Giao dịch chứng khoán trong ngày

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:7

Thêm vào BST

Báo xấu

14
lượt xem 5
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Bài viết Giao dịch chứng khoán trong ngày đề cập đến một số mối quan hệ, khái niệm, khái quát chung về phương thức giao dịch chứng khoán trong ngày; quy định pháp luật về phương thức giao dịch chứng khoán trong ngày, về các phương pháp phòng ngừa và khắc phục rủi ro trong giao dịch chứng khoán trong ngày; Vai trò, rủi ro và kiến nghị về giao dịch chứng khoán trong ngày.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Giao dịch chứng khoán trong ngày

GIAO DỊCH CHỨNG KHOÁN TRONG NGÀY Bùi Duy Phong* Khoa Luật, Trường Đại học Công nghệ TP. Hồ Chí Minh GVHD: ThS. Đoàn Trọng Chỉnh TÓM TẮT Giao dịch chứng khoán trong ngày là một phương pháp giao dịch chứng khoán không còn mới mẻ đối với các quốc gia trên thế giới nhưng lại xa lạ đối với thị trường chứng khoán tại Việt Nam. Đến thời điểm gần đây phương pháp giao dịch này mới được Bộ Tài chính tạo hành lang pháp lý thông qua việc ban hành Thông tư số 120/2020/TT-BTC của Bộ Tài chính ban hành ngày 31 tháng 12 năm 2020 về: “Quy định giao dịch cổ phiếu niêm yết, đăng kí giao dịch và chứng chỉ quỹ trái phiếu doanh nghiệp, chứng quyền có đảm bảo niêm yết trên hệ thống trên hệ thống giao dịch chứng khoán”.Phương thức giao dịch chứng khoán trong ngày là một phương pháp tuy dù đóng vai trò quan trọng trong thị trường chứng khoán nhưng vẫn tiềm ẩn nhiều rủi ro cần phải được đánh giá, phân tích nhằm đưa ra những quy định pháp luật phù hợp cho hoạt động này. Trong bài báo, tác giả đề cập đến một số mối quan hệ, khái niệm, khái quát chung về phương thức giao dịch chứng khoán trong ngày; quy định pháp luật về phương thức giao dịch chứng khoán trong ngày, về các phương pháp phòng ngừa và khắc phục rủi ro trong giao dịch chứng khoán trong ngày; Vai trò, rủi ro và kiến nghị về giao dịch chứng khoán trong ngày. Keywords: Securities trading, intraday trading, time of payment of securities, securities, economy, law, new circular. Từ khóa: Giao dịch chứng khoán, giao dịch chứng khoán trong ngày, thời gian thanh toán chứng khoán, chứng khoán, kinh tế, pháp luật, thông tư mới. 1. ĐẶT VẤN ĐỀ: Luật số 54/2019/QH14 của Quốc Hội được ban hành vào ngày 26 tháng 11 năm 2019 theo. Luật Chứng khoán hiện hành là văn bản quy phạm pháp luật tạo lập khuôn khổ pháp lý tương đối đầy đủ, đồng bộ, điều chỉnh toàn diện hoạt động chứng khoán và Thị trường Chứng khoán (TTCK), từng bước phù hợp với pháp luật, thông lệ quốc tế hơn so các quy định của luật Chứng khoán 2010. Việc ban hành Luật Chứng khoán 2019 cùng nhiều nghị định và các thông tư hướng dẫn thi hành Luật có hiệu lực năm 2020, đầu năm 2021 đã tạo lập khuôn khổ pháp lý toàn diện, đồng bộ, đầy đủ để vận hành và tạo cơ sở để TTCK tiếp tục phát triển ổn định, bền vững, an toàn, đáp ứng yêu cầu hội nhập, góp phần bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của nhà đầu tư, đảm bảo TTCK là kênh huy động vốn trung và dài hạn quan trọng của nền kinh tế. Thông tư 120/2020/TT-BTC do Bộ Tài chính (BTC) ban hành ngày 31 tháng 12 năm 2467
2020 nội dung quy định giao dịch cổ phiếu niêm yết, đăng ký giao dịch và chứng chỉ quỹ, trái phiếu doanh nghiệp, chứng quyền có bảo đảm niêm yết trên hệ thống giao dịch chứng khoán. Thông tư này đã mở đường cho nhiều hình thức và phương thức giao dịch mới trên TTCK của nước ta trong đó có phương thức giao dịch chứng khoán trong ngày được xem như một bước đi nhảy vọt nhằm đưa TTCK phát triển nhanh chóng. Nhưng phương thức giao dịch mới này có là một bước đi tạo thuận lợi cho nhà đầu tư (NĐT) và cho TTCK hay không sẽ được tác giả phân tích ở nội dung bài báo. 2. KHÁI QUÁT CHUNG GIAO DỊCH CHỨNG KHOÁN TRONG NGÀY 1.1. Khái niệm giao dịch chứng trong ngày Có rất nhiều loại chứng khoán trên thị trường chứng khoán Việt Nam hiện nay bao gồm: - “Cổ phiếu, trái phiếu, chứng chỉ quỹ; - Chứng quyền, chứng quyền có bảo đảm, quyền mua cổ phần, chứng chỉ lưu ký; - Chứng khoán phái sinh; - Các loại chứng khoán khác do Chính phủ quy định” Theo Khoản 8 Điều 2 Thông tư số 120/2020/TT - BTC của Bộ Tài chính ban hành ngày 31 tháng 12 năm 2020: “Giao dịch trong ngày là giao dịch mua và bán cùng một mã chứng khoán nhà đầu tư chưa sở hữu với cùng một khối lượng giao dịch, thực hiện trên cùng một tài khoản và trong cùng một ngày giao dịch.” Nói một cách dễ hiểu thì giao dịch chứng khoán trong ngày là cơ chế giao dịch trong ngày mà nhà đầu tư có thể mua hoặc bán cùng cùng một loại chứng khoán nhiều lần trong cùng một ngày Khi thực hiện giao dịch, vào cuối mỗi ngày tất cả vị thế nắm giữ chứng khoán của nhà đầu tư sẽ được đối trừ với nhau mà không phát sinh thêm nghĩa vụ thanh toán chứng khoán. Nhà đầu tư chỉ phải thực hiện nghĩa vụ thanh toán bằng tiền trong trường hợp bị lỗ hoặc được nhận tiền trong trường hợp lãi. Về bản chất, giao dịch chứng khoán trong ngày chỉ là sự đối trừ về nghĩa vụ mua và bán chứng khoán cùng loại. Vì vậy, giao dịch chứng khoán trong ngày sẽ khác hoàn toàn với quy định về thời gian thanh toán giao dịch mà nhiều thị trường hiện đang áp dụng như T+1 (thanh toán giao dịch vào ngày sau ngày giao dịch) hay T+2 (thanh toán giao dịch vào ngày thứ 2 sau ngày giao dịch). 1.2. Đối tượng được cung cấp dịch vụ và tham gia Giao dịch chứng khoán trong ngày: Đối tượng được cung cấp dịch vụ tham gia và tham vào giao dịch Chứng khoán trong ngày là các NĐT được thực hiện giao dịch chứng khoán trên thị trường chứng khoán Việt Nam hiện nay: - “Nhà đầu tư là tổ chức - Nhà đầu tư là cá nhân - Nhà đầu tư nước ngoài - Tổ chức kinh tế có vốn đầu tư nước ngoài” Tuy nhiên tại khoản 1 Điều 10 Thông tư số 120/2020/TT - BTC của Bộ Tài chính ban hành ngày 31 tháng 12 năm 2020: “Nhà đầu tư được thực hiện các giao dịch trong ngày sau khi đã ký hợp đồng giao dịch trong 2468
ngày với công ty chứng khoán được cung cấp dịch vụ cho vay chứng khoán. Hợp đồng giao dịch trong ngày phải có điều khoản cho phép công ty chứng khoán thực hiện các giao dịch vay, giao dịch mua bắt buộc để hỗ trợ thanh toán trong trường hợp phát sinh thiếu hụt chứng khoán để chuyển giao theo quy định pháp luật bù trừ, thanh toán giao dịch chứng khoán. Hợp đồng giao dịch trong ngày phải nêu rõ các rủi ro phát sinh, thiệt hại và chi phí phát sinh mà nhà đầu tư phải thanh toán.” Theo đó nhà đầu tư được thực hiện cơ chế giao dịch trong ngày sau khi đã đăng kí dịch vụ này với công ty chứng khoán được cung cấp dịch vụ cho vay chứng khoán. Thêm vào đó hợp đồng giao dịch trong ngày phải có điều khoản cho phép công ty chứng khoán thực hiện các giao dịch vay, giao dịch mua bắt buộc để hỗ trợ thanh toán trong trường hợp phát sinh thiếu hụt chứng khoán để chuyển giao. Hợp đồng giao dịch trong ngày phải nêu rõ các rủi ro phát sinh, thiệt hại và chi phí phát sinh mà nhà đầu tư phải thanh toán. Bên cạnh đó, hoạt động giao dịch chứng khoán trong ngày phải bảo đảm tuân thủ một số nguyên tắc như tại mỗi công ty chứng khoán, nhà đầu tư chỉ được mở 1 tài khoản giao dịch trong ngày; Nhà đầu tư không được thực hiện các giao dịch trong ngày đối với giao dịch chứng khoán lô lẻ và giao dịch thỏa thuận,… Ngoài ra, hoạt động giao dịch trong ngày không được thực hiện trong khoảng thời gian 5 ngày làm việc, trước ngày đăng ký cuối cùng để thực hiện quyền cho cổ đông gắn với mã chứng khoán được giao dịch trong ngày. 1.3. Ưu điểm giao dịch trong ngày So với cơ chế bù trừ, thanh toán chứng khoán cơ sở được áp dụng từ trước đến nay đối với giao dịch cổ phiếu, chứng chỉ quỹ thì Trung tâm Lưu ký Chứng khoán Việt Nam (VSD) thanh toán theo kết quả bù trừ đa phương với thời gian thanh toán T+2 nghĩa là sau khi Nhà đầu tư mua hoặc bán cổ phiếu vào ngày hôm nay thì phải đợi sau 2 ngày làm việc cổ phiếu hoặc tiền bán với về tài khoản của Nhà đầu tư, kể từ thời điểm khớp lệnh. Trình tự và thủ tục thanh toán bù trừ chứng khoán được quy định cụ thể tại Quy chế hoạt động bù trừ thanh toán chứng khoán ban hành kèm theo Quyết định số 211/QĐ-VSD ngày 18 tháng 12 năm 2015 và Quyết định số 06/QĐ-VSD ngày 02 tháng 01 năm 2020 của Tổng Giám đốc VSD. Như vậy, quy định về giao dịch chứng khoán trong ngày tại Thông tư 120/2020TT-BTC của Bộ Tài chính có một số ưu điểm: - Giúp cho nhà đầu tư có thể bán hoặc mua chứng khoán kịp thời với giá mong muốn, vì giá chứng khoán sau mỗi phiên giao dịch đều có sự biến động tăng giảm và chênh lệch lẫn nhau; - Giúp cho việc đầu tư ngắn hạn trong chứng khoán được nhanh chóng, đơn giản hơn so với trước đây; - Tăng tính thanh khoản cho thị trường chứng khoán; - Giao dịch chứng khoán trong ngày giúp thu hút được lượng lớn các nhà đầu tư tham gia khiến vòng quay giao dịch tăng lên nhiều lần và thanh khoản sẽ tăng mạnh; - Như vậy về bề nổi chúng ta thấy Giao dịch chứng khoán trong ngày giúp thúc đẩy thị trường chứng khoán trong việc thanh khoản đồng thời thu hút nhiều nhà đầu tư tham gia vào thị trường hơn. 2469
1.4. Rủi ro và hạn chế đối với hoạt động giao dịch chứng khoán trong ngày Mặc dù cơ chế giao dịch chứng khoán trong ngày đem lại nhiều lợi ích cho nhà đầu tư đồng thời tạo tiền đề mang lại môi trường hấp dẫn sự kích thích các nhà đầu tư mới trong và ngoài nước nhằm mục tiêu kích thích và phát triển quy mô thị trường chứng khoán ở nước ta. Nhưng đi kèm với đó hoạt động giao dịch chứng khoán trong ngày là một hoạt động chứa đựng rủi ro: Các quy định về các biện pháp phòng ngừa và khắc phục rủi ro khác trong giao dịch chứng khoán trong ngày bao gồm: Thứ nhất Nhà đầu tư mở nhiều tài khoán đăng ký dịch vụ giao dịch chứng khoán trong ngày, tham gia dịch vụ giao dịch chứng khoán trong ngày không được quản lý, buông lỏng hoạt động kiểm tra, rà soát tạo kẽ hỡ cho các chủ thể thực hiện các hoạt động gây ảnh hưởng xấu đến thị trường chứng khoán. Thứ hai, Nhà đầu tư không thực hiện việc đặt các lệnh cùng mua cùng bán đồng thời cùng một mã chứng khoán trong cùng một đợt khớp lệnh định kỳ. Thứ ba, Nhà đầu tư đặt các lệnh giao dịch, có tổng số chứng khoán trên các lệnh bán không cân bằng với tổng số chứng khoán cùng mã trên các lệnh mua trong cùng ngày giao dịch và ngược lại. Trường hợp tổng số chứng khoán của các lệnh bán đã thực hiện nhiều hơn tổng số chứng khoán của các lệnh mua đã thực hiện hoặc ngược lại thì phần số tiền hoặc chứng khoán thiếu hụt của nhà đầu tư không được thanh toán lại gây thiệt hại cho nhà đầu tư Thứ tư, Thông tư 120/2020/TT-BTC không quy định cụ thể về nội dung hoạt động của thị trường chứng khoán áp dụng cơ chế giao dịch trong ngày, trong thông tư quy định cụ thể về phương thức giao dịch trong ngày với đối tượng tham gia là các NĐT tách biệt tài khoản giao dịch chứng khoán thông thường và tài khoản giao dịch chứng khoán trong ngày. Các mã chứng khoán được phép giao dịch chứng khoán trong ngày phải có trong danh sách chứng khoán niêm yết, đăng ký giao dịch được phép ký quỹ tại công ty chứng khoán để thực hiện giao dịch trong ngày cho nhà đầu tư. Dựa vào đó tác giả nhận định cả hai thị trường chứng khoán gồm thị trường chứng khoán thông thường và thị trường chứng khoán giao dịch trong ngày. Sẽ cùng hoạt động song song tách biệt lẫn nhau, việc duy trì hoạt động cho cả hai TTCK chung một lúc sẽ tiêu tốn thêm nhiều tài nguyên quản lý, chi phí nền tảng quản lý cũng như duy trì cả hai thị trường. Việc duy trì hoạt động cả hai thị trường thời gian dài sẽ tạo ra thêm khó khăn gây bất lợi cho Ủy Ban Chứng khoán Nhà nước đặc biệt là các cơ quan có chức năng quản lý có liên quan đến cả hai thị trường. Ngoài tạo áp lực khó khăn cho tài nguyên đã nêu ở trên, việc này còn ảnh hưởng không nhỏ đến phía NĐT trong và ngoài nước, đặc biệt hơn cả là các NĐT cá nhân trong thị trường sẽ bị ảnh hưởng bởi sự thay đổi và tốc độ tăng trưởng không đồng đều bởi cả hai thị trường dẫn đến mất cân đối tạo điều kiện cho các cá nhân, nhóm người, tổ chức thực hiện các hành động nhằm mục đích gây nhiễu loạn thị trường và tổn thất nặng cho nên kinh tế. Thứ năm, trong trường hợp thực hiện lệnh thanh toán tiền và chứng khoán nhưng một trong hai bên tham gia giao dịch không có đủ tiền và chứng khoán để thanh toán. 2470
1.5. Giải pháp với hoạt động giao dịch chứng khoán trong ngày Thứ nhất, tại mỗi công ty chứng khoán nơi nhà đầu tư mở tài khoản giao dịch chứng khoán, nhà đầu tư chỉ được mở 01 tài khoản giao dịch trong ngày, tài khoản được cấp quyền tham gia giao dịch trong ngày phải là một tài khoản riêng biệt hoặc được quản lý riêng biệt hoặc được hạch toán dưới hình thức tiểu khoản của tài khoản giao dịch chứng khoán hiện có của nhà đầu tư. Công ty chứng khoán phải hạch toán tách biệt tài khoản giao dịch trong ngày với tài khoản giao dịch chứng khoán thông thường và tài khoản giao dịch ký quỹ (nếu có) của từng nhà đầu tư Đây là quy định nhằm đảm bảo tính độc lập của tài khoản giao dịch bán khống có bảo đảm bảo nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho việc quản lý của cơ quan nhà nước có thẩm quyền. Thứ hai, Nhà đầu tư không được thực hiện việc đặt các lệnh cùng mua cùng bán đồng thời cùng một mã chứng khoán trong cùng một đợt khớp lệnh định kỳ, trừ các lệnh đã được nhập vào hệ thống giao dịch chứng khoán tại đợt giao dịch trước đó, chưa được khớp nhưng vẫn còn hiệu lực. Quy định này nhằm đảm bảo tính minh bạch của giao dịch, nhằm kiểm soát kịp thời và sát sao giao dịch khi giao dịch đó được diễn ra. Thứ ba, Nhà đầu tư có trách nhiệm đặt các lệnh giao dịch, bảo đảm tổng số chứng khoán trên các lệnh bán phải bằng với tổng số chứng khoán cùng mã trên các lệnh mua trong cùng ngày giao dịch và ngược lại. Trường hợp tổng số chứng khoán của các lệnh bán đã thực hiện nhiều hơn tổng số chứng khoán của các lệnh mua đã thực hiện hoặc ngược lại thì công ty chứng khoán có trách nhiệm thanh toán thay cho nhà đầu tư số tiền hoặc chứng khoán thiếu hụt tại ngày thanh toán. Quy định này được sử dụng để bồi hoàn quyền lợi, lợi ích của nhà đầu tư trong trường xuất hiện các lỗi khi tham gia giao dịch. Thứ tư, Về điều này tác giả nhận định việc áp dụng thị trường chứng khoán giao dịch trong ngày chỉ nên được xem là một loại hình thức giao dịch thí điểm trong khoảng thời gian nhất định và có sự giới hạn nhất định tham gia số mã chứng khoán tham gia trong thị trường và số lượng NĐT trong thị trường. Để đảm bảo tính minh bạch và sức ảnh hưởng của thị trường chứng khoán giao dịch trong ngày không quá lớn đến TTCK thông thường đảm bảo sự tăng trưởng cũng như bảo vệ quyền lời cho NĐT và giảm áp lực quản lý cho các cơ quan có liên quan. Thứ năm, công ty chứng khoán phải từ chối thực hiện lệnh giao dịch trong ngày của nhà đầu tư khi không thể bảo đảm có đủ tiền để thanh toán và chứng khoán để chuyển giao tại ngày thanh toán. Việc thực hiện phương thức giao dịch trong ngày của NĐT cho thấy đây là áp dụng thành quả của cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư tiên tiến mới qua đó các giao dịch sẽ diễn ra nhanh chóng và hiệu quả hơn. Nhưng trong quá trình giao dịch có trường hợp xảy ra lỗi dẫn đến việc NĐT không có đủ tiền để thanh hoặc không đủ chứng khoán để chuyển giao, trong trường hợp này mọi hoạt động lệnh giao dịch trong ngày buộc phải tạm ngưng để để ra soát, tính toán để cập nhật kịp thời với số thực có. Quy định trên nhằm mục đích đảm bảo việc diễn ra phương thức giao dịch trong ngày bảo vệ quyền lợi cho NĐT. 2. Kiến nghị về quy định pháp luật đối với giao dịch chứng khoán trong ngày: Thứ nhất, cần quy định hạn chế hoặc cấm sử dụng phương thức giao dịch chứng khoán trong trường hợp 2471
thị trường hỗn loạn như quy định của một số nước như Mỹ, Nhật, Singapore. Đây là biện pháp phòng ngừa rủi ro mà giao dịch bán khống có bảo đảm có thể gây nên cho thị trường vì các nhà đầu tư thực hiện giao dịch trong hoàn cảnh này thường chỉ nhằm mục đích kiếm lợi mà không mang đến lợi ích khống chế tình trạng “bong bóng giá chứng khoán”; Thứ hai, khi có sự xuất hiện của cơ chế giao dịch chứng khoán trong ngày, các chủ thể thao túng giá chứng khoán sẽ có thêm phương thức để thực hiện hành vi vi phạm pháp luật nhằm trục lợi của mình. Để phòng ngừa và răn đe hành vi vi phạm pháp luật này, các cơ quan nhà nước có thẩm quyền cần đặt ra mức phạt thật nặng những hành vi trên. 3. Kết Luận Cơ chế giao dịch chứng khoán trong ngày dù đã được quy định trong Thông tư của Bộ Tài chính, tuy nhiên quãng đường để cơ chế này được áp dụng chính thức trên thị trường sẽ còn xa và phải được trình bày, thảo luận, phê duyệt thông qua nhiều cấp. Thế nên đây cũng được xem là một bước tiến đáng mừng vì giờ đây thị trường chứng khoán Việt Nam đang càng ngày càng thay đổi mình để hòa nhập phát triển chung với thế giới hơn. Việc đảm bảo bảo quyền lợi của NĐT trong giao dịch chứng khoán trong ngày hiện tại còn đang được bỏ ngỏ ở nhiều phương diện và chưa được quy định cụ thể, kịp thời trong luật Chứng khoán hiện hành. Vì đó nên điều cấp thiết cần có là sự hình thành pháp lý kịp thời để tránh xảy ra các ảnh hưởng xấu đến thị trường Bản thân những nhà đầu tư cũng cần phải nghiên cứu những quy định mới về giao dịch chứng khoán trong ngày và các quy định khác liên quan để tự bảo vệ chính bản thân mình vì khi hoạt động này được áp dụng vào thị trường sẽ gây ảnh hưởng nhiều đến các nhà đầu tư nói chung và đặc biệt những nhà đầu tư không chuyên nghiệp nói riêng. Nên việc tiếp túc sử dụng cơ chế giao dịch chứng khoán trong ngày trên theo tác giả nhận định là cần thiết. TÀI LIỆU THAM KHẢO I. CÁC VĂN BẢN PHÁP LUẬT: 1. Bộ Tài chính (2020), Thông tư 120/2020/TT – BTC Quy định giao dịch cổ phiếu niêm yết , đăng ký giao dịch và chứng chỉ quỹ, trái phiếu doanh nghiệp, chứng quyền có đảm bảo niêm yết trên hệ thống giao dịch chứng khoán. 2. Bộ Tài chính (2015), Thông tư số 203/2015/TT-BTC Hướng dẫn về giao dịch trên thị trường chứng khoán, Nhà xuất bản Chính trị quốc gia, Hà Nội. 3. Quốc hội (2010), Luật số 62/2010/QH12 Sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Chứng khoán 2010, Nhà xuất bản Chính trị quốc gia, Hà Nội. 4. Quốc hội (2019), Luật số 54/2019/QH14 Luật Chứng khoán 2019, Nhà xuất bản Chính trị quốc gia, Hà Nội. 2472
5. Chính phủ(2020), Nghị định số 155/2020/NĐ – CP Quy định chi tiết thi hành một số điều luật Chứng khoán. II. CÁC TRANG WEB: 1. Trang thông tin điện tử tổng hợp CafeF (2020), "BVSC: “Giao dịch T+0 và bán khống giúp chứng khoán Việt Nam sớm thăng hạng thị trường mới nổi”". Nguồn: https://cafef.vn/bvsc-giao-dich-t0-va- ban-khong-giup-chung-khoan-viet-nam-som-thang-hang-thi- truong-moi-noi-20200825222213856.chn, download ngày 01/9/2020. 2. Trang thông tin điện tử tổng hợp CafeF (2020), “Giao dịch T+0 và bán khống vẫn phải chờ ccp”. Nguồn:https://cafef.vn/giao-dich-t0-va-ban-khong-van-phai-cho-ccp-20210112105332914.chn 2473