Giáo trình Bệnh lý lệ đạo

Chia sẻ: Than Kha Tu | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:10

Thêm vào BST

Báo xấu

116
lượt xem 18
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tắc lệ đạo trước túi lệ: Không có điểm lệ, lệ quản hoặc tắc điểm lệ, lệ quản. Nguyên nhân có thể là bẩm sinh hay mắc phải. Thường gặp nhất là sau chấn thương gây rách, đứt lệ quản. Cũng có thể gặp sau thông lệ đạo gây tổn thương lệ quản.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Giáo trình Bệnh lý lệ đạo

BÖnh lý lÖ ®¹o 1. T¾c lÖ ®¹o. 1. Ph©n lo¹i t¾c lÖ ®¹o. 1.1. Ph©n lo¹i theo vÞ trÝ t¾c. * T¾c lÖ ®¹o tr−íc tói lÖ: Khong cã ®iÓm lÖ, lÖ qu¶n hoÆc t¾c ®iÓm lÖ, lÖ qu¶n. Nguyªn nh©n cã thÓ lµ bÈm sinh hay m¾c ph¶i. Th−êng gÆp nhÊt lµ sau chÊn th−¬ng g©y r¸ch, ®øt lÖ qu¶n. Còng cã thÓ gÆp sau th«ng lÖ ®¹o g©y tæn th−¬ng lÖ qu¶n. * T¾c lÖ ®¹o sau tói lÖ: T¾c cæ tói lÖ (Th−êng gÆp trong viªm tói lÖ m·n) hoÆc t¾c èng lÖ mòi bÈm sinh. 1.2. Ph©n lo¹i theo thêi gian m¾c bÖnh. * T¾c lÖ ®¹o bÈm sinh:. XuÊt hiÖn tõ khi trÎ míi ®Î ®−îc 1 – 2 tuÇn hoÆc cã thÓ muén h¬n. Nguyªn nh©n th−êng do ø ®äng chÊt dÞch trong lßng lÖ ®¹o, hoÆc do tån t¹i mét mµng máng che lÊp ®Çu d−íi cña èng lÖ mòi n¬i ®æ vµo ng¸ch mòi. Cã thÓ do èng lÖ mòi ch−a ®−îc t¹o èng hoµn chØnh ë thêi kú ®Çu sau khi sinh. Sau 1 -2 tuÇn khi ®· hoµn thµnh qu¸ tr×nh t¹o èng, èng lÖ mòi sÏ th«ng tho¸ng. Còng cã thÓ gÆp nh÷ng dÞ tËt bÊt th−êng nh− ®iÓm lÖ l¹c chç, kh«ng cã ®iÓm lÖ hoÆc thay ®æi cÊu tróc gi¶i phÉu cña ®Çu d−íi èng lÖ mòi. Trong tr−êng hîp t¾c èng lÖ mòi bÈm sinh cã thÓ gÆp c¸c lo¹i nh− sau: - èng lÖ mòi kÕt thóc ë gÇn vßm thuéc phÇn tr−íc ng¸ch mòi d−íi vµ ng¨n c¸ch víi ng¸ch mòi bëi mét líp niªm m¹c máng. - èng lÖ mòi kÕt thóc ë kho¶ng gi÷a vßm ng¸ch d−íi vµ sµn mòi, kh«ng cã lç d−íi. - èng lÖ mòi kÕt thóc ë trong cuèn d−íi. - èng lÖ mòi kÕt thóc ë thµnh trong xoang hµm trªn. - èng lÖ mòi ph¸t triÓn trong thµnh cña x−¬ng hµm trªn xuèng sµn mòi vµ kh«ng cã lç më vµo ng¸ch mòi. - èng lÖ mòi däc theo thµnh bªn cña ng¸ch mòi tíi sµn mòi. 1
- T¾c hoµn toµn èng lÖ mòi: §Çu d−íi èng lÖ mòi ng¨n c¸ch víi niªm m¹c ng¸ch mòi d−íi bëi mét v¸ch x−¬ng dµi. - T¾c èng lÖ mòi do cuèn d−íi cuén vµo lµm chÝt lç ra cña èng lÖ mòi. * T¾c lÖ ®¹o m¾c ph¶i: PhÇn lín nh÷ng tr−êng hîp t¾c lÖ ®¹o m¾c ph¶i lµ kh«ng râ nguyªn nh©n. Cã thÓ gÆp t¾c ë ®iÓm lÖ, lÖ qu¶n, èng lÖ chung, tói lÖ hay èng lÖ mòi. Mét sè Ýt nguyªn nh©n cã thÓ t×m thÊy nh−: ChÊn th−¬ng, phÉu thuËt mòi xoang, bÖnh lý së mòi xoang… 1.3. Ph©n lo¹i theo nguyªn nh©n. * T¾c lÖ ®¹o kh«ng râ nguyªn nh©n. * T¾c lÖ ®¹o cã nguyªn nh©n râ rÖt. BÖnh lý vïng mòi xoang, chÊn th−¬ng. 1.4. Ph©n lo¹i theo møc ®é t¾c. * T¾c lÖ ®¹o b¸n phÇn. * T¾c lÖ ®¹o hoµn toµn. 1.5. Ph©n lo¹i theo h×nh th¸i l©m sµng. * T¾c lÖ ®¹o kh«ng viªm tói lÖ. * T¾c lÖ ®¹o cã viªm tói lÖ. C¸c vi khuÈn g©y viªm tói lÖ th−êng gÆp lµ Staphylococcus epidermidis, Staphylococcus pneumoniae, Staphylococcus aureus vµ Pseudomonas aeruginosa. Sö dông kh¸ng sinh ®Ó ®iÒu trÞ tèt nhÊt lµ dùa vµo nu«i cÊy vµ lµm kh¸ng sinh ®å. NÕu kh«ng cã ®iÒu kiÖn lµm kh¸ng sinh ®å th× nªn lùa chän c¸c kh¸ng sinh nh¹y c¶m víi c¸c chñng vi khuÈn trªn nh−: Ciprofloxacin, Amikacin, Vancomycin... Lo¹i kh¸ng sinh vi khuÈn kh¸ng nhiÒu nhÊt lµ Penicilline. T¾c lÖ ®¹o cã viªm tói lÖ m·n tÝnh th−êng hay gÆp ë nh÷ng tr−êng hîp t¾c lÖ ®¹o m¾c ph¶i. T¾c lÖ ®¹o cã viªm tói lÖ cÊp Ýt gÆp nh−ng th−êng nÆng nÒ. 2. C¸c ph−¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ t¾c lÖ ®¹o. Ch¶y n−íc m¾t lµ triÖu chøng chñ yÕu cña t¾c lÖ ®¹o nh−ng ngoµi t¾c lÖ ®¹o, ch¶y n−íc m¾t cßn cã thÓ do tuyÕn lÖ t¨ng tiÕt hoÆc b¬m n−íc m¾t bÞ háng. V× vËy tr−íc mét bÖnh nh©n ch¶y n−íc m¾t ta th−êng tiÕn hµnh c¸c kh¸m nghiÖm sau: 2.1. Kh¸m l©m sµng. 2
- Ph¸t hiÖn ch¶y n−íc m¾t lµ do m¾t bÞ kÝch thÝch tõ kÕt, gi¸c m¹c nh−: viªm kÕt m¹c, viªm gi¸c m¹c, loÐt gi¸c m¹c, viªm mèng m¾t, Gl«c«m cÊp, dÞ vËt kÕt gi¸c m¹c... - Kh¸m mi m¾t ph¸t hiÖn: HÑp lç lÖ, kh«ng cã lç lÖ, lç lÖ l¹c chç. DÊu hiÖu lén mi, lén ®iÓm lÖ (Lç lÖ kh«ng tiÕp xóc víi nh·n cÇu). Sê n¾n vµ Ên vµo tói lÖ ®Ó kiÓm tra tói lÖ cã s−ng nÒ kh«ng? Cã mñ trµo qua ®iÓm lÖ kh«ng?... - Quan s¸t liÒm n−íc m¾t: Cã tr−êng hîp dÊu hiÖu ch¶y n−íc m¾t kh«ng râ rµng nh−ng cã liÒm n−íc m¾t cao. Khi ®ã n−íc m¾t ®äng ë gãc trong m¾t vïng hå lÖ thµnh ngÊn. Cã thÓ ®o ®é cao cña ngÊn n−íc m¾t b»ng ¸nh s¸ng läc xanh cobalt cña m¸y sinh ho¸ hiÓn vi sau khi nhá vµo tói cïng kÕt m¹c mét giät Eluorescein 2%. 2.2. Test s¹ch thuèc nhuém. Nhá vµo hai tói kÕt m¹c mçi bªn mét giät Fluorescein 2%. Sau 5 phót, b×nh th−êng kh«ng cã hoÆc cßn rÊt Ýt thuèc nhuém. Sù ø ®äng thuèc nhuém chøng tá t×nh tr¹ng kh«ng thÝch øng cña qu¸ tr×nh dÉn l−u n−íc m¾t. 2.3. Test trµo ng−îc. Lµ test ®¬n gi¶n, dÔ lµm, cã gi¸ trÞ trong chÈn ®o¸n t¾c èng lÖ mòi. Kü thuËt: Nhá Fluorescein 2% vµo tói cïng kÕt m¹c. Yªu cÇu ng−êi bÖnh chíp m¾t 5 lÇn ®Ó kÝch ho¹t b¬m n−íc m¾t. Sau ®ã kiÓm tra sù trµo ng−îc cña n−íc m¾t ®· nhuém mµu Fluorescein qua ®iÓm lÖ d−íi b»ng c¸ch quan s¸t d−íi ¸nh s¸ng xanh Cobalt cña ®Ìn soi ®¸y m¾t khi xoa n¾n ngãn tay trá vµo vïng tói lÖ. Thö nghiÖm d−¬ng tÝnh khi cã n−íc m¾t ®−îc nhuém mµu trµo qua ®iÓm lÖ d−íi. 2.4. B¬m th¨m dß lÖ ®¹o. §©y lµ mét ph−¬ng ph¸p kh¸ chÝnh x¸c ®Ó ®¸nh gi¸ t¾c lÖ ®¹o. B¬m dung dÞch n−íc muèi sinh lý qua mét trong hai lÖ qu¶n, cã thÓ x¶y ra nh÷ng t×nh huèng sau: - Khã ®−a kim vµo, kh«ng b¬m ®−îc n−íc vµo: T¾c lÖ qu¶n hoµn toµn. - Khã ®−a kim vµo, n−íc trong trµo ng−îc lÖ qu¶n ®èi diÖn: T¾c lÖ qu¶n chung. - §−a kim vµo dÔ, chÊt nhÇy trµo ng−îc lÖ qu¶n ®èi diÖn: T¾c èng lÖ mòi kÌm tói lÖ m·n, hai lÖ qu¶n th«ng. - §−a kim vµo dÔ, n−íc trµo l¹i chç kÌm mñ nhÇy hoÆc tói lÖ c¨ng phång: T¾c èng lÖ mòi hoµn toµn vµ t¾c lÖ qu¶n ®èi diÖn. 3
- §−a kim vµo dÔ, n−íc võa trµo ng−îc võa xuèng mòi: HÑp mét phÇn èng lÖ mòi, cã thÓ t¾c c¬ n¨ng trong ®iÒu kiÖn sinh lý. - Kim vµo dÔ dµng, n−íc xuèng mòi dÔ dµng, ®−êng lÖ th«ng: èng lÖ mòi th«ng. 2.5. B¬m khÝ lÖ ®¹o. ¸p dông ®Ó kiÓm tra ®−êng lÖ cho nh÷ng tr−êng hîp ph¶i g©y mª. Sau khi b«i vµo lç mòi ngoµi dung dÞch xµ phßng ®Æc biÖt, dïng xi lanh b¬m vµo lÖ ®¹o 5ml khÝ. Trong tr−êng hîp cã bät khÝ xuÊt hiÖn ë lç mòi ngoµi chøng tá kh«ng cã t¾c lÖ ®¹o. 2.6. C¸c nghiÖm ph¸p Jones. §−îc Jones m« t¶ tõ n¨m 1961 Test thuèc nhuém chØ ®−îc chØ ®Þnh khi nghi ngê t¾c b¸n phÇn hÖ thèng lÖ ®¹o. Víi nh÷ng bÖnh nh©n nµy khi b¬m th× lÖ ®¹o th«ng. Test kh«ng cã gi¸ trÞ khi t¾c lÖ ®¹o hoµn toµn. * Test Jones I: Nhá thuèc vµo tói kÕt mac. Sau 5 phót ®¸nh gi¸ xem cã thuèc nhuém xuèng mòi kh«ng (B»ng mét t¨m b«ng ®Æt ë lç d−íi cña èng lÖ mòi). - Test d−¬ng tÝnh: Thuèc nhuém xuèng mòi, chøng tá lÖ ®¹o th«ng. Nguyªn nh©n ch¶y n−íc m¾t lµ do t¨ng tiÕt. - Test ©m tÝnh: Kh«ng cã thuèc nhuém xuèng mòi, t¾c b¸n phÇn hoÆc háng b¬m n−íc m¾t. Khi ®ã tiÕn hµnh Test Jones II. * Test Jones II: Cã thÓ x¸c ®Þnh vÞ trÝ t¾c b¸n phÇn. Nhá thuèc tª, röa s¹ch thuèc nhuém cßn sãt l¹i. B¬m lÖ ®¹o vµ ghi nhËn kÕt qu¶. - Test d−¬ng tÝnh: Thuèc nhuém lÉn n−íc muèi xuèng mòi, chøng tá t¾c b¸n phÇn èng lÖ mòi. - Test ©m tÝnh: Kh«ng cã thuèc nhuém xuèng mòi, chøng tá lµ t¾c vÞ trÝ cao cña lÖ ®¹o nh−: Lç lÖ, lÖ qu¶n hoÆc b¬m n−íc m¾t bÞ háng. 2.7. Chôp ®−êng lÖ cã thuèc c¶n quang. X¸c ®Þnh giíi h¹n gi¶i phÉu tói lÖ, Ýt cã t¸c dông ®¸nh gi¸ sinh lý sù l−u th«ng n−íc m¾t. 2.8. Chôp c¾t líp. Th−êng ¸p dông sau chÊn th−¬ng, dÞ d¹ng bÈm sinh, nghi ngê khèi u. 2.9. Chôp nhÊp nh¸y. 4
B»ng ®ång vÞ phãng x¹, ph−¬ng ph¸p nµy rÊt h÷u Ých v× cã thÓ ®¸nh gi¸ ®−îc sù dÉn l−u n−íc m¾t trong ®iÒu kiÖn sinh lý. 3. §iÒu trÞ t¾c lÖ ®¹o. §iÒu trÞ t¾c lÖ ®¹o tïy thuéc vµo nguyªn nh©n vµ h×nh th¸i t¾c lÖ ®¹o. 3.1. §iÒu trÞ b¶o tån. §iÒu trÞ b¶o tån t¾c lÖ ®¹o lµ ph−¬ng ph¸p ®iÒu trÞ kh«ng lµm thay ®æi cÊu tróc gi¶i phÉu vµ sinh lý b×nh th−êng cña lÖ ®¹o. Th−êng ¸p dông cho t¾c lÖ ®¹o bÈm sinh, cßn t¾c lÖ ®¹o m¾c ph¶i Ýt cã kÕt qu¶. §iÒu trÞ b¶o tån gåm cã: Nhá thuèc kh¸ng sinh, day n¾n tói lÖ, b¬m röa lÖ ®¹o, th«ng lÖ ®¹o, ®Æt èng Silicon, nong èng lÖ mòi, ®iÖn ®«ng èng lÖ mòi. * Day n¾n tói lÖ, nhá thuèc kh¸ng sinh: Ph−¬ng ph¸p nµy ®−îc Crigler m« t¶ lÇn ®Çu tiªn vµo n¨m 1923. §èi víi t¾c lÖ ®¹o bÈm sinh, day n¾n tói lÖ kÕt hîp víi tra thuèc kh¸ng sinh t¹i chç vµ thuèc chèng xung huyÕt mòi cã tû lÖ khái cao víi trÎ d−íi 12 th¸ng tuæi. Víi trÎ lín ph−¬ng ph¸p nµy Ýt kÕt qu¶ h¬n. ChØ ®Þnh: Day n¾n, nhá thuèc kh¸ng sinh cã thÓ ¸p dông cho tÊt c¶ c¸c tr−êng hîp t¾c èng lÖ mòi bÈm sinh d−íi 1 tuæi. Chèng chØ ®Þnh: Viªm tói lÖ cÊp. Ph−¬ng ph¸p nµy th−êng ®−îc lùa chän ®Çu tiªn ®Ó ®iÒu trÞ t¾c èng lÖ mòi bÈm sinh, nhÊt lµ nh÷ng tr−êng hîp trÎ cßn qu¸ nhá. Do tÝnh an toµn, rÎ tiÒn, ®¬n gi¶n, hiÖu qu¶, dÔ thùc hiÖn nªn ®a sè c¸c t¸c gi¶ ¸p dông ®iÒu trÞ víi thêi gian kh¸ dµi. Mçi liÖu tr×nh ®iÒu trÞ th−êng tõ 6 – 12 th¸ng. Day n¾n lµm t¨ng ¸p lùc trong lßng tói lÖ vµ ®Èy vÒ phÝa èng lÖ mòi lµm th«ng tho¸ng chç t¾c. Ph−¬ng ph¸p nµy th−êng ®−îc h−íng dÉn cho cha mÑ bÖnh nh©n thùc hiÖn hµng ngµy. Quy tr×nh cña thao t¸c nµy gåm: §Æt ngãn tay trá lªn phÝa trªn lÖ qu¶n chung ®Ó ng¨n chÆn dÞch tho¸t ra tõ tói lÖ (L−u ý kh«ng ch¹m tay vµo nh·n cÇu). Sau ®ã miÕt ngãn tay däc sèng mòi qua vïng tói lÖ vÒ phÝa c¸nh mòi. Day n¾n nh− vËy 10 ®Õn 15 lÇn. Nªn ¸p dông 3 – 4 ®ît day n¾n mçi ngµy. ViÖc ®iÒu trÞ th−êng do cha mÑ bÖnh nh©n thùc hiÖn t¹i nhµ nªn thÇy thuèc cÇn h−íng dÉn chu ®¸o, tû mØ ®Ó ®¶m b¶o ®óng kü thuËt. 5
Ciftci F, Akman A vµ cs (2000) ®iÒu trÞ b»ng day n¾n vµ nhá kh¸ng sinh trong vßng 6 th¸ng ë trÎ ≤ 6 th¸ng tuæi cã tû lÖ khái 91,8%, trÎ 7 - 12 th¸ng tû lÖ khái 60%. * B¬m röa lÖ ®¹o: B¬m röa lÖ ®¹o lµ dïng b¬m tiªm cã g¾n kim lÖ ®¹o ®−a vµo lÖ qu¶n d−íi hoÆc lÖ qu¶n trªn ®Ó b¬m dung dÞch n−íc muèi sinh lý vµo ®−êng lÖ. B¬m röa cã t¸c dông röa s¹ch c¸c chÊt dÞch ø ®äng trong lÖ ®¹o (Thñ thuËt nµy còng th−êng ®−îc tiÕn hµnh sau khi th«ng lÖ ®¹o ®Ó kh¼ng ®Þnh lÖ ®¹o ®· th«ng). Sau khi röa s¹ch lÖ ®¹o, ng−êi ta tiÕn hµnh b¬m kh¸ng sinh vµo lÖ ®¹o d−íi ¸p lùc b»ng c¸ch dïng mét miÕng g¹c chÌn ®iÓm lÖ ®èi diÖn hoÆc dïng que nong ®Çu tï ®Ó bÞt lÖ qu¶n ®èi diÖn nh»m môc ®Ých kh«ng cho dung dÞch kh¸ng sinh trµo ng−îc ra. Ngoµi t¸c dông ®−a kh¸ng sinh vµo lÖ ®¹o ®Ó ®iÒu trÞ viªm nhiÔm, ph−¬ng ph¸p nµy cßn cã thÓ gi¶i phãng chç t¾c nhê ¸p lùc b¬m tõ ngoµi vµo. B¬m lÖ ®¹o d−íi ¸p lùc ®ßi hái ph¶i tiÕn hµnh nhiÒu lÇn víi thêi gian kh¸ dµi (Th−êng tõ 1 – 2 th¸ng) nªn Ýt t¸c gi¶ ¸p dông. * Th«ng lÖ ®¹o: Anel D (1713) lµ t¸c gi¶ ®Çu tiªn ¸p dông ph−¬ng ph¸p ®iÒu trÞ t¾c lÖ ®¹o b»ng c¸ch dïng mét que th«ng tõ ®iÓm lÖ xuèng èng lÖ mòi ®Ó gi¶i phãng chç t¾c, ph−¬ng ph¸p nµy ®−îc Bowman hoµn thiÖn n¨m 1857 vµ tõ ®ã trë nªn th«ng dông ®Ó ®iÒu trÞ t¾c èng lÖ mòi bÈm sinh. ChØ ®Þnh: Nh÷ng tr−êng hîp t¾c èng lÖ mòi bÈm sinh ®· ®iÒu trÞ b»ng day n¾n kh«ng kÕt qu¶. Chèng chØ ®Þnh: Viªm tói lÖ cÊp. C¸c tr−êng hîp t¾c èng lÖ mòi bÈm sinh ®iÒu trÞ b»ng th«ng lÖ ®¹o cã 90% khái sau lÇn th«ng thø nhÊt vµ thªm 6% n÷a ë lÇn th«ng thø hai (C¸ch nhau 1 tuÇn). Cßn nh÷ng tr−êng hîp thÊt b¹i th−êng lµ do èng lÖ mòi cã cÊu tróc gi¶i phÉu bÊt th−êng vµ cã thÓ ph¸t hiÖn trong khi th«ng lÖ ®¹o. Nh÷ng tr−êng hîp nµy ph¶i ®iÒu trÞ phÉu thuËt nèi th«ng tói lÖ mòi khi trÎ ®−îc 3 – 4 tuæi. NhiÒu t¸c gi¶ cßn ch−a thèng nhat vÒ thêi gian tèt nhÊt ®Ó th«ng lÖ ®¹o. §a sè ®Òu cho r»ng kh«ng nªn th«ng tr−íc 6 th¸ng tuæi v× ë thêi kú nµy t¾c èng lÖ mòi bÈm sinh cßn ®¸p øng cao víi ®iÒu trÞ day n¾n vµ ®Ó tr¸nh nh÷ng nguy c¬ khi g©y mª ë trÎ nhá. Tuy nhiªn ®iÒu trÞ day n¾n kh«ng nªn kÐo dµi qu¸ víi nh÷ng tr−êng hîp kh«ng 6
®¸p øng, nÕu ®Ó l©u ngµy tû lÖ thµnh c«ng cµng gi¶m khi ¸p dông c¸c ph−¬ng ph¸p ®iÒu trÞ kh¸c. §a sè c¸c t¸c gi¶ ®Òu cho r»ng nªn th«ng lÖ ®¹o tr−íc 12 th¸ng tuæi v× t¾c èng lÖ mòi l©u ngµy, hiÖn t−îng viªm nhiÔm kÐo dµi lµm cho èng lÖ mòi hÑp l¹i bëi th©m nhiÔm vµ phï nÒ. Mñ nhiÒu trong tói lÖ dÉn tíi gi·n tói lÖ, mÊt tr−¬ng lùc lµm gi¶m sót hiÖu qu¶ cña b¬m n−íc m¾t. BiÕn chøng ¸p xe quanh tuÝ lÖ còng g©y biÕn ®æi m« tÕ bµo, chÌn Ðp vµo ®−êng lÖ. C¸c yÕu tè ®ã lµm cho viÖc ch÷a trÞ nh÷ng tr−êng hîp t¾c èng lÖ mòi bÈm sinh l©u ngµy trë nªn khã kh¨n h¬n. Trong qu¸ tr×nh th«ng lÖ ®¹o, qua néi soi mòi cã thÓ ph¸t hiÖn ®−îc nh÷ng tr−êng hîp bÊt th−êng nh−: èng lÖ mòi kÐo dµi däc theo thµnh bªn cña ng¸ch mòi tíi sµn mòi nªn kh«ng cã lç d−íi èng lÖ mòi. Nh÷ng tr−êng hîp nµy cÇn ph¶i trÝch r¹ch thµnh èng ®Ó t¹o míi lç d−íi èng lÖ mòi. Cßn víi hÑp ng¸ch mòi d−íi hoÆc cuèn d−íi chÌn Ðp g©y bÝt t¾c lç d−íi cña èng lÖ mòi th× ph¶i tiÕn hµnh bÎ cuèn mòi d−íi. Tr−êng hîp ph¶i th«ng nhiÒu lÇn nªn th«ng qua lÖ qu¶n trªn ®Ó b¶o vÖ lÖ qu¶n d−íi. §èi víi t¾c èng lÖ mòi, mét sè t¸c gi¶ chñ tr−¬ng th«ng ng−îc tõ d−íi lªn qua ®−êng mòi ®Ó b¶o vÖ lÖ qu¶n khái tæn th−¬ng nh−ng ph−¬ng ph¸p nµy khã thùc hiÖn nªn Ýt ¸p dông. * §Æt vËt ng¨n c¸ch trong lÖ ®¹o: §èi víi mét sè h×nh th¸i t¾c lÖ ®¹o nh−: T¾c lÖ qu¶n, t¾c hçn hîp, hÑp «ng lÖ mòi… ®iÒu trÞ b»ng b¬m röa, th«ng lÖ ®¹o Ýt cã kÕt qu¶. Nh÷ng tr−êng hîp nµy cÇn ®−îc ®iÒu trÞ b»ng ®Æt vËt ng¨n c¸ch trong lÖ ®¹o. Tõ ®Çu thÕ kû XX, nhiÒu t¸c gi¶ ®· nghiªn cøu nh÷ng chÊt liÖu kh¸c nhau ®Æt trong lÖ ®¹o. Berry J.C (1909) dïng chØ lôa, Veirs E.R (1952) dïng èng PolyethylÌne. Sö dông c¸c chÊt liÖu nµy tuy cã ®em l¹i kÕt qu¶ kh¶ quan nh−ng vÉn cßn mét sè nh−îc ®iÓm nhÊt ®Þnh vÒ ®é cøng, sù dung n¹p cña tæ chøc… V× vËy ng−êi ta ®· nghiªn cøu nh÷ng chÊt liÖu kh¸c nhau ®Ó thay thÕ nh−: Cao su, chØ kim lo¹i, èng Silicon. Trong ®ã èng Silicon lµ cã −u ®iÓm h¬n c¶. N¨m 1967 Gibbs D.S sö dông èng Silicon ®Ó ®iÒu trÞ nh÷ng tr−êng hîp ®øt lÖ qu¶n. Quickert M.H, Dryen R.M (1970) lµ nh÷ng t¸c gi¶ ®Çu tiªn dïng èng Silicon luån qua lÖ ®¹o xuèng hèc mòi ®Ó ®iÒu trÞ t¾c èng lÖ mòi. Tõ ®ã ®Õn nay èng Silicon ®−îc sö dông rÊt réng r·i. 7
ChØ ®Þnh: §Æt èng Silicon ®−îc ¸p dông cho tÊt c¶ c¸c tr−êng hîp t¾c èng lÖ mòi sau khi ®iÒu trÞ th«ng lÖ ®¹o kh«ng kÕt qu¶, t¾c èng lÖ mòi cã kÌm theo hÑp hoÆc t¨c lÖ qu¶n. Kü thuËt: Sau khi g©y mª víi trÎ em (ë ng−êi lín chØ cÇn g©y tª), tiÕn hµnh nong ®iÓm lÖ b»ng que nong, èng Silicon ®−îc luån vµo mét que kim lo¹i dÎo (Th−êng lµm b»ng b¹c) ®Ó dÉn ®−êng vµo ®−a vµo lÖ ®¹o gièng nh− kü thuËt th«ng lÖ ®¹o. Sau ®ã que dÉn ®−êng ®−îc rót bá qua ng¸ch mòi d−íi kÐo theo èng Silicon. LÆp l¹i thao t¸c kü thuËt nh− trªn ®Ó luån èng Silicon cßn l¹i xuèng ng¸ch mòi. Hai ®Çu èng ®−îc buéc chÆt vµ cè ®Þnh ë ng¸ch mòi d−íi. HiÖn nay nhê cã sù trî gióp cña néi soi mòi mµ thñ thuËt ®−îc tiÕn hµnh dÔ dµng vµ thuËn lîi h¬n. èng Silicon th−êng ®−îc rót bá sau khi ®Æt trong lÖ ®¹o kho¶ng 3 – 6 th¸ng qua ®−êng lÖ qu¶n hoÆc ®−êng mòi. Nh−îc ®iÓm cña èng Silicon: Cã thÓ g©y r¸ch ®iÓm lÖ, kÝch thÝch kÕt m¹c, gi¸c m¹c, nhiÔm trïng, ph¶n øng t¹o u h¹t vïng gãc trong m¾t, sãt èng silicon trong ®−êng lÖ khi rót bá, viªm xoang, ch¶y m¸u mòi. Tõ tr−íc ®Õn nay ®· cã nhiÒu t¸c gi¶ sö dông èng Silicon ®Æt vµo ®−êng lÖ cho kÕt qu¶ kh¶ quan: Migliori M.E (1988) cã tû lÖ thµnh c«ng lµ 100% Pe M.R (1998) thµnh c«ng 94% víi t¾c lÖ mòi bÈm sinh. Ng−êi ta cã thÓ ®Æt èng silicon tõ trªn lÖ qu¶n xuèng hoÆc tõ d−íi mòi lªn (Ng−îc dßng). §Æc biÖt lµ víi sù trî gióp cña néi soi mòi cho tû lÖ thµnh c«ng cao. * Nong èng lÖ mòi: ChØ ®Þnh: C¸c tr−êng hîp t¾c èng lÖ mòi bÈm sinh ®· ®iÒu trÞ th«ng lÖ ®¹o hoÆc ®Æt èng Silicon thÊt b¹i. Kü thuËt: Luån mét èng th«ng ®Æc biÖt (Cã thÓ co gi·n ®−îc) vµo èng lÖ mòi, sau ®ã b¬m khÝ vµo ®Ó nong èng lÖ mòi trong thêi gian lµ 90 gi©y. * §iÖn ®«ng èng lÖ mòi (Electrocoagulation of the nasolacrimal duct): Dïng ®iÖn cùc ®Æc biÖt ®−a vµo lÖ ®¹o ®Õn chç t¾c. Søc nãng cña ®iÖn cùc sÏ lµm th«ng chç t¾c. 3.2. §iÒu trÞ phÉu thuËt Cã nhiÒu ph−¬ng ph¸p phÉu thuËt ®iÒu trÞ t¾c lÖ ®¹o. Tuú thuéc vµo tõng vÞ trÝ t¾c, tõ ®¬n gi¶n ®Õn phøc t¹p. 8
* T¾c tr−íc tói lÖ: - Më réng ®iÓm lÖ. - C¾t chç hÑp lÖ qu¶n. - Nèi th«ng hå lÖ – miÖng: T¹o mét ®−êng hÇm tõ hå lÖ xuèng miÖng. - Nèi th«ng kÕt m¹c – xoang hµm. - Nèi th«ng kÕt m¹c – tói lÖ. - Nèi th«ng kÕt m¹c – tói lÖ – mòi. * T¾c sau tói lÖ: Chñ yÕu lµ phÉu thuËt nèi th«ng tói lÖ mòi. Nguyªn lý lµ t¹o mét ®−êng dÉn n−íc m¾t míi tõ tói lÖ sang hèc mòi kh«ng qua èng lÖ mòi bÞ t¾c. §©y lµ ph−¬ng ph¸p chÝnh ®iÒu trÞ t¾c èng lÖ mòi m¾c ph¶i. Cã hai ph−¬ng ph¸p phÉu thuËt, ®ã lµ: PhÉu thuËt nèi th«ng tói lÖ mòi qua ®−êng mòi vµ phÉu thuËt nèi th«ng tói lÖ mòi qua ®−êng r¹ch da. + PhÉu thuËt nèi th«ng tói lÖ mòi qua ®−êng mòi: Cã −u ®iÓm lµ thêi gian phÉu thuËt ng¾n, Ýt sang chÊn m« lµnh xung quanh ®−êng lÖ, kh«ng ®Ó l¹i sÑo nh−ng kÕt qu¶ th−êng thÊp h¬n phÉu thuËt nèi th«ng tói lÖ mòi qua ®−êng r¹ch da. + PhÉu thuËt nèi th«ng tói lÖ mòi qua ®−êng r¹ch da: HiÖn nay cã hai phÉu thuËt chÝnh th−êng ¸p dông lµ phÉu thuËt Taumi vµ phÉu thuËt Dupuy-Dutemps. 4. ChÊn th−¬ng ®øt lÖ qu¶n. + ChÊn th−¬ng ®øt lÖ qu¶n cã thÓ x¶y ra do t¸c déng trùc tiÕp cña nh÷ng t¸c nh©n nhän hoÆc cã c¹nh s¾c: Song ®a sè th−êng gÆp lµ t¸c ®éng gi¸n tiÕp do co kÐo ®ét ngét mi theo chiÒu ngang g©y ®øt g©n gãc trong m¾t vµ lÖ qu¶n. Cã thÓ chÈn ®o¸n dÔ dµng b»ng b¬m hoÆc th«ng lÖ qu¶n. + §iÒu trÞ: PhÉu thuËt kh©u nèi lÖ qu¶n vµ ®Æt èng Silicon trong lßng lÖ qu¶n. Cã thÓ tiÕn hµnh phÉu thuËt ngay sau khi x¶y ra chÊn th−¬ng hoÆc mæ tr× ho·n trong vßng 48h ®Ó chuÈn bÞ c¸c dông cô phÉu thuËt cÇn thiÕt v× ®©y lµ kho¶ng thêi gian qu¸ tr×nh t¨ng sinh x¬ - tæ chøc h¹t ch−a b¾t ®Çu. èng Silicon ®−îc ®Ó l−u tõ 3 – 12 th¸ng tïy theo møc ®é nÆng nhÑ cña tæn th−¬ng. 9
10