Giáo trình đa dạng động vật part 8

Chia sẻ: Afasg Agq | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:15

Thêm vào BST

Báo xấu

125
lượt xem 17
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Đỉa có chất hirudin chống đông máu. Dạ dày dạng ống thẳng (loài ăn thịt) hay dạng túi (loài hút máu), có từ 1- 11 túi. Cấu tạo hệ tuần hoàn tương tự như Oligochaeta và dịch thể xoang đảm nhận một phần nhiệm vụ của hệ tuần hoàn. Ở đỉa không vòi (Arhynchobdellidea) hệ tuần hoàn chính thức tiêu biến, dịch thể xoang làm nhiệm vụ của hệ tuần hoàn. Đa số không có cơ quan hô hấp chuyên hóa, quá trình hô hấp diễn ra khắp bề mặt cơ thể...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Giáo trình đa dạng động vật part 8

Chæång 7: Ngaình Giun âäút... båm huït maïu. Âèa coï cháút hirudin chäúng âäng maïu. Daû daìy daûng äúng thàóng (loaìi àn thët) hay daûng tuïi (loaìi huït maïu), coï tæì 1- 11 tuïi. Cáúu taûo hãû tuáön hoaìn tæång tæû nhæ Oligochaeta vaì dëch thãø xoang âaím nháûn mäüt pháön nhiãûm vuû cuía hãû tuáön hoaìn. ÅÍ âèa khäng voìi (Arhynchobdellidea) hãû tuáön hoaìn chênh thæïc tiãu biãún, dëch thãø xoang laìm nhiãûm vuû cuía hãû tuáön hoaìn. Âa säú khäng coï cå quan hä háúp chuyãn hoïa, quaï trçnh hä háúp diãùn ra khàõp bãö màût cå thãø. Hãû baìi tiãút gäöm coï tæì 10 âãún 17 âäi háûu âån tháûn vaì åí âáy äúng dáùn cuía tháûn phçnh to ra thaình boüng âaïi. Hãû tháön kinh cáúu taûo theo kiãøu chung cuía giun âäút, coï cå quan caím giaïc chuyãn hoïa laì màõt nhæng coï cáúu taûo Hçnh 7.12: Mäüt con âèa âiãøn hçnh (theo Shipley âån giaín gäöm nhiãöu tãú baìo caím quang táûp trung laûi, coï vaì MacBridge). dáy tháön kinh âãún haûch tháön kinh màõt. Cå quan sinh duûc læåîng tênh, thuû tinh cheïo, âai sinh duûc chiãúm 3 âäút tæì âäút thæï 10 âãún 12, coï tæì 4 âãún 10 âäi tinh hoaìn, tæì âáy theo äúng thoaït âäù vaìo hai äúng dáùn tinh chaûy doüc theo hai bãn cå thãø, vãö phêa træåïc äúng dáùn phçnh Hçnh 7.13: Cáúu taûo mäüt âäút thán âèa, màût càõt ngang. to thaình tuïi tinh daìy vaì 2 tinh nang âäø vaìo atrium (tuïi coï thaình cå khoíe vaì coï tãú baìo tuyãún). Mäüt säú loaìi atrium coï pháön cuäúi läün ra ngoìai thaình cå quan giao cáúu. Cå quan sinh duûc caïi nàòm åí phêa træåïc tinh hoaìn nhæng nàòm phêa sau atrium, 106
DÆÅNG TRÊ DUÎNG. 2000 gäöm mäüt âäi buäöng træïng, åí âáy äúng dáùn træïng ngàõn vaì hai äúng naìy táûp trung laûi thaình ám âaûo vaì âäø ra ngoaìi bàòng läø sinh duûc caïi. Nhæîng loaìi coï cå quan giao cáúu thç thuû tinh træûc tiãúp, coìn nhæîng loaìi khäng coï cå quan giao cáúu thç thuû tinh giaïn tiãúp, bao tinh truìng gàõn vaìo mäüt nåi nháút âënh cuía con kia, tinh truìng chui vaìo cå thãø di chuyãøn vãö buäöng træïng nhåì mä phán hoïa åí vuìng thuû tinh (mä âënh hæåïng). Sau khi thuû tinh (tæì 2 ngaìy âãún haìng thaïng) âai sinh duûc tuäüt vãö træåïc chæïa træïng thuû tinh vaì taûo keïn. 2. Mäüt säú giäúng loaìi thæåìng gàûp Låïp naìy coï 3 bäü a. Bäü âèa coï tå Acanthobdellidea: coï tå pháön âáöu, thãø xoang khäng bë tiãu giaím Hçnh 7.14: caïc cå quan bãn trong cuía âiía Hidrudo (theo Shipley vaì MacBride). Hoü Acanthobdella b. Bäü âèa coï voìi Rhynchobdellidae: coï voìi, thãø xoang thu heûp thaình khe häøng bao quanh näüi quan Hoü âèa caï Ichthyobdellidae Hoü veït Glossiphonidae: Säúng åí rãù beìo hay trong xoang aïo cuía trai, cua. c. Bäü âèa khäng voìi Arhynchobdellidea Hoü âèa tráu (coï haìm) Hirudinidae hay Gnathobdellidae: Haìm bao cå khoíe, hãû tuáön hoaìn tiãu biãún vaì thay thãú bàòng thãø xoang. Hoü Herpobdellidae: thiãúu haìm àn thët. Taìi Liãûu Tham Khaío 107
Chæång 7: Ngaình Giun âäút... 1. Edmondson. W.T. 1959. Freshwater Biology (second edition). University of Washinton, Seattle. 2. Joseph G. Engemann and Robert W. Hegner. 1981. Invertebrate zoology. Publishing and Distributing Corporation 94 Panay Avenue, Quezon City. 3. Robert W. Pennak. 1978. Fresh-water invertebrates of the United states. A wiley-interscience publication. 4. Shirota. A and T. D. An. 1966. Plankton of south Vietnam. Nhatrang Oceanography Institute. 108
Chæång VIII NGAÌNH THÁN MÃÖM (MOLLUSCA) Ngaình naìy coï khoaíng 80000 loaìi hiãûn säúng vaì khoaíng 35000 loaìi hoïa âaï. Nhiãöu loaìi laì âàûc saín hay thæïc àn phäø biãún cuía nhán dán ta. Cå thãø âäúi xæïng hai bãn nhæng coï mäüt säú máút âäúi xæïng (chán buûng, chán âáöu). Cå thãø khäng chia âäút (træì mäüt säú nhoïm), thãø xoang tiãu giaím, chè coïn laûi bao khoang tim vaì khoang sinh duûc. Hãû tuáön hoaìn håí. Hãû baìi tiãút laì daûng biãún âäøi cuía háûu âån tháûn. Hãû tháön kinh theo haûch phán taïn. Hãû tiãu hoïa coï læåîi baìo (radula). Cå thãø coï 3 pháön: âáöu, thán vaì chán. Mæïc âäü phaït triãøn vaì vë trê tæång æïng cuía tæìng pháön thay âäøi tuìy theo nhoïm. Màût ngoaìi cuía thán tiãút ra voí cæïng. Båì thán keïo daìi thaình vaût aïo. Khoang träúng giæîa thán vaì vaût aïo laì khoang chæïa caïc cå quan aïo (mang, khæïu giaïc, läø baìi tiãút, läø sinh duûc). Sinh saín hæîu tênh, træïng phán càõt hoaìn toaìn, xoàõn äúc vaì xaïc âënh vaì phaït triãøn theo hæåïng nhæ giun âäút Hçnh 8.1: Sæû tæång âäöng vãö cáúu taûo cuía caïc (Trochophore, Villiger). låïp trong ngaình Mollusca.
Chæång 8: Ngaình Thán mãöm... Ngaình naìy âæåüc chia laìm caïc låïp nhæ sau Mollusca Amphineura Pelecypoda Cephalopoda Gastropoda Scaphopoda (Loricata) Chán rçu Chán âáöu Chán buûng Chán buïa Song kinh I. Låïp Song Kinh (Amphineura-Loricata) 1. Âàûc âiãøm chung Coï khoaíng 600 loaìi hiãûn säúng vaì 100 loaìi hoïa âaï, säúng åí biãøn, thæåìng baïm chàût vaì âaï bàòng chán vaì 2 båì aïo. Cå thãø deûp, âäúi xæïng hai bãn, miãûng åí phêa træåïc, háûu män åí phêa sau. Voí gäöm 8 phiãún håüp thaình hoàûc khäng coï voí maì pháön thán mãöm âæåüc bao boüc båíi maìng aïo, trãn nhæîng phiãún voí hoàûc maìng aïo xuáút hiãûn váøy gai hoàûc läng. Hãû tháön kinh biãøu hiãûn nguyãn thuíy nháút so våïi caïc låïp khaïc, háöu nhæ khäng coï haûch tháön kinh. Trung khu tháön kinh laì voìng tháön kinh háöu âæåüc goüi laì cung naîo, tæì cung naîo vãö sau coï hai âäi dáy Hçnh 8.2: Hçnh daûng cuía Bäü âa baíng; A: màût læng; B: tháön kinh (âäi dáy tháön kinh màût buûng. bãn vaì âäi dáy tháön kinh chán) giæîa âäi dáy naìy coï nhiãöu nhaïnh tháön kinh ngang liãn hãû nhau. Miãûng khäng coï phiãún haìm nhæng coï læåîi sæìng vaì ràng sæìng ráút phaït triãøn. 111
DÆÅNG TRÊ DUÎNG. 2000 Con âæûc vaì con caïi âäöng thãø (åí bäü khäng baín) vaì dë thãø (åí bäü coï baín). Låïp naìy coï 2 bäü: + Bäü âa baín (coï baín) Polyplacophora + Bäü khäng baín Aplacophora (Solenogastres) a. Bäü coï baín Placophora (âa baín Polyplacophora) Voí coï 8 maính. Khäng coï xuïc tu maì chè coï xuïc mäi (âäi gåì åí hai bãn miãûng, táûp trung nhiãöu nuït tháön kinh), dæåïi gäúc mäi laì cå quan kiãøm tra cháút næåïc (Osphradium) cå quan naìy âaím nháûn nhiãûm vuû kiãøm tra cháút næåïc khi næåïc tæì bãn ngoaìi vaìo cå thãø, trãn voí coï nhæîng nhaín (caím quan), säú læåüng vaì hçnh daûng biãún âäüng tuìy loaìi. Hãû tiãu hoïa gäöm coï miãûng xoang miãûng thæûc quaín daû daìy, ruäüt háûu män. Màût âaïy cuía xoang miãûng coï tuïi læåîi sæìng, læåîi sæìng ráút daìi, trãn læåîi coï nhiãöu haìng ràng sæìng. Tuyì theo vë trê cuía ràng maì ta coï thãø chia laìm ba daûng laì ràng giæîa, ràng bãn vaì ràng meï. Cäng thæïc ràng âæåüc viãút nhæ sau (3+I)(2+I)(I+I+I)(I+2)(I+3). Hçnh daûng ràng biãún âäøi tuìy theo loaìi. Coï mäüt âäi tuyãún næåïc boüt åí træåïc màût bãn tuïi xoang miãûng, thæûc quaín ngàõn vaì coï tuyãún âæåìng (tinh bäüt âæåìng), daû daìy låïn, moíng, bao boüc daû daìy laì gan (coï maìu xanh), khi coìn nhoí hai laï gan gáön bàòng nhau, âãún khi låïn thç laï gan bãn traïi nhoí hån laï gan bãn phaíi. Hãû cå: cå doüc giæîa thán vaì hai bãn âäüng maûch, keïo daìi tæì phêa træåïc ra phêa sau. + Cå lãûch: tæì hai bãn cå doüc keïo daìi âãún hai bãn màût dæåïi cuía phiãún voí. + Cå ngang: nàòm åí træåïc phiãún âáöu, hai bãn phiãún giæîa vaì cuäúi phiãún sau, khi co laûi giuïp cå thãø con váût cong vãö phêa buûng. 112
Chæång 8: Ngaình Thán mãöm... + Cå chán vaì cå maìng aïo: àn sáu vaìo chán vaì maìng aïo, giuïp cho sæû co daín cuía cå cuía cå quan naìy. Hãû tuáön hoaìn: håí, maïu khäng maìu, tæì tám tháút maïu theo hai âäüng maûch âi vãö phêa træåïc mang, maïu seî theo âäi maûch vãö tám nhè räöi tiãúp tuûc voìng tuáön hoaìn nhæ thãú. Mang coï hçnh läng chim, vë trê cuía mang nàòm åí màût buûng, trong mæång maìng aïo. Säú læåüng mang tæì 6-88 âäi Hãû baìi tiãút: coï mäüt âäi tháûn nàòm hai bãn màût buûng cuía äúng tiãu hoïa, âáöu trong hçnh phiãøu thäng våïi xoang tim, âáöu coìn laûi âäø vaìo mæång maìng aïo åí giæîa hai laï mang hçnh læåüt vaì åí giæîa khoaíng caïch cuía läù sinh duûc vaì háûu män. Tháûn hçnh äúng vaì chia laìm hai nhaïnh âi vaìo caïc bäü pháûn âãø huït cáûn baî. Tuyãún sinh duûc: Coï daûng hçnh äúng, phêa sau phán chia thaình hai nhaïnh dáùn saín pháøm sinh duûc âäø ra hai mæång maìng aïo. Træïng âæåüc bao bàòng maìng giaïc cháút, maìng naìy coï khi nhä lãn thaình hai gai cao tháúp khaïc nhau, træïng phaït triãøn ngoaìi mäi træåìng næåïc, miãûng maìng aïo hay äúng dáùn sinh duûc. Sau âoï phaït triãøn thaình Trochophore vaì Veliger. Laì loaûi sinh váût säúng baïm, thæïc cuía chuïng laì rong biãøn, giaïp xaïc... khäng coï cå quan táún cäng, chuïng tæû vãû bàòng caïch co cå thãø laûi âäöng thåìi voí coï nhiãûm vuû che cå thãø laûi, caïc saín pháøm phuû trãn tay maìng aïo nhæ: vaíy, gai, läng..., maìu sàõc biãún âäøi phuì håüp våïi mäi træåìng. Âëch haûi cuía chuïng laì caï, chim. Êt coï giaï trë âäúi våïi con ngæåìi. Tuäøi thoü trung bçnh tæì 8-9 nàm b. Bäü khäng baín (Aplacophora) Thán hçnh nhæ giun, âæåüc bao boüc båíi maìng aïo, màût maìng aïo coï vaíy, gai, xæång, läng... Chán thoaïi hoïa hoaìn toaìn hay ráút nhoí nàòm åí mæång buûng. Tháön kinh coï thãm haûch naîo, haûch chán vaì haûch bãn. 113
DÆÅNG TRÊ DUÎNG. 2000 Tuyãún sinh duûc thäng våïi pháön træåïc xoang tim, saín pháøm sinh duûc âæåüc âæa âãún xoang tim räöi theo äúng dáùn baìi tiãút ra ngoaìi. 2. Mäüt säú loaìi thæåìng gàûp a. Bäü coï baín Placophora Bäü phuû Lepidopleuridae Hoü Lepidopleuridae Lepidopleurus: khäng coï phiãún phuû Insertional lamina Hemiarthrum: coï phiãún phuû nhæng khäng coï khe næït. Bäü phuû Chitonida: Coï phiãún phuû, coï khe næït Hoü Mopaliidae: Trãn voìng âai maìng aïo coï gai,vaìy, läng, ràng meï trong coï ba muîi nhoün. Placiphorella: maính voí phêa træåïc hçnh tràng non, coï nhiãöu chaûm träø, säúng baïm vaìo âaï vuìng triãöu. Mopolia: maính voí laì mäüt hçnh baïn nguyãût, coï nhiãöu traûm träø, vaì coï 10 gåì haût phoïng xaû Hoü Katharinidae: phán bäú åí Liãn Xä (cuí) Hoü Cryptoplacidae: Caïc phiãún giæîa mäùi bãn coï mäüt khe næït hoàûc khäng coï, ràng bãn I coï 3 muîi nhoün Acanthochiton: phiãún voí âáöu coï hçnh baïn nguyãût, bãö màût coï nhiãöu haût nhä lãn Cryptolax: xung quanh coï 3 phiãún voí træåïc coï mäüt voìng gai âen vaì mäüt voìng gai tràõng, caïc phiãún giæîa hçnh muîi maïc Hoü Chitonidae; Voí coï nhiãöu chaûm träø, phiãún phuû coï hçnh ràng cæa. Âai maìng aïo coï nhiãöu vaíy gai läng, ràng bãn âån giaín, bãn caûnh coï táúm phuû hçnh caïnh låïn. 114
Chæång 8: Ngaình Thán mãöm... Onithochiton: phiãún voí hai daìi hån caïc phiãún voí khaïc, phiãún âáöu hçnh baïn nguyãût coï nhiãöu màõt xãúp theo hçnh phoïng xaû. Hoü Ischnochitonidae: voí coï nhiãöu chaûm träø, táöng trãn che phuí hoaìn toaìn pháön dæåïi, ràng bãn coï tæì 2-3 muîi nhoün. Ischnochiton: phán bäú ven båì Thaïi Bçnh Dæång Hoü Acanthopleuridae: Trãn âai maìng aïo coï nhiãöu vaíy gai maìu tràõng, maìu âen xãúp theo vuìng riãng biãût, caïc phiãún voí räüng, trãn màût coï nhiãöu ván. Lidophura: laì thæïc àn æa thêch cuía dán Trung Quäúc b. Bäü khäng baín Aplacophora Bäü phuû Chaetodermatidae Chaetodermatidae: säúng åí âäü sáu tæì 20-500 meït Bäü phuû Neomeniina: chán nàòm åí mæång buûng, thoaïi hoïa, mang coï daûng nhàn nheo chäöng cháút quanh háûu män. Mäüt säú loaìi khäng coï mang. Læåîi sæìng thay âäøi tuìy loaìi, cuîng coï loaìi khäng coï læåîi. Säúng tæû do hay kyï sinh Hoü Neomeniidae Neomenia: cå thãø ngàõn, máûp Proneomenia: cå thãø hçnh giun daìi tæì 9-40 láön chiãöu räüng, khäng coï mang II. Låïp Chán Buûng Gastropoda 1. Âàûc âiãøm chung Âáy laì låïp phong phuï nháút trong ngaình Mollusca, coï khoaíng 85000 loaìi, âa pháön säúng åí biãøn, mäüt säú säúng næåïc ngoüt, säúng trãn caûn vaì mäüt säú êt kyï säúng kyï sinh Cå thãø gäöm coï âáöu, chán vaì näüi taûng. Âáöu ráút phaït triãøn, âäúi xæïng hai bãn, coï tæì 1-2 xuïc tu. Trong quaï trçnh phaït triãøn coï sæû quay quanh vaì uäún vàûn nãn cå 115
DÆÅNG TRÊ DUÎNG. 2000 thãø khäng âäúi xæïng hai bãn. Chán coï âäúi xæïng, màût chán ráút räüng vaì nàòm åí màût buûng Maìng aïo tiãút ra mäüt voí xoang äúc Xoang miãûng ráút phaït triãøn, bãn trong xoang coï læåîi sæìng Chán coï nhiãöu daûng: + Chán coï raînh giæîa chia laìm hai Hçnh 8.3: Cáúu taûo trong cuía Gastropoda pháön thay âäøi âäüng taïc cho nhau âiãøn hçnh (theo Root). + Chán phaït triãøn thaình daûng læåîi caìy,khi di chuyãøn noï xä âáút vãö hai bãn, mäüt loaìi coï raînh ngang taûo thaình chán træåïc vaì chán sau (säúng åí buìn, âáút áøm). + Chán deûp nhæ læåîi dao, säúng nhaíy (Strombus). + Hai meïp træåïc cuía chán keïo daìi taûo daûng xuïc tu. + Hai chán bãn phaït triãøn che âáøy mäüt pháön voí. + Chán phaït triãøn åí pháön trãn vaì coï xuïc tuïc. + Chán bãn phaït triãøn thaình cå quan båi läüi. + Âäúi våïi boün säúng kyï sinh thç chán phaït triãøn thaình vãút baïm. + Coìn boün êt di âäüng thç chán bë thoaïi hoïa. Tuyãún niãm dëch trãn da giuïp chán luän áøm æåïc, hay cháút naìy taûo bao træïng. Tuyãún coï caïc vë trê nhæ: trãn muång meïp træåïc, åí trãn chán, raînh chán tuyãún sau læng vaì sau buûng. Maìng aïo bao boüc toaìn bäü thán mãöm tæì âáöu âãún thán Voí xoàõn äúc coï cáúu taûo phæïc âån giaín hay tuìy loaìi (trãn màût voí coï khi coï gai, u nhoí). Miãûng voí cuîng váûy, coï loaûi âån giaín, coï loaûi phæïc taûp (coï mæång låïn, coï gåì). Hçnh daûng voí laì mäüt äúng räøng, daìi, cuäün quanh mäüt truûc taûo nãn caïc voìng xoàõn cháûp nhau thaình truû äúc (Columella), truû naìy coï thãø räùng vaì måí ra ngoaìi åí 116
Chæång 8: Ngaình Thán mãöm... chäø gáön miãûng voí taûo läø räún (Ombilicus) hay coï khi khäng taûo nãn läù räún. Caïc voìng xoàõn coï khi nàòm trãn mäüt màût phàóng hay caïc màût phàóng khaïc nhau taûo thaình thaïp. Xaïc âënh voí quay vãö hæåïng phaíi traïi bàòng caïch âàût âènh voí lãn trãn, miãûng voí âäúi diãûn våïi ngæåìi quan saït, miãûng åí phêa bãn naìo thç voí quay vãö hæåïng âoï. Xaïc âënh táöng xoàõn äúc bàòng caïch âàût voí coï miãûng hæåïng vãö phêa træåïc vaì âãúm säú âæåìng suture räöi cäüng thãm 1. 8m 2 I 1I c 1I 2 I 8m Cäng thæïc ràng nhæ sau 3− 4 2 3 1 3 2 3− 4 Hãû tháön kinh: gäöm haûch taûng vaì haûch tháön kinh, haûch taûng phán bäú khäng bao giåì âäúi xæïng. Boün säúng kyï sinh coï hãû tháön kinh phán bäú khäng roî raìng. + Xuïc giaïc: toaìn bäü con váût âiãöu laìm nhiãûm vuû xuïc giaïc (âáöu chán), coï mäüt säú bäü pháûn chuyãn hoïa (xuïc tu). Hçnh 8.4: Ràng háöu cuía Gastropoda. A: Bithyniidae; B: + Khæïu giaïc: do xuïc tu pleuroceridae; C: Viviparidae; D: Valvatidae; E: Ancylidae; F: Physidae; G: Planorbidae; H: âaîm nháûn, (âäúi våïi loaìi coï 2 xuïc Lymnaeidae; J: Neritidae. C: ràng giæîa, l: ràng bãn, MI vaì MII: ràng meï 1 vaì 2 (theo Baker 1911 vaì 1928). tu thç xuïc tu sau laìm nhiãûm vuû khæïu giaïc). 117
DÆÅNG TRÊ DUÎNG. 2000 + Cå quan kiãøm tra cháút læåüng næåïc (Osphradium): nàòm åí xoang maìng aïo (nhæîng loaìi nguyãn thuíy thç osphradium chæa roí raìng, âoï chè laì mäüt säú tãú baìo thæåüng bç tháön kinh táûp trung trãn âæåìng âi cuía tháön kinh mang). + Vë giaïc: nàòm trãn äúng tiãu hoaï, coï tãú baìo vë giaïc phán bäú (nàòm åí màût buûng hay hai bãn xoang miãûng). + Cå quan thàng bàòng: chäø loîm cuía da taûo tuïi coï dëch thãø vaì nhè thaûch, vaïch tuïi coï tãú baìo caím giaïc vaì tãú baìo tiãm mao. Nhæîng loaìi säúng boì thç vë trê nàòm caûnh haûch tháön kinh chán, coìn boün säúng båi läüi thç gáön tháön kinh naîo vaì do haûch naîo khäúng chãú. + Thë giaïc: åí gäúc hay âènh xuïc tu, coï nhiãûm vuû laì coï taïc duûng caím quang, nhæîng nhoïm säúng âaïy sáu coï khi bë tiãu giaím. Hãû tiãu hoïa: Miãûng åí phêa træåïc vaì háûu män åí phêa cuäúi thán, nhæng do xoàõn vàûn nãn háûu män chuyãøn vã 2 phêa træåïc. ÅÍ miãûng coï âäi mäi, âäúi våïi nhæîng loaìi àn thët thç coï mäi daìi vaì coï coï dëch hoaì tan voí, xoang miãûng coï phiãún haìm vaì læåîi sæìng, hai bäü pháûn naìy kãút håüp âãø nghiãön thæïc àn, coï tuyãún næåïc boüt, coï mäüt säú loaìi coï men Proteaza vaì acid H2SO4, thæûc quaín phç to vaì nhà nheo âãø chæïa thæïc àn, coï loaìi coìn coï tuyãún Leiblein tiãu hoïa thæïc àn, åí daû daìy coï gan âäø vaìo, kãú âoï laì ruäüt vaì háûu män. Tim nàòm åí màût læng, gäöm 1 tám tháút hoàûc 2 tám nhè. Hãû hä háúp: hä háúp bàòng mang, boün äúc phäøi khäng coï mang nhæng vaïch maìng aïo coï nhiãöu vi maûch láúy oxy, mäüt säú loaìi hä háúp bàòng da. Hãû thäúng baìi tiãút laì tháûn, xoang tim vaì xoang maïu. Tháûn åí màût læng caûnh xoanh tim, äúng dáùn saín pháøm baìi tiãút daìi vaì âäø ra xoang maìng aïo. Âæûc caïi âäöng thãø hay dë thãø. 118
Chæång 8: Ngaình Thán mãöm... Tuyãún sinh duûc: Nàòm åí màût læng gáön âènh cuía nang näüi taûng (coï khi táûp trung thaình khäúi hay phán taïn quanh gan), nhæîng loaìi coï cå quan giao cáúu thç thuû tinh trong, loaìi khäng coï cå quan giao cáúu thç phoïng tinh vaì træïng ra ngoaìi mäi træåìng næåïc. Træïng phaït triãøn thaình Trochophore vaì Villiger. Låïp naìy phán bäú räüng nháút trong nhoïm. Coï hai daûng laì säúng tæû do vaì säúng kyï sinh. Nhæîng loaìi säúng tæû do thç thæåìng baïm vaìo âaï, chuïng di chuyãøn âæåüc laì nhåì cå thãø coï chæïa tuïi khê hay mäüt pháön chán biãún thaình váy båi. Coï nhæîng loaìi säúng kê sinh, chuïng baïm vaìo voí cuía nhuyãùn thãø khaïc (gáy haûi laìm tan voí). 2. Mäüt säú loaìi thæåìng gàûp a. Låïp phuû mang træåïc (Prosobranchia) hay tháön kinh cheïo (Streptoneura) Coï voí ngoaìi vaì nàõp voí, âáöu chè coï mäüt âäi xuïc tu, coï hai dáy tháön kinh näúi haûch bãn vaì haûch taûng cheïo nhau thaình hçnh säú 8. Mang phiãún âån giaín, nàòm phêa træåïc tám tháút. Bäü phuïc tuïc nguyãn thuíy (Archaeogastropoda) Hãû tháön kinh chæa táûp trung, cå quan kiãøm tra cháút læåüng næåïc khäng roí raìng åí vë trê haûch tháön kinh mang, Hçnh 8.5: Bäü Archaeogastropoda. A: Acmaea; B: Haliotis; C: Trochus (theo Tryon). ràng bãn trãn læåîi sæìng ráút nhiãöu. Hoü Pleurotomarridae: voí xoàõn äúc, táöng âaïy cuía voí coï mäüt khe håí hoàûc khe loîm vaìo song song bäü pháûn xoàõn äúc, coï êt loaìi vaì phán bäú åí âaïy biãøn. 119
DÆÅNG TRÊ DUÎNG. 2000 Hoü Haliotidae: voí tháúp, bäü pháûn xoàõn äúc thoaïi hoïa, táöng âaïy ráút phaït triãøn, miãûng voí låïn, mäüt bãn cuía táöng âaïy coï nhiãöu läø, khäng coï nàõp voí. Hoü Fissunellidae: voí hçnh báöu duûc, giæîa meïp træåïc cuía voí coï läù loîm vaìo hçnh tam giaïc. Hoü ÄÚc noïn Patellidae: voí hçnh choïp noïn, khäng coï táöng xoàõn äúc. Hoü Trochidae: coï nàõp voí vaì tám âiãøm åí giæîa, ràng giæîa, ràng bãn coï 11 caïi. Hoü Turbinidae: trãn màût voí coï nhiãöu uû nhä, miãûn voí âån giaín, hçnh troìn, nàõp voí bàòng âaï väi hçnh baïn nguyãût. Hoü Neritidae: táöng thaïp voí tháúp, táöng thán låïn, miãûng voí hçnh baïn nguyãût, khäng coï läø truûc. Bäü trung tuïc (Mesogastropoda) Hãû tháön kinh tæång âäúi táûp trung, cäng thæïc ràng sæìng thæåìng laì 2:1:1:1:2, äúng dáùn saín pháøm baìi tiãút khäng laìm nhiãûm vuû dáùn saín pháøm sinh duûc. Hoü Viviparidae (äúc ruäüng): coï nàõp voí bàòng cháút sæìng moîng, säúng chuí yãúu åí næåïc ngoüt, noaîn thai sinh. Cipangoludina: äúc låïn hån Hçnh 8.6: Bäü Mesogastropoda. A: Crepidula; B: Littorina; C: Campeloma; D: Pleurocera; E: 30mm, thaïp äúc cao tæång âæång läø Strombus; F: Charonia; G: Vermiculata; (theo Tryon). miãûng, läø räún träng roî. Angulyagra: äúc nhoí hån 30 mm, voí daìy coï nhiãöu voìng gåì xuì xç, khäng coï läù räún. 120
Chæång 8: Ngaình Thán mãöm... Belamya: tæång tæû nhæ Angulyagra nhæng voí moíng, trãn caïc voìng xoàõn âãöu coï âæåìng chè maính maìu âen. Sinotaia: tæång tæû nhæ Angulyagra nhæng voí moíng, chè coï âæåìng chè maính maìu âen trãn voìng xoàõn cuäúi cuìng. Hoü Ampullariidae (Pilidae): voí moíng, coï táöng thán låïn, gáön nhæ hçnh cáöu. Âa pháön säúng åí næåïc ngoüt. Ampullarus vaì Pila: coï voí quay vãö bãn phaíi. Lanistes: voì quay bãn traïi. Hoü Littorinidae: äúc nhoí, miãûng voí hçnh báöu duûc hay hçnh troìn, coï thãø säúng åí mäi træåìng næåïc vaì trãn caûn. Hoü Turritellidae (äúc viãút): thaïp äúc cao, coï nhiãöu táöng xoàõn äúc. Hoü Solariidae: voí coï daûng hçnh baïnh xe, tháúp, läø truûc sáu. Hoü Vemertidae (äúc ràõn): voí coï daûng cuäün troìn, säúng cäú âënh. Hoü Plamaeidae (äúc âen): voí nhoí, thaïp äúc cao, trãn màût voí coï nhiãöu cháúm âen, màût trong meïp ngoaìi miãûng voí coï ràng. Hoü Potamiidae (äúclen): voí äúc nhoí, thaïp cao, trãn màût voí coï nhiãöu haût, coï mæång træåïc miãûng voí. Hoü Strombidae: voí tháúp, meïp ngoaìi miãûng voí ráút phaït triãøn, nàõp voí coï daûng laï vaì xung quanh coï hçnh ràng cæa. Chán phaït triãøn thaình hçnh læåîi dao. Hoü Naiticidae: voí hçnh cáöu, hçnh træïng hoàûc hçnh vaình tai, táöng âaïy låïn, säúng chui ruït nãn chán phaït triãøn. Hoü Cypraeidae (äúc moí chuìa): voí hçnh træïng, táöng thaïp nhoí bë vuìi láúp trong táöng thán, miãûng voí hçnh heûp daìi coï daûng ràng cæa. Khäng coï nàõp voí. Bäü Stenoglossa (læåîi sæìng heûp) Trungkhu tháön kinh táûp trung thaình haûch roí raìng 121