Giáo trình điều động tàu part 6

Chia sẻ: Asdhdk Dalkjsdhak | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:16

Thêm vào BST

Báo xấu

140
lượt xem 34
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Xu hướng quay của mũi tàu ở trạng thái tàu không hàng, chạy tới Do tàu không hàng, chân vịt không chìm sâu dưới nước, sức quạt chân vịt nửa trên và nửa dưới không cân bằng nhau. Do nửa dưới quạt mạnh hơn nửa trên, nên mũi có xu hướng ngả sang trái đối với tàu chân vịt chiều phải (và ngược lại, đối với tàu chân vịt chiều trái). Khi tàu đã bắt đầu chuyển động tới thì mũi ngả sang phải do có dòng nước hút theo tàu....

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Giáo trình điều động tàu part 6

Chu n b s n neo trái m t máy còn tr n t i nh b h t lái trái (hình 4.9A) th neo trái tàu s n v trí 3. Nhanh chóng b t các dây như hình 4.9A. n 2, lùi nh máy tàu s t t 4.2.6. C p c u gió th i t b ra (chính ngang c u ho c ch ch c u) Góc vào c u l n hơn so v i i u ki n thư ng, c n thi t ph i hư ng mũi ngư c gió (hình 4.10B). V trí 1 b lái h t lái trong c u, máy t i nh . Lưu ý r ng hư ng mũi vào phía sau c u nh c p (x), v trí 2 ta lùi máy nh , mũi t t ng ra ngoài nh , ng th i ưa ngay dây d c lên b , có th ta th neo ph i. Tàu t t lên v trí 3. Trư ng h p này ít th c hi n vì c u ít khi th a mãn, thư ng ta hư ng mũi luôn vào v trí nh c p, th neo ngoài. a s p h i dùng tàu lai. 4.2.7. C p c u gió th i t ngoài vào Hư ng mũi vào i m nh c p dư i c u (1) t i nh máy, b lái ra ngoài, khi n 2 còn tr n t i nh , tàu s d i chuy n n 3 ta lùi máy th neo ph i b t d ây, gió y tàu vào c u . ∞ ∞ 4 3 4 3 2 2 ∞ ∞ 1 1 Hình 4.10. C p c u gió th i ngoài vào 4.2.8. C p c u ng ư c gió Hư ng mũi vào i m nh c p t i v trí 1, máy t i nh b h t lái ra ngoài c u . V trí 2 lùi máy phá tr n tàu ti n nh lên 3 ng th i mũi quay ra song song c u b t dây d c mũi, d c lái trư c và các dây còn l i. 3 ∞ 2 77 ∞ 1
Hình 4.11. Vào c u ngư c gió 4.2.9. C p c u gió th i t ngoài vào (ch ch mũi) ngoài vào ưa tàu n c u theo hư ng song song v i c u 1, gió th i ch ch ph i, b h t lái ph i tàu n v trí 2 ta b lái v s không và lùi máy, tr n còn nh ưa tàu n v trí 3, nhanh chóng b t d ây. N u m n ph i c p ta lưu ý v trí 2 xa c u hơn 1 chút. 4.2.10. C p c u g ió th i t ngoài vào (ch ch mũi) ngoài th neo m n ngoài Hư ng mũi vào c u góc l n chu n b s n neo m n ngoài v trí 1 máy t i nh , h t p h i th n v trí 2 nhanh chóng b t day d c mũi gi l n, d ư i tác d ng gió tàu v v trí 3 neo, tàu ti n nh (song song c u ). 2 3 ∞ 1 Hình 4.12. Vào c u gió vát ph i 4.2.11. C p c u có k t h p th neo Gió th i ch ch trong ra t i nh t i v trí 2 th neo m n ngoài. H t lái ph i, tàu t i nh nv trí 2, gió g n như i mũi, tàu ti n n v trí 3 ta lùi nh , b t d ây d c mũi, tàu s n v trí 4 theo yêu c u. ∞ 3 2 8 4 1 Hình 4.13. Vào c u có th neo 4.2.12. C p c u m n trái gió xuôi Tàu ch y song song v i hư ng gió v trí 1 b lái trong c u , nh gió tàu n v trí 2 ta lùi máy lái có xu hư ng quay v hư ng gió th i tàu g n như song song v i c u , b t d ây mũi lái (lưu ý gió nh ). ∞ 2 3 78
Hình 4.14. vào c u gió xuôi 4.2.13. C p c u m n ph i gió xuôi 3 ∞ 2 1 ∞ Hình 4.15. vào c u m n ph i gió xuôi Vi c vào c u ti n hành như m n trái lưu ý v trí 2 lùi nh lái g n vào c u ta b t dây lái trư c sau ó b t dây còn l i (lưu ý gió nh ) 4.2.14. C p c u m n trái gió th i ch ch lái t trong c u ra Hư ng mũi vào c u , v trí 1 t i nh lái b lái ra ngoài. Khi n 2 ta b lái v s không và lùi máy tàu s g n như song song v i c u (2) n v trí 3 b t dây mũi lái. ∞ ∞ Hình 4.16. Vào c u gió th i ch ch trong c u ra 4.2.15. C p c u m n ph i gió ch ch ph i trong c u ra Tương t như 4 .2.14, ta v trí 1 t i nh lái b ra ngoài c u khi n v trí 2 ta lùi máy (b t dây lái) khi có tác d ng c a máy tàu n 3 như ý mu n. 4.3. C p c u s d ng tàu lai 4.3.1. C p c u nh s h tr c a tàu lai N u tàu lai tr giúp cho vi c c p ho c r i c u, thông thư ng, nó s ư c bu c vào phía mũi ho c sau lái b ng hai dây. Dây u tiên ư c ưa lên tàu, kéo lên phía trư c và b t vào c c bích sàn boong, ư c g i là dây d c mũi c a tàu lai, nó ư c bu c ch t vào c c bích trên boong, dây này có tác d ng khi tàu lai lùi. Do khi tàu lùi kéo mũi ho c uôi tàu l n, dây này s ch u s c căng l n, do v y ph i b t vào c c bích trên tàu. Cũng có trư ng h p , sĩ quan phía mũi ho c lái tàu ã ưa 79
m n gi ho c thi t b không phù h p khác, i u ó vư t ra dây này bu c vào m t s ng bò nh kh i s quan sát c a thuy n trư ng tàu lai. Khi tàu lai lùi, dây tàu lai bu c trên s ng bò ó s kéo m n gi (có th b t ra kh i m n gi ), gây nguy hi m, t o thương vong ho c gi t ngư i trên c hai tàu. Dây th hai (r t ít khi dùng) ư c tàu lai ưa lên tàu l n thông qua sàn boong mũi tàu lai, dây này g i là dây chéo mũi c a tàu lai và nó ư c d n v phía sau c a boong tàu, nó ư c tàu lai s d ng gi vào v trí y N u con tàu lùi ho c trư t lùi khu v c c u nào ó, có th bu c thêm m t d ây d c lái, tàu lai không b qu t tr l i, khi tàu l n có tr n lùi. T c khi lùi ph i duy trì m c nh nh t khi tàu lai t o nên m t góc vuông v i tàu l n, vì v i m t ti t d i n hình h c như v y, n u t c tàu tăng, nó s làm tăng lên s c căng các dây lai do s c c n q uá l n. Hai th y th tàu, luôn v trí s n sàng ci dây lai m t cách nhanh chóng khi có tín hi u t tàu lai và xông nó ra v i m t d ây m i xu ng tàu lai. N u dây không c i ra k p th i, thì tàu lai ho c là không th vào v trí làm vi c, ho c dây lai b kéo t b i s c căng dây khi tàu lai và tàu l n i u ng. Th c t có th x y ra nguy cơ dây d c lái c a tàu lai có th vư ng vào chân v t tàu lai, n u thông tin gi a hai tàu không y và h p lý. Dây chéo mũi Dây d c mũi Dây d c lái (n u c n) Hình 4.17. Cách bu c dây vào tàu lai m t chân v t. i v i tàu lai hai có chân v t, do kh năng c a chúng trong i u ng, nên thư ng ch bu c vào tàu l n m t dây p hía mũi tàu lai lên mũi tàu l n, vì chúng có th s d ng ư c hai máy y vuông góc v i tàu l n mà không c n dây chéo mũi c a tàu lai. Nh ng tàu lai có ng cơ y d ng m cho phép i u ng trên m i hư ng mà ch c n ưa m t dây lai lên tàu, dây này cho phép tàu lai làm vi c t d o tho i mái, và có r t nhi u h u ích cho ngư i i u khi n tàu. Lo i tàu lai i u khi n r t khéo léo ó là Voith Schneider, nó có th làm m i vi c mà lo i hai chân v t v n làm, ưu i m n a là nó có th làm vi c ( y theo hư ng c a chân v t mũi lái) y vuông góc v i tàu khi tàu ang có tr n t i. Rõ ràng là khi v trí vuông góc và sát vào tàu l n, n u ta tăng công su t tàu lai, nó có th d i chuy n ư c tàu l n theo hư ng yêu c u . Các lo i tàu lai i u khi n khéo léo này cũng có th làm vi c sát phía uôi ho c sau lái c a tàu l n, b i vì tính năng i u ng c a chúng là có th quay vòng quanh m t i m mũi ho c khu v c cong p hía uôi tàu. N u i m cu i cùng c a ph n uôi mà tàu lai có th làm vi c càng xa thì càng tăng hi u qu c a vi c giúp di chuy n tàu. Các tàu lai có ng cơ y d ng m thư ng gi d ây làm vi c c a chúng trên m t tr ng t i có công su t v a ph i thu vào ho c xông dây ra khi làm vi c. Vì v y tàu lai có th thay i v trí mà không b gi m hi u qu và có th làm vi c t i nhi u v trí xung quanh mũi và lái mà không c n ph i di chuy n dây lai. 4.3.2. Liên l c v i tàu lai Các tín hi u ó ư c ưa ra b ng còi c m tay ho c còi tàu, thông thư ng m t s c ng qui nh như sau: 1 ti ng còi: N u ang y ho c lùi, d ng l i. N u ã d ng, ti p t c t i v i công su t bình thư ng. 2 ti ng còi: Lùi v i công su t bình thư ng. 1 ti ng còi dài: T i th t ch m. 80
1 ti ng còi ng n: Tăng h t công su t, t i ho c lui tùy thu c vào hư ng mà hi n t i tàu lai ang làm vi c. 1 ti ng dài và 2 ti ng còi ng n: Gi i p hóng tàu lai. C i dây tàu lai. Thi t b Radio (UHF/VHF) ang b xung thêm ho c thay th cho còi, ngư i i u khi n có th ch d n b ng l i nói cho tàu lai thi hành các m nh l nh i u ng. Vi c s d ng các thi t b Ra- i-ô ã thu ư c k t qu an toàn hơn và công vi c có tính chuyên môn hơn vì nó có th ch rõ tên tàu lai và ưa ra nhi u ch d n t m hơn cho tàu lai. Khi s d ng thi t b vô tuy n làm vi c cho tàu lai, m nh l nh th c hi n t t nh t là nh c l i tên tàu lai hai l n không có s hi u nh m mà tàu lai ph i tuân th theo m t l nh riêng như: “(tên tàu lai) t i h t máy (tên tàu lai)”. 4.3.3. S d ng tàu lai Ch s d ng các tàu lai khi c n thi t, nhưng l p k ho ch gi m t i thi u m t cách có tính này. Tàu lai, ơn gi n ch là thi t b ph c toán vi c s d ng chúng. Hãy xem xét lý do cho v n v cho ngư i i u khi n hoàn thành nhi m v , b xung cho máy, bánh lái, chân v t mũi, lái, neo và các dây bu c tàu. S d ng tàu lai ch khi các phương ti n ó không hoàn thành ch c năng c a mình. Có m t s lý do v v n này như sau: Ch là cách p hát tri n m t k năng và m t linh c m cho ngư i i u khi n tàu khi làm vi c. N u con tàu ư c y và kéo vào v trí ch y u b ng tàu lai, b n s không phát tri n ư c b t kỳ k năng nào trong i u khi n tàu, b n ch h c ư c cách s d ng tàu lai y và kéo mà thôi. N u công vi c ã ư c lên k ho ch, c n thi t ph i s d ng tàu lai m c t i thi u. Ngoài tàu lai ra còn có thi t b p h tr thêm, n u ư c yêu c u - nó là m t lá bài trong tay ngư i i u khi n. N u công vi c ư c làm theo cách ó, t o nên vi c s d ng các tàu lai là c n thi t khi năng l c d phòng này b m t. Khi ã bu c tàu lai và làm vi c, gi s r ng các thi t b này chưa s n sàng thì tàu lai s b xung vào b t kỳ v n gì có th p hát sinh. Dư ng như có m t s không may m n là m i quan h ngh ch gi a năng l c i u khi n tàu và kh năng s n có c a các tàu lai có công su t l n. Không yêu c u k năng l n i v i m t con tàu i u ki n bình thư ng mà ch c n m t ít khôn ngoan chung nh t và m t vài tàu lai có công c pc u 81
su t l n là có th y và kéo con tàu ó vào ú ng v trí. i u thú v là khi xem m t hoa tiêu ho c m t thuy n trư ng có kinh nghi m i u ng m t con tàu, làm cho nó ph i thi hành các yêu c u c a mình mà h không ph i làm m ĩ ho c b i r i chút nào. Ch có cách phát tri n k năng ó là ph i i u ng con tàu v i s tr giúp nh nh t. Như ã nói, khi ta lùi tàu lai, thì cũng làm gi m luôn t c t i c a tàu l n và ch ơn gi n là ta kéo m t tàu lai d c theo tàu v i p h n v tàu chìm sâu c a nó h p v i ư ng tâm d c tàu m t góc nào ó thì cùng có tác ng làm gi m t c . Chú ý r ng hi u q u l i trái ngư c n u ta cho tàu lai ch y v phía trư c. L c c a tàu lai s làm tăng t c c a tàu l n, b i vì m t ph n năng lư ng c a nó s dùng véc tơ p h n trăm c a t ng l c ang ư c t o ra b i y tàu ti n t i. Có th tính toán b ng bi u tàu lai ang tác ng vào m t hư ng nào ó mà ta mong mu n dư i m t i u ki n nh t nh, nhưng trong th c t ch c n hi u r ng tàu lai có hơn m t tác d ng có th s d ng các nh hư ng c a nó m t cách có l i nh t (H.4.2). i v i m ũi tàu, mũi tàu lai có th ư c s d ng M t khác, vi c y và kéo có hi u qu Hình 4.18. u khil n, do ng cáchsinh ra ũi bên này ho c bên n sang mtít mên và lùi.u khi n Các c b tàu lai y m làm cho tàu di chuy kia t ng b t tác ng theo tàu khi i i tàu theo yêu c u . Tàu lai kéo lê mũi và ch y t i, tì vào mũi bên trái, di chuy n mũi sang ph i, vì v y uôi tàu quay sang trái. N u y mũi bên ph i thì tác d ng ngư c l i. Tàu lai mũi ư c s d ng gi tàu c p c u cho n khi các dây ã ưa lên b và cô ch t. B n g cách gi tàu lai m t góc nào ó so v i tàu, con tàu có th ư c gi ch t ch ng l i dòng nư c ch y ngư c, xuôi, khi vào c p c u, cho n khi các dây bu c xong. Tàu lai phía sau ho c tàu lai sau lái, n u v trí sau lái, ư c bu c tương t theo cách c a tàu lai mũi, nghĩa là có m t d ây d c và m t dây chéo. Tàu lai lùi và y tì vào v tàu theo cách tương t như tàu lai mũi, nhưng có i m khác nhau quan tr ng là: C thân tàu lai có tác d ng như m t bánh lái ang b góc A Hư ng uôi tàu 82 l n vào c u "A"
Tàu lai phía sau có tác d ng như m t l c c n làm gi m hi u qu c a b ánh lái c bi t các th p khi ngư i i u khi n ang c g ng di chuy n uôi sang m t b ên mà không tăng t c . tc Tàu lai sau lái ph c v i u ch nh lái vào ho c ra khu v c uôi s c p vào, do v y nó phát sinh m t v n cho ngư i i u khi n. Hi u ng này tăng lên khi góc t o b i m t ph ng tr c d c tàu lai và m t p h ng tr c d c tàu l n tăng lên, vì tàu lai có tác d ng như m t b ánh lái có kích thư c toàn hai bên mũi. Hình 4.20. S d ng tàu lai b p h n chìm c a tàu lai (hình 4.19). Vì các lý do này, t t nh t là tàu lai sau lái không can d vào cho n khi th t s c n ph i giúp tàu l n, sau khi r i c u nên b nó ngay th i i m s m nh t. ôi khi, tàu lai s ư c bu c m i b ên mũi, khi tàu n g n c u ho c g n c a âu (Ship’s lock) ho c gi m t v trí trong lu ng l ch (hình 4.20). Ho c tàu lai có th lùi ho c t i, m t mình d i chuy n mũi theo yêu c u . Quan tr ng là, khi c hai tàu lai lùi ng th i, tàu v n ho c k t h p, gi ư c hư ng cho dù t c b gi m, vì các tàu lai lùi ngăn c n l i tr n t i c a tàu. Máy c a tàu cũng có th ư c s d ng theo yêu c u, sao cho con tàu có th i u khi n và d ng ư c v i s i u khi n t i thi u . M t tàu lai có th ư c b trí v trí sau lái c a tàu và bu c b ng 1 ho c 2 d ây (hình 4.20). v trí này, tàu lai lùi gi m t c tàu, ho c t i sang ph i ho c sang trái, di chuy n uôi tàu, hành ng như m t bánh lái ch p h giúp cho bánh lái chính c a tàu. Tàu lai cũng có th ng ư c s d ng i u khi n mà không c n máy tàu, i u khi n con tàu mà không c n phát tri n tr n này, ã ư c khuy n cáo m t s b ài vi t v i u khi n tàu và ô i khi t t i quá gi i h n. V n các hoa tiêu các c ng không thư ng xuyên s d ng tàu lai theo cách này, do nó có m t s r i ro cho tàu lai khi bu c vào lái tàu l n. Dĩ nhiên, v n này không th c t , ví d các tàu lai ư c s d ng sau lái tr giúp hàng nghìn tàu l n qua khu v c Gaillard Cut trên kênh ào Panama khi 6 n 8 h i lý/gi mà không có v n gì. Thông thư ng các bài vi t ã khuy n tàu l n i v i t c cáo s d ng m t tàu lai v i m t d ây lai phía mũi tàu l n tr giúp tàu l n i u khi n. Vi c làm này có hi u qu ít và ch a ng nhi u hi m nguy. Các tàu lai c ng Hoa kỳ theo qui ư c, khi làm vi c phía mũi tàu l n ang có tr n t i thì luôn luôn trong tình tr ng nguy hi m vì có th b h ng h t ho c b quay tròn. Các tàu l n nên luôn luôn m t sĩ quan và hai th y th ng bên các dây lai, c bi t là khi các dây này vòng qua uôi tàu, trong trư ng h p mà tàu lai ph i c i dây khi có thông báo kh n c p . Nhi u khi, thuy n viên c a tàu bu c d ây tàu lai xong là r i v trí luôn, làm cho tàu lai p hía uôi không có s l a ch n nào khác ngoài vi c p h i c i dây t tàu lai ào thoát. Các dây lai này trôi 83
n i g n chân v t tàu l n - không ph i là m t tình hu ng mong mu n. 4.3.4. Tàu lai làm vi c b ng cách ưa dây lai qua l xô ma chính gi a mũi / lái M c dù không thư ng xuyên nhìn th y m t tàu lai làm vi c theo cách này Hoa k ỳ, bi t âu m t nơi nào ó trên th gi i l i làm và nó có th ư c g i là “Ki u Châu Âu” c a i u khi n tàu, vi c s d ng dây chính gi a có th ư c xem xét. Không có v n gì bàn cãi liên quan n công hay t i c a h th ng Châu Âu hay Hoa k ỳ, vì ki u tàu lai, kinh nghi m và thói quen c a ngư i i u khi n cũng như cách b trí t nhiên c a c ng, t t c ã quy t nh ki u làm vi c. Lo i tàu lai Shottel và Voith-Schneider tr nên ư c s d ng r ng rãi Hoa kỳ, nó phù h p và làm tăng giá tr công vi c làm khu v c quanh l n ng neo mà ngư i i u khi n mong i. Các s d ng làm vi c b ng m t d ây chính gi a, có các t i ư c t v trí h p lý, liên tàu lai thi t k quan n i m quay c a tàu lai sao cho chúng có th làm vi c an toàn theo cách này. i u này nói chung không ph i là s th t i v i các tàu lai theo qui ư c các c ng Hoa k ỳ. ô i khi, có trư ng h p khi m t tàu lai theo qui ư c c a c ng có th làm v trí quanh l n ng neo, thông thư ng h u h t là trong các trư ng h p khi i u khi n m t con tàu ng yên ho c con tàu không t i mà không th c p m n bu c d ây ư c. V i trư ng h p này, duy trì t c tàu và s d ng máy tàu m c t i thi u tránh va ch m vào ph n không có m va c a tàu lai, âm ngang tàu lai vào khu v c l n ng neo, ng th i quay ngang sau khi b t xong dây.Khi làm vi c v i m t tàu lai theo cách này, thư ng dùng vô tuy n và hư ng liên l c báo cho tàu lai t c kéo, m t khác, dùng tàu ó theo cách tương t như ã miêu t ph n tàu lai c p m n trư c kia. Các tàu lai s d ng khu v c quanh l n ng neo cũng có th s d ng b ên i d i n tăng ho c gi m ư ng i c a tàu, ho c gi tàu m t v trí nào ó khi có dòng ch y ho c c u. Tàu lai hư ng mũi ti n sang ph i Tàu lai hư ng mũi ti n sang trái 1. uôi tàu di chuy n sang ph i 1. uôi tàu di chuy n sang trái 2. Tàu quay sang trái. 2. Tàu quay sang ph i. Tàu lai lùi h t Tàu b gi m tr n t i. Hình 4.21. S d ng tàu lai phía sau lái. 4.3.5. Cách bu c dây tàu lai Khi tàu di chuy n vùng nư c b h n ch ho c khi nó ng yên trên m t nư c, r t t t cho vi c bu c tàu lai phía mũi ho c phía lái. Tàu lai c p m n, ưa dây d c mũi, dây d c lái và m t dây chéo d n hư ng v phía sau lên tàu l n. Dây d c mũi và d c lái gi càng ng n càng t t, dây d n hư ng coi như d ây ngang tùy theo tình hu ng cho phép và các dây này ph i kéo căng bu c ch t. V n q uan tr ng là nh ng dây này ph i bu c ch t sao cho tàu và tàu lai khi làm vi c như m t kh i n u không vi c bu c ó s t o ra m t c n tr nhi u hơn là m t s giúp ích. Không cho phép tàu di chuy n n u dây bu c chưa ch t do m n nư c tàu, hình dáng v tàu ho c v trí i m tì ho c v trí các c c bích c a nó. Tàu ho c các tàu lai có th ư c bu c t n p hía uôi khu v c bu ng máy / ho c bánh lái. N u tàu lai ư c bu c m i khu v c lái con tàu chúng ta s ư c i u khi n như tàu hai chân v t. các khu v c nư c ư c che ch n m t tàu l n có th ư c di chuy n nhanh chóng và an toàn theo cách này. Khi s d ng tàu lai theo cách này, các kh u l nh lái và máy tương t như vi c s d ng tàu lai 1 chân v t. Khi ch bu c m t tàu lai, v trí l ch tâm c a tàu lai ư c c m nh n khi tàu l n c t tr n t i, do 84
con tàu ban u có xu hư ng di chuy n ngư c v i bên có tàu lai. Khi tàu lùi nó có xu hư ng quay v phía tàu lai bu c nhi u hơn, nghĩ a là khi lùi, m t tàu lai bu c ph n tư phía sau quay tàu sang bên tr n ( uôi sang ph i, mũi và tàu sang trái). M t khi ã có tr n t i, m t tàu nh ch c n bu c m t tàu lai cũng có th di chuy n có hi u qu . M t ki u thông d ng khác là tàu lai bu c vào mũi tàu l n và mũi hư ng v uôi tàu l n. i u này ch ư c tàu lai s d ng khi ưa m t con tàu l n t c u vòng quanh m t tàu khác ã c p phía uôi ho c ưa tàu r i c u. Sau khi ã bu c xong (H.4.22) tàu lai lùi di chuy n uôi tàu l n ra kh i c u khi ã cách xa c u nó có th vòng quanh b t kỳ tàu phía sau. Khi tàu l n ã t o thành i u khi n tàu ra c u. Các kh u l nh lái ư c s d ng m t góc h p lý v i c u , tàu lai t i nh tương t như khi dùng ưa tàu r i c u b ng chính s c máy c a nó. Khi r i c u b ng lái ra trư c, lái trái ư c thay b ng tàu lai ưa mũi sang trái, dĩ nhiên là uôi sang ph i. i u này có th khó hi u , ưa các kh u l nh lái cho tàu lai phía uôi tàu l n theo hư ng tàu l n nh r i. Vi c i u ng này ph i nhanh và ơn gi n, các kh u l nh lái c n ph i rõ ràng. M t khi ã ra kh i c u , không còn vư ng m c gì, v i tr n lùi trên tàu l n, tàu lai ưa ra hư ng ho c th ng th trên hư ng, thuy n trư ng tàu lai i u khi n tàu l n như là th y t h tàu l n lái. T àu lai bu c dây lai lên tàu l n khi còn trong c u. 1.Tàu lai lùi cư ng l i d ây chéo mũi tàu l n di chuy n lái ra xa c u. 2. Tàu lai t i, bánh lái h t trái di chuy n mũi ra kh i c u . 3. Tàu lai s d ng k t h p máy và lái r i tàu l n ra kh i c u. Hình 4.22. Khi tàu ư c bu c b ng m t tàu lai, có th d ng nó l i ư c b ng cách cho tàu lai lùi. N u tàu lai bu c m n p h i p hía sau, khi ch y t i ho c m n p h i p hía trư c, khi ch y lùi, tàu s quay và có th i u khi n như là tàu m t chân v t chi u p h i. M t tàu lai ư c bu c ch t, thư ng có th làm công vi c c a hai tàu lai khi k t h p cùng v i máy tàu di chuy n tàu sang m t bên mà không c n phát tri n tr n t i. Dùng m t tàu lai theo cách này, yêu c u c n có s h p tác ch t ch gi a ngư i i u khi n tàu và thuy n trư ng tàu lai, nó ph i ư c g n b ó như vi c bu c tàu lai. Tàu lai hư ng mũi v p hía uôi tàu l n, b h t lái vào trong c u và t i, ng th i tàu l n cũng s d ng máy t i và bánh lái b phía trong c u . Mũi và uôi tàu s di chuy n ra xa c u, máy tàu l n t o ra l c y ngư c v i l c y d o tàu lai t o ra cho tàu l n không có tr n t i ho c lùi. 85
Tàu l n t i máy h t lái ph i. Tàu lai t i, h t lái trái i ngư c v i tàu l n Hình 4.23. Tàu lai làm vi c m t b ên d i chuy n tàu l n sang b ên kia. C hương 5 iu ng tàu trên bi n 5.1. i u ng tàu trong I U KI N th i ti t x u 5.1.1. Khái ni m Th i ti t x u i v i tàu thuy n là nh ng trư ng h p khi tàu ang hành trình, u c u hay ang neo g p sóng gió l n, t m nhìn gi m d o sương mù, tuy t rơi, mưa rào n ng h t, bão cát, b ăng bi n… N u ang bu c c u mà c n kh i hành thì s d ng dây bu c tàu, neo, máy tàu nhanh chóng r i c u. V i các tàu l n ph i s d ng tàu lai giúp . Khi ang th neo, bu c phao n u khu v c ó xét th y an toàn thì ti n hành các công tác i phó v i các i u ki n và hoàn c nh ang ho c s p x y ra. Trư ng h p không m chu n b b o an toàn thì ph i nhanh chóng i u ng tàu kh i hành tìm nơi trú n ho c i u tàu ra bi n ch u ng sóng gió, c b i t khi có giông bão. N u ang hành trình thì tu ỳ t ng trư ng h p c th m à ti n hành ki m tra , phòng ch ng, ng th i p h i áp d ng các phương pháp i u ng thích h p nh m m b o an toàn cho tàu. 5.1.2. Quan h g i a hư ng i v i hư ng sóng gió và s nh hư ng c a chúng - i ngư c sóng : Tàu ang ch y sóng gió ngư c thì t c s b gi m, n u g p sóng gió ngư c quá l n tàu s o mũi. b b d c m nh, bánh lái và chân v t có lúc trên không, tàu s không nghe lái, d b m b o cho tàu có th ch y ư c trong sóng gió ngư c c n ph i tăng m n nư c c a tàu khi tàu ch y không có hàng (Ballast) b ng cách bơm nư c d n y vào các két d n và m t ho c m t s hàm hàng, m n nư c lái ph i cao hơn m n nư c mũi. Khi b l c d c quá m nh ta ph i gi m t c , n u v n chưa kh c p h c ư c thì ta chuy n hư ng i m i (ch y vát m n ph i ho c m n trái m t góc kho ng 300). - i xuôi sóng : Tàu cũng b b d c n u sóng gió l n, t c s b gi m. N u sóng gió xuôi nh , t c tàu có th tăng . Khi VT > VS thì v tàu ch u ng l c gi m, lưu ý hi n tư ng u n và võng. N u c m th y vi c ch y không an toàn, có th chuy n hư ng sóng gió ch ch m n ph i ho c trái. - i ngang sóng : Tàu s b l c ngang m nh, n u sóng gió l n tàu b l c càng m nh. Khi ch y sóng gió ngang 86
d b nguy hi m n u chi u cao khuynh tâm nh (tàu ch container, g , hàng h t r i...) s gây ra hi n tư ng l c quá m m. Chi u cao khuynh tâm quá l n (tàu ch qu ng, xi măng, s t thép...) s b l c quá c ng. C n chú ý ch ng bu c, c nh và chèn lót hàng, h n ch ch y ngang sóng gió, c b i t là tàu nh khi sóng l n. C n thi t ph i chuy n hư ng sóng vát m t bên m n. Vùng bi n C p Bofo Hs(m) i T ây Dươ ng 7 8 10 6 8 12 Bi n en 7 8 10 4,5 5 6,5 Bi n B c 7 8 10 5 6 8 Hi n tư ng l c và h u qu do l c gây ra r t nguy hi m cho tàu, cư ng l c p h thu c t n s d ao ng c a tàu τt và t n s c a sóng bi u ki n τs. Hai i lư ng này càng g n nhau thì biên lc càng l n khi τt = τs x y ra l c c ng hư ng. Ngư i ta dùng minh ho như sau. th P τt τs 0 0,7 1,0 1,3 Hình 5.1. Hi n tư ng l c c ng hư ng τt = 0,7 ÷ 1,4 s gây nguy hi m cho tàu. τs τt = 1 s gây nguy hi m nh t. τs Chu k ỳ d ao ng riêng c a tàu ư c xác nh b ng bi u th c: k×B τt = (5.1) GM Trong ó k là h s kinh nghi m ư c l y như sau: Tàu hàng y t i : k = 0,64 ÷ 0,7 Tàu hàng nh t i : k = 0,74 ÷ 0,8 Tàu ch g y t i : k = 0,75 Tàu khách : k = 0,76 ÷ 0,86 B: Chi u r ng tàu, GM: chi u cao khuynh tâm Công th c trên có th ư c vi t d ư i d ng: k×B GM =   τ  và thư ng xuyên ư c các sĩ quan s d ng trên bi n 2   t ki m tra n nh c a tàu. xác nh τt ngư i ta s d ng d ng c g i là l c k (clinometer). m chu kỳ l c 1 0 l n ng h b m giây, k t qu th i gian ó chia cho 10 ta ư c τt . và t p 87
xác nh chu kỳ c a sóng bi u ki n τs ngư i ta dùng ng h b m giây và bi u xích t trên la bàn, ng quay lưng v hư ng gió th i t i, theo ng ng m c a la bàn o 1 d i b t do sóng t o ra, ta ư c hư ng truy n sóng. Sau ó quay ngang ngư i i m t góc 90o quay ng ng m v ó ng m n các u sóng ch y qua t 1 ÷ 10 và t p ng h b m giây, k t qu th i gian ó chia cho 10 ta ư c τs (vì tàu v n chuy n ng nên ó là giá tr chu kỳ c a sóng bi u ki n). So sánh τt và τs cho phép ta k t lu n vi c ch n l a i u ng. τs cũng có th xác nh nh công th c λS τs = (giây) (5.2) 1,5 λs ± 0,514Vt × sin q Trong ó : λs: Bư c sóng (mét) Vt: V n t c c a tàu (mét/giây) q: Góc m n sóng ( ), q mang D u c ng (+) khi tàu i ngư c sóng; d u tr (-) khi tàu i xuôi sóng. Như v y tránh hi n tư ng l c c ng hư ng ph i thay i m t trong hai y u t là Vt ho c q τ τ sao cho t s 1,4〈 t ho c t 〉1. τs τs Khi tàu i ngư c ho c xuôi sóng mà τt = τs thì biên l c d c c a tàu không l n l m. Vì tàu ư c nâng lên, h xu ng u n. Song n u τt > τs thì mũi tàu s ng p sâu trong nư c, nư c tràn lên boong m nh, nh t là khi chi u dài c a tàu g n b ng chi u dài c a bư c sóng (L ≅ λs). 5.1.3. i u ng Lưu ý không tàu b l c quá s có h i n các h th ng máy móc c a tàu, tuy t i không l c ngang t i góc nghiêng ngang t i h n. 5.1.3.1. Chuy n hư ng trong sóng to gió l n: Trư c khi chuy n c n n m v ng tính năng i u ng c a tàu mình, phán oán chính xác tình hình sóng gió, ch n th i cơ thích h p, th c hi n nhanh ng tác chuy n hư ng mb o ib ph n th i gian chuy n hư ng là lúc m t b i n p h ng l ng. - ang ngư c sóng chuy n v xuôi sóng : t p h ng l ng c a m t bi n s p t i ta b t u chuy n hư ng, lúc u Quan sát m t bi n, ch tàu t t chuy n hư ng. Khi m t ph ng l ng t i tàu thì tàu ã ngang sóng, tăng góc góc lái nh lái, tăng v n t c mũi tàu quay nhanh v xuôi sóng. 88
Hư ng sóng B lái t t Tăng t c và góc b lái ang ngư c sóng chuy n v xuôi sóng. Hình 5.2. - ang xuôi sóng chuy n v ngư c : ch th i cơ, khi ng n sóng t i tàu ta b t u chuy n hư ng, góc lái ban u nh Gi m t c sau ó căn th i cơ khi tàu ch ch g n như ngang sóng thì con tàu ã ch m t b i n p h ng l ng, ta b góc lái tăng và tăng t c ưa mũi tàu lên ngư c sóng. Khi tàu ph i i xuôi sóng ho c ch ch sóng trong quá trình i u ng c n lưu ý quan sát lư n sóng phía sau lái tàu sao cho khi lư n sóng n b ánh lái thì ưa bánh lái v s không, lư n sóng i qua ta l i i u khi n bánh lái v theo yêu c u . N u ph i th trôi trong sóng to gió l n lưu ý không nên th neo n u sâu l n, n u g n chư ng ng i v t nguy hi m l n thì th m b o an toàn cho tàu. Hư ng sóng Gi m v n t c, b lái t t Tăng t c và góc b lái Hình 5.3. a h hư ng chuy n v n 5.1.4. Các bi n pháp làm gi mngnxuôi sóng c a sóng giógư c sóng - Th d u : Th c nghi m cho th y 1 lít d u nh xu ng m t bi n s loang 1 di n tích 100.000m2 có dày 1/10.000mm. T t nh t là dùng d u cá ép, d u th o m c (tr d u d a) d u m và s n p h m c a d u m (tr xăng và d u ho ) Nên th t ng gi t, tu ỳ i u ki n sóng gió có th th tăng ho c gi m, ngư i ta cho r ng 89
lư ng d u th t t nh t cho t ng c tàu là D < 200 T 80kg/ngày D = 1 .000 ÷ 3 .000T 130kg/ngày D = 200 ÷ 1.000T 100kg/ngày D = 3 .000 ÷ 5 .000T 170kg/ngày Thư ng các tàu có trang b s n d ng c th , ó là các túi v i b t có c l nh áy và xung quanh ho c thùng sơn có áy là m t l p bông sơ m b o cho d u nh t ng gi t, dung tích là 10 lít, 6 lít ho c 3 lít, có th là b trí ng d n mũi 2 m n r i m van. V trí th d u : th trên sóng sao cho bao quanh thân tàu. VT < VS VT > VS Th trôi 9-15m 1 túi x Th neo Lai kéo Hình 5. 4. Các v trí th d u 5.2. i u ng tàu trong bão 90
5.2.1.Nguyên nhân phát sinh bão Do h p th năng lư ng m t tr i các vùng trên qu t khác nhau, vùng g n xích o thì nó h p th năng lư ng m t tr i l n, kh i không khí b t nóng s giãn n tr nên nh và bay lên cao làm cho không khí vùng ó gi m t o thành vùng áp th p. Kh i không khí xung quanh s tràn t i bù p ch tr ng và s d ch chuy n ó gây ra gió. Do l c coriolis nên quan h v hư ng gió và các vùng áp th p , áp cao như sau: B c b án c u : N u quay lưng v phía gió th i t i thì vùng phía tay trái phía trư c là vùng áp th p, còn vùng phía tay ph i phía sau là vùng áp cao (Buys Ballot’s law). Vùng áp cao Hư ng gió Vùng áp th p Hình 5.5. Qui t c Buys Ballot Cũng do l c Coriolid tác d ng vùng B c b án c u xung quanh trung tâm khí áp th p gió th i theo hư ng ngư c chi u kim ng h , trung tâm khí áp cao thì ngư c l i. Nam bán c u : Hoàn toàn ngư c l i . Vùng khí áp th p g i là xoáy thu n (th i ti t có mưa, gió m nh, tr i u ám) vùng khí áp cao là xoáy ngh ch (th i ti t n nh hơn, ít mây mưa...) Do l c coriolid gió N chuy n sang NE - Quĩ o kinh i n c a m t cơn bão: Ngư i ta ã th ng kê ư c r ng 75% quĩ o các cơn bão u có hình parapol (hình 5.6). Bão thư ng phát sinh t vĩ B c ho c Nam t i vĩ B c ho c Nam. a s các cơn bão 5 30 u ư c phát sinh t ngoài bi n khơi, l n d n và di chuy n r t xa trư c khi tan. Bão chia ra làm ba lo i : Bão nh : S c gió m nh nh t g n trung tâm là c p 6 ÷7 (B) (10 ÷ 15m/s). Bão v a : S c gió m nh nh t g n trung tâm 8 ÷ 10 (B) (20 ÷ 30m/s). Bão to : C p 11 (B) tr lên, s c gió hơn 30m/s. + Theo th ng kê, bão thư ng phát sinh hai khu v c: Thái Bình Dương: t vĩ B c t i vĩ 5 19 Bc t kinh 125 ông t i kinh 145 ô ng t vĩ B c t i vĩ Bi n ông: 7 20 Bc t kinh 112 ông t i kinh 121 ô ng 5.2.2.Nh ng tri u ch ng c a bão 5.2.2.1.Tr ng thái m t b i n : - Sóng : Quan sát th y sóng l ng, sóng l ng lan truy n i trư c tâm bão kho ng 1000 h i lý, rõ r t nh t là cách bão 400 h i lý. Sóng dài, u tròn, lan truy n u n, kho ng cách gi a 2 nh sóng có 91
khi t i 200 mét. N u sóng truy n th ng n ta thì có kh năng ư ng i c a b ão qua v trí ta, n u hư ng sóng có xu th d ch chuy n theo chi u kim ng h thì cơn bão có xu hư ng d ch chuy n v tay ph i. H i lưu và thu tri u th t thư ng N u bơi ho c l n xu ng bi n c m th y nhi t s l n hơn, nư c nóng hơn và nghe ti ng réo m ì p hía xa, có mùi tanh dư i bi n xông lên, cá ch t, rong rêu trôi n i... 5.2.2.2. Tr ng thái b u tr i : Mây ti xu t hi n ng th i v i sóng l ng, mây ti có t ng chùm tr ng như s i b ông ho c như uôi ng a, có khi hình thành 1 d i m ng c t ngang qua b u tr i trông gi ng như m t chi c khăn voan. ó là nh ng ám mây màu m gà, bu i sáng và chi u có màu vàng, chói h ng r i chuy n thành màu th m. N u mây màu nh t, xung quanh tơi như bông thì ó là d u hi u c a m t cơn bão hình thành khá lâu. N u mây màu tr ng và t o thành t ng kh i rõ r t thì ó là cơn bão m i phát sinh trong ph m vi nh nhưng r t mãnh li t. Mây ti di chuy n úng hư ng i c a b ão và i m h i t c a mây chính là m t bão. Bão n g n thì mây ti s như ng ch cho mây ti t ng, gây hi n tư ng qu ng ám, không khí ng t ng t khó ch u , sau mây ti và ti t ng thư ng xu t hi n mây trung tích (Ac). N u tr i có m t l p mây che l p màu s a, sau ó mây th p xu ng, en và d n thành màu xám xơ xác, r i thành t ng c m b ay nhanh và ngày càng nhi u. Mưa b t u rơi như trút nư c, gió gi t m nh t ng cơn d d i báo hi u bão n, căn c vào hư ng di chuy n c a mây vũ t ng ta suy ra hư ng i c a b ão. 5.2.2.3. S thay i khí áp : Là thay i quan tr ng c a bão. S thay i khí áp b t thư ng trư c khi bão n khí áp cao hơn m y ngày thư ng và b t u gi m xu ng. Khí tr i trong sáng c bi t, th i ti t b t u o i b c khó ch u và khi cách tâm bão ch ng 600 ÷ 1000 h i lý thì khí áp t t xu ng trung bình là 2 ÷ 2,5 mbar/ngày. N u b ão ch i qua thì khí áp tr l i bình thư ng. N u khí áp gi m n a thì bão s n nơi. Khi khí áp gi m rõ r t, b u tr i tr nên u ám, mây en có hình thù kỳ d bay n, mưa gió l n, khi bão n g n khí áp có th gi m t ng t t 20 ÷ 30 mbar so v i khí áp trung bình. Khí áp càng th p gió càng m nh. 5.2.2.4. S thay i c a g ió: T l ngh ch v i khí áp, gió càng m nh thì khí áp càng th p. Khi khí áp thay i gi m xu ng t t thì gió cũng tăng d n t 6 ÷ 12 m/s. Khí áp gi m t ng t thì gió tăng v t lên t 25 ÷ 30 m/s, có khi 35 m/s. Trung tâm bão i qua thì gió gi m xu ng còn 1 m/s. Ch sau 1 th i gian ng n, m t bão i qua thì gió t ng t v t lên t 40 ÷ 50 m/s và t n t i không lâu, gi m nhanh, ch m d n và d i h n. T c gió cũng thay i thì hư ng gió cũng thay i. 5.2.3.Phương pháp xác nh tâm bão và ư ng di chuy n c a bão 5.2.3.1. Xác nh hư ng t i tâm bão Theo qui t c Buys Ballot’s, n u tàu: Cách tâm bão t 300 ÷ 400 lý thì góc k p gi a ư ng gió th i n và ư ng t v trí tàu n tâm bão t 45 ÷50o = α1 (hình 5.7, v trí 1). T 200 ÷250 lý thì 60 ÷ 70 o = α2 (hình 5.7, v trí 2). N u < 100 lý thì 90o = α3 (hình 5.7, v trí 3). N u theo hư ng la bàn, phương v c a b ão n m trong ph m vi t Hg + 90 o thì khí áp gi m xu ng t 2 0 ÷ 30 mbar. D a vào gi thi t trên v i m t cơn bão lý thuy t trung bình và theo tính toán n g n ta m t chút và phương v bão s gi m thì n u khí áp c gi m xu ng ch ng 1 mbar, bão s 2o. Ngư i ta có công th c tính phương v b ão Pv = Hg + 135 o - 2 (p - P1) (5.3) Trong ó: P : Khí áp trung bình a p hương P1 : Khí áp t i th i i m o ư c 92