Giáo trình Giáo dục môi trường cho trẻ mầm non: Phần 2

Chia sẻ: Túcc Vânn | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:65

Thêm vào BST

Báo xấu

29
lượt xem 5
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Nối tiếp nội dung phần 1, phần 2 cuốn giáo trình "Giáo dục môi trường cho trẻ mầm non" trình bày cụ thể về quá trình giáo dục môi trường ở trường mầm non; giới thiệu quyết định của Chính phủ và chỉ thị của Bộ Giáo dục và Đào tạo về vấn đề giáo dục môi trường trong trường học. Mời các bạn cùng tham khảo nội dung chi tiết.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Giáo trình Giáo dục môi trường cho trẻ mầm non: Phần 2

Chudng 3 QUÂ TRÌNH GIÂO DUC MÔI TRUÒNG Ò TRUÒNG MÀM NON MUC TIÊU Sau khi hoc xong chucrng này, sinh viên càn: - Nêu dupe muc dich giâo duc môi tri remg cho tré mâm non và vân dung dé xâc dinh muc dich giâo duc môi truông trong câc hoat dông eu thé à truông mâm non. - Biét eu thé hod mue dich giâo duc môi truông cho tré mâm non qua câc nhiêm vu. - Phân tich dupe co sà xâc dinh nôi dung giâo duc môi trucmg và xâc dinh dupe câc nôi dung giâo duc môi trucmg cho tré mâm non nói chung và theo liia tuoi nói riêng. - Vân dung dupe câc phucmg phâp giâo duc môi truóng cho tré mâm non và cô kï nâng lira chon và sù dung câc phucmg phâp giâo duc môi truóng cho tré trong quâ trinh to chiic câc hoat dông giâo duc tré ó truóng mâm non. - Có kl nâng thiét ké và trién khai câc hinh thüfc giâo duc môi trucmg cho tré ó trircmg mâm non. - Biét lira chon câc diéu kiên giâo duc môi truóng phù hçrp vói tùng hoat dông giâo duc tré ô truông mâm non. 1. Mue dich giâo duc môi truóng cho tré mâm non Gi;io duc môi 1nam g cho tre mfìm non hirófng tôi c:ic mile tiêir - Hinh thành biéu tuçmg vé môi trircmg song, moi quan hê giùa con ngiròi và môi trircmg và viçc bào vê môi truóng phù hçrp vói lûa tuôi và dâc diém tâm sinh li cùa tré. - G iâo duc tré biróc dâu có ÿ thùc quan tâm dén câc vân dé môi truông, nhân biét dupe trâch nhiêm trong vice bào vê môi truông. - Hinh thành mot sô kT nâng bào vê và gin gifr môi truông, irng xù tich eue trong viêc giài quyét vân dé môi truông, buôc dâu có thói quen bào vê môi truông phù hpp vói lira tuoi. 41
Các mue tiêu trên có lien quan mài Ihiêt vói nhau. Vièc hình ihành no dirpe bài däu tir cung càp nhfrng tri thùc ban Jàu ve sir vài vìi hièn li run y xung quanh cho tré dén nu'rc có thè hình ihành xiìc cani, tình cani lid i eire cùa tré vói mòi triròng. Trèn co sò dó, tao diéu kièn cho tré có co hòi trai nghiém . luyèn hip hành vi, ihói quen diìng Irong quan he vói mói trircnig xung quanh. 2. Nhiêm vu giáo duc mòi truòng cho tré mam non Muc dich giáo duc mòi truòng can diruc cu Ihè lioá ó các nliiçni vusau dày: - Tao co hòi cho tré diroc tiép càn vói mòi truòng, vói các ihành phàn co ban cùa nò thòng qua các phuong tien giáo duc ò truòng m âm non. - Giúp Iré khám phá mòi truòng xung quanh dua trên khá náng kinh nghiém d ia tré ó các lúa tuói và dâc diém riéng cùa mòi Iré. - Tao diéu kién cho tré duoc trái nghiém trong m òi truòng thòng qua các hoai dòng da dang ò truòng mâm non. - Tao co hòi cho tré dupe chia sé liiéu biét, suy ngliT. xùc càm , tình càm vói ban và nhfrng nguòi xung quanh vé các và'n dé m ói truòng và vièc bào ve mòi truòng. - Sù dung các hoat dòng da dang ò truòng mâm non dé ren luyèn kì nàng, hành vi, thói quen bào ve mói truòng cho tré. 3. Noi dung giáo duc mói truòng cho tré mâm non 3.1. C o s ó x à c dinh n ó i dung giáo duc m ói trudng cho tré m âm non 3.1.1. Càn cù vào m ue tiêu giáo duc mòi truòng cho tré m âm non Mue tiêu giáo duc mòi truòng cho tré mâm non là trang bi Iri thùc. hinli thàrli thaï dò, ki nàng, hành vi. Do vây, nói dung giáo duc mòi truòng cho Iré inaili noi cung phái duoc xác dinh dira theo các huóng trên de dàm bào viêc thuc hièn esc mue tiêu dàt ra. Giáo due mói truòng cho tré mâm non sê lâp trung vào bon nói dung lón san: - Mói truòng song cùa con nguòi. - Mói quail hê giúa con nguòi và mòi truòng. - Su ò nhiém mói truòng. - Bào ve mói truòng. 42
3.1.2. Cán cií váo dSc diém lira tuói vá kha náng nhán thúc cua tré mam non Sir phát trién cua Iré dién ra theo nhiéu ITnh vire có lién quan chat che vói nhau: thé chát, nhán thúc, tinh cám, xa hói. Sir phát trién cua ITnh vuc náy có ánh huóng den su phát trién cúa các ITnh vuc khác. Su phát trién cua tré dién ra theo các biróc có thé dir doán triróc. Trong dó, có su phát trién khác biet ó túng cá nhán vé toe dó phát trién. Cho nén, giáo vién cán phái lira chon nói dung giáo due cho phü hpp vói tírng lúa tuói vá túng tré riéng biét. Sir phát trién cúa tré dién ra lién tuc la do su tuong tác giúa tré vói mói truóng. Mói truóng có ánh huóng lón dén su phát trién cúa tré ern. Do váy, cán su dung mói truóng lám phuong tien có ánh huóng tích cuc dén su phát trién cúa tré vá giáo due thái dó dúng cho tré trong quan he vói mói truóng. Tré máu giáo nhán thúc thóng qua cám nhán truc tiép tú các hánh dóng cám giác, tri giác cu thé su vat, hién tuong trong mói truóng. Su cám nhán náy dién ra theo kiéu truc giác vá tóng thé. Hoat dóng tu duy theo kiéu truc quan hánh dóng vá truc quan hinh tuong vá thuóng gán lién vói cám xúc vá y muón chú quan. Do váy, nói dung giáo due cán cung cáp cho tré theo huóng tích hop sé phü hop vói su phát trién vá dác diém nhán thúc m ang tính tóng thé ó tré. 3.1.3. Cán cir váo chuong trính chám sóc vá giáo due tré mam non Trong chucmg trinh chám sóc vá giáo due tré mám non nói dung giáo due dupe cáu truc theo chú dé. Dó lá nói dung hoác mót phán kién thúc m á tré có thé tim hiéu, khám phá theo nhiéu cách khác nhau duói su tó chúc vá huóng dán cúa giáo vién, dién ra trong mót khoáng thói gian thích hpp. Mót chú dé có thé bao góm mót so chú dé nhánh. Pham vi kién thúc vá hoat dóng cúa mót chú dé dupc m ó ra rát linh hoat, khóng bi khép kín (tú kién thúc cót lói sé m ó róng, cho phép tré tím hiéu vá ITnh hói tuy theo khá náng cúa lúa tuói vá túng tré riéng biét). Kién thúc trong mót chú diém thuóng mang tính tích hpp, nghTa lá, dé có dupc su hiéu biét dáy dú vé mót chú dé nao dó, nguói day vá nguói hoc phái van dung tri thúc tú các ngánh khoa hoc khác nhau nhu: tu nhién, khoa hoc xa hói, nghé thuát, súc khoé vá dinh duóng... Do váy, dé xác dinh nói dung giáo due mói truóng cho tré mám non, cán phái nám dupc hé thóng các chú diém có trong chuong trính chám sóc vá giáo due tré, su phán bó các chú dé dó trong suót nám hoc vá yéu cáu náng cao dan vé nói dung cúa nó ó các lúa tuói. Tú dó, sé xác djnh các nói dung giáo due mói truóng có thé khai thúc dupc qua các chú dé. Dua váo viéc thiét kc mang hoat dóng sé xác djnh nói dung giáo due mói truóng trong các hinh thúc giáo due tré ó truóng mám non. 43
3.2. N ç i dung giào dyc m ôi truòng cho tré mâm non Trong Bâo câo môi truòng toàn câu cûa Liên hçrp quô'c - UNEP, nàm 2000 dâ chi rô môi truông sinh thâi lâ'y con nguòi làm trung tâm, bao gôm câc loai môi truông eu thê: - Môi truông sinh vât: thuc vât, dông vât, vi sinh vât, rimg. - Môi truòng nuóc: nuôc ngâm , nuôc sông hô, nuôc biën. - Môi trucmg không khi, ânh sang, khi hâu, thôi tiê't. - Môi trucmg dâ't, cât, soi, dâ, câc khoâng sàn. - Môi truòng kinh tê' - xâ hôi: M T dô thi - nông thôn, M T già dình, MT sàn xuâ't, M T hoc duòng, MT chinh tri - xâ hôi, M T vân hoâ - giâo duc, M T vân hoâ - lich sir. Dua trên quy luât vân dông và phât triê’n cùa câc dô'i tuçmg cô trong môi truòng, môi quan hê cita nó vói con nguòi, su ô nhiêm môi trucmg do con nguòri tao ra và su cân thiê't phài bâo vê m ôi trucmg, cô thé xâc dinh nôi dung giâo duc môi trucmg cho trè mâm non theo câc lînh vue trên nhu sau: 3.2.1. Lînh vi/c 1: Môi truòng sinh vât (dông vât, thi/c vât) Dông, thuc vât thuôc thè' giói tu nhiên hUu sinh, có vi tri quan trong trong quâ trinh phât triën cüa cùa câ thé nói riêng và con nguói nói chung. Bâo vê dông, thuc vât cüng cô nghïa là bâo vê môi truòng sóng cùa con nguòi. D e hinh thành thâi dô và hành vi tich eue cùa tré vói thè' giói dông vât cân giùp tré hiêu rô bân chat cùa dông, thuc vât là co thê sô'ng nên cô khâ nâng dinh duông, hô hâ'p, sinh sân và phât triên dê duy tri su sô'ng cùa minh. Câc loài dông, thuc vât dêu cô câ'u tao vói dây dù câc bô phân phù hçrp vói câc chiîc nâng sô'ng khâc nhau, cô liên quan dê'n môi truòng noi cu trù cùa nó và câc tâc dông cùa con nguòi. Tóm lai, câ'u tao, chi'rc nâng, hoat dông sô'ng và môi truèmg có quan he qua lai chàt che trong dòi sóng sinh vât. Nói dung giâo ducYnôi trucmg cho trè mâm non ò lînh vire này bao gôm: - S it titil li nglii i tici dông, tlufc vùt vói môi truòng sóng: Trè biét duoc dàc diê’m câ'u tao cùa dông, thuc vât; môi bô phân cùa nó thuc hiên câc chiîc nâng khâc nhau; nó tón tai ò vi tri thich horp dè có thè sù dung câc diêu kiên cùa môi truòng nhu nuôc, không khi, ânh sâng, dô âm , châ't dinh duông... - S u d a dang sinli hoc và suthô'ng nhat cùa nó: Tré biê't duoe: tên goi, su khâc và giô'ng nhau cùa nhièu loài dông, thuc vât dua vào dâc diém câu tao, chùrc nâng, nhu câu, môi truông sô'ng cùa môi loài; su phong phù, da dang cùa câc loài dông, 44
thuc vât trong cùng mot môi truòng song (có nhiëu loai dông thuc vât khâc nhau, chúng có các dâc diêm khâc nhau, nhirng cûng có nhüng diêm chung, cùng ton tai trong mot khu vue nhâ't dinh...). - Môi i/nan lié giiïa con nguói vói dông, thi/c vât Dông, thuc vât dem lai nhiëu loi ich cho con nguòi nhu cung cap nguón thûc an da dang vói dú các thành phán dinh duöng cân thiët; tao ra không khi trong lành cân cho su sô'ng; là nguôn nguyên lieu quÿ giá dé san xuàt ra các vât dung cân thiët trong dôi sô’ng hàng ngày (quân ào, do dùng, do chai, dung eu hoc tâp...); bào vê con nguói khôi các táe dông cüa khói bui, tiëng ón, chàt dóc hai, nàng mua, gió bäo, han hán, lü lut; là thành phán cùa hê sinh thái cho nên dông thuc vât bào dâm su cân bâng, phât triên bën vüng môi truàng tir nhiên. Trong cuôc song hàng ngày, con nguói sir dung các nguón lai tù thuc vât, dông vât, dóng thòi cùng phài tao các diëu kiên dé duy tri su sô’ng, bào vê và phât triên nô. - S u ô nliiêni môi tnfàiig do tac dông cùa con nguói den dông, tinte vât Khai thác, san bât dông thuc vât bUa bài làm can kiêt vë so luang cá thé, ehiing loai, làm giâm khà nâng ngàn gió bui, xói mon, can kiêt nguôn nuóc, làm dâ't bac màu... Không chii y vê sinh khi giê't mo dông vât, chê’ bien thuc phâm tir dông thuc vât, vê sinh khi an uóng, xir li nuóc thái, khói bui trong sàn xuâ't công nghiêp, thuc phâm sè làm ô nhiêm môi truàng niróc, không khi, dâ't. - Bào vê tâi nguyên m ôi tnfôiig sinh vât Biët sir dung nhüng nguôn lçri do dông thuc vât dem lai cho con nguòi mot cách có ich, tiê't kiêm, tránh läng phi và giü gin vê sinh cá nhân và môi truàng khi an uô'ng, hoat dông. Quan tâm, chàm sóc, bào vê dông thuc vât: cân trong cây, chàn nuôi; quan tâm, chàm sóc dông thuc vât (tuôi cây, nhó cô, làm sach bui cho là, xói dâ't... cho các loai dông vât an, làm sach nai à cùa chúng...). Phê phán nhüng hành vi làm hai dông thuc vât: phán dô'i, can ngân viêc làm hai cây trông (bût là, bé cành, chat cây...), làm hai dông vât (phà nai à, ném dâ't dà, choc ngoày...). 3.2.2. Lïnh vue 2: Môi truàng nude (nude ngâm, nude sông hô, nude biên) Nuóc là yê'u to tu nhiên vô sinh trong tu nhiên có ánh huóng den dai song, sir sinh irirang và phât trién cùa dông, thuc vât và con nguòi. Nuóc dirac hình thành 45
do lác dóng cúa các hänh linh Iroiig vü tru truóc khi các loái sinh vát va con nguói xuát hién va cüng chju ánh huóng bói các tác dóng cúa con nguói vä tu nhién hüu sinh. Su ton tai cúa nuóc trong tu nhién dién ra thco quy luát riéng cúa nó vói tính chát dác trung la nó khöng tu sinh ra, khóng tu mát di má chi chuyén hién tír dang näy sang dang khác Vi thé, trong tu nhién nó tón tai duói nhiéu dang khác nhau: long, hoi, rán. Npi dung giáo due möi truóng cho tré mám non ó 17nh vuc náy bao góm: - Laut qtten vói ten goi, dar dient, tính chat cita các loqi nuóc trong tu nhién (nuóc mua, nuóc sóng, hó, ao, bién, nuóc ngám ); v| trí cúa nó trong tu nhién, mói quan hé cúa nó vói nhau. - M ói quan lié giita con ngtfói va dóng, tinte vát vói m ói tntóng nuóc Nuóc can cho su sóng cúa con nguói va dóng, thuc vát. Con nguói cán nuóc dé uóng, ch é bién thuc phám, vé sinh cá nhán, vé sinh mói truóng khóng khí, dá't, su dung nuóc trong san xuá't. Con nguói sir dung nuóc trong sinh hoat, san xuát nhung cüng quan tám dén viéc giß gin vé sinh các nguón nuóc va tao mói truóng thuán lpi dé duy tri các nguón nuóc trong tu nhién. - O nliiéni m ói truóng nuóc Nuóc thái trong sinh hoat nhu án uóng, tám giát, hoc táp, vui choi, khám chüa bénh... cúa con nguói trong gia dinh, truóng hoc, bénh vién khóng hpp vé sinh sé lám ó nhiém nguón nuóc. Nuóc thái trong sán xuá't cóng nghiép, tié’u thú cóng nghiép, giao thóng van tai cüng có thé läm ó nhiém nhiéu nguón nuóc. Nuóc cháy trän mat dá't do mua, hay nuóc thoát tu dóng ruóng la nguyén nhán gáy ó nhiém nguón nuóc sóng. hó. gié'ng. Nuóc ngot ngáy cang khan hiém va giám vé chát lupng do dán só táng nhanh, phát trien cóng nghiép, m ó rpng hé thóng tuói nuóc trong nóng nghiép, su dung nguón nuóc khóng có quy hoach va y thirc giü gin nguón nuóc cúa con nguói kém. - Biio vé m ói tntóng m tóc Vé sinh mói truóng nuóc: don vé sinh thuóng xuyén sau khi su dung nuóc xung quanh nguón nuóc (noi tám rúa, vói nuóc, bé chúa nuóc, hó nuóc, nuóc ,‘ong, nuóc bién...); khóng vi'rt rác xuó'ng các noi chira nuóc, các nguón nuóc; khóng dai, ticu tien búa b aifk h i tháy diróng nuóc hóng, ró ri. có rác, cón trüng. chát dóc hai roi váo cán báo cho nguói lón... 46
Sir dung niröc tiet kiem: Chi sir dung du lupng nuöc cän cho an uong, sinh hoat, ve sinh ca nhan; khöng nghjch nuöc, khöng de mrdc chäy lien tue khi dänh rang, rira mät, rüa tay, rüa cöc chen. 3.2.3. Unh vi/c 3: Möi truöng khöng khi Möi truöng khöng khi eö änh huöng Ion den cuöc song, süe khoe, sinh hoat, hoat dpng cüa eon nguöi vä döng thuc vät. Trong khöng khi eö nhieu thänh phän, bao göm cäc yeu tö li hoc nhu nhiet dp, dp am, giö vä büc xa mät tröi vä cäc yeu tö hoä hoc nhu oxi, cacbonic, nito, özön, mpt so khi döc, bui khi, cac vi sinh vät... Khöng khi cö änh huong truc tiep hoäc giän tiep, cö lefi hoäc cö hai cho con nguöi. Tac nhän cüa khöng khi täc döng rieng biet, döc läp vai nhau, nhung thuöng lien quan, phöi herp vöi nhau de täc döng toi co the. Su thay doi cüa möi truong khöng khi theo thöri gian trong näm do vi tri dia li, di6u kien khi hau vä su quay cüa Träi Dä't xung quanh Mät Troi. Trang thäi cüa Träi Dä't tren quy dao se xäc dinh thoi gian trong näm. Sir chieu sang vä keo däi cüa tia mät tröi väo cäc thoi gian khäc nhau co änh huöng den nhiSt dö, dö äm, mua, giö... läm thay doi deri song cüa döng, thuc vät vä con nguöi tren Träi Dä't Nöi dung giäo duc möi truong cho tre mäm non ö lTnh vue näy bao göm: - Hinh thänh bien tifaiig cho tre ve khöng klii: biet dupe tac döng cüa cäc nguön sang (M ät Trcri, Mät Träng, cäc vi sao) len Träi Dä't se änh huöng den thänh phän khöng khi, gäy ra cäc hien tupng thöi tiet (näng, mua, giö, bao, sä'm, chöp, cäu vöng, tliuy triöu...); biet ten goi, däc diem, tinh chä't, su thay döi cüa cäc hien tupng thöi tiet theo thoi gian trong ngäy, trong näm vä theo khöng gian, vi tri dja li khäc nhau. - M oi quan he giCfu con ngitcri vä möi tnfdng kliöng klii K liö n g khi cän c h o su sO'ng cü a co n uguOi va d ö n g thuc vAl ti£n Träi DAl: nu cän cho su hö häp, sinh hoat vä sän xuä't. Con nguöi täc döng den möi truöng khöng khi, läm thay döi möi truong khöng khi, läm cho khöng khi sach hcni nhu tröng cäy, ve sinh möi trucmg, xir li khöi bui, nhung lai cö nhiöu hoat dpng cö thö läm ö nhiöm möi truöng khöng khi. - O nhietn m öi tnrcnig khöng klii O nhi6m möi truöng khöng khi khi cö sir thay döi thänh phän cäc chä't trong khöng khi, cö täc döng xä'u töi suc khoe con nguöi, cäc he sinh thäi, gäy biö'n döi khi hau. 47
Ô nhiêm không khi do câc hiên tucmg thiên nhiên (nui lira, chây rirng, gio bâào, xâc dông vât phân huÿ...), hoat dông, sinh hoat cùa con ngucfi (sàn xuâ't côing nghiêp, giao thông vân tài, sinh hoat, dô't râc...). Khi môi truông không khi bi ô nhiêm, gây ra câc hiên tuong cô hai nHiu: “Hiêu utig nhà kinh” làm nhiêt dô Trâi Dâ't tàng lên gây han hân, trôi nâng nômg; bâng tan, nuôc dâng lên gây lu lut, khi hâu thay dôi; mua axit làm tàng dô chiua cùa dâ't gây chê't câc sinh vât; thùng tâng ôzôn tao diéu kiên cho câc tia mât tirôi (tü ngoai) chiê'u thàng vào Trâi Dâ't, gây ung thu da, hông mât, dé bi bênh ttât, làm biê'n dôi khi hâu. - Bdo vê m ôi truàng không klii + GiO gîn vê sinh câ nhân, vê sinh noi sinh hoat và hoat dông, tham gia llao dông làm sach môi truông. + Làm giàm câc loai khi thài dôc truôc khi thài vào không khi. + Giàm bui trong không khi: không hüt thuôc, không duoc dô't râc, vùt râc bùa bâii. + Sù dung câc nguôn nâng lucmg sach nhu: nâng luçmg mat trôi, giô, thuÿ diên.... 3.2.4. LTnh vue 4: Môi truàng dâ't (dâ't, càt, sôi, dà, câc khoâng sàn...) Môi truomg dâ't bao gôm câc loai dâ't và câc vât thé rân khâc nhu cât, soi, dâ, câc loai khoâng sân cô trên bê mât hoàc trong long Trâi Dâ't. D ô là nguôn tài nguyên vô cùng quÿ giâ cüa con ngucri. Nôi dung giâo duc môi trucmg cho trè mâm non à iïnh vue này bao gôm: - H inh thùnh bien tuong vé eue loai dut và câc vât thé rân khâc (dâ't, cât, soi, dâ, câc khoâng sàn) cô trên Trâi Dâ't: tên goi, dàc diê’m, tinh châ't, su phân bô cùa né trong không gian, su thay dôi vé thành phân, kê't câ'u do tâc dông cùa môi truông sinh vât, nuâc và không khi. - M ôi quan hê giiïa con nguâi, câc sinh vât và môi trtidng dâ't Dâ't cô khâ nâng cung câ'p châ't dinh duông, oxi cho cây trông; là ncri eu trü cùa câc loai sinh vât trên Trâi Dâ't; là môi trucmg sàn xuâ't luong thuc, thuc phâm; là nén mông cho câc công trinh xây dung cùa con ngucri, là ducmg giao thông thuân tiên cho viêc di lai; là ncri cung câip hâu hê't câc khoâng sàn, vât liêu xây dung. Con ngircri sir dung câc nguôn toi tir môi truông dàt. dôi khi cùng gây o ni içru nôi tririmg dâ’t nlnrng dông thài cùng cô ede bien piutp giir gin. hiio vc. 48
- Ô nhiêm m ôi tnfcnig dût Là dût bi ânh huông bôi câc chat thài rân cùa khu công nghièp, nông nghiêp, khu dân eu làm phâ huÿ cành quan thièn nhiên, ành huông dén suc khoé con nguôi va dông, thuc vât. O nhiêm môi truông dâ't do nhiéu nguyên nhân khâc nhau: + O nhiêm dût do nuôc, râc thài sinh hoat cùa con nguôi à gia dinh, truông hoc, bénh viên, câc khu vui chai giài tri, do mâm bênh ki sinh, vi khuân duông ruôt trong phân hüu c a chua phân huÿ; do sàn phâm hoà hoc trong công nghièp, nông nghiêp (thuô'c trir sâu, châ't bào vê thuc vât, thuô'c diet cô bao nilon); do châ't thài không phân huÿ trong dâ't nhu xi than, càn khoâng, châ't déo... + Thoâi hoâ dâ't do su bien doi khi hâu và hoat dông tiêu eue cùa con nguôi gây ra: han hân, lù lut làm xôi mon dâ't, làm dâ't bac màu, thay doi kê't câ'u cùa dâ't; giô bào làm ô nhiém bè mât dâ't, làm cho câc châ't hüu c a chua phân huÿ, câc châ't dôc hai phât tân trèn bè mât dâ't; do su dung dâ't không hop li, phâ rimg, chàn thâ quâ mue, canh tâc không hop li... Dâ't bi thoâi hoâ cô dô phi nhiêu kém di và mât cân bâng dinh duông do bi rira trôi, xôi mon, hoang hoâ, ngâp dng, thoâi hoâ hüu ca, dât bj trupt lô. + Dô che phù thuc vât tu nhiên bi suy giàm à vùng trung du và miën nui là nguyên nhân gây xôi mon vào mùa m ua lu. + Su dung nuôc tuai kém chat lupng nhu nuôc mân, nuôc phèn dé tuôi nuôc cho cây trông, khai thâc nuôc bé mât quâ mue làm nuôc sông, hô can kiêt. + Tinh trang dôi nghèo, tâng âp lue dân so, làm cho viêc dâu tu thâm canh dâ't không bên vùng (dôc canh, thâm canh cây ngân ngày). —Bào vê môi tnfàiig dût + K llû tlg vürt l a c bùru b â i, d i d u i, tiô u tie n d ü n g nori cjuy d in h . + G iü gin vê sinh môi truông, vê sinh câ nhân, tich eue tham gia vào lao dông vê sinh ô gia dinh, truông lôp, nai công công. + Tham gia trông cây, giü gin môi truông không khi, nuôc trong sach. 3.2.5. Lïnh vue 5: Môi trtfàng kinh te - xâ hôi (MT dô thj - nông thôn, MT gia dinh, MT sân xuâ't, MT hoc dudng, MT chinh tri - xâ hôi, MT vàn hoà - giào duc, MT vàn hoà - tich sCr) Môi truông kinh tê' - xâ hôi bao gôm: con nguôi, dô vât do con nguôi làm ra, hoat dông lao dông cùa con nguôi, môi quan hê cùa con nguôi trong môi truông. 49
Nói dung giáo due möi truóng cho tré mám non o lính vire náy bao góm: - C ó biéii titong v é m ói tntáng kinh t é - x a liói + Hiéu bié't vé bán thán va nhung nguói xung quanh: biét tén goi, dác diiém cá'u tao, chúc náng co thé; nhán biét dupc các nhu cáu sinh lí, tinh cám , nlhán thúc... cüa bán thán vä nhúng nguöi xung quanh va biét cách thé hién nó. + Biét dupc vai tro, vj trí, trách nhiém cüa bán thán va nhúng nguói gán güi trong gia dính, trong lóp; biét dupc các hoat dóng thuóng ngáy dién ra ó gia diinh, trong lóp hoc; biét dupc các yéu cáu, quy dinh ó gia dinh, lóp hoc va ó truóng, lkhu dán cu. + Biét dupc các ngänh nghé khác nhau trong xä hói (dác biét la các nghé l ién quan dé'n viéc lam sach mói truóng): tén goi, trang phuc, dung cu, sán phám , inoi lam viéc, quá trinh lam viéc va nhung phá’m chá't cán có cüa mói nghé khác nh.au; biét dupc su xuá't hién các nghé la do nhu cáu ngäy cáng cao cüa con nguói; bié't tén goi, dác diém cá'u tao, chúc náng, cách su dung, cách báo quán các dó vát có trong gia dính, truóng, lóp hoc, các phupng tién giao thóng... + Bié't dupc các di tích lich sú, cóng trinh van hoá, danh lam tháng cán h ó día phupng. - M ói c/iiíin li¿ g i i l a con ngitcri v a m ó i I n t á n g k i n h t é - x a lió i La noi tré sinh ra, Ion lén va phát trién thánh nguói; nó tao ra các diéu kién giúp tré dé thích óng vói m ói truóng xung quanh; tré lính hói các kinh nghiém lich sú xa hói dé dán dán có thé chü dóng, dóc láp giái quyé't các vá'n dé xáy ra trong cuóc só'ng, sinh hoat va hoat dóng; la ncri tré dupc chia sé, thé hién cám xúc, tính cám , suy nghl, khá náng vá trách nhiém cüa m inh vói nhOng nguói xung quanh. Trong quá trinh sú dung các diéu kién cüa mói truóng kinh té' - xa hói, tré cüng tham gia vao viéc duy tri va phát trié’n nó, nhung dóng thifi vó linh cüng có các tác dóng khóng thuán Ipi lam ánh huóng xáu dé'n su phát trién cüa nó. - Nliímg dull Intáng tién cite dé'n mói tritóng kinh t é - x a hói + Nhúng hánh vi, thói quen xä'u cüa con nguói nhu khóng thuc hién yéu cáu vé sinh cá nhán, vé sinh än uó'ng, khóng giú ngán náp, gon gang noi ó, vui chai, hoat dóng, khóng thuc hién các hánh vi ván minh sé lam huy hoai mói truóng kinh té - xa hói. + Hoat dóng cüa con nguói trong các ngánh nghé khác nhau sé thái ra mói truóng các chá't thái rán, nuóc thái, khói bui, rác lam ó nhiém mói truóng sóng, 50
dóng thòi viêc sù dung vàt lièu sàn xuat có thè làm can kièt nguón tài nguyên thièn nhiên, phâ huÿ hê sinh thâi, gày bien dôi khi hâu. + Con nguòi thiê'u kiê'n thiic vé vän hoâ, lich su xâ hôi, không cô y thûc giù gin truyên thô'ng vàn hoâ sê không biê't trân trong, gin giù câc danh lam thâng cành, di tich lich sir, công trinh vän hoâ. - Bào vê m ôi trudng vûn hoâ x â liôi + Có thôi quen vê sinh câ nhân, ân uô'ng, sô'ng ngän näp gon gàng, thuc hiên câc quy dinh vê sinh, vän hoâ trong gia dinh, ô truòng lóp, nai công công... + Có hành vi giao tiêp cô vän hoâ: biê't chào hôi moi nguòi, biê't xin phép khi có nhu câu, xin lôi khi làm phiên nguòi khâc, giüp dò ngiròi khâc khi ho cân, không nói dô'i, nói tue, chiri bây, tôn trong bàn thân và nguòi khâc khi giao tiêp. + Tich eue tham gia vào câc hoat dông bào vê m ôi truòng vän hoâ xâ hôi nhu giù gin, bào quàn, câ't giù dô dùng dô chai, câc dung cu sinh hoat, trang tri, làm dep nai à, nai vui chcri, sinh hoat; huong ûng câc tâp quân, truyën thô'ng tôt cùa dia phuang; thuc hiên câc quy dinh khi tham gia giao thông nhu không vurt râc bira bài trên tàu xe, trên duòng; không kêu gào, khôc lôc, làm âm T. + Yêu quy, bào vê và duy tri truyên thô'ng vän hoâ dia phuang: biê't câc nghë truyën thô'ng, câc làn diêu dân ca, truyên cô tich däc trimg môi vùng, biê't duac câc danh nhân nói tiê'ng và trân trong ho. 3.3. K h ai thàc n ó i dung giao duc m ôi truûng trong chuong trinh giâo duc tré m âm non Viêc chuyën nôi dung giâo duc bào vê môi truòng vào câc c a s à giâo duc mâm non duac thuc hiên thông qua quâ trinh khai thâc nôi dung câc chu dé giâo duc. C huang trinh giâo duc irè mâm non dupe ihie'i ke' ilico huOrug lich lipp iliOng qua câc chü dé giâo duc dà tao uu thé cho viêc giâo duc bào vê m ôi truòng cho tré. Q uâ trinh khai thâc nôi dung giâo duc bào vê môi truòng trong câc chu dé giâo duc dupe tiê'n hành theo câc buôc sau dây: B ude 1 : Pliuii tich chü de giâo duc Cân phài hiéu rô câch thiê't kê' chü dé giâo duc dé xâc dinh câc cp hôi chuyén nôi dung giâo duc môi truòng vào câc chü dé giâo duc tré à truòng m âm non. Chü dé giâo duc tao diëu kiên thuân loi cho viêc giâo duc môi truòng cho tré mâm non nhò cô m ot sô' dàc trimg sau: 51
- Tinli tich lia¡) cùa nói dung môi chü dê tao diéu kiên cho viêc khai thàc tâ't cà các nôi dung giáo duc bào vê môi truòng trong mô'i quan hê theo quy luât wân dông cùa tu nhiên xung quanh. - Tinli m o cùa môi chù dë cho phép giáo viên dê dàng khai thàc nôi dung giiáo duc bào vê môi truòng môt cách linh hoat, phù hpp vói lúa tuói, khà nàng cùa tìrrng tré và tình hình thtfc té' cùa dja phupng. - Tilth doc lap tucrng dói cùa mói chù dé giùp cho viêc trién khai nói duing giáo duc bào vê môi trucmg theo m ôt quy trinh hoàn chînh thông qua các hoat dông da dang cùa tré ö truòng mâm non nhäm trang bi kiê'n thúc, hình thành kï näng, thái dô bào vê môi trucmg cho trè. Viêc phân tích các chù dë giáo duc eu thê’ cán tiê'n hành dira trên dàc trung cihù diém vói tinh châ't khâc nhau vê nguón tri thúc. D iêu này quy dinh lôgic hoat dô>ng nhân thúc nhäm khám phá chù dé dó và con phu thuôc vào dàc diém lúa tuói vói nàng lue tri tuê, thé châ't, dàc diêm xúc càm, tình càm cùa tré trong mô'i lièn q uan tori viêc khám phá chù dê. Bitòi 2: Xúc dinh nói dung giáo duc m ôi tritcmg trong chù d é Các nói dung giáo duc bào vê môi truòng dëu cô thë trién khai thông qua các chù dê giáo duc. Tuy nhiên, mùc dô dira các nôi dung này vào phu thuôc vào dàc trung cùa chù dë, dàc diêm hoat dông nhân thúc và lúa tuói. Càn dàm bào các yêu câu sau dây khi dua nôi dung giáo duc môi truòng vào các chù dé giáo duc: - Dàm bào tinh tu nhiên, hop li, khàch quan cùa lôgic khám phá chù dé. Nôi dung giáo duc môi truòng phài là m ôt phân tri thúc không tách ròi cùa chù diém. D ô là các tri thúc m ang tính khách quan xuâ't phát m ôt cách tu nhiên tú nói dung chù dé, có tác dung làm tâng y nghïa thuc tién cùa nôi dung chù dé và gàn liën vói cuôc sô'ng cùa tré. - Dàm bào tinh hê thông, tron ven nôi dung tri thúc cùa chù dë. Nôi dung tri thúc giáo duc môi truòng dua vào chù diêm dupe xàc dinh ò m úc dô cân thiê't giüp cho tré cô thê’ linh hôi dupe dua trên khà näng nhân thúc cùa chüng, vói liëu lupng hpp li dé eó thê’ hình thành thái dô dùng vói môi tnrông. - D àm bào tính vúa súc cho tré. Cán trành hiên tupng khai thác nôi dung giáo duc môi truòng cho trè m ang tính hình thúc (tiê'n hành m ôt cách s a sài hay râp khuôn máy móc, gây ra càm giàc don diêu, nhàm chán) hoàc hiên tupng khai thác quá tài làm rô'i loai quà trinh khám phá chù diém ò tré. D ông thôi, cân chu y uu tiên lua chon các nôi dung hâ'p dàn, thiê't thuc, gân gui dói vói tré. 52
B ifói 3 : C u tlié hóa n ó i thing g id o dut m ói tnfcrng qua id i ho qt dòn g n ia tr é ó trifò n g nubn non Dira vào dàc truiig cdc hoat dóng cùa tré ò truòng mam non dé xdc dinh iru thè cùa cac hoat dóng này dói vói viêc gido duc bdo vê mòi truòng cho tré nhàm muc dich chuyén nói dung gido duc bdo vê mòi truòng thành thdi dò, hành vi cùa tré dói vói mòi truòng xung quanh. Can làm rô lôgic nhân thùc cùa tré trong qua trình tham già vào cac hoat dóng e a bdn cùa tré o truòng miim non dé xac dinh mure dò và liéu luemg dua nói dung gido duc bào vê mòi truòng vào ede hoat dóng này. Mac dù mòi hoat dóng có dàc trung riéng, nhung nhìn chung, lôgic nhân thùc cùa tré thuòng trai qua ede giai doan: Giai doan 1: Khdo sdt. Cac hoat dóng cùa tré ò truòng màm non thuòng dupc bat dau bàng viêc cho tré tiép can vói dói tuçrng nhân thùc duçrc xdc dinh trong chù diém gido due. Trong qua trình này tré có nhiéu co hói dé su dung cac gidc quan và co thè dé khdo sdt dói tuçrng. Néu gido vièn có su chuân bj chu ddo vé mòi truòng, tàm thè cho tré và diéu khién herp li hoat dóng cùa tré thì chiing se hung thü, tich cue chù dóng và tu tich IQy duoc nhiéu tri thùc có lièn quan dèn dói tuçrng. Giai doan 2: Hình thành khdi nièm. Tri thùc vé dói tuçrng do tré tu tìm kiém duoc trong qud trình khdo sat dói tuçrng thuòng khóng day dù, dói khi thiéu chinh xdc và dàc bièt là chua he thóng hóa, khdi qudt hóa. Do vây, càn giùp tré có biéu tuorng, khdi nièm diing vé su vât hiên tuçrng xung quanh và nó là co sò dé tao ra thdi dò dùng cùa tré. G iai doan 3: Ung dung. Dây là giai doan quan trong giiip tré lini giù thóng tin mà chiing lïnh hói duoc vé dói tuçrng. Vói y nghìa gido due bdo vè mói truòng thì dây là co hói cho tré thè hièn thdi dò dung vói su vât, hiên tuemg mói truemg xung L juunli. Kd't q u a c ù u n ó lù tri th iic v e g iiio d u e b iio vd m ò i tr if ò n g dunrc c ù n g c ò , kT nang ngày càng phdt trién và thdi dò cùa tré dói vói mói truòng ngày càng trò nèn có ÿ thùc duoc thé hiên khia canh nhân thùc, thâm m ï và hành dóng thuc té. N hu vây, giai doan 1 và 2 cùa qud trình tó chùc cac hoat dóng cùa tré ò truòng mani non cdn cho vièc hình thành cac khdi nièm bdo ve mói truòng có lièn quan tói chù diém giao due; giai doan 3 cùa qua trình tó chùc cac hoat dóng cùa tré có ini th è dói vói viêc hình thành ede viêc làm bdo vê mòi truòng. Viêc khai thac nói dung gido due bào ve mói truòng trong chù diém duoc thè hièn ró hern thóng qua vi du sau dây: 53
C h ù dé: “T h u c vât" B uóc 1 : P I h îii fie li d u i ctê - Thuc vât là thành phân cùa thê’ giói tu nhiên h fai sinh vói däc trimg cùa nó là “Co thè sóng” . Su khâc bièt cùa nó vói mòt só dói tuong khiic có ò mòi trirrmg xung quanh là nó có khà nàng trao dói chà't (hò hà'p, dinh duòng), sinh sàn, phàt trién, càm ung. - Bàn châ't hoat dòng nhân thuc khdm phà chù diém cùa tré là lïnh hòi duoc lôgic cac kiè'n thurc vë thuc vât vói y nghìa là co thè sóng bao góm: câu tao cùa thuc vât vói cac däc diém cùa nó; chóc nàng cùa câc bò phàn trong mói 1ièri quan vói viêc thuc hièn cac chóc nàng sóng; nhu câu cùa thuc vàt càn dàm bào dé thuc hièn chirc nàng cùa co thè sóng; mói quan hè cùa thuc vàt vói mói truòng xung quanh xét cà vë khia canh là “su thich nghi” và khia canh dâp ümg nhu câu thuc vât; cuòi cùng là mói quan hè cùa thuc vàt vói con nguói vira vói tu cach là dói tuong dê dâp üng nhu câu sóng cùa thuc vàt và vira vói tu cach là dói tuong sù dung thuc vàt vói cac hành vi nhu khai thâc tài nguyên thuc vât phuc vu dói sóng con nguòi, chàm sóc, bào ve, giùr gin thuc vàt và mòi truòng sóng cùa nó và cùng kèm theo nhùng tac dòng có hai cho thuc vàt và mòi truòng sóng... - Dira vào khà nàng cùa tré tìmg lua tuoi dé xâc djnh mûre dò tri thuc m à tré có thé ITnh hòi trong chù dò thuc vàt. Trèn co so dàc diém cùa tré së xàc dinh nói dung giao due bào vè mòi truòng phù hop vói Iura tuói và cach thuc tó chóc eie hoat dòng này. Buóc 2: K lia i tlióc nói Jung gióo due mói truòng trong d u i de thuc vàt Két qua phàn tich dàc trung chù dé và lôgic nhân thûrc cùa tré dà cho ta thày rò cac nói dung giâo duc bào vè mòi truòng có thè khai thac ò chù dé này. D ó là: 1) K icn thuc vê m ô i quan hâ giCru câu tuo, chiirc n àn g, nhu câu cùu thuc vflt, m ò i qutn hè giira thuc vàt vói mòi truòng và con nguòi; 2) Su thô'ng nhât trong co thè thirc vât dua trèn hoat dòng sóng cùa nó và su thóng nhâ't giùa thuc vàt vói mòi truòng; 3) Con nguòi xuà’t hièn trong chù diém này vói tu cach là mòt phàn cùa m òi truòng tu nhiên có tac dòng lón dén dòi sóng cùa thuc vàt; 4) Thuc vàt là loai tài nguyén tài sinh khòng thè thiéu cho con nguòi trong hoat dòng sinh hoat, lao dòng sai xuâ't nèn cân quan tàm, chàm sóc, bào vè và su dung nó mòt càch tiét kièm. Die bièt, câc loai thuc vât (cày xanh) là màt xieh khói dàu cho su sóng trèn Trai D ât, à nguòn thirc àn chù yê'u cho moi sinh vàt trèn hành tinh. 54
Birót 3: Cu thé liôa nói Jiuig giâo duc moi tntcmg trong ( lui d é tlurc vài theo càc lioat dông a ia tré à tnrcnig niâini non Khi xâc dinh nôi dung câc hoat dông cân hiróng déu viêc hinh thành câc khâi niêm giâo duc inói truòng cô thé hinh thành trong eliti dé thuc vât dupe thuc hiên ó giai doan khâo sût và hinh thành khâi niêm vé thirc vât. Trên co s ò d o , sc xâc dinh câc hoat dông cùng co tri thirc vê thuc vât nhâm hinh thành kT nàng và thâi dô düng cùa tré dói vói thuc vât à môi trucmg xung quanh. 4. Phirong phàp giâo duc môi truòng cho trè mâm non Trong giâo duc, phirong phâp dupe djnh nghïa là phucmg thirc hoat dông gân bô gifla giâo vieti và tré nhâm dut dupe nhflng nhictn vu giâo duc và giâo duông nhat dinh nhu: lïnh hôi tri thirc, hinh thành kï nàng, thôi quen, phût trién nàng lue, hinh thành câc phâ’m chat duo dire và thói quen hành vi. Theo dô, phirong phàp giâo duc môi tntcmg d io tré m âm non dupe i/uaii niêm là phirong tlu'rc hoat dông gân bô gii'ra giâo vién râ tré nhâm pliât trién à tré nhirng Ili eu hiêt s o dàng vé m ôi tnràng, quan tàm dén câc van d é m ôi tntctug plu) ho/) veri lùa tuoi ditpc thé liiên qua kiêii thirc, thâi dô, k l nàng, liànli vi và trâcli nhiêni n ia tré dói véri m ôi tnràng xung quanh. D é quâ trinh giâo duc môi trucmg cho tré có hièu quà, cân lua chon câc phucmg phâp giâo duc phù hçrp vói Ilia tuoi, khà nàng nhân thirc và tinh càm cùa tré mani non. Viêc xâc dinh câc plurcmg phâp giâo duc môi truòng cho tré mâm non cân phâi dira trên nhflng co só khoa hoc nhâ't dinh. 4.1. C o s à xâc djnh phu o ng phàp giâo duc m ôi trucmg cho tré m âm non Trong quâ trinh giâo duc môi truòng cho tré mâm non, viêc lua chon và sir J u n g eue p h uon g phrip g iu o duc c ô ÿ nghiu i|uun trong d ói vói viôc thirc hiân m ue tiêu giâo duc tré. Hiên nay, quan niêm vé giâo duc - day hoc không chi là quâ trinh cung câ'p tri thirc cho tré, m à phâi hinh thành à chüng thâi dp dói vói bân thân, su vât, hiên tupng, con nguöi xung quanh, tao diéu kiên cho tré tich eue làm quen vói cuôc song, nàng cao già tri nhân câch cho chüng. O lira tuoi mâm non, tré bât dâu cô thé lînh hôi tri thirc vé câc hiên tupng tu nhiên, xà hôi mot edeh cô ÿ thirc. Tuy nhiên, khà nàng này chi dupe bôc lp néu kich thich tré thé hiên hflng thü, sâng tao, tinh càm tich eue trong quâ trinh tô chirc cho tré tham gia vào câc hoat dông thuc tién. Cô thé dua vào câc co só sau dày dé xâc dinh câc phucmg phâp giâo duc môi truòng cho tré mâm non: 55
4.1.1. Dúa váo m uc dích giáo due m ói trúdng cho tré m ám non Muc dích giáo due mói Iriróng khóng chi la lTnh hói các tri thúc vé giáo due mói truóng ma cán hính thánh thái dó, kl náng, hánh vi dúng vói mói truóng xung quanh cho tré thé hién o ba múc dó la su cám nhán, nhúng rung dóng va hánh dóng thiét thuc dé báo vé mói truóng cho tré. Két quá náy chi có thé dat dupc néu tré có nhiéu co hói dupc tiép xúc truc tiép, sóng gán güi vói thién nhién, dupc thú nghiém , dupc trái nghiém dé giái quyét các tinh huóng thuc té trong cuóc sóng cúa chúng. 4.1.2. Dúa váo nói dung giáo due m ói tn/dng va khá náng nhán thúc cúa tré m ám non Nói dung giáo due mói truóng la loai tri thúc khó so vói khá náng nhán thúc cüa tré mám non. Dó la các tri thúc có lién quan den viéc hiéu bán chát cúa dói tupng, la các mói quan hé dién ra bén trong dói tupng va giúa dói tuóng vói mói truóng bén ngoái. la dói hói sir phát trién tu y thúc cúa tré ó m úc dó cán thiét dé có thé tu dinh hiróng trong mói truóng xung quanh. Do váy, cán phái su dung các phuong pháp, bién pháp phíi hop vói dác diém nhán thúc cúa tré ó lúa tuói náy la: vói dác trimg lá tu duy truc quan hánh dóng, truc quan hinh tupng. dang hinh thánh tu duy so dó; cán phái tao dupc xúc cám tích cue dé dán dán tích luy htnh thanh tính cám thán thién vói mói truóng xung quanh; có các bién pháp hiróng váo viéc lién két các tri thúc vé su vát va hién tupng lám cho nhán thúc cúa tré tró nén dé dáng han. 4.1.3. Dúa váo dác diém diéu kién cúa túng día p h M n g Mói truóng tu nhién va hién thuc xa hói xung quanh tré lá phitong tién giáo due mói truóng có hiéu quá nhát. VI váy, viéc lira chon va sú dung bát ki phircmg pháp, bién pháp nao cüng cán dua váo dác diém mói truóng sóng cúa tré, gán vói mói dja phurmg nhá't djnh. N hu vay, dé xác dinh phuomg pháp giáo due mói triróng cho tré có hiéu quá cán huóng dén các phuong pháp tích cue nhám kích thích húng thú nhan thúc cúa tré, tao co hói cho tré dupc thuc hánh, trái nghiém va dupc luyen táp trong các hoat dóng da dang, phong phú ó truóng mám non, dám báo cho viéc thuc hién tót các muc tiéu giáo due mói truóng dé ra. 4.2. Các phurong pháp giáo due m ói truóng cho tré m ám non Q uan diém giáo due mói triróng cho tré mám non lá lóng ghép. tích hpp nói dung giáo due mói triróng váo các hoat dóng. Vi váy, viéc sú dung các phuong pháp giáo due mói truóng cho tré cán phái dua váo hé thóng các phuong phápeó 56
ini thè dugc lira chon và sir dung trong tìmg mòn hoc và hoat dòng cu thè do dàc dièm rièng cùa mòi loai quy dinh. Tuy nhièn, vói dàc trimg cita qua trình giâo due mòi truòng. càn tàng eiremg sir dung câc phucmg phâp tich eue tao diêu kiên cho tic thu thâp dupe nhiéu thông tin vê mòi truòng, dê’ tir dó chuyén tri thürc thành thâi dp ticli eue vói mói trucmg xung quanh, dupe luyèn tâp kT nâng hành vi dê cô thé lham gia tich eue vào câc hoat dông bào vê môi trucmg phù hpp vói tré mam non. Trong quâ trình giâo duc mòi trucmg cho tré à trucmg mâm non, cô thé sir dung hê thô'ng câc phucmg phâp giâo duc truyén thông trong su phói hpp hpp li nhàm tân dung uu thé cita môi loai dé cung câ’p tri thürc hinh thành thâi dp. kï nâng, hành vi cùa tré vói mói truòng xung quanh sau day: - Nhóm phucmg phâp truc quan. Bao góm câc phucmg phâp quan sàt và sir dung tài lieu truc quan nhu tranh ành, phim ành, m ó hình, biéu dó, cóng nghè thòng tin. - Nhóm phucmg phâp dùng lòi. Bao góm câc phucmg phâp: dàm thoai, doc truyén, kê chuyên và câc phucmg phâp dùng lòi khàc nhu sir dung bài thcr, bài hât, càu dó... - Nhóm phucmg phâp thue hành. Bao góm câc phucmg phâp tró choi, thi nghiém, lao dòng... Dàc trung cùa giâo due mòi truòng là khòng chi dùng ó viêc cung c ip kién thùc, m à quan trong là phài hình thành thâi dò, hành vi thói quen tich cue cùa tré dói vói mói truòng xung quanh. Cho nèn, trong quà trình giâo due mòi truòng cho tré mâm non càn phài tàng cuòng su dung câc phucmg phâp tich eue và tao câc cor hôi cho tré trài nghiêm , rèn luyên thói quen hàng ngày. Dé giüp giâo viên mâm non dê djnh huông trong viêc lira chon phucmg phâp, bien phâp giâo duc môi truòng cho tré, có thé dùng câch phân loai phucmg phâp giâo duc môi truòng cho tré mâm non sau dây: 4.2.1. Càc phuong p h âp nâng cao tinh tich ci/c nhân thitc cho trè Tinh tich eue nhân thùc cùa tré mâm non dupe thé hiên P su hùng thü tiê’p nhàn thông tin, mong muôii làm chinh xâc hay tim hiéu sâu vë tri thùc dâ biét, dôc lâp tim tôi nhùng diêu làm tré quan tàm, thé hiên su sâng tao, nâm bât câch thùc nhàn thùc và vân dung nô trong thuc tién. Cô thé su dung câc phuong phâp sau: a) Phân tich. Khà nâng phân tich giüp cho viêc nâm tri thùc mot câch cô ÿ thùc. Tré mâm non cô thé tién hành câc phân tich don giàn và phùc tap. Vice phân tich dorn giàn giüp tré nhân ra câc dàu hiêu bên ngoài cùa su vât hiên tupng và 57
tuang úng vó¡ nó la su lóng hpp giúp cho viéc lTnh hói tri thúc mót cách tóng thé. N húng phán tích phúc tap dói hói phái xem xét mói lien he va su phu thuóc giüa các dáu hiéu da néu ra Irong quá trinh phán tích don gián. Con su tóng hpp lai giúp cho tré hiéu dupc mói lién hé chú yéu ton tai trong dó. h ) So súnli. Trong quá trinh tó chúc hoat dóng, giáo vién thuóng dát ra nhiém vu so sánh các dá’u hiéu khác va gióng nhau. Quá trinh so sánh sé hinh thánh ó tré biéu tuang va tinh cám cu ihé, ró ráng, thái dó dánh giá có y thúc han. Cán nhó ráng, tré mám non thuóng dé so sánh các dáu hiéu tuang phán han la so sánh các dáu hiéu tuong dóng. Do váy, cán day tré cách phán biét các dáu hiéu khác nhau truóc khi yéu cáu chúng néu các dáu hiéu gióng nhau. c ) M ó liin li lioi't. Khá náng mó hinh hoá cúa tré mám non da dupc các nhá tám lí, giáo duc xác nhán. Tu duy sa dó la giai doan chuyén tú tu duy hinh tuang sang tu duy lógíc nén tré có thé hiéu duac các sa dó, biéu dó dan gián va húng thú khi duac tiép cán vói hinh thúc biéu dat mói náy. Cho tré tiép cán vói sa dó, biéu dó sé giúp cho viéc hé thóng hoá, khái quát hoá tri thúc vé su vát va hién tuang dé dáng han. Có thé day tré thiét ké mót mó hinh dan gián nhu s-án chai, duang phó, truang mám non... vói muc dích giáo duc mói truang cho tré. Trong quá trinh thiét ké, Iré hoc cách xép chóng các vát thé trong khóng gian, thiét láp su tuang úng cua nó, táp “doc” sa dó. Mó hinh hoá se phát trién tu duy lógíc. Néu két hpp phucrng pháp mó hinh hoá va giai thích sé náng cao tính tích cuc nhán thúc ó tré. d ) D a r cáu h ó i. Trong cupe sóng, tré thuóng dát ra nhiéu cáu hói cho nguói Ion. Các cáu hói náy rát da dang vé chú dé, sáu sác vé dóng c a va do váy, có thé biét dupc xu huóng húng thú cúa tré qua cáu hói náy. Tuy nhién, trong quá trinh tó chúc hoat dóng, do có thói quen da thánh hé thóng giáo vién thuóng dát cáu hói va tré chí viéc trá lói. D iéu náy da ánh huóng dén tính tích cuc, húng thú vá su say mé cúa tré. Do váy, cán tao diéu kién cho tré có nhiéu c a hói có thé dát cáu hói cho giáo vién hoac tu dát cáu hói vá trá lói cáu hói do chính chúng dát ra. c) Ó n tó/). Trong quá trinh giáo duc, ón táp có thé sú dung ó ba múc dó: - C ím g c ó kién tliú c : Viéc ón táp náy khóng dói hói su sáng tao ó iré, nhung lai rát cán thiét giúp cho tré dé lTnh hói tri thúc mói. - S ú dung kién thúc vito lio a n c ú n ii tifffng tif: Dang ón táp náy dua trén cp sa xuát hién mói lién hé giúa cái da biét vá cái mói. Nó sé hinh thánh ó tré khá náng khái quát, dóc láp, rút ra két luán. - Ó n táp á m úc dó sáng m o : Sir dung kién thúc váo hoán cánh mói. Viéc giái quyét nhiém vu dói hói tré phái dua trén su khái quát, két luán da rút ra truóc dó. 5K
g) Tlii nghiêm và trai nghiêm Phucmg phàp này dàc biët cô hiêu qua Irong qua trinh giáo duc môi trucmg cho tré. G ià tri cüa nó là ó chô nó tao diéu kiên cho tré có thé dôc lâp dua ra cách giài quyét dira trèn tri thi'rc, kinh nghiêm dà có. Tlii nghiêm , trai nghiêm là mot loai hinh quan sát dâc biêt dién ra trong diéu kiçn có sir tac dông t ich eue lên doi tirpng nhân thi'rc, làm thay dôi nó cho phù h«yp vói mue dich dàt ra. Nó dirçrc sir dung nhir mot phuong phàp giài quyét nhiëm vu nhân thi'rc xuâ't hiên trong qua trinh hoc, choi, lao dông khi không thé sir dung câc phucmg pháp khác có hiêu qua. h ) Lao dông Lao dóng diroc sir dung nhir phuong pháp giáo duc môi trucmg cho tré rat cô hiêu qua. Tham già lao dông, tré sè tich luÿ dupe nhiéu tri thúc cô liên quan dén dôi tupng lao dông, lïnh hôi câc kinh nghiêm 1ich sir xà hôi dupe truyén lai cho câc th é hê qua viêc sir dung câc công eu lao dông, qua trinh tao ra san phàrn lao dông. Câc dang lao dông dem giàn phù hpp vói nhu câu, hi'mg thù, khà nàng cùa tré nhô nhu lao dông tu phuc vu, chàm sóc dông thirc vât, vç sinh môi trucmg. Lao dông tao nhiéu co hôi cho tré thé hiên su chù dông, tich eue, sang tao, rèn luyên kï nàng bào vê môi trucmg cho tré. Hon thé nûa, qua lao dông, tré dupe trai nghiêm xûc cám , tinh càm cùa chúng ò vj th é nguôi lao dông giùp tré tu diéu chinh hành vi cùa minh cho phù hpp vói nhùng tinh huông thuc té trong cupe song. 4.2.2. Các phiMng pháp nàng cao tinh tich ci/c xüc càm cho tré Tinh tich cuc xüc càm là su tri giáe dôi tupng nhân thúc mot cách húng thú, su dông cám , m ong muô'n thani gia vào su kiên và dánh giá nó. Tinh tich eue xûc càm cùa tré dupe thé hiên à chô tré dàt ra câc câu hôi, m uôn thé hiên suy nghî hav muô'n chia sé vói ai dó. thé hiên su hiéu biét trong trô choi, hoat dông tao hinh... Tinh tich eue xùc càm cô tac dung làm cho tré tri giàc lâu hem, sâu sác hem, thông tin trô nên sô'ng dông hem và cô thé thâ'y dupe thài dô cùa tré dôi vói nhúng diéu dà nhân thúc dupe. N éu nhà giáo due không biét làm “ lày nhiém ” xûc cani cùa ho sang tré thi ho không thé tao ra xùc cám à chúng. Trong quà trinh giáo duc môi trucmg cho tré m am non, cô thé sir dung câc phuong pháp tao xúc cám cho tré sau dây: a) Trô ( liai Trong giáo duc môi trucmg cho tré mam non, trô choi duoe sir dung nhu mot phuong pháp giáo due rà't cô hiêu quá. Nó giúp tàng ci.ìmg hiêu quá lïnh hôi tri thúc ó 59
tré, ciing co xúc cám, làm cho qua trinh nhân thúc tu nhièn và hàp d in hon. Càc trò choi hoc tâp, vân dòng, dóng vai khóng chi có già tri trong vièc cùng co tri thúc, kl nang cho tré m à luòn tao duoc xúc cám, húmg thú cùa tré trong quá trình nhân thúc. Trò choi hoc tà p c ó tàc dung cúng cô', làm chính xác, m o ròng tri thúc cita tré vé su vàt, hièn tuong tu nhièn, xà hòi xung quanh; phàt trién tri nhó, chú ÿ cho tré; tao co hòi cho tré hoc cách vàn dung tri thúc vào hoàn cánh m ói; giúp tré khài quát hoá, hê thong hoá tri thúc; làm phong phú vón tú và phàt trién ngòn ngù m ach lac cho tré. Có thè sù dung càc loai trò choi hoc tàp nhu: trò choi vói càc vât lièu tu nhién, trò choi vói tranh ành, trò choi dùng lòi... Trò choi vàn dòng là nhfrng hành dóng mò tà hành vi, hinh tuong vé cuòc song cùa dòng, thirc vât, phàn ành su vàt, hièn tuong tu nhièn và xà hòi dièn ra xung quanh. Trò choi vàn dòng có tàc dung cùng có, làm sàu sàc hon càc dà’u hièu dàc trung cùa dòng thuc vàt, lao dòng cùa nguòi lón, mói quan hè và su phu thuòc cùa su v;ìt và hièn tuong xung quanh, giào due tinh càm gàn bó, kich thích húng thú cùa tré vói mói truòng xung quanh, giúp tré thay dói trang thài co thè và giài toà cäng thàng vé tri tuè. Trò choi sàng tao là trò choi phàn ành nhùng tri thúc, an tuong tré tiép nhàn duqc trong hoat dòng và sinh hoat häng ngày. Trò choi sàng tao bao góm càc trò choi dóng vai, xày dung, trò choi vói càc vât lièu tu nhièn nhu càt, sói, nuóc.Trò choi sàng tao có tàc dung m ó ròng, bó sung tri thúc cho tré vé hoat dòng cùa nguòi lón, mói quan hè cùa ho trong qua trình song và hoat dòng, cùng có biéu tuong vé thè giói dòng vàt xung quanh; phát trién chú ÿ, tri nhó và su tuòng tuong phong phù ò tré. li) Tuo yèn tó m ó i và ba t iigò Muc dich cùa giào due mòi truòng khòng chi là cung cà'p tri thúc, m à quan trong là hinh thành thài dò tich cuc vói mòi truòng xung quanh cho tré. Khi tré tièp thu tri thúc thì duòng nhu dóng thòi tré cùng tàn huòng nhùng an tuong, xúc càm chúa trong nói dung thòng tin tri thúc. Do vày, vièc tao xúc càm cho tré khóng chi dua vào bàn thàn nói dung thòng tin tri thúc m à phài chu ÿ dén càch cung cà’p tri thúc cho tré. Sù dung yéu tó mói và bà't ngò trong qua trình giào due mòi truòng sè dinh huòng su nhàn thúc cùa tré, làtn này sinh m ong muò'n biè't rò diéu bi màt, doàn càc càu do, tao ra su ngac nhièn, phàn khòi. Trong só càc yéu tó bà't ngò có thè là càc dò choi mói, phim, tranh ành, su xuà’t hièn cùa nguòi la, tré trong trang phuc khàc thuòng... Cài mói có thè là su thay dói dia diém, nói dung, hinh thúc tó chúc (duói dang tham quan, xày dung chuong trình da hòi, trung bày trién làm...). 60