn c¸c cam kÕt quèc tÕ.

kh¸c, cã tÝnh ®Õn ®iÒu kiÖn thùc tiÔn ë ViÖt Nam vμ th«ng lÖ quèc tÕ, ®Æc biÖt ph¶i

phï hîp víi t− t−ëng chØ ®¹o cña §¶ng nªu t¹i NghÞ quyÕt sè 07/NQ-T¦ cña Bé

ChÝnh trÞ vÒ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. §ã lμ: chñ ®éng tham gia héi nhËp, héi nhËp

vô an ninh quèc phßng vμ t¨ng c−êng søc m¹nh tæng hîp cña quèc gia.

hîp víi c¶i c¸ch hμnh chÝnh vμ ®iÒu hμnh theo c¬ chÕ thÞ tr−êng

dùng vμ thùc thi chÝnh s¸ch tiÒn tÖ, nhÊt lμ trong viÖc ®iÒu hμnh c¸c c«ng cô chÝnh

s¸ch tiÒn tÖ.

C¸c c«ng cô chÝnh s¸ch tiÒn tÖ gi¸n tiÕp (nghiÖp vô thÞ tr−êng më, tÝn dông

t¸i chiÕt khÊu, dù tr÷ b¾t buéc...) ph¶i trë thμnh nh÷ng c«ng cô chñ yÕu ®iÒu hμnh

tiÒn tÖ thay thÕ cho c¸c c«ng cô phi thÞ tr−êng. Bªn c¹nh ®ã, ph¶i ph¸t triÓn ®ång bé

vμ vËn hμnh cã hiÖu qu¶ thÞ tr−êng tiÒn tÖ (s¬ cÊp vμ thø cÊp), nhÊt lμ thÞ tr−êng néi

C¬ chÕ l·i suÊt vμ tû gi¸ cÇn ph¶i tiÕp tôc ®−îc ®æi míi, x¸c lËp h÷u hiÖu

dùng c¬ chÕ qu¶n lý ngo¹i hèi theo h−íng tù do ho¸ c¸c giao dÞch v·ng lai, kiÓm

so¸t cã lùa chän c¸c giao dÞch cña tμi kho¶n vèn, lμm cho §ång ViÖt Nam cã kh¶

n¨ng chuyÓn ®æi.

ViÖt Nam

ChÝnh phñ phª duyÖt ®ång bé trªn c¶ hai cÊu phÇn chñ chèt lμ t¸i c¬ cÊu tμi chÝnh vμ

trong n−íc vμ quèc tÕ.

3.2- C¸c gi¶i ph¸p gãp phÇn hoμn thiÖn c¬ chÕ ®iÒu hμnh l·i suÊt trong

§Ó tiÕp tôc ®æi míi c¬ chÕ l·i suÊt theo h−íng tù do ho¸ trªn nguyªn t¾c thÞ

tr−êng vμ ®−îc kiÓm so¸t qua c¸c nghiÖp vô thÞ tr−êng, ®Ò nghÞ thùc hiÖn nh÷ng gi¶i

ph¸p c¬ b¶n sau:

3.2.1- §Ò nghÞ b¶o ®¶m tÝnh ®éc lËp t−¬ng ®èi cña Ng©n hμng nhμ n−íc trong viÖc ®iÒu hμnh vμ thùc thi chÝnh s¸ch tiÒn tÖ.

HiÖn t¹i, ®Þa vÞ ph¸p lý cña Ng©n hμng Nhμ n−íc cßn lÖ thuéc nhiÒu vμo c¸c quan hÖ hμnh chÝnh Nhμ n−íc; quyÒn h¹n, tr¸ch nhiÖm trong viÖc ho¹ch ®Þnh, tæ chøc thùc hiÖn chÝnh s¸ch tiÒn tÖ cßn h¹n chÕ. Thùc tr¹ng nμy ®· kiÒm h·m tÝnh ®éc lËp, n¨ng ®éng vμ linh ho¹t trong qu¸ tr×nh ho¹ch ®Þnh, tæ chøc thùc hiÖn vμ ph¸t triÓn c¸c c«ng cô chÝnh s¸ch tiÒn tÖ, trong ®ã cã c«ng cô l·i suÊt.

MÆt kh¸c, ph−¬ng thøc qu¶n lý cña Ng©n hμng Nhμ n−íc theo LuËt hiÖn hμnh cßn nÆng vÒ c¬ chÕ xin cho, bao cÊp, can thiÖp qu¸ s©u vμo vμo ho¹t ®éng nghiÖp vô kinh doanh cña c¸c tæ chøc tÝn dông.

Do vËy, viÖc söa ®æi c¸c quy ®Þnh cña LuËt Ng©n hμng Nhμ n−íc cÇn theo h−íng Ng©n hμng Nhμ n−íc ®−îc trao nhiÒu quyÒn h¹n, tr¸ch nhiÖm trªn c¸c lÜnh vùc x©y dùng, tr×nh dù ¸n chÝnh s¸ch tiÒn tÖ quèc gia vμ tæ chøc thùc hiÖn, ®iÒu hμnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ quèc gia; ®æi míi c¬ b¶n c¸c quy ®Þnh vÒ c¸c ho¹t ®éng nghiÖp vô cña Ng©n hμng Nhμ n−íc theo chuÈn mùc vμ th«ng lÖ quèc tÕ. §ång thêi chuyÓn ph−¬ng thøc qu¶n lý cña Ng©n hμng Nhμ n−íc sang c¬ chÕ n©ng cao quyÒn tù chñ, tù chÞu tr¸ch nhiÖm cña tæ chøc tÝn dông, Ng©n hμng Nhμ n−íc sÏ ®ãng vai trß c¬ quan gi¸m s¸t, ph¸t hiÖn, xö lý c¸c vi ph¹m trong ho¹t ®éng cña tæ chøc tÝn dông theo c¸c quy ®Þnh ph¸p luËt. Bªn c¹nh ®ã, ®Ó ®¶m b¶o cã thÓ thùc hiÖn hiÖu qu¶ chøc n¨ng, nhiÖm vô cña mét ng©n hμng trung −¬ng, c¸c ho¹t ®éng nghiÖp vô cña Ng©n hμng Nhμ n−íc cÇn ph¶i ®−îc ®æi míi toμn diÖn ®Æc biÖt lμ c¸c nghiÖp vô t¸i chiÕt khÊu, thÞ tr−êng më, thÞ tr−êng liªn ng©n hμng....

t¾c thÞ tr−êng vμ ®−îc kiÓm so¸t qua c¸c nghiÖp vô thÞ tr−êng.

ViÖt Nam ®ang trong qu¸ tr×nh tõ mét nÒn kinh tÕ nhá, më cöa, chuyÓn ®æi

hμng Nhμ n−íc ViÖt Nam ®· thùc thi kh¸ thμnh c«ng chÝnh s¸ch l·i suÊt theo h−íng

tù do ho¸, phï hîp víi môc tiªu ph¸t triÓn kinh tÕ cña tõng giai ®o¹n. ChÝnh s¸ch l·i

suÊt lμ c«ng cô quan träng gãp phÇn kiÕm chÕ l¹m ph¸t, thóc ®Èy t¨ng tr−ëng kinh

cô gi¸n tiÕp cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. Tuy nhiªn, chÝnh s¸ch l·i suÊt vÉn cÇn ph¶i ®−îc

tiÕp tôc hoμn thiÖn h¬n n÷a.

tè kh¸c nh− l¹m ph¸t, biÕn ®éng tû gi¸, tèc ®é t¨ng tr−ëng kinh tÕ, tr×nh ®é cña c¸c

tæ chøc tÝn dông trong qu¶n lý chi phÝ ho¹t ®éng...; viÖc ®iÒu tiÕt l·i suÊt thÞ tr−êng

®−îc møc l·i suÊt phï hîp víi c¸c môc tiªu chñ yÕu lμ: (1) æn ®Þnh l·i suÊt thÞ

tr−êng, kh«ng cã nh÷ng biÕn ®éng ®ét biÕn, cã t¸c ®éng tÝch cùc ®èi víi sù ph¸t

triÓn cña thÞ tr−êng tμi chÝnh - tiÒn tÖ vμ kinh tÕ vÜ m«; (2) KhuyÕn khÝch tiÕt kiÖm

vμ t¹o ®iÒu kiÖn cho më réng ®Çu t−, thóc ®Èy nÒn kinh tÕ t¨ng tr−ëng cao vμ bÒn

v÷ng; (3) T¹o ®iÒu kiÖn cho ho¹t ®éng kinh doanh cña c¸c tæ chøc tÝn dông ®−îc æn

®Þnh, ph¸t triÓn, cã møc chªnh lÖch l·i suÊt hîp lý.

h¹n.

ph¶i tiÕp tôc xem xÐt, ®¸nh gi¸ thùc tr¹ng c¬ chÕ l·i suÊt hiÖn nay ®Ó cã nh÷ng c¶i

tiÕn thÝch hîp nh−: lùa chän l·i suÊt chñ ®¹o, ®iÒu chØnh m« h×nh l·i suÊt thÞ tr−êng

tÖ ®Ó ®iÒu tiÕt l·i suÊt thÞ tr−êng. Bªn c¹nh ®ã, ban hμnh ®ång bé c¬ chÕ ®Ó t¹o ®iÒu

sinh l·i suÊt, tiÒn tÖ nh»m ®a d¹ng ho¸ c¸c s¶n phÈm dÞch vô vμ tù phßng ngõa rñi

ro.

3.2.3- Ph¸t triÓn vμ sö dông ®ång bé c¸c c«ng cô tμi chÝnh thuéc chÝnh s¸ch tiÒn

tÖ ®Ó t¸c ®éng ®Õn l·i suÊt thÞ tr−êng.

3.2.3.1- ThÞ tr−êng më

chøng kho¸n trªn thÞ tr−êng tμi chÝnh ®Ó thùc hiÖn chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. B»ng c«ng cô

tÝn dông theo h−íng më réng hay thu hÑp. Khi nÒn kinh tÕ cÇn më réng møc cung

nghiÖp vô b¸n chøng kho¸n. Víi sù t¸c ®éng trùc tiÕp vμo thay ®æi møc cung quü

cho vay cña c¸c tæ chøc tÝn dông, thÞ tr−êng më gãp phÇn ®iÒu tiÕt l·i suÊt trªn thÞ

Khi nghiªn cøu vÒ quan ®iÓm l·i suÊt cña lý thuyÕt quü cho vay cña Ch−¬ng

vay vμ ®i vay diÔn ra trong nÒn kinh tÕ mμ cßn quyÕt ®Þnh l·i suÊt. L·i suÊt cã xu

NghiÖp vô thÞ tr−êng më mét khi ®−îc thùc hiÖn sÏ t¸c ®éng ®Õn møc cung quü cho

vay.

C¸c tr−êng hîp ¸p dông nghiÖp vô thÞ tr−êng më ®Ó t¸c ®éng ®Õn l·i suÊt

- Tr−êng hîp l·i suÊt thÞ tr−êng ®ang ë bªn trªn møc c©n b»ng môc tiªu, tøc lμ cÇu quü cho vay t¨ng nhanh h¬n cung quü cho vay, lóc nμy Ng©n hμng Nhμ n−íc nªn thùc hiÖn mua chøng kho¸n trªn thÞ tr−êng më, ®Ó lμm t¨ng cung quü cho vay, qua ®ã ®−a quan hÖ cung cÇu trë l¹i ®iÓm c©n b»ng tr−íc, kÐo l·i suÊt thÞ tr−êng gi¶m xuèng.

nªn thùc hiÖn b¸n chøng kho¸n trªn thÞ tr−êng më, ®Ó lμm thu hÑp cung quü cho

t¨ng lªn.

HiÖn t¹i, cã nhiÒu quan ®iÓm kh¸c nhau vÒ c¬ chÕ vËn hμnh cña thÞ tr−êng

më. Cã nh÷ng quèc gia, thÞ tr−êng më chØ vËn hμnh trong ph¹m vi ho¹t ®éng cña thÞ

tr−êng tiÒn tÖ víi viÖc giao dÞch chñ yÕu lμ nh÷ng lo¹i chøng kho¸n ng¾n h¹n. Cã

nh÷ng quèc gia th× thÞ tr−êng më l¹i ®−îc hiÓu theo nghÜa réng h¬n (tøc lμ thÞ tr−êng

hμng trung −¬ng mua b¸n trªn thÞ tr−êng më tù do cã thÓ lμ chøng kho¸n ng¾n h¹n

vμ chøng kho¸n trung dμi h¹n th«ng qua giao dÞch víi c¸c chñ thÓ tham gia trªn thÞ

tr−êng vèn. Thùc tiÔn cña c¸c n−íc ¸p dông thÞ tr−êng më tù do nh− Mü, §øc..., cho

trung −¬ng thùc hiÖn chÝnh s¸ch tiÒn tÖ rÊt h÷u hiÖu, bëi v×:

- Víi sù më réng c¸c lo¹i chøng kho¸n trung dμi h¹n lμm cho ho¹t ®éng cña

thÞ tr−êng më trë nªn s«i ®éng h¬n, v× sù ®a d¹ng vμ phong phó vÒ chñng lo¹i còng

nh− sè l−îng c¸c lo¹i giÊy tê cã gi¸.

thÞ tr−êng tiÒn tÖ. ThÕ nh−ng tõ nh÷ng thay ®æi trªn thÞ tr−êng cÇn ph¶i cã mét thêi

trung −¬ng ph¶i tham gia vμo mua b¸n c¸c chøng kho¸n dμi h¹n trªn thÞ tr−êng vèn

®Ó t¸c ®éng trùc tiÕp lμm thay ®æi nhanh chãng l·i suÊt.

NghiÖp vô thÞ tr−êng më cã mét sè lîi ®iÓm h¬n so víi c¸c c«ng cô kh¸c

cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ:

- NghiÖp vô thÞ tr−êng më linh ho¹t vμ chÝnh x¸c; cã thÓ ®−îc sö dông ë bÊt

cø møc ®é nμo. Mong muèn thay ®æi cña dù tr÷ hoÆc c¬ sè tiÒn tÖ nhá ®Õn møc nμo

còng kh«ng thμnh vÊn ®Ò, nghiÖp vô thÞ tr−êng më cã thÓ thùc hiÖn ®iÒu mong muèn

®ã b»ng viÖc mua hoÆc b¸n Ýt chøng kho¸n. Ng−îc l¹i, nÕu sù thay ®æi vÒ dù tr÷ mμ

m×nh mong muèn hoÆc c¬ sè dù tr÷ rÊt lín, th× nghiÖp vô thÞ tr−êng më ®ñ søc thùc

hiÖn ®iÒu ®ã th«ng qua viÖc mua hoÆc b¸n rÊt nhiÒu chøng kho¸n. B»ng ho¹t ®éng

chøng kho¸n trªn thÞ tr−êng qu¸ nhiÒu, th× cã thÓ söa ch÷a ngay b»ng viÖc tiÕn hμnh

nghiÖp vô tiÕn hμnh nghiÖp vô b¸n trªn thÞ tr−êng.

c¸ch nhanh chãng mμ kh«ng cã sù chËm trÔ vÒ mÆt hμnh chÝnh vμ sù rμng buéc cña

mua hoÆc b¸n ngay tøc kh¾c.

- Trong ng¾n h¹n, nghiÖp vô thÞ tr−êng më kiÓm so¸t chÆt chÏ møc cung

tiÒn tÖ, vμ v× thÕ trong dμi h¹n nã hç trî ®¾c lùc cho viÖc thùc hiÖn nh÷ng môc tiªu

®iÒu tiÕt cña chÝnh s¸ch l·i suÊt vμ dù tr÷ b¾t buéc.

ë n−íc ta, nghiÖp vô thÞ tr−êng më ®· ®−îc ®−a vμo ho¹t ®éng tõ n¨m 2000,

®Õn nay ®· trë thμnh mét c«ng cô gi¸n tiÕp quan träng cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ, nghiÖp

vô thÞ tr−êng më ®· gãp phÇn ®¶m b¶o an toμn vèn thanh to¸n, æn ®Þnh l·i suÊt

nh»m thùc hiÖn môc tiªu chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. Khèi l−îng giao dÞch nghiÖp vô thÞ

tr−êng më ®· t¨ng lªn rÊt nhanh chãng, qua ®ã t¨ng kh¶ n¨ng ®iÒu tiÕt cña c«ng cô

nμy ®Õn vèn kh¶ dông cña c¸c tæ chøc tÝn dông. N¨m 2004, tæng doanh sè giao dÞch

lμ 61.936 tû ®ång, b»ng 292% so víi n¨m 2003, t¨ng cao h¬n nhiÒu so víi nh÷ng

197 tû ®ång/phiªn, n¨m 2002 lμ 105 tû ®ång/phiªn, n¨m 2001 lμ 82 tû ®ång/phiªn.

Bªn c¹nh ®ã, ho¹t ®éng thÞ tr−êng më còng cã nh÷ng ph¸t triÓn quan träng vÒ sè

phiªn giao dÞch, c¶i tiÕn thñ tôc giao dÞch, më réng chñng lo¹i giÊy tê cã gi¸ ®−îc

giao dÞch, ....

Tuy nhiªn, ho¹t ®éng thÞ tr−êng më n−íc ta vÉn cßn mét sè h¹n chÕ sau:

- Ph¹m vi ho¹t ®éng cña nghiÖp vô thÞ tr−êng më chØ giíi h¹n trong thÞ

tr×nh trung −¬ng ®−îc sö dông trong c¸c phiªn giao dÞch, tuy nhiªn toμn bé c«ng cô

- §èi t−îng vμ sè l−îng thμnh viªn tham gia thÞ tr−êng më cßn Ýt. Trong n¨m 2004, ngoμi 4 ng©n hμng th−¬ng m¹i nhμ n−íc th−êng xuyªn tham gia nghiÖp vô thÞ tr−êng më nh− nh÷ng n¨m tr−íc ®©y, còng chØ t¨ng thªm ®−îc 4 thμnh viªn míi lμ c¸c ng©n hμng th−¬ng m¹i cæ phÇn, ng©n hμng liªn doanh vμ chi nh¸nh ng©n hμng n−íc ngoμi. Do sè l−îng thμnh viªn tham gia ch−a nhiÒu (8 thμnh viªn) nªn ho¹t ®éng cña thÞ tr−êng më nh×n chung thiÕu s«i ®éng, ®¬n ®iÖu vμ Ýt mang tÝnh c¹nh tranh.

- Ngoμi ra, thÞ tr−êng më cßn cã nh÷ng h¹n chÕ nhÊt ®Þnh vÒ khung ph¸p lý,

kü thuËt ®iÒu hμnh, c¬ së vËt chÊt kü thuËt, ®μo t¹o c¸n bé, ®Þnh kú giao dÞch...

®Õn l·i suÊt thÞ tr−êng, cÇn ph¶i:

- T¹o thªm hμng ho¸ cho thÞ tr−êng më, ngoμi tÝn phiÕu kho b¹c, tÝn phiÕu

ho¸ kh¸c, nh− th−¬ng phiÕu, chøng chØ tiÒn göi.

- Më réng c¸c thμnh viªn tham gia trªn thÞ tr−êng më. Mét trong nh÷ng biÖn

ph¸p khuyÕn khÝch c¸c tæ chøc tÝn dông tham gia nhiÒu h¬n trªn thÞ tr−êng më lμ sö

dông chÝnh s¸ch chiÕt khÊu kh¾t khe h¬n.

- Chó träng ®μo t¹o c«ng t¸c chuyªn m«n ho¹t ®éng nghiÖp vô thÞ tr−êng

- TiÕn hμnh c¸c phiªn giao dÞch nghiÖp vô thÞ tr−êng më th−êng xuyªn h¬n

(mçi ngμy mét phiªn) ®Ó ®¸p øng nhu cÇu vèn kh¶ dông cña c¸c thμnh viªn.

nhanh chãng ®èi víi l·i suÊt thÞ tr−êng.

3.2.3.2- ChÝnh s¸ch chiÕt khÊu

ChÝnh s¸ch chiÕt khÊu, mμ chñ yÕu lμ lμm thay ®æi l·i suÊt chiÕt khÊu t¸c

®éng ®Õn cung øng tiÒn tÖ, b»ng c¸ch ¶nh h−ëng tíi khèi l−îng cho vay chiÕt khÊu

vμ c¬ sè tiÒn tÖ. Mét sù t¨ng lªn trong cho vay chiÕt khÊu céng thªm vμo c¬ sè tiÒn

tÖ vμ lμm t¨ng cung øng tiÒn tÖ, cßn mét sù gi¶m xuèng trong cho vay chiÕt khÊu th×

lμm gi¶m bít c¬ sè tiÒn tÖ vμ thu hÑp cung øng tiÒn tÖ. Nh÷ng ®iÒu kiÖn dÔ dμng cña

c¸ch: b»ng c¸ch t¸c ®éng ®Õn gi¸ c¶ cña kho¶n vay, tøc lμ l·i suÊt chiÕt khÊu; hoÆc

cöa sæ chiÕt khÊu.

t¨ng lªn.

cho vèn cho vay cña m×nh khái bÞ sö dông kh«ng ®óng vμ ®Ó h¹n chÕ viÖc vay ®ã.

hμng nμy cã thÓ ®−îc vay chiÕt khÊu th−êng xuyªn vμ ®−îc vay ®Õn møc nμo.

khÊu ®Õu ¶nh h−ëng ®Õn viÖc cung øng tiÒn tÖ vμ qua ®ã sÏ t¸c ®éng ®Õn l·i suÊt thÞ

l·i suÊt ®Ó t¸c ®éng ®Õn møc t¨ng tr−ëng nÒn kinh tÕ.

còng sÏ t¸c ®éng ®Õn viÖc t¨ng hoÆc gi¶m cña l·i suÊt thÞ tr−êng.

DÜ nhiªn, møc ®é t¸c ®éng cña l·i suÊt chiÕt khÊu ®èi víi l·i suÊt thÞ tr−êng

cßn phô thuéc vμo t−¬ng quan gi÷a chóng:

- NÕu l·i suÊt chiÕt khÊu thÊp h¬n, hoÆc ngay sau khi ®−îc t¨ng lªn vÉn thÊp

h¬n l·i suÊt thÞ tr−êng, th× viÖc vay vèn qua cöa sæ chiÕt khÊu vÉn ®−îc xem lμ rÎ

h¬n so víi vay trªn thÞ tr−êng, t¸c ®éng ®èi víi l·i suÊt thÞ tr−êng v× thÕ kh«ng ®¸ng

kÓ.

- Ng−îc l¹i, nÕu l·i suÊt chiÕt khÊu cao h¬n hoÆc míi ®−îc t¨ng cao h¬n l·i suÊt thÞ tr−êng, th× viÖc vay vèn tõ tõ cöa sæ chiÕt khÊu trë nªn kÐm hÊp dÉn h¬n, nhu cÇu vay vèn tõ c¸c thÞ tr−êng kh¸c t¨ng lªn kÐo theo sù gia t¨ng l·i suÊt trªn c¸c thÞ tr−êng ®ã.

So víi nghiÖp vô thÞ tr−êng më, th× viÖc sö dông chÝnh s¸ch chiÕt khÊu ®Ó

t¸c ®éng ®Õn l·i suÊt thÞ tr−êng cã nh÷ng ®iÓm h¹n chÕ do nghiÖp vô thÞ tr−êng më

H¬n n÷a, nghiÖp vô thÞ tr−êng më dÔ dμng ®−îc ®¶o ng−îc l¹i h¬n lμ ®¶o ng−îc

nh÷ng thay ®æi trong chÝnh s¸ch chiÕt khÊu.

356/1999/Q§-NHNN14 ngμy 06/10/1999, vμ tõ ®ã ®Õn nay, nghiÖp vô chiÕt khÊu ®·

khÊu).

NghiÖp vô chiÕt khÊu ë n−íc ta cã nh÷ng h¹n chÕ nh− l·i suÊt chiÕt khÊu

biÖt gi÷a c¸c h×nh thøc së h÷u cña tæ chøc tÝn dông. V× vËy, thËt sù chÝnh s¸ch chiÕt

®Æc biÖt lμ ®èi víi c¸c tæ chøc tÝn dông thuéc së h÷u Nhμ n−íc.

1999-2004 (%/n¨m)

N¨m 1999 2000 2001 2002 2003 2004

L·i suÊt chiÕt khÊu 5,4 5,4 4,2 4,2 3,0 3,0

L·i suÊt ng¾n h¹n 11,4 10,2 9,0 9,2 9,6 10,2

BiÓu ®å 3- Quan hÖ gi÷a l·i suÊt chiÕt khÊu vμ l·i suÊt cho vay ng¾n h¹n trªn thÞ

)

tr−êng

( t Ê u s i · L

0 1999

2000

2001

2002

2003

2004

L·i suÊt chiÕt khÊu

N¨m L·i suÊt cho vay ng¾n h¹n

m ¨ n / % 10

NÒn kinh tÕ ®· tù do ho¸ vÒ l·i suÊt th× l·i suÊt t¸i chiÕt khÊu cã vai trß hÕt søc quan träng trong viÖc ®iÒu hμnh l·i suÊt thÞ tr−êng vμ ®iÒu tiÕt l−îng tiÒn tÖ cung øng. Do ®ã, ®Þnh h−íng hoμn thiÖn c«ng cô nμy cÇn thùc hiÖn trªn c¸c mÆt:

- X¸c ®Þnh l·i suÊt t¸i chiÕt khÊu cÇn dùa trªn nh÷ng c¬ së khoa häc vμ ®¶m

b¶o c¸c nguyªn t¾c x¸c ®Þnh l·i suÊt trong kinh tÕ thÞ tr−êng. Kh«ng thÓ tiÕp tôc bao

cÊp th«ng qua h×nh thøc nμy.

- §iÒu chØnh l·i suÊt t¸i chiÕt khÊu nªn ®−îc tiÕn hμnh linh ho¹t, b¸m s¸t

c¸c diÔn biÕn cña thÞ tr−êng vμ môc tiªu chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. Nªn sö dông l·i suÊt

chiÕt khÊu “trõng ph¹t”, nghÜa lμ æn ®Þnh møc l·i suÊt chiÕt khÊu cao h¬n l·i suÊt thÞ

miÔn lμ cã tμi s¶n ®¶m b¶o.

- Hoμn thiÖn quy chÕ chiÕt khÊu, t¸i chiÕt khÊu c¸c chøng tõ cã gi¸ ng¾n

h¹n. Më réng ®èi t−îng cho vay chiÕt khÊu, t¸i chiÕt khÊu tíi mäi tæ chøc tÝn dông.

3.2.3.3- Dù tr÷ b¾t buéc

trung −¬ng theo mét tû lÖ phÇn tr¨m trªn tæng sè tiÒn göi ®Ó thùc hiÖn chÝnh s¸ch

tiÒn tÖ. Dù tr÷ b¾t buéc lμ c«ng cô cã tÝnh ph¸p ®Þnh. C¨n cø vμo c¸c diÔn biÕn t×nh

cÇu dù tr÷ trong khu«n khæ giíi h¹n mμ ph¸p luËt cho phÐp.

Nh÷ng thay ®æi trong dù tr÷ b¾t buéc t¸c ®éng ®Õn cung øng tiÒn tÖ b»ng

cμng thÊp th× kh¶ n¨ng t¹o tiÒn vμ cung øng vèn cña c¸c tæ chøc tÝn dông cho nÒn

kinh tÕ cμng lín vμ ng−îc l¹i. Nh− vËy, tuú theo t×nh h×nh l¹m ph¸t, nhu cÇu më

møc dù tr÷ b¾t buéc t¨ng hay gi¶m cho thÝch hîp.

Nh− vËy dù tr÷ b¾t buéc cã thÓ ®−îc xem lμ mét kho¶n thuÕ ®iÒu tiÕt mét

−¬ng. Do vËy, dù tr÷ b¾t buéc sÏ lμm thu hÑp nguån lùc tμi chÝnh cña c¸c tæ chøc tÝn

dông cung øng cho nÒn kinh tÕ, tøc lμ lμm thÊp ®i hÖ sè vèn ho¸ cña c¸c tæ chøc tÝn

dông. MÆt kh¸c, dù tr÷ b¾t buéc cßn t¹o cho c¸c tæ chøc tÝn dông mét g¸nh nÆng do

ph¶i ®èi mÆt víi chi phÝ cao h¬n vÒ sè vèn mμ hä huy ®éng tõ nh÷ng ng−êi göi tiÒn.

Trong ®iÒu kiÖn ®ã, l·i suÊt ®Çu ra (cho vay) sÏ ph¶i t¨ng lªn mét møc nμo ®ã, vμ l·i

suÊt ®Çu vμo (huy ®éng vèn) sÏ cã kh¶ n¨ng gi¶m xuèng. Nh− vËy, xÐt vÒ hai h−íng,

viÖc gia t¨ng dù tr÷ b¾t buéc kh«ng khuyÕn khÝch tiÕt kiÖm vμ kh«ng thóc ®Èy c¸c

doanh nghiÖp vay vèn cho ®Çu t−.

thøc ®−a vμo sö dông tõ th¸ng 06/1992, tõ ®ã ®Õn nay kh«ng ngõng ®−îc ®æi míi vμ

hoμn thiÖn, vμ lμ c«ng cô tiÒn tÖ chñ yÕu trong ®iÒu hμnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. Tõ n¨m

1999 ®Õn nay, c«ng cô nμy ®· ®ãng vai trß t−¬ng ®èi quan träng ®Ó ®iÒu tiÕt thÞ

tr−êng tiÒn tÖ. Khi míi ®−îc ®−a vμo ¸p dông (n¨m 1992), viÖc duy tr× dù tr÷ b¾t

buéc ®−îc tÝnh theo c¬ së h»ng ngμy vμ ®−îc duy tr× trªn mét tμi kho¶n riªng. §Õn

th¸ng 10/1995, tiÒn dù tr÷ b¾t buéc ®−îc duy tr× trªn tμi kho¶n tiÒn göi kh«ng kú

c¸c tæ chøc tÝn dông sö dông vèn linh ho¹t h¬n. Tõ th¸ng 12/1997 ®Õn nay, tiÒn dù

3/1999, tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc ®−îc quy ®Þnh theo tÝnh chÊt ho¹t ®éng cña tõng lo¹i

hμng Nhμ n−íc lμ tiÒn duy tr× dù tr÷ b¾t buéc nh»m t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c tæ chøc tÝn

dông sö dông vèn hiÖu qu¶ h¬n. Cã thÓ nãi, ®Õn nay, c«ng cô dù tr÷ b¾t buéc ®·

tr÷ b¾t buéc ®−îc ®iÒu chØnh phï hîp víi diÔn biÕn tiÒn tÖ nh»m khai th¸c kh¶ n¨ng

®iÒu tiÕt cña c«ng cô nμy.

dông lμ cã −u ®·i møc dù tr÷ thÊp h¬n ®èi víi c¸c tæ chøc tÝn dông phôc vô n«ng

08/2003 trë ®i lo¹i tiÒn göi cã kú h¹n tõ 12 ®Õn 24 th¸ng còng ph¶i ®−îc tÝnh dù tr÷

tiÒn göi dù tr÷ b¾t buéc trong ph¹m vi møc dù tr÷ b¾t buéc quy ®Þnh ®èi víi ®ång

ViÖt Nam lμ 1,2%/n¨m, ®èi víi ngo¹i tÖ lμ 0%/n¨m; l·i suÊt tiÒn göi dù tr÷ b¾t buéc

v−ît ph¹m vi møc dù tr÷ b¾t buéc quy ®Þnh ®èi víi ®ång ViÖt Nam lμ 0%/n¨m, ®èi

víi ngo¹i tÖ lμ 1%/n¨m).

B¶ng 3.2: Tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc (theo C«ng v¨n 796/Q§-NHNN ngμy

25/6/2004 , ¸p dông tõ 01/07/2004)

TiÒn göi VND TiÒn göi ngo¹i tÖ

Kh«ng kú Tõ 12- Kh«ng kú Tõ 12- Lo¹i TCTD

h¹n vμ d−íi 24 h¹n vμ d−íi 24

12 th¸ng th¸ng 12 th¸ng th¸ng

C¸c NHTM Nhμ n−íc (kh«ng bao gåm

NHNo & PTNT), NHTMCP ®« thÞ, chi

liªn doanh, c«ng ty tμi chÝnh, c«ng ty cho

thuª tμi chÝnh

TCTD cã sè d− tiÒn göi ph¶i tÝnh dù tr÷

0 % 0 % 0 % 0 % b¾t buéc d−íi 500 triÖu ®ång, QTD c¬ së,

n−íc ®iÒu chØnh ®Ó t¸c ®éng vμo vèn kh¶ dông cña c¸c tæ chøc tÝn dông.

Tuy nhiªn, trong thêi gian tíi ®Ó ph¸t huy h¬n n÷a vai trß cña c«ng cô dù tr÷ b¾t buéc ®èi víi viÖc thùc thi chÝnh s¸ch tiÒn tÖ, cÇn tiÕp tôc hoμn thiÖn c«ng cô nμy. Mét sè ®Ò xuÊt lμ:

- Qu¸ tr×nh vËn dông c«ng cô dù tr÷ b¾t buéc ph¶i cã sù g¾n kÕt vμ hç trî

®¾c lùc cña nghiÖp vô thÞ tr−êng më vμ nghiÖp vô t¸i chiÕt khÊu. Bëi v× sù thay ®æi

vÒ dù tr÷ b¾t buéc sÏ ¶nh h−ëng ®Õn kh¶ n¨ng thanh kho¶n cña c¸c tæ chøc tÝn dông

víi møc ®é khã thÓ l−îng ho¸ ch¾c ch¾n ®−îc, do ®ã kÕt hîp víi céng cô nghiÖp vô

thÞ tr−êng më vμ nghiÖp vô t¸i chiÕt khÊu lμ nh»m hç trî c¸c tæ chøc tÝn dông gi¶i

quyÕt nhu cÇu thanh kho¶n. MÆt kh¸c, cÇn hÕt søc thËn träng khi sö dông c«ng cô

nμy, trong nh÷ng tr−êng hîp ®Æc biÖt khi cÇn cã sù ®iÒu chØnh lín vÒ tæng ph−¬ng

tiÖn thanh to¸n th× míi nªn sö dông víi môc ®Ých cïng hç trî cho c¸c c«ng cô kh¸c.

Khi ®ã, sù thay ®æi trong dù tr÷ b¾t buéc cã ý nghÜa nh− lμ mét dÊu hiÖu th«ng b¸o

cho sù b¾t ®Çu thay ®æi c¬ b¶n trong chÝnh s¸ch tiÒn tÖ, tøc lμ nh÷ng thay ®æi tiÕp

theo vÒ chÝnh s¸ch l·i suÊt, chÝnh s¸ch tiÕt kiÖm - ®Çu t− ®Ó gióp c¸c tæ chøc tÝn

dông ®iÒu chØnh ho¹t ®éng kinh doanh cho phï hîp.

ph¹m vi dù tr÷ b¾t buéc quy ®Þnh cho c¸c tæ chøc tÝn dông. Bëi v× c¸c tæ chøc tÝn

dông ph¶i tr¶ l·i cho c¸c lo¹i tiÒn göi ngo¹i tÖ huy ®éng ®−îc, trong khi mét phÇn

n−íc tr¶ l·i cho sè d− dù tr÷ b¾t buéc b»ng ngo¹i tÖ trong ph¹m vi dù tr÷ b¾t buéc

quy ®Þnh, thiÕt nghÜ còng hîp víi c¬ chÕ thÞ tr−êng.

- Xo¸ bá sù −u ®·i vÒ tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc gi÷a c¸c tæ chøc tÝn dông. Môc

®Ých −u ®·i cña Nhμ n−íc ®èi víi c¸c tæ chøc tÝn dông phôc vô n«ng nghiÖp n«ng

ch−a râ rμng, trong khi dù tr÷ b¾t buéc lμ c«ng cô cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ víi chøc

n¨ng c¬ b¶n lμ kiÓm so¸t khèi cung tiÒn tÖ, do vËy mäi tæ chøc tÝn dông cã huy ®éng

®èi xö gi÷a c¸c tæ chøc tÝn dông, gi¸n tiÕp lμm ¶nh h−ëng ®Õn c¬ chÕ tù do ho¸ l·i

suÊt.

3.2.3.4- Tû gi¸ hèi ®o¸i

Tû gi¸ hèi ®o¸i ®o l−êng gi¸ trÞ cña mét ®ång tiÒn trªn mét ®¬n vÞ ®ång tiÒn

kh¸c. Tû gi¸ quan träng v× nã t¸c ®éng ®Õn gi¸ c¶ t−¬ng ®èi cña hμng ho¸ trong

n−íc vμ hμng ho¸ n−íc ngoμi. Khi ®ång tiÒn cña mét n−íc t¨ng gi¸ (t¨ng gi¸ trÞ so

víi c¸c ®ång tiÒn kh¸c) th× hμng ho¸ cña n−íc ®ã t¹i n−íc ngoμi trë thμnh ®¾t h¬n vμ

hμng ho¸ n−íc ngoμi t¹i n−íc ®ã trë thμnh rÎ h¬n (gi¸ néi ®Þa t¹i hai n−íc gi÷

nguyªn). Ng−îc l¹i, khi ®ång tiÒn cña mét n−íc sôt gi¸, hμng ho¸ cña n−íc ®ã t¹i

n−íc ngoμi trë thμnh rÎ h¬n trong khi hμng ho¸ n−íc ngoμi t¹i n−íc ®ã trë nªn ®¾t

h¬n.

ViÖc t¨ng gi¸ cña mét ®ång tiÒn cã thÓ lμm cho nh÷ng nhμ s¶n xuÊt n−íc ®ã

khã kh¨n trong viÖc b¸n hμng cña hä ë n−íc ngoμi vμ cã thÓ t¨ng sù c¹nh tranh cña

hμng n−íc ngoμi t¹i n−íc m×nh bëi v× gi¸ nã gi¶m ®i.

c¸c ngo¹i tÖ tù do chuyÓn ®æi, s¸t víi tû gi¸ thÞ tr−êng. Tõ th¸ng 03/1989, tû gi¸ kÕt

chÝnh thøc. Biªn ®é nμy tõng b−íc ®−îc më réng thªm ®Õn 10, 15, 30%.

mét c¸ch linh ho¹t, ph¶n ¸nh ®−îc t−¬ng ®èi chÝnh x¸c quan hÖ cung cÇu trªn thÞ

tr−êng.

§Ó t¹o ra mét thÞ tr−êng ngo¹i tÖ thèng nhÊt víi c«ng nghÖ giao dÞch tiÕn bé

h¬n, ®ång thêi më ra h−íng míi trong qu¸ tr×nh chuyÓn sang c¬ chÕ x¸c ®Þnh tû gi¸

cña ngμy giao dÞch gÇn nhÊt céng 0,1% (tõ n¨m 2002 níi láng biªn ®é thμnh

0,25%).

Víi c¬ chÕ ®iÒu hμnh tû gi¸ míi nμy, tû gi¸ ®ång ViÖt Nam ®−îc h×nh thμnh

gi¸ cña ViÖt Nam tõ tr−íc ®Õn nay, gãp phÇn khuyÕn khÝch xuÊt khÈu, c¶i thiÖn c¸n

thiÖn c¸c c«ng cô phßng ngõa rñi ro tû gi¸ nh− chØnh söa c¸c quy ®Þnh vÒ tû gi¸ kú

b»ng, ®ång thêi tiÕp tôc duy tr× ®iÒu kiÖn th«ng tho¸ng vÒ giao dÞch ho¸n ®æi ®Ó c¬

chÕ tù do ho¸ l·i suÊt ph¸t huy t¸c dông t¹o cung ngo¹i tÖ trªn thÞ tr−êng ngo¹i hèi,

Nh÷ng h¹n chÕ c¬ b¶n cña chÕ ®é tû gi¸ ViÖt Nam hiÖn nay lμ:

- Sù phèi hîp c¸c c«ng cô tμi chÝnh trong ®iÒu hμnh tû gi¸ cßn kÐm. Tr−íc

hÕt, l·i suÊt ®ång viÖt Nam ®· ®−îc tù do ho¸ trong khi l·i suÊt ngo¹i tÖ ch−a ®−îc

tù do ho¸ hoμn toμn. §ång ®« la Mü lμ ngo¹i tÖ chñ yÕu trong quan hÖ giao dÞch

®ã ch−a thÓ ph¸t huy c¬ chÕ tù ®iÒu chØnh tû gi¸. C«ng cô thÞ tr−êng më ch−a ®−a

vμo giao dÞch c¸c lo¹i chøng kho¸n b»ng ngo¹i tÖ, nªn ®· h¹n chÕ tÝnh n¨ng ®éng

cña c«ng cô nμy trong viÖc ®iÒu chØnh tû gi¸.

ph¸p hμnh chÝnh ®Ó ®iÒu chØnh, vμ nh− vËy lμ vi ph¹m c¸c quy luËt kinh tÕ.

- §ång ViÖt Nam ®−îc quy ®Þnh qu¸ cao so víi ®« la Mü. §iÒu nμy cùc kú

tr−êng trong n−íc. NhÊt lμ tõ n¨m 2003, ®Ó thùc hiÖn xu h−íng tù do ho¸ c¸c giao

dÞch v·ng lai, ChÝnh phñ ®· b·i bá chÕ ®é kÕt hèi ngo¹i tÖ, c¸c tæ chøc kinh tÕ lμ

ng−êi c− tró ®−îc tù do sö dông 100% nguån thu ngo¹i tÖ v·ng lai cña m×nh, kh«ng

xuÊt khÈu khi b¸n ngo¹i tÖ lÊy tiÒn ®ång theo tû gi¸ cã biªn ®é bÞ khèng chÕ, vμ ®Ó

®· sö dông c¸c h×nh thøc khuyÕn m·i kh¸c nhau víi danh nghÜa hç trî c¸c ®¬n vÞ

xuÊt khÈu b¸n ngo¹i tÖ nh− chi hoa hång mua ngo¹i tÖ, mua ®ång ®« la Mü qua

trung gian ngo¹i tÖ kh¸c kh«ng bÞ khèng chÕ biªn ®é tû gi¸.... h×nh thøc hç trî ®−îc

−a chuéng nhÊt hiÖn nay lμ −u ®·i l·i suÊt vay vèn néi tÖ cho c¸c ®¬n vÞ xuÊt khÈu

Nh− vËy, c¬ chÕ tû gi¸ hiÖn nay t¸c ®éng kh«ng nhá ®Õn tù do ho¸ l·i suÊt,

v× vËy ®i ®«i víi chÝnh s¸ch tù do ho¸ l·i suÊt cÇn ph¶i cã nh÷ng ®æi míi ®èi víi c¬

chÕ tû gi¸.

ë giai ®o¹n hiÖn nay, nÒn kinh tÕ n−íc ta ®· tr¶i qua mét thêi gian chuÈn bÞ

xo¸ bá biªn ®é giao dÞch, ®ång thêi dùa vμo quan hÖ cung cÇu trªn thÞ tr−êng ngo¹i

giao dÞch trong ho¹t ®éng kinh doanh cña m×nh. Bªn c¹nh ®ã, ®Ó gi¸n tiÕp can thiÖp

trong tr−êng hîp cÇn thiÕt ®Ó can thiÖp vμo thÞ tr−êng mua b¸n ngo¹i tÖ, thùc hiÖn

chÝnh s¸ch qu¶n lý ngo¹i hèi níi láng vμ tiÕn tíi tù do ho¸ c¸c giao dÞch v·ng lai,

t¹o ®iÒu kiÖn thu hót vèn ®Çu t− n−íc ngoμi.

l·i suÊt trªn thÞ tr−êng nμy ®ãng vai trß lμ l·i suÊt tham

chiÕu vμ ®o l−êng sù biÕn ®éng cña thÞ tr−êng tiÒn tÖ.

nh¹y c¶m vμ ph¶n ¸nh kh¸ ®Çy ®ñ sù biÕn ®éng cña thÞ tr−êng. V× vËy, l·i suÊt h×nh

phÇn kinh tÕ. B¾t ®Çu tõ ChØ thÞ sè 07/CT-NH1 ngμy 07/10/1992 cña Thèng ®èc

®i vay lÉn nhau, sau nhiÒu lÇn söa ®æi, bæ sung, t¹o hμnh lang ph¸p lý th«ng tho¸ng,

lÜnh vùc nh− doanh sè ho¹t ®éng ®· t¨ng lªn ®¸ng kÓ (hiÖn nay trªn 200.000 tû

VND); quan hÖ tiÒn göi (®Æc biÖt lμ tiÒn göi qua ®ªm) gi÷a c¸c tæ chøc tÝn dông ®·

h×nh thøc b¶o ®¶m b»ng tμi s¶n mμ ®Òu dùa vμo sù tin t−ëng lÉn nhau th«ng qua h¹n

hμng ®· ®−îc ¸p dông c«ng nghÖ tiªn tiÕn b¶o ®¶m nhanh chãng vμ an toμn... H·ng

chiÕu.

cung cÇu vèn ng¾n h¹n trªn thÞ tr−êng nªn t¸c dông tham chiÕu cho l·i suÊt thÞ

tr−êng cßn h¹n chÕ.

hμng Nhμ n−íc cÇn cã chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch më réng h¬n sè l−îng vμ c¬ cÊu c¸c

n−íc cã nh÷ng chÕ tμi cÇn thiÕt nh− quy ®Þnh râ quyÒn lîi cña hä trong c¸c ho¹t

®éng t¸i chiÕt khÊu, thÞ tr−êng më, cung cÊp th«ng tin, xÕp h¹ng tÝn nhiÖm... C¸c

ng¨n chÆn t×nh tr¹ng vay hoÆc cho vay qu¸ møc, ®i vay ng¾n h¹n ®Ó cho vay dμi h¹n

h−íng tù do ho¸.

100

hμng th−¬ng m¹i, võa ®¶m b¶o ph¸t huy tÝnh n¨ng ®éng cña tõng chi nh¸nh trùc tiÕp

giao dÞch víi kh¸ch hμng, phï hîp víi diÔn biÕn l·i suÊt thÞ tr−êng ®Þa bμn n¬i chi

nh¸nh ho¹t ®éng ®Ó t¹o søc m¹nh c¹nh tranh thu hót kh¸ch hμng göi tiÒn, vay tiÒn,

vμ h¹ch to¸n néi bé theo h−íng tÝch cùc.

L·i suÊt huy ®éng vèn: tõng thêi kú, trô së chÝnh quy ®Þnh møc trÇn l·i

suÊt huy ®éng cã kú h¹n 12 th¸ng, trªn c¬ së ®ã ®Ó c¸c chi nh¸nh ®Þnh ra biÓu c¸c

møc l·i suÊt huy ®éng cô thÓ cho tõng lo¹i, tõng nhãm kh¸ch hμng (l·i suÊt tiÒn göi

diÔn biÕn thÞ tr−êng ®Þa ph−¬ng. Cho phÐp c¸c chi nh¸nh tho¶ thuËn riªng rÎ ®èi víi

mét sè kh¸ch hμng cã tiÒn göi lín trong ph¹m vi møc trÇn l·i suÊt huy ®éng cho

phÐp.

L·i suÊt cho vay: trô së chÝnh quy ®Þnh møc sμn l·i suÊt cho vay tõng thêi

kú ®èi víi l·i suÊt ng¾n h¹n, trung h¹n, dμi h¹n cho tÊt c¶ c¸c chi nh¸nh thμnh viªn

trùc tiÕp ¸p dông. Trªn c¬ së ®ã, c¸c chi nh¸nh chñ ®éng tho¶ thuËn víi kh¸ch hμng

theo tõng hîp ®ång cô thÓ. §èi víi cho vay ng¾n h¹n cã thÓ tho¶ thuËn víi kh¸ch

hμng cè ®Þnh l·i suÊt ngay khi ký ®Õn hÕt thêi gian hîp ®ång. §èi víi l·i suÊt cho

vay trung h¹n, dμi h¹n, ®Ó tr¸nh rñi ro vÒ l·i suÊt nªn cho phÐp c¸c chi nh¸nh ¸p

dông l·i suÊt tho¶ thuËn theo c«ng thøc sau:

rth = r12 + cth (3.1)

rdh = r12 + cdh (3.2)

Trong ®ã:

- rth : l·i suÊt cho vay trung h¹n, t¹i thêi ®iÓm kú hîp ®ång tÝn dông ph¶i ®¶m b¶o kh«ng ®−îc thÊp h¬n l·i suÊt sμn cho vay trung h¹n do trô së chÝnh quy

®Þnh.

- rdh: l·i suÊt cho vay dμi h¹n, t¹i thêi ®iÓm kú hîp ®ång tÝn dông ph¶i ®¶m

b¶o kh«ng ®−îc thÊp h¬n l·i suÊt sμn cho vay dμi h¹n cho trô së chÝnh quy ®Þnh.

101

- r12 lμ l·i suÊt huy ®éng tiÕt kiÖm cã kú h¹n 12 th¸ng chi nh¸nh ®ang huy

®éng t¹i thêi ®iÓm ®Çu mçi kú h¹n tr¶ nî cña hîp ®ång tÝn dông.

- cth , cdh : lμ møc phÝ cho vay bao gåm tû lÖ chi phÝ ho¹t ®éng, chi phÝ dù

phßng rñi ro tÝn dông, chi phÝ thanh kho¶n, vμ tû lÖ lîi nhuËn kú väng. cdh > cth

Nguyªn t¾c chung khi tho¶ thuËn l·i suÊt cho vay ®èi víi tõng kh¸ch hμng

lμ: cho vay mãn nhá th× l·i suÊt cao h¬n mãn lín, cho vay trung h¹n th× l·i suÊt cao

h¬n ng¾n h¹n, cho vay dμi h¹n th× l·i suÊt cao h¬n trung h¹n, kh¸ch hμng cã tiÒm Èn

rñi ro cao h¬n th× l·i suÊt cho vay cao h¬n.

L·i suÊt ®iÒu hoμ vèn néi bé: lμ l·i suÊt g¾n liÒn víi viÖc chu chuyÓn vèn trong néi bé tæ chøc tÝn dông. ThiÕt nghÜ, c¸c tæ chøc tÝn dông nªn thùc hiÖn theo c¬ chÕ cho vay vμ ®i vay cã thêi h¹n tr¶ cô thÓ, thêi gian cμng dμi th× l·i suÊt cμng cao, l·i suÊt göi vèn trô së chÝnh ph¶i thÊp h¬n l·i suÊt vay vèn trô së chÝnh, ®Ó xo¸ bá c¬ chÕ xin cho, khuyÕn khÝch c¸c chi nh¸nh t¨ng c−êng huy ®éng vèn vμ cho vay cã hiÖu qu¶. ViÖc Ên ®Þnh l·i suÊt còng tuú thuéc vμo kh¶ n¨ng nguån vèn vμ chÝnh s¸ch thu hÑp hay më réng tÝn dông cña tæ chøc tÝn dông.

§Ó thùc hiÖn tèt ph−¬ng thøc ®iÒu hμnh l·i suÊt, ®ßi hái c¸c tæ chøc tÝn dông ph¶i sö dông nhiÒu ph−¬ng ph¸p khoa häc ®Ó x¸c ®Þnh c¸c yÕu tè cÊu thμnh l·i suÊt: chi phÝ huy ®éng vèn, chi phÝ ho¹t ®éng, chi phÝ dù phßng rñi ro tÝn dông, chi phÝ thanh kho¶n, vμ tû lÖ lîi nhuËn kú väng.

3.2.6- T¸ch hoμn toμn c¸c ho¹t ®éng cho vay chÝnh s¸ch ra khái c¸c ho¹t ®éng

tÝn dông th−¬ng m¹i, xo¸ bá bao cÊp ®èi víi c¸c doanh nghiÖp nhμ n−íc.

®ã lμ l·i suÊt cho vay ®èi víi ng−êi nghÌo, cho sinh viªn vay vèn häc tËp, cho vay

cho vay gi¶m 15% ®èi víi vïng II vμ gi¶m 30% ®èi víi vïng III vμ vïng Kh¬me tËp

xa bê, kh¾c phôc hËu qu¶ c¬n b·o sè 5, t«n nÒn nhμ vμ lμm sμn nhμ trªn cäc, cho

vay mÝa ®−êng...

§èi víi c¸c kho¶n cho vay cña quü hç trî ph¸t triÓn còng cã trªn 10 lo¹i −u

®·i, ®ã lμ l·i suÊt cho vay ®Þa bμn khã kh¨n, cho vay trång rõng nguyªn liÖu, cho

vay giao th«ng n«ng th«n, cho vay theo NghÞ quyÕt 11/2000/NQ-CP,... Bªn c¹nh ®ã

102

cßn cã c¬ chÕ miÔn gi¶m l·i ®èi víi mét sè doanh nghiÖp nhμ n−íc vμ mét sè

mét sè ch−¬ng tr×nh kinh tÕ cña c¸c tØnh, thμnh phè....

ViÖc tån t¹i qu¸ nhiÒu lo¹i l·i suÊt −u ®·i ch¼ng nh÷ng lμm mÐo mã thÞ tr−êng tiÒn tÖ, mμ cßn duy tr× qu¸ l©u c¬ chÕ bao cÊp cho nhiÒu lÜnh vùc s¶n xuÊt kinh doanh, ®ång thêi t¹o c¬ chÕ xin cho, g©y ra nhiÒu tiªu cùc kh¸c, t¹o m«i tr−êng c¹nh tranh thiÕu b×nh ®¼ng trong nÒn kinh tÕ vμ cho vay vèn. H¬n n÷a trong nÒn kinh tÕ h×nh thμnh tíi hai d¹ng m« h×nh Ng©n hμng ChÝnh s¸ch, ph¸t sinh ra bé m¸y cång kÒnh, tèn kÐm chi phÝ ng©n s¸ch nhμ n−íc vμ ¶nh h−ëng tíi c©n ®èi ng©n s¸ch nhμ n−íc. TÝnh ®ång bé vμ tæng thÓ trong thiÕt kÕ vμ ®iÒu hμnh chÝnh s¸ch tμi chÝnh vμ chÝnh s¸ch tiÒn tÖ kh«ng ®−îc ®¶m b¶o.

Theo kinh nghiÖm tù do ho¸ l·i suÊt trªn thÕ giíi, viÖc xo¸ bá c¸c møc l·i suÊt −u ®·i th−êng ®−îc tiÕn hμnh vμo thêi kú ®Çu cña qu¸ tr×nh tù do ho¸ l·i suÊt ®Ó kh«ng lμm ¶nh h−ëng tíi c¸c lo¹i l·i suÊt cho vay th−¬ng m¹i cña c¸c tæ chøc tÝn dông. ë ViÖt Nam, theo dâi qu¸ tr×nh chuyÓn biÕn cña c¸c lo¹i l·i suÊt, ta thÊy, viÖc xo¸ bá c¸c lo¹i l·i suÊt −u ®·i muén h¬n so víi c¸c n−íc vμ h¬i ng−îc l¹i víi c¸c n−íc. §iÒu nμy g©y ¶nh h−ëng xÊu ®Õn c¸c ho¹t ®éng tÝn dông ng©n hμng, ®Õn h¹ch to¸n tμi chÝnh cña c¸c ng©n hμng vÒ chi phÝ ®Çu vμo vμ tÝnh to¸n lîi nhuËn. Do ®ã, chóng ta ph¶i lo¹i bá bít c¸c lo¹i l·i suÊt −u ®·i, trõ l·i suÊt vay vèn ®èi víi c¸c ®èi t−îng chÝnh s¸ch trong x· héi vμ c¸c ch−¬ng tr×nh kinh tÕ – x· héi cña ChÝnh phñ. §iÒu nμy cã thÓ thùc hiÖn b»ng viÖc t¸ch hoμn toμn c¸c ho¹t ®éng cho vay chÝnh s¸ch ra khái c¸c ho¹t ®éng tÝn dông th−¬ng m¹i, xo¸ bá bao cÊp ®èi víi c¸c doanh nghiÖp nhμ n−íc d−íi c¸c h×nh thøc cho vay chØ ®Þnh, b¶o l·nh vay, khoanh nî, gi·n nî, bï lç; tõng b−íc xo¸ bá viÖc chØ ®Þnh c¸c ng©n hμng th−¬ng m¹i b¶o l·nh cho doanh nghiÖp nhμ n−íc. C¸c lo¹i l·i suÊt −u ®·i nªn tËp trung vμo ng©n hμng chÝnh s¸ch x· héi.

3.2.7- Mét sè ®Ò xuÊt liªn quan ®Õn ho¹t ®éng tμi chÝnh cña c¸c ®Þnh chÕ tμi chÝnh kh¸c.

Ng©n hμng Nhμ n−íc ph¶i qu¶n lý Nhμ n−íc vÒ c¸c ho¹t ®éng huy ®éng vèn vμ cho vay vèn cña c¸c ®Þnh chÕ tμi chÝnh (nh− QuÜ hç trî ph¸t triÓn, Kho b¹c nhμ n−íc, TiÕt kiÖm b−u ®iÖn, ho¹t ®éng tiÒn tÖ cña mét sè tæ chøc ®oμn thÓ x· héi) gãp phÇn b¶o ®¶m sù ph¸t triÓn hoμn chØnh, an toμn vμ hiÖu qu¶ cña hÖ thèng ng©n hμng ViÖt Nam, t¹o ®iÒu kiÖn tèt cho Ng©n hμng Nhμ n−íc qu¶n lý vμ kiÓm so¸t khèi l−îng cung øng theo ®óng tÝn hiÖn thÞ tr−êng.

ViÖc hoμn thiÖn c¬ chÕ l·i suÊt thÞ tr−êng tiÒn tÖ chÞu ¶nh h−ëng rÊt lín tõ l·i suÊt huy ®éng vèn tõ c¸c tæ chøc thuéc Bé Tμi chÝnh. §Ó t¹o ra sù hç trî tèt h¬n ®èi víi c¬ chÕ l·i suÊt thÞ tr−êng tiÒn tÖ, ngoμi viÖc ph¶i ®¶m b¶o l·i suÊt thùc d−¬ng, th× l·i suÊt tÝn dông nhμ n−íc (tÝn phiÕu kho b¹c, tr¸i phiÕu kho b¹c, tr¸i phiÕu ®Þa ph−¬ng, tr¸i phiÕu c«ng tr×nh...) nªn ®−îc x¸c ®Þnh th«ng qua ®Êu gi¸ l·i suÊt hoÆc b¶o l·nh ph¸t hμnh.

Tãm t¾t Ch−¬ng 3

103

Trong ®iÒu kiÖn ®Èy m¹nh tham gia héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ, ®Æt ra cho

dùng vμ thùc hiÖn cã hiÖu qu¶ chiÕn l−îc ph¸t triÓn, chiÕn l−îc héi nhËp quèc tÕ;

§Ó tiÕp tôc hoμn thiÖn c¬ chÕ l·i suÊt theo h−íng tù do ho¸ trªn nguyªn t¾c

thÞ tr−êng vμ ®−îc kiÓm so¸t qua c¸c nghiÖp vô thÞ tr−êng, cÇn cã nh÷ng ®æi míi vÒ

tr−êng, ph¸t triÓn vμ sö dông ®ång bé c¸c c«ng cô tμi chÝnh thuéc chÝnh s¸ch tiÒn tÖ

suÊt trªn thÞ tr−êng nμy ®ãng vai trß lμ l·i suÊt tham chiÕu vμ ®o l−êng sù biÕn ®éng

l·i suÊt theo h−íng tù do ho¸; t¸ch hoμn toμn c¸c ho¹t ®éng cho vay chÝnh s¸ch ra

khái c¸c ho¹t ®éng tÝn dông th−¬ng m¹i, xo¸ bá bao cÊp ®èi víi c¸c doanh nghiÖp

nhμ n−íc....

104

kÕt luËn

L·i suÊt lμ mét biÕn sè quan träng trong nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng. Cã nhiÒu ý

kiÕn kh¸c nhau vÒ kh¸i niÖm l·i suÊt nh−ng hÇu hÕt ®Òu thèng nhÊt xem l·i suÊt lμ

gi¸ c¶ cña tÝn dông. Cã nhiÒu lo¹i l·i suÊt, tuú theo lÜnh vùc sö dông mμ cã lo¹i l·i

suÊt thÝch hîp. L·i suÊt ®ãng nhiÒu vai trß quan träng kh¸c nhau trong nÒn kinh tÕ.

tiÒn, lμ c«ng cô quan träng cña chÝnh phñ trong viÖc ®iÒu tiÕt kinh tÕ vÜ m«, nhÊt lμ

trong viÖc t¸c ®éng t¨ng tr−ëng kinh tÕ vμ chèng l¹m ph¸t. Cã nhiÒu lý thuyÕt kh¸c

nh÷ng kiÕn thøc h÷u Ých vÒ l·i suÊt, nh−ng còng cã mÆt h¹n chÕ cña nã. Tæng hîp

chung, c¸c lý thuyÕt vÒ l·i suÊt trong nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng ®Òu nhÊn m¹nh ®Õn sù

cung tÝn dông, hoÆc nh÷ng dù ®o¸n cña c«ng chóng liªn quan ®Õn l·i suÊt vμ nÒn

kinh tÕ. N¾m b¾t l·i suÊt tõ nhiÒu gãc c¹nh kh¸c nhau sÏ cã Ých trong viÖc ®iÒu hμnh

chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« lÉn qu¶n trÞ kinh doanh.

N−íc ta trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ tr−êng, do yªu cÇu thùc tiÔn

hμng hai cÊp ®Õn nay, c¬ chÕ ®iÒu hμnh l·i suÊt ®· tr·i qua nh÷ng b−íc chuyÓn ®æi

c¨n b¶n tõ c¬ chÕ cè ®Þnh l·i suÊt, khung l·i suÊt, trÇn l·i suÊt, l·i suÊt c¬ b¶n kÌm

biªn ®é, cho ®Õn nay lμ c¬ chÕ tho¶ thuËn mμ thùc chÊt lμ tù do ho¸ l·i suÊt. Qu¸

tr×nh chuyÓn ®æi trªn ®−îc diÔn ra mét c¸ch tuÇn tù, b−íc sau më ra tho¸ng h¬n so

víi b−íc tr−íc, c¸c c«ng cô gi¸n tiÕp cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ®−îc dÇn dÇn h×nh thμnh

vμ ph¸t triÓn thay cho mÖnh lÖnh hμnh chÝnh vμ c¸c c«ng cô kiÓm so¸t trùc tiÕp.

hîp víi ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn cña thÞ tr−êng tiÒn tÖ ViÖt Nam vμ ®ßi hái chung cña

105

nÒn kinh tÕ. Trong qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi ®ã, vai trß cña l·i suÊt ®· ®−îc ph¸t huy,

nhÊt lμ trong viÖc kiÒm chÕ, ®Èy lïi, h¹ thÊp l¹m ph¸t, ®ång thêi kÝch thÝch tiÕt kiÖm

gãp phÇn t¨ng tr−ëng kinh tÕ vμ ph¸t triÓn hÖ thèng c¸c tæ chøc tÝn dông. §iÒu nμy

trªn thÞ tr−êng tiÒn tÖ.

Tuy nhiªn, trong viÖc tæ chøc thùc hiÖn c¬ chÕ tù do ho¸ l·i suÊt hiÖn nay ë n−íc ta vÉn cßn mét sè tån t¹i nhÊt ®Þnh ®ßi hái ngμnh ng©n hμng ph¶i tiÕp tôc ®æi míi h¬n n÷a ®Ó gãp phÇn cïng c¶ n−íc chñ ®éng héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ.

®æi míi vÒ luËt ph¸p, chÝnh s¸ch l·i suÊt, c¸c c«ng cô tμi chÝnh thuéc chÝnh s¸ch tiÒn

hμng th−¬ng m¹i, xo¸ bao cÊp ra khái c¸c ho¹t ®éng tÝn dông th−¬ng m¹i,... ®Òu

nh»m môc ®Ých hç trî ®Ó l·i suÊt ®−îc h×nh thμnh vμ vËn ®éng theo nh÷ng tÝn hiÖu

cña thÞ tr−êng.

L·i suÊt víi t− c¸ch lμ c«ng cô chÝnh s¸ch tiÒn tÖ, nÕu ®−îc sö dông mét

Muèn vËy, ®ßi hái kh«ng ngõng nghiªn cøu h¬n n÷a../.

106

Phô lôc 1 Møc t¨ng chØ sè gi¸ tiªu dïng (CSG), l·i suÊt c¬ b¶n (LSCB), l·i suÊt cho vay ng¾n h¹n b×nh qu©n (LSNH), l·i suÊt cho vay trung dμi h¹n b×nh qu©n (LSTDH) hμng th¸ng (%)

(tõ 08/2000 ®Õn 12/20004) LSCB

CSG LSNH LSTDH Th¸ng

0.1 0.750 Aug-00 1.000 1.200

-0.2 0.750 Sep-00 1.000 1.200

0.1 0.750 Oct-00 1.000 1.200

0.9 0.750 Nov-00 1.000 1.200

0.1 0.750 Dec-00 1.000 1.200

0.3 0.750 Jan-01 1.000 1.200

0.4 0.750 Feb-01 1.000 1.200

-0.7 0.725 Mar-01 1.025 1.225

-0.5 0.700 Apr-01 1.025 1.225

-0.2 0.650 May-01 0.950 1.150

0.0 0.650 Jun-01 0.950 1.150

-0.2 0.650 Jul-01 0.950 1.150

0.0 0.650 Aug-01 0.950 1.150

0.5 0.650 Sep-01 0.950 1.150

0.0 0.600 Oct-01 0.825 1.050

0.2 0.600 Nov-01 0.825 1.050

0.600 LSCB Dec-01 Th¸ng 1.0 CSG 0.825 LSNH 1.050 LSTDH

1.1 0.600 Jan-02 0.825 1.050

2.2 0.600 Feb-02 0.825 1.050

-0.8 0.600 Mar-02 0.825 1.050

0.0 0.600 Apr-02 0.825 1.050

0.3 0.600 May-02 0.825 1.050

0.1 0.600 Jun-02 0.830 0.895

-0.1 0.600 Jul-02 0.830 0.895

0.1 0.620 Aug-02 0.830 0.895

107

0.2 Sep-02 0.620 0.830 0.895

0.3 Oct-02 0.620 0.830 0.895

0.3 Nov-02 0.620 0.830 0.895

0.3 Dec-02 0.620 0.875 0.955

0.9 Jan-03 0.620 0.875 0.955

2.2 Feb-03 0.620 0.875 0.955

-0.6 Mar-03 0.620 0.910 0.980

0.0 Apr-03 0.625 0.910 0.980

-0.1 May-03 0.625 0.910 0.980

-0.3 Jun-03 0.625 0.910 1.010

-0.3 Jul-03 0.625 0.910 1.010

-0.1 Aug-03 0.625 0.910 1.010

0.1 Sep-03 0.625 0.850 0.960

Oct-03 Th¸ng -0.2 CSG 0.625 LSCB 0.850 LSNH 0.960 LSTDH

0.6 Nov-03 0.625 0.850 0.960

0.8 Dec-03 0.625 0.850 0.950

1.1 Jan-04 0.625 0.880 1.000

3.0 Feb-04 0.625 0.880 1.000

0.8 Mar-04 0.625 0.880 1.000

0.5 Apr-04 0.625 0.880 1.000

0.9 May-04 0.625 0.880 1.000

0.8 Jun-04 0.625 0.880 1.000

0.5 Jul-04 0.625 0.880 1.000

0.6 Aug-04 0.625 0.880 1.000

0.3 Sep-04 0.625 0.880 1.000

0.0 Oct-04 0.625 0.880 1.000

0.2 Nov-04 0.625 0.880 1.000

0.6 Dec-04 0.625 0.880 1.000

108

Phô lôc 2

Tõ 1995 ®Õn 2004

Th¸ng tr−íc = 100%

1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004

Th¸ng

103.8 100.9 100.8 101.6 101.7 100.4 100.3 101.1 100.9 101.1 1

103.4 102.5 101.8 102.2 101.9 101.6 100.4 102.2 102.2 103.0 2

100.2 100.8 99.5 99.2 99.3 99.3 99.2 99.4 100.8 98.9 3

101.0 100.1 99.4 101.6 99.4 99.5 100.0 100.0 100.5 99.3 4

101.8 99.5 99.5 101.4 99.6 99.8 100.3 99.9 100.9 99.4 5

100.8 99.5 100.1 100.0 99.7 99.5 100.0 100.1 99.7 100.8 6

100.0 99.3 100.2 99.5 99.6 99.4 99.8 99.9 99.7 100.5 7

100.3 99.6 100.1 101.1 99.6 100.1 100.0 100.1 99.9 100.6 8

100.5 100.3 100.6 101.0 99.4 99.8 100.5 100.2 100.1 100.3 9

100.1 100.1 100.3 100.3 99.0 100.1 100.0 100.3 99.8 100.0 10

100.1 100.9 100.3 100.1 100.4 100.9 100.2 100.3 100.6 100.2 11

100.3 101.0 101.0 100.8 100.5 100.1 101.0 100.3 100.8 100.6 12

BQ th¸ng 101.0 100.4 100.3 100.7 100.0 100.0 100.1 100.3 100.3 100.8

Th¸ng 12 112.7 104.5 103.6 109.2 100.1 99.4 100.8 104.0 103.0 109.5

n¨m BC

so víi

th¸ng 12

Nguån: Website cña Tæng côc thèng kª www.gso.gov.vn

n¨m tr−íc

109

Tμi liÖu tham kh¶o

TiÕng ViÖt

1- NguyÔn Ngäc B¶o (2005), “Bμn vÒ chÝnh s¸ch l·i suÊt ¸p dông trong nh÷ng n¨m

thèng kª www.gso.gov.vn

häc Kinh tÕ Thμnh phè Hå ChÝ Minh.

®Ò).

Hμ Néi.

c«ng cô tμi chÝnh ®Ó huy ®éng vèn cho chiÕn l−îc ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña

ViÖt Nam ®Õn n¨m 2020, NXB Thèng kª, Tr−êng §¹i häc Kinh tÕ Thμnh phè Hå

ChÝ Minh.

110

10- Lª Hoμng Nga – TrÇn V¨n TÇn (2004), “VÒ ®iÒu hμnh l·i suÊt thÞ tr−êng tiÒn tÖ

12/2004).

11- NghÞ ®Þnh cña Héi ®ång Bé tr−ëng sè 39/H§BT ngμy 10/04/1989 vÒ chÝnh s¸ch

12- NghÞ ®Þnh cña Héi ®ång Bé tr−ëng sè 53/H§BT ngμy 26/03/1988 vÒ Tæ chøc bé

chÝnh vμ Hîp t¸c x· tÝn dông (1990).

hμng trung −¬ng, NXB Thèng kª, tr.84-89.

cuèi n¨m 2004.

17- Thêi b¸o kinh tÕ ViÖt Nam 09/05/2003.

TiÕng Anh

20- Peter S.Rose (2000), Money and capital markets: financial institutions and

instruments in a global marketplace, McGraw-Hill.

Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Các giải pháp góp phần hoàn thiện cơ chế điều hành lãi suất trong hệ thống ngân hàng nước ta

Bé gi¸o dôc vμ ®μo t¹o

Tr−êng ®¹i häc kinh tÕ thμnh phè hå chÝ minh

®oμn viÖt c−êng

C¸c gi¶i ph¸p gãp phÇn

hoμn thiÖn c¬ chÕ ®iÒu hμnh l·i suÊt

trong hÖ thèng ng©n hμng n−íc ta

LuËn v¨n th¹c sÜ kinh tÕ

Thμnh phè hå chÝ minh - n¨m 2005

Bé gi¸o dôc vμ ®μo t¹o

Tr−êng ®¹i häc kinh tÕ thμnh phè hå chÝ minh

®oμn viÖt c−êng

C¸c gi¶i ph¸p gãp phÇn

hoμn thiÖn c¬ chÕ ®iÒu hμnh l·i suÊt

trong hÖ thèng ng©n hμng n−íc ta

LuËn v¨n th¹c sÜ kinh tÕ

Môc lôc

Danh môc b¶ng, biÓu ®å

B¶ng 2.8- Chªnh lÖch l·i suÊt ®Çu vµo vµ ®Çu ra (%) 1996-1997 ............................. 49

B¶ng 2.9- BiÕn ®éng trÇn l·i suÊt n¨m 1999.................................................................. 50

B¶ng 2.10- C¬ cÊu l·i suÊt cho vay thêi kú 1996-1997 ................................................... 50

B¶ng 2.12- C¸c mèc l·i suÊt c¬ b¶n tõ 08/2000 ®Õn 12/2004......................................... 59 B¶ng 3.1- DiÔn biÕn l·i suÊt chiÕt khÊu vμ l·i suÊt ng¾n h¹n thÞ tr−êng b×nh

PhÇn më ®Çu

1- Lý do chän ®Ò tμi

Ch−¬ng 1: lý luËn chung vÒ l·i suÊt

vμ mét sè lý thuyÕt nghiªn cøu vÒ

c¸c nh©n tè t¸c ®éng ®Õn l·i suÊt

Tãm t¾t Ch−¬ng 1

Ch−¬ng 2: qu¸ tr×nh ®æi míi c¬ chÕ

®iÒu hμnh l·i suÊt ng©n hμng ViÖt

Nam tõ khi chuyÓn sang m« h×nh ng©n

hμng hai cÊp (1989) ®Õn nay

2.1- C¬ chÕ cè ®Þnh l·i suÊt (tõ 1989 (cid:31) 05/1992 )

2.2- C¬ chÕ ®iÒu hμnh khung l·i suÊt (tõ 06/1992 (cid:31) 1995)

2.3- C¬ chÕ trÇn l·i suÊt (tõ 1996 ®Õn 07/2000)

2.4- C¬ chÕ ®iÒu hμnh l·i suÊt c¬ b¶n kÌm biªn ®é (tõ 08/2000

(cid:31) 05/2002)

2.5- C¬ chÕ l·i suÊt tho¶ thuËn (tõ 06/2002 ®Õn nay)

2.6- Nh÷ng thμnh tùu cña qu¸ tr×nh ®æi míi c¬ chÕ ®iÒu hμnh

l·i suÊt Ng©n hμng ViÖt Nam

2.7- Mét sè tån t¹i trong c¬ chÕ ®iÒu hμnh l·i suÊt hiÖn nay ë

n−íc ta.

Tãm t¾t Ch−¬ng 2

Ch−¬ng 3: C¸c gi¶i ph¸p gãp phÇn

hoμn thiÖn c¬ chÕ ®iÒu hμnh l·i suÊt

trong hÖ thèng ng©n hμng n−íc ta

3.1- §Þnh h−íng chiÕn l−îc ph¸t triÓn cña ngμnh ng©n hμng

h−íng tíi héi nhËp quèc tÕ.

3.2- C¸c gi¶i ph¸p gãp phÇn hoμn thiÖn c¬ chÕ ®iÒu hμnh l·i

suÊt trong hÖ thèng Ng©n hμng n−íc ta.

Tãm t¾t Ch−¬ng 3

kÕt luËn

Phô lôc 1 Møc t¨ng chØ sè gi¸ tiªu dïng (CSG), l·i suÊt c¬ b¶n (LSCB), l·i suÊt cho vay ng¾n h¹n b×nh qu©n (LSNH), l·i suÊt cho vay trung dμi h¹n b×nh qu©n (LSTDH) hμng th¸ng (%)

(tõ 08/2000 ®Õn 12/20004) LSCB

Có thể bạn quan tâm

Luận văn Thạc sĩ: Chế tạo và nghiên cứu tính chất điện, từ của vật liệu multiferroic Ba₀.₇Ca₀.₃TiO₃/ NiFe₂O₄

Luận văn Thạc sĩ: Nghiên cứu vật liệu biến hóa dạng chuỗi một chiều chế tạo từ kim loại đồng trên đế FR-4 hoạt động tại tần số MHz ứng dụng trong truyền năng lượng không dây

Luận văn Thạc sĩ: Đánh giá khả năng tác động tới môi trường biển của việc xả nước thải từ sự cố nhà máy điện hạt nhân Fukushima sử dụng công cụ ERICA

Luận văn Thạc sĩ: Xây dựng mô hình đầu dò nơtron và gamma sử dụng nhấp nháy EJ-276 ghép nối với mảng nhân quang silicon

Luận văn Thạc sĩ: Đánh giá khả năng ảnh hưởng của bức xạ ion hóa đến sức khỏe cư dân khu vực mỏ đất hiếm Đông Pao, xã Bản Hon, huyện Tam Đường, tỉnh Lai Châu

Luận văn Thạc sĩ: Sử dụng phương pháp nhiễu xạ neutron khảo sát cấu trúc tinh thể và pha trật tự từ trong vật liệu Pr2FeCrO6

Luận văn Thạc sĩ: Nghiên cứu phân lập, xác định cấu trúc và hoạt tính ức chế NO của các hợp chất thứ cấp từ chủng vi nấm biển Aspergillus sp. CL251

Luận văn Thạc sĩ: Phân tích một số hợp chất bisphenol thôi nhiễm từ bao bì nhựa lên một số mẫu thực phẩm nền tinh bột

Luận văn Thạc sĩ: Nghiên cứu thành phần hóa học và đánh giá hoạt tính kháng khuẩn, kháng nấm của loài hoa mộc (Osmanthus fragrans (Thunb.) Lour.) ở Việt Nam

Luận văn Thạc sĩ: Nghiên cứu thành phần hóa học và đánh giá tác dụng kháng viêm của loài côi Turpinia montana (Blume) Kurz

Luận văn Thạc sĩ: Tổng hợp và đặc trưng tính chất vật liệu composite có cấu trúc nano chitosan–cyclodextrin/TiO₂–Ag

Luận văn Thạc sĩ: Nghiên cứu chế tạo và khảo sát một số tính chất của màng phủ trên cơ sở nhựa epoxy gốc nước và khung cơ kim - ZIF

Luận văn Thạc sĩ: Nghiên cứu tổng hợp một số dẫn xuất napthoquinone chứa nguyên tố flo bằng phản ứng đa thành phần

Luận văn Thạc sĩ: Nghiên cứu điều chế vật liệu Bioglass và tổ hợp lai với polymer ALG-F127 định hướng ứng dụng trong điều trị nội nha

Luận văn Thạc sĩ: Khảo sát thành phần hóa học và hoạt tính ức chế enzyme α-glucosidase trên một số hợp chất phân lập từ thịt quả bình bát nước (Annona glabra L.).

Luận văn Thạc sĩ: Tổng hợp và đánh giá hoạt tính chống ung thư của hợp chất lai chứa khung tetrahydro-β-carboline và imidazo[1,5-a]pyridine

Luận văn Thạc sĩ: Nghiên cứu tổng hợp một số dẫn xuất của benzazole

Luận văn Thạc sĩ: Nghiên cứu chiết tách lignin từ vỏ sầu riêng Ri6 (Durio zibethinus Murr.) và tổng hợp vật liệu biocomposite định hướng ứng dụng trong bảo quản sau thu hoạch

Luận văn Thạc sĩ: Nghiên cứu tổng hợp hạt nano bạc phủ acid hyaluronic mang doxorubicin định hướng ứng dụng trong điều trị ung thư

Luận văn Thạc sĩ: Nghiên cứu thành phần hóa học và hoạt tính kháng viêm của loài rau dừa nước (Ludwigia adscendens)

Tài liêu mới

Luận án Tiến sĩ: Nghiên cứu xây dựng thuật toán thích nghi và học tăng cường cấu trúc Actor - Critic điều khiển bám quỹ đạo cho robot di động đa hướng mecanum

Luận án Tiến sĩ: Cơ cấu bệnh tim mạch và chất lượng cuộc sống của người cao tuổi mắc suy tim, rung nhĩ điều trị tại Bệnh viện Thống Nhất, thành phố Hồ Chí Minh

Tóm tắt Luận án Tiến sĩ: Nghiên cứu hiện tượng nứt dăm đê sông vùng đồng bằng sông Hồng và dự báo khả năng bị nứt của một số đoạn đê

Tóm tắt Luận án Tiến sĩ: Nghiên cứu xây dựng giải pháp đảm bảo an toàn thông tin cho quá trình học liên kết dựa trên mật mã