Gíao án môn ghi nhanh

Chia sẻ: Nguyenhoang Phuonguyen | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:14

Thêm vào BST

Báo xấu

410
lượt xem 146
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Theo quan niệm của tác giả I van – Ga nep người Bun ga ri trong tác phẩm “ Phóng sự viết tại chỗ” ( Đăng trên tạp chí Người làm báo số 2 năm 1987) cho rằng đây là một thể tài mới xuất hiện, nó hết sức năng động và linh hoạt. Nó có khả năng cung cấp cho công chúng tương đối đầy đủ về thời điểm ban đầu của các sự kiện hiện tượng thời sự một cách nhanh nhất. So sánh đặc điểm cũng như phương pháp sáng tạo của Phóng sự viết tại...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Gíao án môn ghi nhanh

GIÁO ÁN MÔN GHI NHANH I. QUAN NI M CHUNG V TH LO I Theo quan ni m c a tác gi I van – Ga nep ngư i Bun ga ri trong tác ph m “ Phóng s vi t t i ch ” ( ăng trên t p chí Ngư i làm báo s 2 năm 1987) cho r ng ây là m t th tài m i xu t hi n, nó h t s c năng ng và linh ho t. Nó có kh năng cung c p cho công chúng tương i y v th i i m ban u c a các s ki n hi n tư ng th i s m t cách nhanh nh t. So sánh c i m cũng như phương pháp sáng t o c a Phóng s vi t t i ch cho th y nó gi ng như th tài Ghi nhanh trên báo chí c a chúng ta. Tác gi c Dũng trong tác ph m Các th Ký báo chí ( Nhà xu t b n Văn hoá thông tin – Hà N i năm 2001) quan ni m : Ghi nhanh là m t th tài n m trong vùng giao thoa gi a báo chí và văn h c. nó là m t d ng c a các th Ký báo chí. Tác gi Dương Xuân Sơn trong tác ph m Các th lo i báo chí chính lu n ngh thu t (Nhà xu t b n HQG – Hà N i năm 2004) cho r ng Ghi nhanh là m t trong nh ng th tài quan tr ng c a báo chí, nó n m trong nhóm Chính lu n ngh thu t. Trong th c t báo chí, th tài này còn t n t i v i r t nhi u nh ng quan ni m khác như : - Ghi chép - T c ký - T ct … II. VÀI NÉT V S HÌNH THÀNH VÀ PHÁT TRI N C A TH LO I 1
Ghi nhanh là th lo i báo chí duy nh t ã t ng gây ra nh ng cu c tranh lu n khá sôi n i trong gi i báo chí nư c ta ngay t nh ng năm 60. i u này có nguyên nhân tr c ti p g n li n v i s bùng n c a th lo i này. Khi qu c M em bom ánh phá mi n B c, s bùng n c a th lo i này ban u có tính ch t t phát. S thay i c a cu c u tranh giành cl p t do c a dân t c òi h i báo chí ph i có m t l i vi t m i nhanh hơn, sinh ng hơn. L i vi t báo thiên v nh ng cách miêu t có tính ch t văn h c v n khá ph bi n trên báo chí nư c ta t sau chi n th ng 1954 ã t ra có ph n không còn thích h p trư c tình hình m i. Chính nh ng i u ã lý gi i s xu t hi n y n tư ng c a cách vi t nhanh và ti p ó là th lo i ghi nhanh. Nh ng ý ki n bàn cãi có liên quan n ghi nhanh là h qu tr c ti p c a tình hình này. Theo ý ki n c a nhà báo H ng Hà, trong nh ng năm tháng báo chí c a ta còn ph i ho t ng bí m t thì ghi nhanh không có i u ki n xu t hi n. T i khi cư p ư c chính quy n và báo chí c a ta ra ho t ng công khai thì m i có ghi nhanh tuy v n còn thô sơ ch chưa th c s xu t hi n hoàn ch nh như m t th lo i. ”Báo C u Qu c sau cách m ng có trư ng h p ã dùng ghi nhanh, ví d vi c Pháp gây ra v khiêu khích L ng Sơn, m t ng chí phóng viên g i i n tho i t L ng Sơn g i bài ghi nhanh v . Lúc chưa có cu c kháng chi n l n th nh t, x y ra v Hàng Bún, anh em cũng vi t như ghi nhanh hi n nay nhưng mà sơ sài hơn". Cũng theo ý ki n c a nhà báo H ng Hà, ch th c a B Chính tr cho báo Nhân Dân năm 1965 v vi c xây d ng con ngư i m i’ ã góp ph n tr c ti p i ngũ nh ng ngư i báo Nhân Dân lúc ó nghiên c u, tìm hi u tìm ra th lo i m i, áp ng yêu c u c a Trung ương. Bên c nh ó, s phát tri n c a i u ki n thông tin liên l c cũng t o ra ti n cho ghi nhanh phát tri n. Nguyên nhân th hai g n li n v i tình hình m i th i i m này: "Chúng ta th y rõ tình hình cách m ng ch ng M c u nư c kh n trương, nhi u i n hình anh dũng, òi h i báo chí s d ng vũ khí gì ây tác chi n nhanh, nh . Vũ khí ó 2
là ghi nhanh. Cũng nói v s hình thành và phát tri n c a th lo i ghi nhanh, Giáo trình nghi p v báo chí t p II cho r ng: "N u l y m c t ngày dân t c ta ch ng phát xít Nh t và th c dân Pháp n nay, chúng ta cũng ã th y trên báo chí xu t hi n th lo i này. Có th x p vào ghi nhanh nh ng lo i như m u ph n ánh: “phá kho thóc Nh t". ó là hình th c phôi thai c a th lo i ghi nhanh Vi t Nam. Tuy nhiên, ph i n khi t nư c ta bư c vào cu c kháng chi n ch ng M c u nư c, ghi nhanh m i th c s phát tri n v i tư cách là m t trong nh ng th lo i có nhi u ưu th trên báo v i nh ng óng góp áng k trong vi c ph n ánh m t cách k p th i cu c s ng chi n u c a quân và dân ta, quân i ta và ư c nhi u ngư i ưu thích v i m c s ng sinh ng c a nó?. M t s tác ph m thu c th lo i này n nay v n còn ư c nh c n như Nh ng gi phút cu i cùng c a quân ch i n Biên Ph (c a phóng viên Vi t Nam thông t n xã t i m t tr n, ngày 11-5-1954), B t s ng -cát-t -ri, m ng sinh nh t Bác (báo Quân i nhân dân ngày 15-5-1954). V ây em c yêu thương cùng v (báo Quân i nhân dân, ngày 23-11-1965), Tr n th ng vang d i c a Th ô (báo Nhân Dân ngày 20 - 5-1067) v.v... III. KHÁI NI M GHI NHANH Trong nh ng cu c th o lu n v ghi nhanh t năm 1969 mà chúng tôi ã nh c ph n trên, nhìn chung các ý ki n trao i, tranh lu n v i nhau xung quanh ba v n l n: - Ghi nhanh có ph i là m t th lo i không? N u là m t th lo i thì cơ s ra i c a nó là gì? - Ch c năng, c i m c a ghi nhanh như th nào? - Ghi nhanh dùng bút pháp văn h c hay bút pháp báo chí? 3
T t nhiên nh ng câu h i nêu trên ch phù h p v i tình hình lý lu n và th c ti n báo chí c a th p niên 60 - khi mà i s ng báo chí bư c vào m t giai o n m i căng th ng và kh c li t do nh ng thay i c a tình hình chi n tranh. Hơn n a, th i i m này có th nói lý lu n báo chí nư c ta ang giai o n u, nhi u v n m i ch x i lên, nhi u khái ni m, thu t ng v n ang trên ư ng nh hình do chưa có s th ng nh t các tiêu chí. B i l ó, m t s ví d ư c ưa ra phân tích trong các cu c th o lu n, v i tư cách là nh ng tác ph m ghi nhanh tiêu bi u nh t khi ó có nh ng ch chưa hoàn toàn th ng nh t v i nhau trong vi c th hi n các c tính riêng c a th lo i. Nhưng ý ki n ư c nêu lên trong cu c th o lu n t năm 1069 và quan ni m chính th c ư c trình bày trong cu n Giáo trình nghi p v báo chí t p II (xu t b n năm 1977) u coi ghi nhanh là "m t th tài ph n ánh" trong nhóm các th tài ph n ánh như tin, phóng s , i u tra, tư ng thu t... Như v y là trư c ây, ghi nhanh ch u c coi là m t th lo i ph n ánh không có liên quan gì n Ký báo chí. i u này có nguyên do - mà như chúng tôi ã trình bày nh ng ph n tr ơc - khi ó h th ng th lo i báo chí chưa ư c xác l p. Tuy nhiên, khi i sâu vào nghiên c u ch c năng và nh ng c i m c a ghi nhanh, lý lu n báo chí cũng ã nh n th y ây là m t th lo i "có kh năng truy n c m v a nhanh v a m nh i v i ngư i c, ngư i nghe. Nói cách khách, qu n chúng ti p th n i dung c a ghi nhanh b ng tình c m là chính" và " trên ch ng m c nh t nh, ghi nhanh, ngư i vi t có th bày t suy nghĩ, tình c m c a mình làm rõ thêm v n bài vi t nh gi i qu t". Theo quan ni m c a chúng tôi, trên cơ s nh ng tiêu chí c a h th ng th lo i báo cí cùng v i các th lo i c a nó ã ư c xác l p, hoàn toàn có th x p ghi nhanh vào lo i th Ký báo chí vì th lo i này mang trong nó y nh ng c i m c a lo i th nói trên. i u ó ư c th hi n qua nh ng trò quan tr ng c a cái tôi tr n thu t - nhân ch ng khách quan. 4
- Ghi nhanh có k t c u co giãn linh ho t và m t bút pháp sinh ng, giàu hình nh và có s c bi u c m cao. Nh ng i m nêu trên s còn ư c xem xét m t cách k i m như sau: - Ghi nhanh ph n ánh s th t (th i s , i n hình...) v i vai lư ng hơn nh ng ph n ti p theo. ây ch xin ư c nh n m nh: v i kh năng thông tin xác th c m t cách nh y bén và sinh ng, ghi nhanh là m t th lo i n m trong cái mi n giao thoa gi a hai lo i th : Thông t n báo chí và Ký báo chí. i u này cũng tương t như khi chúng tôi kh ng nh th lo i kí chính lu n n m trong cái mi n giao thoa gi a Ký báo chí và th lo i Chính lu n báo chí. Trong các th lo i báo chí, cũng gi ng như tin, có th nói ghi nhanh là m t trong nh ng th lo i có kh năng áp ng yêu c u thông tin th i s m t cách nh y bén nh t, cơ ng nh t. B i l ó, s phát tri n c a báo chí - trong ó có báo chí i n t nư c ta nh ng năm qua ã t o ra nh ng i u ki n quan tr ng cho s phát tri n c a th lo i này. Cùng v i các t báo hàng ngày, các ài phát thanh, truy n hình ã thư ng xuyên s dung ghi nhanh m t cách có hi u qu trong vi c thông tin cái m i, nh hư ng dư lu n. Trong b i c nh bùng n thông tin và nh p phát tri n nhanh c a i s ng như hi n nay, bên c nh nh ng th lo i báo chí khác, ghi nhanh v n ang ngày càng phát huy năng l c ph n ánh hi n th c c a nó v i m t ch t lư ng m i. Có th i t i m t khái ni m v th lo i ghi nhanh như sau: Ghi nhanh là m t th ký báo chí nh y bén trong vi c ph n ánh nh ng s ki n n i b t v a xu t hi n, thông qua vai trò c a nhân v t tr n thu t nh m cung c p ngay l p t c cho công chúng m t phác th o a di n v cái th i i m ban u sinh ng nh t c a s ki n v i nh ng chi ti t tiêu bi u nh t, gây n tư ng nh t và s ch ng ki n tr c ti p c a các nhân ch ng. IV. C I M C A TH LO I 5
Trong các báo nư c ta, báo Nhân Dân là m t trong nh ng t báo u tiên s d ng và rút ra nh ng kinh nghi m có tính ch t lý lu n v th lo i ghi nhanh. Ngay t u năm 1066, t p th các nhà báo ây ã t ng k t rút kinh nghi m và i t i k t lu n: "... trong th lo i ph n ánh thì ghi nhanh r t thích h p v i tình hình, v i c gi , ph n ánh k p th i cu c chi n u, có tác d ng c vũ, ng viên". Trong hai năm 1065 - 1966, báo Nhân dân ã t ch c trao iv th lo i này. "Trong cu c chi n u hi n nay, th lo i này có tác d ng khá rõ. S vi c cách m ng di n ra hàng ngày, sôi n i kh n trương, ph i s d ng vũ khí này m i k p th i, m i làm cho nó hay". Chính thông qua nh ng cu c trao i như v y, các nhà báo khi ó ã nh n th y nh ng ưu th c bi t c a th lo i ghi nhanh "Nó c th sinh ng hơn tin. Nó nhanh hơn phóng s ". ây là m t th lo i c l p c a báo chí và th m chí nó là m t trong nh ng th lo i ch l c c a báo chí trong giai o n này. ng trư c m t s kiên (s vi c, hoàn c nh, tình hu ng....) v a m i x y ra, cùng v i tin t c, ghi nhanh bao gi cũng là th xu t hi n nhanh nh t, s m nh t. B ng cách t o ra m t phác th o ban u c a s th t, nó giúp công chúng hình dung v s th t y thông qua nh ng chi ti t tiêu bi u ư c trình bày m t cách s ng ng mà ó nh ng ý ki n khác nhau c a các nhân ch ng có giá tr như nh ng b ng ch ng khách quan. Tuy nhiên, do s chi ph i m t cách h t s c g t gao c a yêu c u th i s , tác gi ghi nhanh ch có th ch n l c ý ki n c a nh ng nhân ch ng tiêu bi u nh t, i di n cho nhi u lo i ngư i khác nhau, ng nh ng góc không gi ng nhau. i u này cho th y r ng m c dù cùng ch u s chi ph i c a tính th i s m t cách tri t nhưng gi a ghi nhanh và tin có nh ng cách th c khác h n nhau khi ti p c n và ph n ánh s th t. "Ghi nhanh khác tin ch có th miêu t chi ti t. T ó ghi nhanh t o nên b c tranh sinh ng c a cu c s ng. B i v y, ghi nhanh s ng ng hơn, có s c truy n c m hơn, có s c truy n c m m nh hơn tin. Song v i c tính c a mình, ghi nhanh l i không th thông tin v nhi u lĩnh v c trong m t lúc như tin. tài ghi nhanh cũng không th bao quát như tài tin t c. 6
Trong th c t , m t tác ph m ghi nhanh thư ng ch ph n ánh m t s ki n. Cùng v i tin t c,nó cũng góp ph n tho mãn nhu c u thông tin ngay l p t c c a công chúng i v i s ki n y. N u ó là m t s ki n có t m quan tr ng to l n và ang sinh ra nh ng câu h i chưa có l i gi i áp, các th khác như phóng s , i u tra... s ti p t c nh p cu c. B i v y, n u như tác ph m ghi nhanh n v i công chúng sau khi h ã có ư c thông tin v s ki n thì tác d ng c a nó s b gi m áng k . ây chính là nguyên nhân khi n ghi nhanh g n bó v i các t báo hàng ngày và các báo i n t hơn là báo tu n, báo tháng. Trong trư ng h p g p nh ng h n ch v phương di n chuy n t i thông tin, nên ch n nh ng th lo i khác thích hơn. So sánh c i m c a Ghi nhanh v i m t s th tà báo chí khác: Tin -----------------Ph n ánh----------------Ghi nhanh --------------Phóng s V i nh ng c i m như trên, ghi nhanh ư c coi là m t th lo i xung kích không ch so v i các th ký báo chí mà còn là trong toàn b h th ng th lo i báo chí. 7
V. CÁI TÔI TRONG GHI NHANH - Cái tôi ư c hi u như th nào ? - Cái tôi trong ghi nhanh là gì ? - Cái tôi trong ghi nhanh t n t i vói nh ng “tư cách” gì ? Là m t th lo i xung kích có nhi m v ph n ánh ngày t c kh c v nh ng s vi (hoàn c nh, tình hu ng), v a m i x y ra, cái tôi tr n thu t trong ghi nhanh có vai trò h t s c quan tr ng. Không gi ng như cái tôi th m nh th n tr ng và thiên v ch t suy nghĩ c a ký chính lu n, cái tôi c a ghi nhanh năng ng hơn, ho t bát hơn. Nó là nhân t quy t nh liên k t các d li u theo m t ch th th ng nh t, ng th i t o ra th n thái c a b c phác th o v s th t. Xét t nhi u phương di n, Cái tôi trong ghi nhanh g n v i cái tôi trong tác ph m phóng s . Tuy nhiên ó cũng ch là s g n gũi v hình th c. Trong tác ph n ghi nhanh m c dù tác gi luôn c g ng t ra khách quan ngày c v i i tư ng ti p nh n thông tin, cái tôi ây v n luôn có xu hư ng nh p cu c. Tác gi v a là ngư i tr c ti p ch ng ki n, ng th i còn ph i là ngư i tr c ti p tham gia s ki n ho c hoà nh p vào s ki n ó. Ch có như v y tác ph m m i t o ra ư c kh năng thuy t ph c công chúng v nh ng i u mà tác gi tin tư ng và b o v . có th có ư c m t phác th o c a s th t, tác gi vi t ghi nhanh ngoài vi c s d ng nh ng chi ti t có kh năng khái quát còn tái hi n l i nh ng cu c ph ng v n ch p nhoáng c a mình i v i các nhân ch ng ư c l a ch n t nh ng i tư ng khác nhau, có góc nhìn khác nhau s t o ra cho tác ph m m t phác th o a di n v s ki n và i u làm cho tác ph m càng thêm sinh ng và mang tính khách quan hơn. T t nhiên, tác gi ph i là ngư i th m nh cu i cùng trư c s th t và như v y, cái tôi tr n thu t ph i nh p cu c, ph i tham gia tr c ti p vào s ki n ch n l c chi ti t nào tiêu bi u nh t, ph n ánh úng b n 8
ch t c a s th t. Tác gi ghi nhanh ph i là ngư i có kh năng khám phá, phát hi n và sáng t o trong khi th c hi n bài vi t c a mình. V v n này, nhà báo Bun-ga-ri I-van Ga-nép ã có ý ki n r t xác áng: "Chúng ta không nói r ng phóng viên sáng t o ra s ki n. Nhưng phóng viên chính là ngư i khám phá ra s ki n, t o cho nó m t hình th và m t b m t, th i vào cho nó m t linh h n, nh m cho b n c ch p nh n nó. Thái c a ngư i phóng viên i v i s ki n ph i là s tham gia c a b n thân, s ánh giá c a b n thân. Ngư i phóng viên không ph i là m t công c ghi chép, mà là m t ngư i làm bút chi n, anh ta chi n ug tb i u mình cho là không úng và b o v i u mình tin tư ng". Có quan ni m cho r ng: "Nên h n ch ho c tránh h n vi c ưa ngư i vi t tham gia vào cu c b ng cái "tôi", nh m làm cho bài vi t ch t ch , s c s o hơn". Ý ki n này ư c ưa ra nh m nh n m nh tính khách quan c a ghi nhanh, nhưng theo chúng tôi y m i ch là xem xét v n phương di n hình th c. C n ph i th y r ng vi c xu t hi n cái tôi trong tác ph m ghi nhanh là m t t t y u xu t phát t c trưng c a th lo i. Cái tôi ây không nên hi u m t cách ơn gi n là tác gi xưng "tôi" trong bài vi t c a mình hay không, mà còn là s kh ng nh và thái nh p cu c c a tác gi . i u này ư c b c l qua vi c ch n s ki n, vi c s p x p nh ng chi ti t tiêu bi u nh t và trình bày nh ng chi ti t ó theo m t m ch th ng nh t làm n i b t ch . Ngoài ra, s có m t c a tác gi s làm cho tính trung th c c a bài vi t ư c tăng lên vì nó khi n cho công chúng tin tư ng r ng h ang tr c ti p thu nh ng i u mà chính tác gi ã ư c tr c ti p ch ng ki n. Như v y, xét v khía c nh hình th c k t c u c a tác ph m ghi nhanh, cái tôi tr n thu t là nhân t có vai trò quy t inh trong vi c liên k t các d ki n. S "ch t ch , s c s o" c a tác ph m ph thu c r t nhi u vào vai trò c a cái tôi ó. i u quan tr ng nh t là ch : tác gi có ch n ư c m t s ki n tiêu bi u mang nhi u ý nghĩa hay không và trình bày nh ng chi ti t, d ki n c a s ki n y như th nào công chúng có ư c m t phác th o v cái th i i m ban u sinh ng nh t c a s ki n ó... 9
VI. BÚT PHÁP VÀ K T C U C A GHI NHANH Bút pháp và k t c u c a Ghi nhanh là m t trong ba v n l n ã ư c nh ng ý ki n tham gia th o lu n t ra t năm 1969 là: ghi nhanh dùng bút pháp văn h c hay bút pháp báo chí? Trong bài t ng k t c a H i nhà báo Vi t Nam v v n này, quan i m ư c trình bày tóm t t như sau: Quan ni m v bút pháp c a ghi nhanh như v y có th phù h p v i hi n tr ng c a i s ng th lo i này th i i m ó. Nhưng trong b i c nh c a i s ng báo chí Vi t Nam hi n i v i nh ng thay i to l n và toàn di n, nhi u c i m c a th lo i ã có s bi n i phù h p v i tình hình th c t và ghi nhanh cũng không n m ngoài quy lu t này. Ví d : Trong s nh ng ý ki n tham gia th o lu n trư c ây (và k c trong Giáo trình nghi p v báo chí xu t b n năm 1977) u chưa chú ý n năng l c ph n ánh a di n c a ghi nhanh - m t c i m quan tr ng khi n cho th lo i này có nhi u khác bi t so v i các th lo i báo chí khác trong quá trình ph n ánh cu c s ng. Tuy nhiên i u này cũng có căn nguyên t b i c nh c a i s ng xã h i giai o n ó, khi báo chí c a chúng ta chưa t t i s th m nh nhi u chi u trư c hi n th c. Bên c nh ó, vai trò c a tác gi - nhân v t tr n thu t cũng còn b coi nh và ó chính là lý do khi n cho h u h t nh ng tác ph m ư c coi là ghi nhanh giai o n này l i r t g n gũi v i quan ni m v th lo i tư ng thu t c a lý lu n báo chí hi n nay. Căn c vào nh ng c i m c a ghi nhanh trong giai o n hi n nay, có th th y r ng ghi nhanh không ch d ng l i nh ng thông tin có tính ch t khái quát. Nó luôn c g ng i sâu vào nh ng khía c nh c th c a v n mà s ki n t ra, thông qua nh ng chi ti t i n hình nh t. Ngoài kh năng thông tin xác th c, tác ph m ghi nhanh còn ít th m m . Tuy nhiên, do ph i thông tin nhanh nên nh ng chi ti t mà ghi nhanh em n cho công chúng 10
thư ng ch d ng l i di n m o bên ngoài. Ghi nhanh không th trình bày s ki n m t cách y , tư ng t n v s ki n như th tư ng thu t, cũng không có i u ki n i sâu c t nghĩa nguyên nhân, lý gi i di n bi n rút ra nh ng k t lu n như phóng s , Gi i thi u cái toàn di n thông qua nh ng chi ti t n i b t, i n hình nh t, tác ph m ghi nhanh có m c ích em n cho công chúng m t phác th o, t o ra cái nhìn ban u tương i bao quát, sinh ng v s ki n v a m i x y ra. Như v y, kh năng ph n ánh m t cách a di n là c i m cơ b n phân bi t ghi nhanh v i các th Ký báo chí khác. Cũng chính c i m này quy nh bút pháp và k t c u c a th lo i. Vi c s d ng bút pháp t ng h p, bao g m t , thu t k t h p v i nh ng cu c ph ng v n ng n xoáy vào nh ng chi ti t n i b t c a s ki n là c i m ch y u trong bút pháp c a th lo i ghi nhanh. Ngoài ra, tác gi còn có th s d ng k t h p nhi u th pháp khác như li n tư ng, h i tư ng, trình bày s li u ho c vi n d n nh ng chi ti t khác góp ph n làm sáng t s kiên... c bi t, nh ng cu c ph ng v n ng n do tác gi th c hi n i v i các nhân ch ng là nh ng ngư i trong cu c v a có tác d ng làm cho bài vi t sinh ng v a t o ra s khách quan, a di n trong vi c thông tin và th m nh s th t. V i tư cách là m t th Ký báo chí, nhìn chung ghi nhanh có k t c u co giãn tương i linh ho t. Tuy nhiên, chúng ta vãn có th nh n di n k t c u c a nó qua nh ng nét cơ b n như sau: Tác ph m ghi nhanh thư ng tuân theo m t k t c u c trưng g m ba ph n chính: - Nêu s ki n trung tâm (th i i m, hoàn c nh, tính ch t, ý nghĩa và có th là c nh ng câu h i ho c v n t ra...) - Minh ho , soi sáng s ki n t nh ng góc khác nhau (thông qua các chi ti t tiêu bi u, i n hình, ph n ánh úng b n ch t c a s ki n. Trong 11
ó c bi t chú ý n nh ng cu c ph ng v n ng n i v i các nhân ch ng tr c ti p liên quan n s ki n). - Tóm lư c nh ng nét chính, kh ng nh ho c nh n m nh ý nghĩa nh ng v n mà s ki n ã t ra. Ba ph n nêu trên t o thành m t mô hình k t h p gi a di n d ch và quy n p. Tuy nhiên, tuỳ theo tính ch t, t m quan tr ng c a m i s ki n và s th m nh c a tác gi trư c s ki n ó mà m i ph n trong k t c u nói trên có th ư c co ng n hay nh n m nh làm n i b t ch bài vi t. VII. TH M NH, H N CH VÀ PHƯƠNG PHÁP SÁNG T O TÁC PH M GHI NHANH Trên cơ s phân tích Khái ni m, c i m, th m nh và h n ch c a Ghi nhanh ch ra nh ng ưu i m và h n ch c a ghi nhanh, c th : Ưu i m Ưu th n i b t nh t c a th lo i ghi nhanh là năng l c ph n ánh s th t nhanh như tin nhưng l i sinh ng, c th hơn tin. B ng vi c d ng lên m t phác th o a di n v cái th i i m ban u sinh ng nh t c a s ki n ó, ghi nhanh có th tho mãn ư c cái nhu c u hi u bi t s ki n ngay t nh ng giây phút u tiên c a công chúng. V i s xu t hi n c a nhân v t tr n thu t và v i k t c u, bút pháp linh ho t, sinh ng, tác ph m ghi nhanh v căn b n ã kh c ph c ư c cái như c i m v n có c a tin t c là s khô khan. B ng nh ng nét phác ho , b ng vi c miêu t y hình nh k t h p v i nh ng cu c ph ng v n ng n i v i các nhân ch ng tr c ti p ch ng ki n s ki n, ghi nhanh có th làm tho mãn công chúng v i nh ng thông tin ban u còn nguyên v n hơi th nóng b ng c a s ki n. Nhân v t tr n thu t - tác gi c a ghi nhanh xu t hi n trong tác ph m v i tư cách là m t nhân ch ng - ương nhiên ó ph i là nhân ch ng áng tin c y 12
nh t. Chính i u ó ã góp ph n t o ra ni m tin tư ng c a công chúng vào tính chính xác c a nh ng i u mà b c phác th o em l i cho h . H n ch Ghi nhanh không ph i không có nh ng h n ch áng k mà trong ó h n ch l n nh t c a th lo i này là ch nó ch có kh năng thông tin trên b m t và hơn th n a - ch thông tin v nh ng i u x y ra cái th i i m ban u c a s ki n. Nhìn trên t ng th , ghi nhanh có th tho mãn cái nhu c u ư c thông tin ngay l p t c c a công chúng v s ki n khi nó v a x y ra, nhưng l i không th i sâu vào nguyên nhân, di n bi n và k c k t qu . M ts i m lưu ý khi sáng t o tác ph m Ghi nhanh i v i nh ng s ki n quan tr ng, sau khi vi t ghi nhanh, tác gi có th ti p t c tìm hi u k lư ng hơn ph n ánh thông qua nh ng th lo i có b dày như phóng s hay phóng s i u tra. C n chú ý r ng con ngư i trong ghi nhanh là con ngư i nhân ch ng ch không ph i con ngư i hành ng, con ngư i tính cách như trong phóng s hay ký chân dung. Trên cơ s c i m và nhưng yêu c u th c t khi sáng t o, th tài ghi nhanh òi h i phóng viên ph i xông xáo linh ho t, có kh năng phát hi n, khám phá và sáng t o, có kinh nghi m ho t ng th c ti n có th nhanh chóng kh ng nh s ki n và tìm ra ư c nh ng góc h p lý nh t tái t o s ki n ó thông qua nh ng chi ti t tiêu bi u, sinh ng. Ngoài ra ghi nhanh còn òi h i phóng viên ph i có kh năng vi t r t nhanh b ng m t bút pháp sinh ng. "Không nên di n t hoàn c nh c a s ki n, b u không khí và tình hình nơi x y ra s ki n, như nh ng nhân t tr ng r ng, mà ph i làm cho chúng "có h n', góp ph n d n d t và làm cho s ki n n i b t lên, t o i u ki n thu n l i cho nh ng suy nghĩ c a tác gi ". 13
Tóm l i, Ghi nhanh là m t th Ký báo chí nh y bén trong vi c thông tin th i s v nh ng s ki n (hoàn c nh, tình hu ng...) v a m i n y sinh. B ng vi c em n cho công chúng m t phác th o ban u c a s ki n, nó tho mãn nhu c u thông tin ngay l p t c c a công chúng. Tuy nhiên, kh năng thông tin th i s cũng t o ra nh ng gi i h n nh t nh i v i th lo i này trong vi c ph n ánh hi n th c. Nhìn chung ghi nhanh không có kh năng tr l i h t ư c nh ng câu h i mà s ki n sinh ra. Là m t th lo i xung kích, cũng như tin, ghi nhanh t o ti n cho nh ng th lo i khác i saâ vào ph n ánh s ki n. N m v ng nh ng c i m cùng v i th m nh, h n ch c a ghi nhanh là i u ki n h t s c quan tr ng giúp phóng viên s d ng nó m t cách có hi u qu trong quá trình khám phá và ph n ánh hi n th c. 14