Giải thích công ước quốc tế về quyềncủa người khuyết tật

Chia sẻ: Nguyen Lan | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:24

Thêm vào BST

Báo xấu

102
lượt xem 11
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Nhắc lại các nguyên tắc của Hiến chương Liên Hợp Quốc trong đó thừa nhận phẩm giá vốn có, cũng như các quyền bình đẳng bất di bất dịch của mọi thành viên gia đình nhân loại là nền tảng của tự do, công lý và hòa bình trên thế giới, Thừa nhận rằng Liên Hợp Quốc, trong Tuyên ngôn toàn thế giới về quyền con người và trong các Công ước quốc tế về quyền con người năm 1966, đã thống nhất tuyên bố rằng mọi người đều có các quyền và tự do mà các công ước đó bảo...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Giải thích công ước quốc tế về quyềncủa người khuyết tật

ng ta có th ! Chú Gi i thích Công ư c v Quy n c a Ngư i khuy t t t
L IM Đ U Cu n sách này là do Victor Santiago Pineda biên so n. Ông là ngư i sáng l p Qu Victor Pineda và là đ i bi u tr nh t thu c kh i Chính ph c a U ban Đ c bi t có nhi m v so n th o Công ư c v Quy n c a Ngư i khuy t t t. D án này đư c UNICEF kh i xư ng và do bà Helen Schulte, Phòng B o v Tr em c a UNICEF ch u trách nhi m th c hi n v i s h tr c a bà María Cristina Gallegos, Đi u ph i viên Chương trình Ti ng nói Thanh thi u niên thu c Phòng Thúc đ y S phát tri n và Tham gia c a Thanh thi u niên, UNICEF. Cu n sách đư c B ph n truy n thông c a UNICEF biên t p và in n. UNICEF xin chân thành c m ơn t ch c C u tr Tr em Anh, Th y Đi n và T ch c Special Olym- pics đã giúp đ chúng tôi trong quá trình th c hi n cu n sách này. Chúng tôi cũng bày t l i c m ơn văn phòng UNICEF t i các qu c gia Armenia, Trung Qu c, Ethiopia, Nicaragua, Thái Lan và Uzbekistan đã đóng góp r t l n vào vi c hoàn thành cu n sách. Chúng tôi đ c bi t c m ơn các b n thanh thi u niên khuy t t t đã chia s nh ng thông tin, hi u bi t c a mình trong các cu c tham v n do C u tr Tr em Anh và Qu Nhân Quy n A r p t ch c t i Sana’a, Yemen tháng Mư i năm 2007 cũng như t i H i ngh Thư ng đ nh Thanh thi u niên do Special Olympics t ch c t i Thư ng H i, Trung Qu c trong th i gian di n ra Th v n h i Mùa hè tháng Mư i năm 2007. Ngoài ra, chúng tôi xin c m ơn s tham gia nhi t tình c a các b n trong các cu c tham v n qua m ng thông qua chương trình Ti ng nói Thanh thi u niên c a UNICEF, cũng như c a các nhà lãnh đ o tr khuy t t t trong khuôn kh Sáng ki n M t th gi i có th c a Qu Victor Pineda. UNICEF đ c bi t c m ơn nh ng b n là tác gi c a các bài thơ và các b c tranh đ y giá tr ngh thu t đư c s d ng trong cu n sách này. Chúng tôi cũng xin c m ơn ý ki n đóng góp đ y trách nhi m c a các thành viên nhóm tư v n k thu t c a d án, đ c bi t là Saudamini Siegrist (UNICEF Florence), Gerison Lansdown (chuyên gia tư v n đ c l p), Alexandra Yuster, Daniel Seymour và Nadine Perrault (UNICEF New York), Cath- erine Naughton (Christian Blind Mission), và Cherie Tropet và Vanessa Anaya (Victor Pineda Foundation), nh ng ngư i đã giúp hoàn thi n các d th o đ u tiên c a cu n sách. Chúng tôi xin ghi nh n và bi t ơn s h tr đ c l c c a U ban Qu c gia Đ c v UNICEF đ i v i d án này. B n quy n thu c Qu Nhi đ ng Liên hi p qu c Gi y phép s d ng n ph m này đư c c p (UNICEF) tháng Tư năm 2008. mi n phí cho các t ch c giáo d c và phi l i nhu n. Các cơ quan, t ch c khác s ph i tr Vi c sao chép hay tái xu t b n b t kỳ ph n nào m t kho n phí nh . c a n ph m này ch đư c th c hi n sau khi đư c cho phép. Vui lòng liên h v i Ban Cán b Minh ho bìa do Lisa Lavoie th c hi n d a trên Phát tri n, B ph n Truy n thông, UNICEF ý tư ng t b c v c a Lea Nohemí Hernández 3 UN Plaza, New York, NY 10017, USA Trình bày sách: Christina Bliss Tel.: (+1-212) 326-7434 Fax: (+1-212) 303-7985 Email: nyhqdoc.permit@unicef.org
CHÚNG TA CÓ TH Gi i thích Công ư c v Quy n c a Ngư i khuy t t t M CL C V nđ 2 Hành đ ng vì s thay đ i 3 Gi i thi u v cu n sách 3 Gi i thi u Công ư c 7 Tóm t t Công ư c v Quy n c a Ngư i khuy t t t 8 Làm gì đ Quy n c a Ngư i khuy t t t đư c th c thi 17 Ki m tra ki n th c c a b n 9 Các Thu t ng 21 Ó TH g ta C Chún 1
V nđ Dù không có đôi chân Nhưng có h gì Trái tim tôi giàu c m nh n Dù m t không th nhìn Nhưng có h chi Tâm trí tôi tràn đ y ánh sáng Dù không th nghe Nhưng không sao Tôi giao ti p v i c trái tim mình Tôi không ph i là ngư i vô d ng Không ph i ngư i không bi t nghĩ suy Không ph i là ngư i t ti câm l ng Vì như t t c m i ngư i Tôi có th yêu và làm th gi i này t t đ p hơn — Coralie Severs, 14, Anh Bài thơ này đã nói thay cho hàng tri u tr em và ngư i l n trên toàn th gi i, nh ng ngư i khuy t t t. Nhi u ngư i v n ph i ngày ngày đ i m t v i s kỳ th . Kh năng c a h b coi nh và năng l c b đánh giá th p. Nhi u ngư i không đư c h c hành và chăm sóc y t , và h b g t ra ngoài các ho t đ ng c a c ng đ ng. Nhưng ngư i khuy t t t, dù là tr em hay ngư i l n, đ u ph i đư c hư ng t t c các quy n như b t c m t ngư i nào khác. “Hãy đ ng viên khích l chúng tôi… B n làm đư c đi u đó!” Tranh c a Bismark Benavides 13 tu i, Nicaragua 2
Hành đ ng vì s thay đ i Đó chính là lý do t i sao Công ư c v Quy n c a Ngư i khuy t t t ra đ i. Tho thu n qu c t này đòi h i Chính ph các qu c gia trên th gi i ph i đ cao các quy n c a ngư i khuy t t t, c tr em và ngư i l n. Trong th i gian qua, UNICEF đã ph i h p v i các đ i tác tích c c v n đ ng các qu c gia phê chu n Công ư c này. Công ư c s b o v tr em khuy t t t tránh b phân bi t đ i x đ ng th i thúc đ y s hoà nh p c a các em trong xã h i. T t c chúng ta đ u có th đóng góp vào quá trình này. Hãy đ c đ có th tham gia hành đ ng làm sao cho m i ngư i đ u đư c đ i x công b ng. Hi u v khuy t t t B n đã bao gi c m th y b cô l p? Nhi u tr em và ngư i l n g p khó khăn trong vi c đi l i, nghe, nhìn, h c t p thư ng có c m giác b b rơi, b g t ra ngoài l . Có r t nhi u rào c n c n tr h tham gia bình đ ng như nh ng ngư i khác vào cu c s ng. Và h u h t nh ng rào c n này l i là do xã h i d ng lên. Ch ng h n m t em bé ph i ng i xe lăn cũng mu n đư c đi h c như bao b n khác. Nhưng em đó có th s không th c hi n đư c mong ư c c a mình vì trư ng không có đư ng đi dành cho xe lăn ho c các th y cô giáo không giúp đ , ng h . Đ t t c m i ngư i đ u đư c hoà nh p bình đ ng, chúng ta c n thay đ i các quy đ nh, thái đ , Lisa Lavoie và c cơ s v t ch t hi n nay. Gi i thi u cu n sách Cu n sách này đư c vi t có s tham gia c a tr em đ gi i thích Công ư c v Quy n c a Ngư i khuy t t t, t i sao l i có Công ư c này và Công ư c giúp ngư i khuy t t t th c hi n quy n c a mình như th nào. Chúng tôi hy v ng sau khi đ c sách b n s giúp truy n đi thông đi p đ t t c tr em khuy t t t trên th gi i này đ u có cơ h i vươn t i nh ng m c tiêu, mong mu n c a mình. Có th b n quen bi t m t ngư i khuy t t t s ng quanh mình, cũng có th b n thân b n có khuy t t t và b n th y r ng ngư i khuy t t t thư ng g p nhi u khó khăn trong sinh ho t, đi l i, nghe nhìn, hay ghi nh . Nhưng b n cũng c n bi t r ng h không ch có khó khăn, h còn có mơ ư c, hy v ng, và ý tư ng mà h mu n chia s v i m i ngư i – như nh ng hình v hay các bài thơ trong cu n sách này ch ng h n. Chúng tôi mong mu n và khuy n khích b n chia s cu n sách này v i cha m , th y cô giáo, b n bè c a b n, cũng như v i t t c nh ng ngư i khác quan tâm t i v n đ này. Ó TH g ta C Chún 3
Cu n sách này s gi i thi u v i b n n i dung tóm t t c a Công ư c v Quy n c a Ngư i khuy t t t cũng như lý do ra đ i Công ư c đó. B n s đư c gi i thi u v quy n và trách nhi m c a m i ngư i và nh ng k ho ch, chương trình, ho t đ ng mà Chính ph c n th c hi n đ giúp tr em khuy t t t th c hi n các quy n c a mình. B n cũng s bi t đư c mình có th làm gì đ t o nên s khác bi t. Cu i cu n sách s có m t danh sách t và gi i nghĩa các t đó. Danh sách t hay gi i nghĩa thu t ng này s giúp b n hi u rõ hơn nh ng t ng mà có th trư c đây b n chưa bao gi g p. Công ư c là gì? Công ư c là m t tho thu n gi a các qu c gia cùng đ ng ý làm theo m t quy đ nh chung trong m t v n đ c th nào đó. Khi m t qu c gia ký và phê chu n ( ng h ) m t Công ư c, đó s tr thành m t l i h a mang tính pháp lý và s đ nh hư ng hành đ ng c a Chính ph nư c đó. Thông thư ng, Chính ph s ph i đi u ch nh và thay đ i lu t pháp c a mình đ th c hi n các m c tiêu c a Công ư c. Quy n con ngư i là gì? T t c m i ngư i trên th gi i đ u đư c pháp lu t b o v quy n và nhân ph m mà h có ngay t khi đư c sinh ra. Không ai là ngo i l . Ví d , t t c m i ngư i đ u có quy n đư c s ng và quy n t do, không b nô l . Các quy n này đư c kh ng đ nh trong Tuyên ngôn Qu c t v Quy n con ngư i đư c t t c các qu c gia thành viên c a Liên hi p qu c thông qua năm 1948. T t c tr em đ u có quy n đư c cung c p lương th c, đư c chăm sóc s c kho , đư c đi h c và đư c b o v kh i b o l c và xâm h i. Tr em cũng có quy n đư c nói lên suy nghĩ c a mình khi ngư i l n quy t đ nh các v n đ có nh hư ng t i các em và quy n đư c m i ngư i cân nh c quan đi m mà các em đưa ra. Các quy n c a tr em đư c quy đ nh trong Công ư c v Quy n Tr em. 4
CHÚNG TA CÓ TH ! Victor Santiago Pineda Ch t ch Qu Victor Pineda Khi lên năm tu i, tôi b t đ u không đi đư c n a. T đó, cơ th tôi ngày càng y u đi, nhi u lúc c m th y như không còn s c đ th . Đã có nh ng giây phút tôi đ m chìm trong ý nghĩ r ng s ch ng ai yêu quý mình vì tôi quá khác m i ngư i. B m tôi cũng không bi t ph i làm gì. Nhưng b m luôn làm tôi c m th y đư c yêu thương. B m đ t tôi m t ni m tin tr n v n và luôn ng h tôi dám Khuy t t t không ph i là m t đi u x u. Th m chí nghĩ dám làm, can đ m đương đ u v i chúng ta có th t hào vì nó. T t c con ngư i trên nh ng đi u còn l l m. Đi u đó giúp tôi th gi i đ u khác nhau và đ u có nh ng KH NĂNG xây d ng lòng t tin. khác nhau. T t c tr em đ u có th là m t nhà đ i s Chúng tôi luôn bi t r ng đ tìm ra c a nh ng đi u “có th ” ngay trong gia đình, trư ng con đư ng riêng cho mình tôi s ph i h c và c ng đ ng c a mình. M i chúng ta đ u có vư t lên nhi u chông gai th thách. nh ng ý tư ng, hi u bi t và k năng có th giúp ích Su t c th i niên thi u, tôi đã luôn ph i cho nhi u ngư i khác. Cu n sách này kêu g i t t c n l c ch ng minh cho m i ngư i th y m i ngư i m i nơi cùng tôn vinh và trân tr ng tôi có th . T vi c nh đ n vi c l n, chúng ta vì chính nh ng gì chúng ta có. tôi đã ph i cho h th y tôi có th làm t t - Victor Santiago Pineda như th nào. Cu i cùng, tôi nh n ra có nh ng đi u lu t b o v quy n l i c a mình và nh nh ng đi u lu t đó, tôi có đư c nh ng s giúp đ c n thi t đ tr thành m t h c trò gi i. Tôi l n lên luôn th m t nh cu c s ng c a mình s ra sao n u tôi ph i s ng m t nơi mà quy n c a nh ng tr em khuy t t t như tôi không đư c b o v . R i tôi đư c bi t nh ng con ngư i như tôi t kh p nơi trên th gi i s g p nhau Liên h p qu c đ tìm gi i pháp cho v n đ này và tôi đã c g ng h t mình đ có th cùng tham gia v i h . Lòng quy t tâm c a tôi đã thành hi n th c. Tôi tr thành đ i di n tr nh t trong u ban đ c bi t c a UNICEF ph trách so n th o Công ư c v Quy n c a Ngư i khuy t t t. T i đây tôi đã k t thêm nhi u b n m i, chia s nh ng suy nghĩ c a mình, và cùng v i các Chính ph , chúng tôi vi t nên Công ư c này. M i con ngư i trên th gi i đ u đ c bi t, t v b ngoài, t i nh ng ý tư ng, suy nghĩ, tr i nghi m, cách s ng, và kh năng. Và tôi đã nh n ra r ng chính nh ng khác bi t muôn hình muôn v y s t o ra vô vàn cơ h i m i, hy v ng m i, mơ ư c m i, và tình thân ái m i gi a chúng ta. Cu n sách này là m t l i kêu g i hành đ ng. Đ t t c tr em, dù khuy t t t hay không khuy t t t, s sát cánh cùng nhau đ u tranh cho l ph i và nh ng đi u t t đ p trong cu c s ng. S khác bi t, đ c đáo trong m i con ngư i chính là m t kho báu b t t n mà chúng ta c n trân tr ng và chia s . M i tr em đ u là m t ph n c a gia đình trái đ t, và đ u c ng hi n cho th gi i này nh ng kh năng đ c đáo c a riêng mình. Hãy đ không bao gi còn có tr em l c lõng gi a chúng ta trên th gi i này. Victor Santiago Pineda là m t nhà giáo d c và nhà s n xu t phim, ông làm vi c v i nh ng thanh thi u niên khuy t t t đ giúp cho h hi u bi t v quy n c a h . Cùng v i Qu c a mình, Ông đã có sáng ki n thành l p ra M t th gi i có th đ giáo d c công chúng v các năng l c và ti m năng c a nh ng thanh thi u niên khuy t t t. Ông Pineda đã làm vi c v i t ch c Liên hi p qu c, Ngân hàng Th gi i và các nhà lãnh chính ph đ đ cao s tôn tr ng, t o cơ h i công b ng và ph m giá v n có c a t t c m i ngư i. Ông b căn b nh teo cơ và ph i s d ng xe lăn đ đi l i. Ó TH g ta C Chún 5
Tôi h nh phúc Khi nâng niu nh ng ni m vui bé nh Tôi h nh phúc Khi m i ngư i hi u đư c tôi Tôi h nh phúc Khi đư c s ng trong tình ngư i và lòng tôn tr ng Tôi h nh phúc Vì tôi t hào v b n thân mình Tôi h nh phúc Khi tôi h c t p Đ hi u v th gi i Đ tính mình ph i tr bao nhêu ti n cho m t b a ăn Đ bi t đi u gì là sai là đúng Tôi h nh phúc Vì tôi có th t mình làm nhi u vi c Có th làm đi u mình yêu thích Có th nhi t thành c vũ cho đ i bóng c a tôi Tôi yêu nhi t huy t và ni m tin c a nh ng ngư i chơi bóng Và tôi c m th y như mình đang là h Tôi h nh phúc vì mình có m t gi c mơ Có th gi c mơ đó c a tôi là bé nh Nhưng tôi h nh phúc Vì m i ngày tôi đ u vun đ p nó v i m t ni m tin — Kim Yoona 15 tu i, Hàn Qu c “Quy n đư c vui chơi” Javlon Rakmonber diev, 12 tu i, Uzbekistan 6
Gi i thi u Công ư c Công ư c v Quy n c a Ngư i khuy t t t là m t tho thu n gi a các qu c gia trên th gi i v vi c b o đ m ngư i có khuy t t t và không có khuy t t t đư c đ i x bình đ ng. Công ư c còn thư ng đư c g i là hi p ư c, hi p đ nh, tho ư c qu c t ho c văn ki n pháp lý. Công ư c quy đ nh Các qu c gia thành viên ph i làm gì đ đ m b o b n đư c hư ng các quy n c a mình. T t c tr em và ngư i l n có khuy t t t, dù là nam hay n , đ u đư c Công ư c b o v . Công ư c v Quy n c a Ngư i khuy t t t đư c thông qua ngày 13 tháng Mư i hai năm 2006. Đ n ngày 2 tháng Tư năm 2008 đã có 20 qu c gia phê chu n Công ư c này, có nghĩa là Công ư c s b t đ u có hi u l c t ngày 3 tháng Năm năm 2008 (xem quy t c v Công ư c t i ). M c dù Công ư c này b o v t t c m i ngư i khuy t t t không k tu i tác nhưng cu n sách này ch t p trung gi i thích các quy n c a tr em khuy t t t vì tr em như b n là m t ph n quan tr ng c a th gi i. T i sao c n quan tâm t i Công ư c? N u b n, cha m , ho c ngư i khác trong gia đình b n là ngư i khuy t t t thì Công ư c này s đem l i nh ng thông tin h u ích và s đ ng viên, khuy n khích. Công ư c s ch d n cho b n và gia đình - và nh ng b n bè mu n giúp đ b n - th c hi n các quy n c a mình. Công ư c cũng s nêu ra nh ng vi c mà Các qu c gia thành viên ph i làm đ giúp ngư i khuy t t t bi n các quy n c a mình thành hi n th c. Nh ng ngư i có khuy t t t khác nhau t nhi u qu c gia khác nhau đã cùng làm vi c v i đ i di n các Chính ph đ vi t nên Công ư c này. Nh ng ý tư ng t o nên Công ư c này đư c h rút ra t các mô hình ho t đ ng và lu t pháp ti n b trên th gi i trong vi c giúp ngư i khuy t t t đư c đi h c, có vi c làm, vui chơi gi i trí và s ng m t cu c s ng hành phúc gi a c ng đ ng c a mình. Nhi u quy đ nh, cách nghĩ, cũng như cơ s v t ch t hi n nay c n ph i thay đ i đ đ m b o tr em khuy t t t có th đi h c, vui chơi và tham gia vào nh ng ho t đ ng khác mà b t c tr em nào đ u mu n tham gia. Khi Chính ph c a b n phê chu n Công ư c này nghĩa là h đã đ ng ý ti n hành nh ng thay đ i nêu trên. B n c n ph i nh r ng nh ng quy n đư c nêu trong Công ư c này không ph i là nh ng quy n mà chúng ta m i nghĩ ra. T t c đ u là nh ng quy n con ngư i đã đư c ghi nh n trong Tuyên ngôn Qu c t v Quy n con ngư i, Công ư c v Quy n tr em và các hi p ư c qu c t khác v quy n con ngư i. Công ư c v Quy n c a Ngư i khuy t t t ch đ m b o nh ng quy n đó c a ngư i khuy t t t đư c tôn tr ng. TH g ta CÓ Chún 7
LÒNG CAN Đ M Này ngư i b n hãy nghe tôi nói Tóm t t Hãy t nh c mình ph i s ng l c quan V i tình yêu và lòng tin tư ng Công ư c v Quy n c a Vì đư c sinh ra đã chính là quà t ng tuy t v i N u b n th y nh ng ngư i khuy t t t Hãy bên và giúp h v ng lòng Đ ng viên h cùng yêu cu c s ng Ngư i khuy t t t Không bao gi tuy t v ng trư c khó khăn Ngư i dũng c m là ngư i dám s ng Công ư c này bao g m nhi u l i h a. 50 L y ni m tin đ đ nh hư ng cu c đ i mình đi u kho n c a Công ư c làm rõ nh ng M t n cư i s làm nên tình b n l i h a này. Khi Công ư c nói đ n “Chính Cùng ng ng cao đ u trên tuy t v ng đau thương ph ” trong trang ti p theo thì đó là Chính ph các nư c đã phê chu n Công - Jwan Jihad Medhat, 13 tu i, Iraq ư c (còn g i là Qu c gia thành viên). Lu t pháp là gì? Lu t pháp là nh ng quy đ nh mà t t c m i ngư i đ u ph i tuân theo đ b o đ m m i ngư i tôn tr ng l n nhau và có th chung s ng hoà bình và an toàn. Phê chu n có nghĩa là gì ? Chính ph các nư c đã phê chu n Công ư c đ ng ý làm h t s c mình đ th c thi nh ng đi u kho n c a Công ư c. Hãy tìm hi u xem Chính ph nư c b n đã phê chu n Công ư c này chưa. N u r i thì b n có th nh c nh đ i di n c a h v trách nhi m c a mình. Liên h p qu c đã công b m t danh sách các Qu c gia thành viên đã ký và đ ng ý th c hi n Công ư c này. B n có th xem b n danh sách trên m ng đ a ch đ bi t nư c mình đã phê chu n Công ư c này hay chưa. 8
TÓM T T V CÔNG Ư C Đi u 1 : M c đích Đi u này tóm t t các m c đích chính c a Công ư c bao g m thúc đ y, b o v và đ m b o ngư i khuy t t t, trong đó có tr em, đư c hư ng đ y đ và bình đ ng t t c các quy n con ngư i và quy n t do. Đi u 2 : Các đ nh nghĩa Đi u này li t kê các t ng mang ý nghĩa c th khi s d ng trong Công ư c này. Ví d «ngôn ng » bao g m các ngôn ng nói và ngôn ng ký hi u và các hình th c ngôn ng không dùng l i khác. «Giao ti p» bao g m các ngôn ng đư c trình bày b ng ch thư ng hay ch Braille (là lo i ch th hi n b ng các l đ c trên gi y), giao ti p qua xúc giác, ch kích c l n và công ngh truy n thông mà ngư i khuy t t t ti p c n đư c (các trang web, âm thanh). Đi u 3 : Các nguyên t c chung Các nguyên t c chính c a Công ư c này bao g m: (a) Tôn tr ng ph m giá v n có, quy n t do l a ch n và đ c l p c a t t c m i ngư i. (b) Không phân bi t đ i x (đ i x công b ng v i t t c m i ngư i). (c) S tham gia và hoà nh p xã h i đ y đ (đư c ti p nh n trong c ng đ ng). (d) Tôn tr ng s khác bi t và ch p nh n ngư i khuy t t t như m t ph n c a s đa d ng c a nhân lo i. (e) Bình đ ng v cơ h i (f) Kh năng ti p c n (ti p c n v i phương ti n giao thông, các đ a đi m và thông tin, không b t ch i nh ng ti p c n này vì lý do khuy t t t). (g) Bình đ ng gi a nam và n (dù là nam hay n thì ngư i khuy t t t đ u ph i có cơ h i như nhau) (h) Tôn tr ng nh ng kh năng đang phát tri n c a tr em khuy t t t và quy n lưu gi b n s c cá nhân c a các em (tôn tr ng kh năng và s t hào v b n thân). N u lu t pháp hi n hành ho c trên th c t có nh ng Đi u 4 : Các nghĩa v chung đi u c n tr tr em khuy t Pháp lu t c a các qu c gia thành t t làm nh ng vi c mà các viên không đư c có b t kỳ quy tr em khác đư c làm thì đ nh nào phân bi t đ i x v i nh ng c n tr này c n ngư i khuy t t t. N u c n, các ph i thay đ i. Chính ph qu c gia thành viên ph i xây d ng c n tham kh o ý ki n c a và thi hành các đ o lu t nh m b o các t ch c tr em khuy t Lisa Lavoie v quy n c a ngư i khuy t t t. Đ i t t khi thay đ i nh ng quy v i các quy đ nh pháp lu t ho c đ nh và chính sách c a phong t c t p quán mang tính mình. phân bi t đ i x v i ngư i khuy t t t, các qu c gia thành viên ph i tìm cách thay đ i chúng. Ó TH g ta C Chún 9
TÓM T T V CÔNG Ư C Khi xây d ng lu t ho c chính sách, các qu c gia thành viên c n tham kh o l i khuyên c a chính nh ng ngư i khuy t t t, trong đó có tr em. Đi u 5 : Bình đ ng và không phân bi t đ i x Các qu c gia thành viên c n công nh n r ng t t c m i ngư i đ u có quy n đư c b o v bình đ ng trư c pháp lu t và các quy đ nh pháp lu t đư c áp d ng như nhau v i t t c m i ngư i. Đi u 6 : Ph n khuy t t t Các qu c gia thành viên nh n th y r ng ph n và tr em gái khuy t t t ph i đ i m t v i r t nhi u hình th c phân bi t đ i x khác nhau. Các qu c gia thành viên cam k t b o v các quy n con ngư i và quy n t do cơ b n c a h . Đi u 7 : Tr em khuy t t t Các qu c gia thành viên cam k t ti n hành m i hành đ ng có th đ tr em khuy t t t đư c hư ng t t c các quy n con ngư i và quy n t do cơ b n bình đ ng Tr em khuy t t t, c nam và n , đ u có đ y đ như nh ng tr em khác. các quy n như m i tr em khác. Ví d , m i tr em Các qu c gia thành viên đ u có quy n đư c đi h c, vui chơi, đư c b o v cũng th ng nh t đ m kh i b o l c, và đư c tham gia vào các quy t đ nh b o tr em khuy t t t có nh hư ng t i các em. Chính ph ph i cung đư c t do bày t quan c p thông tin và h tr tr em khuy t t t th c hi n đi m c a mình v t t c quy n này c a mình nh ng gì có nh hư ng t i cu c s ng c a các em. Nh ng gì là t t đ p nh t Các cơ quan cho tr em c n đư c quan tâm hàng đ u. truy n thông c n đưa tin v Đi u 8 : Nâng cao nh n th c nh ng hành vi đ i x thi u Lisa Lavoie Các qu c gia thành viên c n tuyên truy n công b ng v i giáo d c t t c ngư i dân v quy n và ph m ngư i khuy t t t giá c a ngư i khuy t t t cũng như năng l c và tr em khuy t và các thành t u đóng góp c a h . Các qu c gia t t. thành viên cam k t đ u tranh ch ng nh ng khuôn m u, đ nh ki n và các t p quán có h i cho ngư i khuy t t t. Ví d , trư ng h c c a b n có trách nhi m khuy n khích thái đ tôn tr ng đ i v i ngư i khuy t t t trong các h c sinh c a trư ng. Đi u 9 : Kh năng ti p c n Các qu c gia thành viên cam k t t o đi u ki n đ ngư i khuy t t t s ng t l p và tham gia đ y đ vào m i m t c a đ i s ng c ng đ ng. M i đ a đi m m c a cho công chúng bao g m các toà nhà, đư ng xá, trư ng h c, b nh vi n ph i có nh ng đi u ki n phù h p đ ngư i khuy t t t, trong đó có tr em khuy t t t, có th ti p c n. N u b n trong m t toà nhà và c n giúp đ , ph i có các hư ng d n, ngư i đ c ho c ngư i phiên d ch ngôn ng ký hi u đ giúp đ b n. 10
TÓM T T V CÔNG Ư C «Hoà bình cho tr em», Tranh c a Ani Verdyan 8 tu i, Armenia V công ngh thì sao? Đi n tho i, máy tính và các thi t b công ngh khác ph i d s d ng đ i v i ngư i khuy t t t. Ví d , các trang web nên đư c thi t k đ nh ng ngư i không s d ng đư c bàn phím, không nghe ho c nhìn đư c cũng v n có th ti p nh n thông tin dư i các hình th c khác nhau. M t máy tính có th có bàn phím ch n i ho c có th s d ng chương trình đ c t đ ng đ đ c to nh ng t ng trên màn hình giúp ích cho nh ng ngư i không nhìn đư c. TH g ta CÓ Chún 11
TÓM T T V CÔNG Ư C Đi u 10 : Quy n đư c s ng T t c m i ngư i sinh ra đ u có quy n đư c s ng. Các qu c gia thành viên cam k t đ m b o t t c m i ngư i có hay không có khuy t t t đ u đư c hư ng quy n này. Đi u 11 : Các tình hu ng r i ro và kh n c p Gi ng như t t c nh ng ngư i khác, ngư i Tr em khuy t t t có khuy t t t có đ y đ các quy n đư c b o v quy n đư c s ng. Đó an toàn trong chi n tranh, các tình tr ng là món quà c a tr và kh n c p ho c các th m h a thiên nhiên như không m t ai c có th bão lũ… Lu t pháp không cho phép b t kỳ ai dùng pháp lu t đ l y ngăn c n b n vào nơi trú ng ho c b rơi b n món quà đó đi t tr . trong tình tr ng nguy hi m vì lý do khuy t t t trong khi nh ng ngư i khác đư c c u h . Lisa Lavoie Đi u 12 : Bình đ ng trư c pháp lu t Ngư i khuy t t t có quy n đư c công nh n là nh ng ngư i có «năng l c pháp lý» bình đ ng như t t c nh ng ngư i khác. Có nghĩa là khi b n trư ng thành, dù có khuy t t t hay không thì b n v n có quy n làm nh ng vi c như vay ti n đ đi h c ho c ký h p đ ng thuê nhà… B n cũng có quy n s h u và th a k tài s n. Đi u 13 : Ti p c n tư pháp N u b n b thi t h i do hành vi vi ph m pháp lu t c a ngư i khác, b n ch ng ki n ngư i khác b thi t h i, ho c b n b cáo bu c đã vi ph m pháp lu t, b n có quy n đư c đ i x công b ng trong su t quá trình v án liên quan đ n b n đư c đi u tra, x lý. B n có quy n đư c h tr bày t ý ki n c a mình trong t t c các quá trình tư pháp. Đi u 14 : T do và an ninh cá nhân Các qu c gia thành viên c n đ m b o quy n t do c a ngư i khuy t t t đư c lu t pháp b o v bình đ ng như t t c nh ng ngư i khác. Đi u 15 : Không b hành h , đ i x ho c tr ng ph t tàn ác, vô nhân đ o, làm gi m ph m giá Pháp lu t ph i đ m b o không ai b hành h , xúc ph m ph m giá ho c đ i x tàn ác. Và t t c m i ngư i đ u có quy n t ch i b coi là đ i tư ng thí nghi m y t ho c khoa h c. Đi u 16 : Không b b o l c và xâm h i Tr em khuy t t t ph i đư c b o v kh i b o l c và xâm h i. Ph i đ m b o các em không b ngư c đãi ho c làm t n h i c trong và ngoài gia đình. N u b n b ngư c đãi ho c b o l c, b n có quy n đư c giúp đ đ ngăn ch n hành vi b o l c, xâm h i đó và ph c h i. Đi u 17 : B o v giá tr con ngư i Không ai có quy n đ i x v i b n như m t ngư i có ít giá tr hơn nh ng ngư i khác ch vì nh ng kh năng v th ch t và tinh th n c a b n. B n có quy n đư c tôn tr ng như t t c m i ngư i v i nh ng gì v n có c a mình. 12
TÓM T T V CÔNG Ư C Đi u 18 : T do đi l i và t do qu c t ch M i tr em đ u có quy n đư c đăng ký h tên và qu c t ch h p pháp, và n u có th , có quy n đư c bi t cha m và đư c cha m chăm sóc. Ph i b o đ m không ai b ngăn ch n khi đ n ho c r i m t qu c gia vì lý do h có khuy t t t. Đi u 19 : S ng đ c l p và hoà nh p c ng đ ng M i ngư i đ u có quy n l a ch n nơi sinh s ng c a mình dù là ngư i khuy t t t hay không khuy t t t. Khi trư ng thành, b n có quy n s ng đ c l p n u b n mu n và quy n đư c hoà nh p c ng đ ng. B n cũng có quy n ti p c n các d ch v h tr c n thi t cho vi c sinh s ng và hoà nh p c ng đ ng như d ch v chăm sóc t i nhà, h tr cá nhân... Đi u 20 : S di chuy n cá nhân Tr em khuy t t t có quy n di chuy n và quy n đ c l p. Chính ph ph i giúp h th c hi n nh ng quy n đó. Đi u 21 : T do ngôn lu n, tư tư ng và ti p c n thông tin M i ngư i đ u có quy n bày t quan đi m, tìm ki m, ti p nh n và chia s thông tin và ti p nh n thông tin dư i hình th c mà h hi u đư c và mu n s d ng. Đi u 22 : Tôn tr ng quy n riêng tư Không ai có quy n can thi p tuỳ ti n vào các v n đ riêng tư c a ngư i khác cho dù h là ngư i khuy t t t hay không khuy t t t. Nh ng ngư i bi t đư c thông tin các nhân c a ngư i khác, ví d như tình tr ng s c kho c a h , c n gi bí m t thông tin này. Đi u 23 : Tôn tr ng v nhà và gia đình M i ngư i đ u có quy n s ng v i gia đình c a mình. N u b n là ngư i khuy t t t, chính ph có trách nhi m h tr gia đình b n thông qua tr c p cho ngư i khuy t t t, cung c p thông tin và các d ch v tr giúp khác. Không ai có quy n cách ly b n kh i cha m mình vì lý do b n là ngư i khuy t t t. N u vì lý do nào đó b n không th s ng v i gia đình mình thì chính ph có trách nhi m h tr h hàng ho c c ng đ ng chăm sóc b n. Thanh niên khuy t t t có t t c các quy n bình đ ng như m i thanh niên Tr em khuy t khác trong lĩnh v c thông tin v t t có quy n s c kho sinh s n, cũng như quy n t do di k t hôn và l p gia đình. chuy n và quy n đ c l p. Lisa Lavoie Ó TH g ta C Chún 13
TÓM T T V CÔNG Ư C “Làng tôi”, Tranh c a Pedro José Rivera 14 tu i, Nicaragua Đi u 24 : Giáo d c M i ngư i đ u có quy n đư c đi h c. Không ai có th t ch i quy n đư c đi h c c a b n vì lý do b n là ngư i khuy t t t. B n không ph i h c trong nh ng trư ng dành riêng cho ngư i khuy t t t. B n có quy n đư c hư ng n n giáo d c và chương trình gi ng d y gi ng như t t c tr em khác, và chính ph ph i có nh ng giúp đ c n thi t đ b n th c hi n quy n này c a mình. Ví d , chính ph ph i tìm ra nh ng cách phù h p đ giúp b n giao ti p v i các th y cô giáo đ các th y cô giáo hi u và đáp ng các nhu c u c a b n. Đi u 25 và 26 : Chăm sóc y t và ph c h i ch c năng Ngư i khuy t t t có quy n đư c hư ng t t c nh ng d ch v y t mi n phí ho c v i m c phí có th ch p nh n đư c, có ch t lư ng, bình đ ng như t t c m i ngư i khác. N u b n là ngư i khuy t t t, b n cũng có quy n đư c chăm sóc y t và h tr ph c h i ch c năng. Đi u 27 : Làm vi c và ngh nghi p Ngư i khuy t t t có quy n làm vi c và t do l a ch n ngh nghi p bình đ ng như nh ng ngư i khác và không b phân bi t đ i x do khuy t t t. 14
TÓM T T V CÔNG Ư C Đi u 28 : M c s ng phù h p và b o tr xã h i Ngư i khuy t t t có quy n đư c ti p c n th c ph m, nư c s ch, qu n áo và nhà trên cơ s không b phân bi t đ i x . Chính ph có trách nhi m giúp đ tr em khuy t t t s ng trong các gia đình nghèo. Đi u 29 : Tham gia vào đ i s ng chính tr và đ i s ng c ng đ ng Ngư i khuy t t t có quy n tham gia vào đ i s ng chính tr và đ i s ng c ng đ ng. Khi đ n tu i lu t pháp quy đ nh, b n có quy n t do l p h i, ph c v c ng đ ng, ti p c n các đ a đi m b u c , b phi u b u c , và có quy n đư c b u vào các cơ quan trong chính quy n b t k b n có khuy t t t hay không. Đi u 30 : Tham gia vào đ i s ng văn hoá, th thao, v chơi, gi i trí Ngư i khuy t t t có quy n bình đ ng như t t c m i ngư i trong vi c tham gia và hư ng th ngh thu t, th thao, trò chơi, phim nh và các ho t đ ng gi i trí khác. Do đó các nhà hát, r p chi u phim, b o tàng, sân chơi, thư vi n c n đư c xây d ng ho c tu s a đ t t c m i ngư i đ u ti p c n đư c bao g m c tr em khuy t t t. Đi u 31 : Th ng kê và thu th p s li u Các qu c gia ph i thu th p s li u v ngư i khuy t t t đ xây d ng nh ng chương trình và h tr t t hơn cho h . Ngư i khuy t t t tham gia vào các kh o sát, nghiên c u có quy n đư c đ i x tôn tr ng và nhân đ o. T t c nh ng thông tin riêng tư mà h cung c p ph i đư c gi bí m t. Ph i đ m b o c ngư i khuy t t t và ngư i không khuy t t t đ u có cơ h i ti p c n bình đ ng v i nh ng s li u th ng kê thu th p đư c. Đi u 32 : H p tác qu c t Các qu c gia c n giúp đ nhau th c hi n nh ng đi u kho n trong Công ư c này. Các qu c gia có đi u ki n t t hơn (ví d có thông tin khoa h c, có công ngh h u ích) c n chia s v i các qu c gia khác đ t t c m i ngư i khuy t t t trên th gi i đ u đư c hư ng nh ng quy n quy đ nh trong Công ư c này. Đi u 33 đ n 50 : Quy đ nh v h p tác, giám sát và th c thi Công ư c Công ư c v Quy n c a Ngư i khuy t t t có 50 đi u kho n. Các đi u t 33 đ n 50 nói v vi c ngư i l n, đ c bi t là Lisa Lavoie ngư i khuy t t t, các cơ quan t ch c, và Chính ph các nư c c n h p tác v i nhau như th nào đ đ m b o t t c kinh t trên th gi i đ u đư c hư ng đ y đ các quy n c a h . B n có th đ c n i dung các đi u này t i . TH g ta CÓ Chún 15
“Vui chơi”, Tranh c a Tatev Danielyan 15 tu i, Armenia Có hai th gi i Cách bi t vô ng n Th gi i âm thanh Th gi i im l ng Còn tôi gi a Không th hoà đ ng Nư c m t rưng rưng Gi a lòng cô đ c Th y mình l c lõng Th y mình bơ vơ Ti ng khóc l ng câm Gi a hai th gi i Nhưng trong vô v ng Có nh ng bàn tay Có nh ng t m lòng Bên tôi chia s Nư c m t v n ch y Nhưng m t n cư i Như ánh ban mai Đã b ng hé r ng V n hai th gi i Náo nhi t l ng câm Nhưng vang trong tim Muôn ngàn khúc nh c Sarah Leslie, 16 tu i, Hoa Kỳ 16
Làm sao đ quy n tr thành s th t Tr em khuy t t t có t t c các quy n mà m i tr em đ u có. Hãy làm cho t t c m i ngư i đ u bi t v Công ư c này. T t c m i ngư i ph i cùng lên ti ng và hành đ ng đ ai ai cũng đ u đư c hoà nh p vào c ng đ ng th gi i. N u b n là ngư i khuy t t t, Công ư c này là m t công c đ b n, chính ph và gia đình b n bi n nh ng gi c mơ, mong ư c c a b n thành hi n th c. B n có quy n đư c đi h c và tham gia các ho t đ ng xã h i bình đ ng như t t c m i ngư i. Nh ng ngư i l n xung quanh c n giúp đ b n đi l i, giao ti p và vui chơi v i nh ng tr em khác. Cho dù b n có khuy t t t gì, b n v n có quy n đư c như v y. B n là m t công dân, m t thành viên trong gia đình và trong xã h i và b n có trách Hãy đ ng lên vì quy n c a b n và nh ng ngư i nhi m ph i đóng góp s c mình đ quy n khác s đ ng sát cánh bên b n. T t c tr em đ u tr thành s th t. CÓ TH đ n trư ng, CÓ TH vui chơi và CÓ TH tham gia vào t t c m i ho t đ ng. Nó không B n có th làm gì ph i nh ng đi u tôi không th mà là TÔI CÓ TH ! Đi u quan tr ng là c n thay đ i thái đ c a m i ngư i cũng như quy đ nh c a pháp lu t đ tr em khuy t t t đư c đ n trư ng, vui chơi, và tham gia vào t t c các ho t đ ng khác dành cho tr em. Trư ng c a b n, l p c a b n có các b n khuy t t t h c t p và tham gia các ho t đ ng khác hay không? Các th y cô giáo có l ng nghe và đáp ng nhu c u c a nh ng h c sinh có nhu c u đ c bi t hay không? Có đư ng đi dành cho xe lăn, b ng hư ng d n ngôn ng ký hi u, ho c các thi t b h tr ngư i khuy t t t hay không? N u có thì th t t t vì như v y là trư ng c a b n đã đ i x công b ng v i tr em khuy t t t và t o cho h cơ h i h c t p bình đ ng. N u có thì trư ng b n đã tuân th Công ư c này r i. Tuy nhiên v n có nhi u ngư i đ i x không công b ng v i tr em khuy t t t. Do đó b n có trách nhi m làm cho c ng đ ng c a mình đư c bình đ ng và d hoà nh p hơn. B n có th b t đ u ngay t gia đình và trư ng h c c a mình. Hãy thay đ i cách nghĩ c a cha m và th y cô giáo v ngư i khuy t t t. Có r t nhi u vi c b n có th làm đ tuyên truy n cho m i ngư i bi t Công ư c v Quy n c a Ngư i khuy t t t và ti m năng c a tr em khuy t t t. B n có th : Tham gia m t t ch c ho c phong trào ng h quy n c a ngư i khuy t t t. Càng nhi u ngư i tham gia thì t ch c ho c phong trào đó càng m nh hơn. Cùng v i nh ng ngư i tâm huy t khác, b n có th giúp ích cho các t ch c và phong trào nơi b n vì h thư ng có nh ng chương trình dành riêng cho các b n tr như b n tham gia. Sáng t o ra m t d án c a riêng b n. Hãy b t đ u m t chi n d ch tuyên truy n nâng cao nh n th c. Hãy kêu g i gây qu , th c hi n m t cu c kh o sát (Có ai trong s nh ng ngư i b n quen bi t đã t ng b đ i x không công b ng vì h là ngư i khuy t t t? Trư ng c a b n ch có c u thang mà không có đư ng lên cho ngư i khuy t t t?). Sau đó hãy vi t m t b c thư đ ngh gi i quy t nh ng v n đ mà b n đã tìm ra. T ch c m t câu l c b đ tuyên truy n v Công ư c này. Hãy đưa vào câu l c b c a mình nh ng b n có kh năng khác nhau. Hãy t ch c m t ho t đ ng nào đó v i c câu l c b và m i m i ngư i khác cùng tham gia như t ch c chi u phim ho c m t b a ti c nh . Hãy cùng vui chơi và khám phá nh ng kh năng và năng khi u đ c bi t c a t ng ngư i. Ó TH g ta C Chún 17
Hãy chu n b m t bài phát bi u và trình bày trong trư ng c a b n và các trư ng lân c n v quy n c a ngư i khuy t t t. Hãy th hi n s sáng t o c a mình. Hãy v các tranh c đ ng và dàn d ng các v k ch đ giúp nh ng h c sinh khác hi u v quy n c a ngư i khuy t t t đư c quy đ nh trong Công ư c này. Nh cha m ho c th y cô giáo giúp t ch c m t d p đ trình bày bài phát bi u c a mình, lên k ho ch v th i gian, đ a đi m trình bày bài phát bi u đó và nh m i th y hi u trư ng đ n d . Cùng nhóm b n c a mình sáng t o ngh thu t v ch đ quy n c a ngư i khuy t t t. Nh ng sáng t o ngh thu t này có th là v tranh, ch p nh, điêu kh c – t t c nh ng gì b n mu n và có th làm – đ chia s thông tin v quy n c a ngư i khuy t t t. Sau đó hãy xem có th trưng bày các tác ph m c a mình trư ng, thư vi n, phòng trưng bày, ho c các nhà hàng, quán cà phê ho c b t kỳ nơi nào m i ngư i có th thư ng th c nh ng tác ph m đó hay không. Sau m t th i gian b n cũng có th di chuy n các tác ph m c a mình đ n m t đ a đi m khác đ có thêm nhi u ngư i đư c bi t v Công ư c này. Chia s nh ng kinh nghi m, suy nghĩ và bài h c mà b n rút ra v i ngư i khác. Di n đàn Ti ng nói Thanh thi u niên c a UNICEF là m t di n đàn l n trên m ng dành cho thanh thi u niên như b n. Nh ng ý tư ng trên m i ch là m t s g i ý mà b n có th th c hi n – ngoài ra còn vô vàn nh ng ho t đ ng khác b n có th nghĩ ra. Hãy nh m t ngư i l n mà b n tin c y giúp b n t ch c các ho t đ ng c a mình và hãy làm th t vui v nhé! “Ban nh c rock c a tr em khuy t t t”, Tranh c a Valeria D’Avola 13 tu i, Italia Đ i v i b tài li u gi ng d y, hãy xem n ph m phát hành cùng cu n sách nh Chúng ta có th mang tên: Các ho t đ ng h c t p và hành đ ng theo Công ư c v Quy n c a Ngư i khuy t t t. 18