Giáo trình : Khoa học Trồng và chăm sóc rừng part 3

Chia sẻ: AJFGASKJHF SJHDB | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:9

Thêm vào BST

Báo xấu

78
lượt xem 11
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Phân loại này đã căn cứ vào địa mạo để phân chia dơn vị lập địa. Tuy nhiên mỗi đơn nguyên còn phải mô tả độ phì đất, cây chỉ thị và chỉ số lập địa của một số loài cây chủ yếu. ở Bắc Việt Nam và nam Trung Quốc do địa hình phức tạp nên nhân tố địa hình trong phân loại chiếm địa vị rất quan trọng.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Giáo trình : Khoa học Trồng và chăm sóc rừng part 3

19 ®Þa. Smalle (1979) ®· cã 1 ph©n lo¹i lËp ®Þa ë vïng cao nguyªn Comberland cña Mü. Ph©n lo¹i nµy ®· c¨n cø vµo ®Þa m¹o ®Ó ph©n chia d¬n vÞ lËp ®Þa. Tuy nhiªn mçi ®¬n nguyªn cßn ph¶i m« t¶ ®é ph× ®Êt, c©ychØ thÞ vµ chØ sè lËp ®Þa cña mét sè loµi c©y chñ yÕu. ë B¾c ViÖt Nam vµ nam Trung Quèc do ®Þa h×nh phøc t¹p nªn nh©n tè ®Þa h×nh trong ph©n lo¹i chiÕm ®Þa vÞ rÊt quan träng. C¸c ®Æc tr-ng cña ®Þa h×nh cã thÓ dïng ¶nh vÖ tinh, ¶nh hµng kh«ng hoÆc b¶n ®å ®Þa h×nh ®Ó ph©n lo¹i ®¸nh gi¸. Cho nªn kü thuËt viÔn th¸m ®-îc øng dông trong ph©n lo¹i lËp ®Þa. Nh-ng dïng ®Þa h×nh ®Ó ph©n lo¹i th× cã h¹n chÕ v× kh«ng phï hîp víi n¬i ®Þa h×nh ®¬n gi¶n vµ b»ng ph¼ng. ¶nh h-ëng cña ®Þa h×nh ®Õn sinh tr-ëng cña c©y rõng vµ cuèi cïng vÉn ph¶i th«ng qua t¸c dông cña khÝ hËu vµ ®Êt. Cho nªn dïng ®Þa h×nh ®Ó ph©n chia lo¹i h×nh lËp ®Þa so víi ph-¬ng ph¸p trùc tiÕp dùa vµo khÝ hËu vµ ®Êt th× ®é chÝnh x¸c thÊp h¬n, ®Æc biÖt lµ loµi liªn quan víi ®Êt vµ khÝ hËu, thËm chÝ cßn sai lÇm. Ngoµi ra mét sè ng-êi cßn cho r»ng dïng ®Þa h×nh ®Ó lµm c¨n cø ph©n lo¹i lËp ®Þa th× cã lóc nã ph¶i che ®Ëy nguyªn nh©n b¶n chÊt cña sù h×nh thµnh lo¹i h×nh lËp ®Þa kh«ng cã lîi cho viÖc x¸c ®Þnh biÖn ph¸p kinh doanh rõng. (3) Thæ nh-ìng vµ sinh tr-ëng cña c©y rõng Trong ®iÒu kiÖn khÝ hËu t-¬ng ®èi ®ång ®Òu th× ®Êt lµ nh©n tè ¶nh h-ëng trùc tiÕp vµ quyÕt ®Þnh ®èi víi søc s¶n xuÊt cña rõng vµ th«ng th-êng th× ®Êt lµ c¨n cø quan träng nhÊt ®Ó ph©n lo¹i lËp ®Þa. Sau chiÕn tranh ë NhËt B¶n ®· ¸p dông hÖ thèng ph©n lo¹i ®Êt rõng kÕt hîp víi sù ph©n chÝ sinh häc vµ ®é ph× ®Êt, khÝ hËu cã thÓ dù b¸o søc s¶n xuÊt cña c¸c loµi c©y kh¸c nhau. C¸c häc gi¶ NhËt B¶n ®· ¸p dông hÖ thèng ph©n lo¹i ®Êt cña Mü vµ hÖ thèng ph©n lo¹i cña UNESCO vµ ®· tiÕn hµnh ph©n lo¹i ®Êt ë c¸c bê s«ng Philippines vµ ®Æt tªn lµ ph©n vïng lËp ®Þa. Hä ®· ®ïng ph-¬ng ph¸p nghiªn cøu mèi quan hÖ gi÷a ®Êt vµ lËp ®Þa, ®Õn nay ®· ph¸t triÓn réng ra nhiÒu n-íc. Ng-êi ta ®· kÕt hîp nh©n tè m«i tr-êng vµ nh©n tè thùc b× l¹i. Th«ng qua quan hÖ gi÷a nh©n tè lËp ®Þa vµ chØ sè lËp ®Þan®Ó x©y dùng ph-¬ng tr×nh håi qui ®a nh©n tè. TiÕn hµnh ®¸nh gi¸ chÊt l-îng lËp ®Þa vµ ph©n lo¹i lËp ®Þa, kü thuËt nµy ®· ®-îc dïng nhiÒu nhÊt trong nh÷ng vïng rõng th-a, Ýt c©y vµ vïng rõng trång trªn diÖn tÝch lín. 3) Con ®-êng tæng hîp nhiÒu nh©n tè Qui m« øng dông réng r·i vÉn lµ con ®-êng tæng hîp nhiÒu nh©n tè, nghÜa lµ th«ng qua khÝ hËu, ®Þa h×nh, ®Êt vµ thùc b× ®Ó chia ra c¸c lo¹i h×nh lËp ®Þa hoÆc c¸c ®¬n vÞ lËp ®Þa. Theo c¸ch nµy cã thÓ chia ra con ®-êng nh©n tè, c¶nh quan. Con ®-êng nh©n tè tr-íc ®©y ë Ucren (1925) vµ §øc ®· dïng ®Ó ph©n lo¹i lËp ®Þa. Cßn nh©n tè c¶nh quan th× ë Cana®a ®· dïng ®Ó ph©n lo¹i lËp ®Þa. §Ó ph©n lo¹i c¶nh quan ë Cana®a ®· dïng nhãm nh©n tè vËt lý sinh vËt. (a) HÖ thèng ph©n lo¹i lËp ®Þa cña Liªn x« cò Cao Ðình Sõn – Gv Lâm nghiệp (sýu tầm)
20 Tr-êng ph¸i Ucren víi tæ thµnh c¬ b¶n ph©n lo¹i rõng ph¶i lµ lÊy c¬ së lËp ®Þa, mµ c¸c lo¹i thùc vËt lµ c©y chØ thÞ tèt nhÊt. Trong lËp ®Þa quan träng nhÊt lµ ¸nh s¸ng, nhiÖt ®é, n-íc, dinh d-ìng kho¸ng, nh-ng trong khÝ hËu th× nh©n tè n-íc vµ chÊt dinh d-ìng lµ c¬ b¶n nhÊt, ®Þa h×nh lµ nh©n tè quan träng. Nh-ng chóng lµ h×nh thøc tån t¹i kh«ng gian cña ®iÒu kiÖn sinh th¸i, kh«ng ph¶i lµ b¶n th©n ®iÒu kiÖn sinh th¸i. HÖ thèng Ucren chia lµm 3 cÊp: KiÓu lËp ®Þa, kiÓu rõng vµ kiÓu c©y ®øng. -KiÓu lËp ®Þa- lµ ®-îc tæ thµnh bëi c¸c cÊp ®é Èm vµ ®é ph× dinh d-ìng- cã 24 kiÓu lËp ®Þa. -KiÓu rõng- lµ tæng hîp c¸c kho¶nh ®Êt gièng nhau ......trong ®ã quÇn x· c¬ b¶n lµ chØ tiªu ph¸n ®o¸n chñ yÕu. -KiÓu c©y ®øng- lµ ®¬n vÞ ph©n lo¹i thÊp nhÊt, lµ kÕt qu¶ ho¹t ®éng vµ can thiÖp cña con ng-êi trong ph¹m vÞ cña rõng vµ lÊy c¸c loµi kh¸c nhau lµm tiªu chÝ. (b) HÖ thèng ph©n lo¹i lËp ®Þa cña §øc Do Kranss ®Ò ra n¨m1926, sau nhiÒu n¨m ®· ®-îc dïng nhiÒu ë §øc vµ ¸o víi ®Æc ®iÓm lµ tæng hîp ph©n lo¹i lËp ®Þa lµ dùa vµo thùc b× vµ m«i tr-êng vËt lý khÝ hËu víi yªu cÇu l©m nghiÖp. §©y lµ 1 hÖ thèng ph©n lo¹i nhiÒu nh©n tè: §Þa lý, ®Þa chÊt, khÝ hËu, thæ nh-ìng, ®Þa lý thùc vËt, ph©n lo¹i thùc vËt...Tr-íc hÕt dùa vµo thùc b× rõng tù nhiªn ®Ó ph©n ra c¸c vïng sinh th¸i, khu sinh tr-ëng, sau ®ã mçi vïng l¹i chia ra c¸c ¸ vïng, trong ¸ vïng l¹i cã c¸c ®¬n vÞ ph©n lo¹i vµ vÏ lªn b¶n ®å lËp ®Þa vµ ®¸nh gi¸ t×nh h×nh sinh tr-ëng, søc s¶n xuÊt vµ ®¸nh gi¸ kinh doanh rõng. (c) HÖ thèng ph©n lo¹i lËp ®Þa cña Mü, Cana®a. Barnes ®· dùa vµo hÖ thèng ph©n lo¹i lËp ®Þa d· ¸p dông ë n-íc Mü vµ tiÕp thu kinh nghiÖm ph©n lo¹i vÒ lo¹i h×nh sinh c¶nh cña Mü vµ ph©n lo¹i lËp ®Þa sinh c¶nh cña Cana®a ®Ó ph¸t triÓn thµnh ph©n lo¹i lËp ®Þa sinh th¸i (ecological site classification). Ph©n lo¹i sinh th¸i chÝnh lµ c¨n cø vµo mèi quan hÖ t-¬ng hç gi÷a ®iÒu kiÖn ®Þa lý tù nhiªn, thæ nh-ìng, ®Êt ®ai vµ thùc b×, lµm râ ý nghÜa sinh th¸i vµ kinh doanh, ph©n lo¹i chñ yÕu dùa vµo sù kh¸c biÖt c¸c ®iÒu kiÖn ®Þa lý tù nhiªn, thæ nh-ìng, ®Êt ®ai vµ thùc b× vµ mèi quan hÖ t-¬ng hç ®Ó ph©n lo¹i lËp ®Þa sinh th¸i. Trong ®ã chñ yÕu nhÊn m¹nh ¶nh h-ëng vµ mèi quan hÖ gi÷a chóng víi nhau vµ ¶nh h-ëng ®èi víi thùc vËt rõng. Khi ®iÒu tra ngo¹i nghiÖp chñ yÕu dùa vµo tÝnh æn ®Þnh cña m«i tr-êng vËt lý vµ ph©n tÝch mèi quan hÖ gi÷a c¸c quÇn thÓ loµi ®Ó chia ra c¸c lo¹i h×nh lËp ®Þa. Bailey (Mü) ®· chia toµn bé n-íc Mü ra 9 cÊp. Hill (Cana®a-1952,1953,1960,1975) ®· s¸ng lËp 1 hÖ thèng ph©n lo¹i ®Þa lý vµ ®-a ra 1 thuËt ng÷ míi gäi lµ “Tæng sinh c¶nh” vµ chia lµm 4 líp : Vïng lËp ®Þa- KiÓu ®Êt (®¸ mÑ quyÕt ®Þnh)- KiÓu lËp ®Þa ®Þa lý tù nhiªn- KiÓu ®iÒu kiÖn lËp ®Þa. - 3 líp trªn h×nh thµnh kÕt cÊu ®Æc tr-ng æn ®Þnh, - Líp sau cïng §KL§ lµ tr¹ng th¸i t¹m thêi thùc tÕ mµ thùc b× biÓu thÞ. Cao Ðình Sõn – Gv Lâm nghiệp (sýu tầm)
21 HiÖn nay Cana®a øng dông réng r·i “hÖ thèng ph©n lo¹i vËt lý sinh vËt” trong ®ã lÊy viÖc ®iÒu tra ®Êt lµm môc ®Ých c¬ b¶n. LÊy ®Þa h×nh lµm c¬ së ph©n lo¹i, bao gåm: 5 cÊp : Khu ®Êt - Ph©n khu ®Êt - HÖ thèng ®Êt - Lo¹i h×nh ®Êt - Ngo¹i m¹o ®Êt. HÖ thèng ph©n lo¹i VLSV cña Cana®a lµ ®i theo h-íng c¶nh quan vµ lÊy ®Þa h×nh lµm vÞ trÝ quan träng ®Æc biÖt, nã kh«ng ph¶i lµ ph©n lo¹i tæng hîp, mµ lµ ph©n lo¹i theo tuyÕn ®Ó nghiªn cøu khu vùc biÓu hiÖn mét kÕt cÊu kh«ng gian ®Þa lý. Yªu cÇu cña l©m nghiÖp hiÖn ®¹i ph¶i lý gi¶i s©u s¾c h¬n vÒ t¸c dông t-¬ng hç gi÷a thùc b× rõng vµ m«i tr-êng vËt lý, yªu cÇu vËn dông nhiÒu th«ng tin ®Þa lý, sö dông nh©n tè tæng hîp ph©n lo¹i lËp ®Þa, cÇn thiÕt lËp hÖ thèng ph©n lo¹i lËp ®Þa ®Ó ¸p dông cho toµn quèc, cÇn ph¶i chó ý ®Õn sù ph¸t triÓn cña c¸c n-íc trªn thÕ giíi ®Ó vËn dông hîp lý vµo ®iÒu kiÖn n-íc ta nh»m x©y dùng hÖ thèng ph©n lo¹i vËt lý sinh vËt thÝch hîp. 5.2.Nguyªn t¾c ph©n lo¹i lËp ®Þa rõng 5.2.1.Nguyªn t¾c ph©n chia khu vùc ®Êt Trong tæng hîp c¸c nh©n tè tù nhiªn mèi quan hÖ mËt thiÕt nhÊt ®èi víi søc s¶n xuÊt cña rõng lµ ¸nh sang, nhiÖt ®é, n-íc, dinh d-ìng kho¸ng. Ph©n lo¹i lËp ®Þa rõng nªn lÊy sù kh¸c nhau gi÷a c¸c khu vùc ®Êtcïng víi ¸nh sang, nhiÖt, n-íc, ®Êt vµ sù kh¸c nhau khu vùc thùc b× ®Ó lµm c¨n cø chñ yÕu. Mçi ®¬n vÞ phan lo¹i lËp dÞa rõng ®Òu ph¶n ¸nh kh¸ch quan tæng hîp c¸c nh©n tè ®Þa lý tù nhiªn cã ý nghÜa kinh doanh. mét ®¬n vÞ lËp ®Þa bÊt kú nµo trong hÖ thèng ph©n lo¹i ®Òu ph¶i ph¶n ¸nh ®-îc c¸c nh©n tè ®Þa lý tù nhiªn trong ph¹m vi cña cÊp ®ã. §èi víi c©y rõng th× sù kh¸c nhau gi÷a c¸c nh©n tè m«i tr-êng sinh th¸i ph¶i ®-îc thÓ hiÖn ë kinh doanh rõng. CÊp cña hÖ thèng kh«ng nªn nhá qu¸ vµ kh«ng nªn nhiÒu cÊp qu¸. Gi÷a c¸c lo¹i h×nh lËp ®Þa nªn cã sù kh¸c nhau râ rÖt vÒ c¸c nh©n tè chñ yÕu. C¸c khu vùc lo¹i h×nh lËp ®Þa nh- nhau, cã thÓ kh«ng liÒn nhau, nh-ng vÒ ®iÒu kiÖn lËp ®Þa ph¶i nh- nhau vµ t-¬ng ®èi æn ®Þnh. Trong trång rõng ph¶i ¸p dông c¸c biÖn ph¸p kü thuËt nh- nhau vµ sÏ cã s¶n l-äng rõng nh- nhau. 5.2.2.Nguyªn t¾c tæng hîp nhiÒu nh©n tè kÕt hîp víi nh©n tè chñ ®¹o LËp ®Þa rõng lµ tæng thÓ tù nhiªn, ph©n lo¹i nã tÊt nhiªn ph¶i ®-îc quyÕt ®Þnh bëi sù kh¸c nhau nh÷ng ®Æc tr-ng tæng hîp tù nhiªn, tæng hîp c¸c nh©n tè tù nhiªn cÊu thµnh lËp ®Þa tæng hîp, cã sù ph©n biÖt c¸c ®Æc tr-ng cña lËp ®Þa. Ph©n lo¹i nh- vËy míi ph¶n ¸nh ®-îc tiªu chuÈn s½n cã cña lËp ®Þa. NÕu chØ xÐt 1 hoÆc 1 vµi nh©n tè tù nhiªn®Ó ph©n lo¹i th× lu«n lu«n lµ phiÕn diÖn. Song chØ c¨n cø vµ ph©n tÝch tæng hîp th× l¹i rÊt khã ph©n lo¹i cô thÓ, bëi v× ®iÒu tra tæng hîp khã thÓ hiÖn sù ®¬n gi¶n ho¸ vµ chØ tiªu tæng hîp th× l¹i rÊt khã x¸c ®Þnh. Thø nhÊt lµ khi v¹ch tuyÕn th× khã n¾m b¾t, cho nªn trªn c¬ së ph©n tÝch tæng hîp ph¶i t×m ra Cao Ðình Sõn – Gv Lâm nghiệp (sýu tầm)
22 1-2 nh©n tè chñ ®¹o ®Ó v¹ch ra chØ tiªu th× míi dÔ t¸ch ra c¸c loaÞ h×nh. Khi v¹ch tuyÕn c¸c lo¹i h×nh ph¶i c¨n cø vµo nh©n tè chñ ®¹o vµ tham kh¶o c¸c nh©n tè kh¸c. C¸c nh©n tè chñ ®¹o trùc quan cµng cã thÓ biÓu ®¹t ®-îc ®Æc tr-ng chñ yÕu. Nh©n tè chñ ®¹o kh«ng ph¶i lµ ®¬n ®éc khèng chÕ 1 sè nh©n tè kh¸c, nh©n tè chñ ®¹o võa lµ c¨n cø chñ yÕu ®Ó ph©n lo¹i võa lµ nh©n tè ¶nh h-ëng chñ yÕu ®Õn sù c¶i t¹o, lîi dông lËp ®Þa vµ ®èi víi s¶n xuÊt rÊt dÔ øng dông, ®¶m b¶o nguyªn t¾c thùc dông gi¶n ®¬n râ rµng. 5.2.3. Nguyªn t¾c thùc dông ®¬n gi¶n NhiÖm vô cña ph©n lo¹i lËp ®Þa rõng kh«ng chØ yªu cÇu ng-êi lµm c«ng t¸c ph©n lo¹i lËp ®Þa vËn dông tri thøc sinh th¸i häc vµ trång rõng, ph¶i dùa vµo 2 nguyªn t¾c ®ã ®Ó x©y dùng hÖ thèng ph©n lo¹i lËp ®Þa khoa häc vµ còng lµm cho nh÷ng ng-êi thiÕu kiÕn thøc kinh doanh rõng vµ thiÕu kinh nghiÖm vÒ trång rõng vµ sinh th¸i häc còng cã thÓ lý gi¶i vµ sö dông, nghÜa lµ ph©n lo¹i lËp ®Þa ®ã ph¶i tËp trung vµo øng dông cho s¶n xuÊt vµ phôc vô cho c«ng t¸c trång rõng. Cho nªn yªu cÇu hÖ thèng x©y dùng vÒ ph©n lo¹i lËp ®Þa ph¶i ®¬n gi¶n nhÊt, râ rµng nhÊt, chÝnh x¸c nhÊt vµ trùc quan nhÊt. Ph¶i dïng c¸c tªn gäi, m« t¶, ch÷ viÕt ph¶i biÓu ®¹t ®-îc nh©n tè chñ ®¹o. Yªu cÇu ph¶i dÔ nhËn biÕt, ph¶i kÕt hîp tÝnh khoa häc vµ tÝnh thùc dông ®Ó ®¹t ®-îc yªu cÇu cña ph©n lo¹i lËp ®Þa. trong ph©n lo¹i c¨n cø vµo chØ tiªu ph©n chia lo¹i h×nh c¸c cÊp ph¶i xem xÐt ®Õn sù kh¸c nhau vÒ loµi c©y, trång rõng, kinh doanh rõng vµ cã thÓ mang l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ. Trong ph©n lo¹i lËp ®Þa th«ng th-êng ph¶i ¸p dông c¸c ph-¬ng ph¸p ®Þnh tÝnh vµ ®Þnh l-îng, cho nªn khi ph©n chia c¸c lo¹i h×nh ®iÒu kiÖn lËp ®Þa yªu cÇu c¸c nh©n tè tæ thµnh khi ®iÒu tra d· ngo¹i ph¶i dÔ ®o nh-: §é dµy tÇng ®Êt, h-íng ph¬i, thùc b×.v.v...Khi ph©n chia lo¹i h×nh lËp ®Þa võa ph¶i kh«ng nªn nhá qu¸, nªn tÝnh ®Õn l«, -h¶i dÔ øng dông trong thiÕt kÕ vµ trång rõng. VÝ dô; Hµm l-îng n-íc trong ®Êt lµ c¨n cø khoa häc ®Ó ph©n lo¹i lËp ®Þa, nh-ng trong thùc tÕ th× khã ¸p dông nªn ph¶i dïng ph-¬ng ph¸p gi¸n tiÕp ®Ó ph¶n ¸nh n-íc trong ®Êt lµ nh©n tè ®Þa h×nh. 5.3.C¨n cø ph©n lo¹i l©p ®Þa rõng 5.3.1. C¨n cø ph©n chia khu vùc Trong ph©n lo¹i lËp ®Þa ph©n chia khu vùc chñ yÕu c¨n cø vµo ®Þa m¹o, nhiÖt ®é, n-íc, ®¸,...nh- ph©n lo¹i lËp ®Þa T.Q, Mü, ... c¸c ®ai sinh c¶nh chñ yÕu c¨n cø vµo khÝ hËu, ®Æc biÖt lµ T0ngµy > 100C vµ tæng tÝch «n >100C vµ cßn ph¶i tham kh¶o ®Þa m¹o, thùc b×, ®Êt vµ c¸c nh©n tè kh¸c. §èi víi rõng trång cßn ph¶i xem xÐt ®Õn nhiÖt ®é th¸ng cao nhÊt vµ th¸ng thÊp nhÊt, nhiÖt ®é b×nh qu©n thÊp nhÊt ®Ó lµm chØ tiªu bæ sung. C¸c khu vùc lËp ®Þa cña hÖ thèng ph©n lo¹i chñ yÕu c¨n cø vµo qui luËt kh¸c nhau cña c¸c vïng lín: VÜ ®é, ®ai vÜ ®é ®Ó x¸c ®Þnh søc nãng, ®ai kinh ®é ®Ó x¸c ®Þnh ®é Èm cña vïng khÝ hËu, ®Þa m¹o lín ®Ó x¸c ®Þnh Cao Ðình Sõn – Gv Lâm nghiệp (sýu tầm)
23 tiÒm n¨ng s¶n xuÊt cña lËp ®Þa vµ ph-¬ng h-íng c¶i t¹o vµ lîi dông ønginh c¶nh 5.3.2.C¨n cø ph©n chia ®iÒu kiÖn lËp ®Þa rõng C¨n cø ph©n chia c¸c ®¬n vÞ ph©n lo¹i lËp ®Þa chñ yÕu lµ sù kh¸c nhau vÒ ®Þa h×nh, ®Êt, thùc b×, thuû v¨n. 1. §iÒu kiÖn m«i tr-êng: Theo quan ®iÓm sinh th¸i häc th× rõng vµ m«i tr-êng lµ mét thÓ m©u thuÉn thèng nh©t. Nãi chung m«i tr-êng æn ®Þnh cã t¸c dông quyÕt ®Þnh, cã nghÜa m«i tr-êng lµ mÆt chñ yÕu. M«i tr-êng lËp ®Þa kh¸c nhau cã t¸c dông quyÕt ®Þnh ®Õn thµnh phÇn loµi c©y, kÕt cÊu, s¶n l-îng rõng, cho nªn viÖc ph©n chia lo¹i h×nh ®iÒu kiÖn lËp ®Þa ph¶i dùa vµo b¶n th©n m«i tr-êng lËp ®Þa trªn ®Êt trång rõng lµm c¨n cø c¬ b¶n. §Æc biÖt lµ n¬i ®Êt trång rõng mµ ch-a cã rõng hoÆc thùc b× rõng ®· bÞ ph¸ ho¹i, chØ cßn c©y bôi vµ cá hay ë n¬i ®· bÞ con ng-êi can thiÖp lµm cho thÕ n¨ng lËp ®Þa gi¶m xuèng. Tr-íc t×nh h×nh ®ã chØ cã thÓ dïng b¶n th©n m«i tr-êng lËp ®Þa ®ã lµm c¨n cø ph©n lo¹i ®iÒu kiÖn lËp ®Þa. Trong c¸c nh©n tè m«i tr-êng lËp ®Þa th× chØ cßn l¹i khÝ hËu, ®Êt. Trong nh©n tè ®Êt bao gåm c¶ ®Þa chÊt, thuû v¨n vµ nh©n tè ®Þa h×nh cã t¸c dông ph©n phèi l¹i. Khi ph©n lo¹i ®iÒu kiÖn lËp ®Þa ph¶i ph¶n ¸nh ®iÒu kiÖn kh¸c nhau, gièng nhau c¸c nh©n tè m«i tr-êng lËp ®Þa (khÝ hËu vµ ®Êt), nhÊt lµ ph¶i ph¶n ¸nh ®-îc nh©n tè chñ ®¹o. 2. §iÒu kiÖn thùc b× Cïng víi nh÷ng c¨n cø ®Þa h×nh, thæ nh-ìng. ph©n chia ®iÒu kiÖn lËp ®Þa vÉn kh«ng phñ nhËn thùc b×, nhÊt lµ t¸c dông cña thùc b× rõng. Trong nh÷ng ®iÒu kiÖn cho phÐp nh- vïng cã rõng tù nhiªn ph©n bè, chØ cÇn ph¸ ho¹i thùc b× ë møc rÊt nhá th× qui luËt ph©n bè ®· ®· cã sù kh¸c nhau râ rÖt. Nh÷ng nghiªn cøu vÒ thùc vËt chØ thÞ cã thÓ lîi dông thùc b× ®Ó lµm c¨n cø bæ sung cho viÖc ph©n chia c¸c lo¹i h×nh ®iÒu kiÖn lËp ®Þa. VÝ dô c¸c ph-¬ng ¸n ph©n chia c¸c lo¹i h×nh ®iÒu kiÖn lËp ®Þa sinh tr-ëng c¸c loµi c©y nh- Th«ng, Sa mu th-êng lÊy vÞ trÝ ®Þa h×nh, ®é dµy tÇng ®Êt, hµm l-îng mïn lµm c¨n cø chñ yÕu, lÊy t×nh h×nh thùc b× lµm chØ tiªu tham kh¶o. RÊt nhiÒu n-íc trªn thÕ giíi nh- PhÇn lan, Nga, §øc, Mü, Cana®a, Trung Quèc ®Òu rÊt coi träng nghiªn cøu thùc vËt chØ thÞ, hä th-êng dïng c¸c phæ loµi thùc vËt chØ thÞ kÕt hîp víi ®é nhiÒu ®Ó x¸c ®Þnh lo¹i h×nh ®iÒu kiÖn lËp ®Þa, thËm chÝ cßn dïng loµi thùc thùc vËt chØ thÞ chñ yÕu ®Ó ®Æt tªn cho lo¹i h×nh ®iÒu kiÖn lËp ®Þa. 3. T×nh h×nh sinh tr-ëng cña c©y rõng T×nh h×nh sinh tr-ëng cña rõng, bao gåm c¶ sù xuÊt hiÖn loµi c©y, quan hÖ gi÷a loµi, s¶n l-îng l©m phÇn. Trong ph©n lo¹i ®iÒu kiÖn lËp ®Þa cã ý nghÜa ®Æc biÖt, môc ®Ých ph©n chia c¸c lo¹i h×nh ®Ó tiÖn cho viÖc ch¨m sãc rõng. Sinh tr-ëng tèt hay xÊu, viÖc ph©n chia c¸c lo¹i h×nh cã hîp lý hay kh«ng, cho nªn trong ph©n lo¹i ®iÒu kiÖn lËp ®Þa th× nh©n tè lËp ®Þa vµ sinh tr-ëng cña c©y rõngcã liªn quan víi nhau vµ trong nghiªn cøu kh«ng thÓ thiÕu ®-îc. Cao Ðình Sõn – Gv Lâm nghiệp (sýu tầm)
24 Tãm l¹i trong mét khu vùc nhÊt ®Þnh viÖc ph©n chia c¸c lo¹i h×nh ®iÒu kiÖn lËp ®Þa nªn c¨n cø vµo nhiÒu nh©n tè, trong ®ã c¨n cø vµo nh©n tè ®Þa h×nh vµ nh©n tè ®Êt lµ chñ ®¹o, ngoµi ra cßn ph¶i lÊy thùc b× tham kh¶o, lÊy t×nh h×nh sinh tr-ëng c©y rõng ®Ó nghiÖm chøng. LÞch sö nghiªn cøu lo¹i h×nh lËp ®Þa cña §øc lµ t-¬ng ®èi l©u h¬n c¶ vµ hiÖn nay hä cho r»ng nghiªn cøu lËp ®Þa ph¶i ®-îc tiÕn hµnh nh- sau (theo C.A §--ren-c«p, 1975):1 X¸c ®Þnh trùc tiÕp tÝnh n¨ng lËp ®Þa;2. X¸c ®Þnh trùc tiÕp th«ng qua thùc b× ;3. X¸c ®Þnh bæ sung th«ng qua lÞch sö rõng trång. 5.4 HÖ thèng ph©n lo¹i lËp ®Þa rõng HÖ thèng ph©n lo¹i lËp ®Þa lµ mét ph-¬ng thøc ph©n lo¹i lÊy rõng lµm ®èi t-îng ph©n chia m«i tr-êng sinh tr-ëng. Mét hÖ thèng ph©n lo¹i lËp ®Þa rõng do nhiÒu ®¬n vÞ ph©n lo¹i hîp thµnh. ë §øc th× 4 cÊp: Vïng sinh tr-ëng - Vïng phô sinh tr-ëng - Nhãm lo¹i h×nh lËp ®Þa - Lo¹i h×nh lËp ®Þa. Hai cÊp trªn lµ ®¬n vÞ ph©n lo¹i lín (vÜ m«), cÊp “Lo¹i h×nh lËp ®Þa” lµ ®¬n vÞ ph©n lo¹i c¬ b¶n (vi m«). 5.4.1.§¬n vÞ ph©n lo¹i lËp ®Þa rõng Khi x©y dùng hÖ thèng ph©n lo¹i lËp ®Þa rõng ph¶i thiÕt lËp mét ®¬n vÞ hÖ thèng ph©n lo¹i lËp ®Þa. §¬n vÞ hÖ thèng ph©n lo¹i lËp ®Þa cã 2 ý nghÜa: 1 Cã ph©n cÊp ph©n chia hÖ thèng 2. Cã tªn gäi cÊp hÖ thèng HÖ thèng ph©n lo¹i lËp ®Þa kh¸c nhau th× quan ®iÓm ph©n lo¹i kh¸c nhau, tªn gäi ®¬n vÞ kh¸c nhau. 5.4.2.HÖ thèng ph©n lo¹i lËp ®Þa ë Trung Quèc 1) HÖ thèng ph©n lo¹i lËp ®Þa ë Trung Quèc cã 6 cÊp nh- sau: Site area- MiÒn lËp ®Þa Site region – Vïng lËp ®Þa Site Sub-region - ¸ vïng lËp ®Þa Site type district – Lo¹i h×nh lËp ®Þa tiÓu khu Group Site type – Nhãm lo¹i h×nh lËp ®Þa Site type – KiÓu lËp ®Þa 2) HÖ thèng lËp ®Þa 5 cÊp: ViÖn khoa häc l©m nghiÖp TQ ®· thiÕt lËp hÖ thèng ph©n lo¹i lËp ®Þa 5 cÊp, bao gåm tõ cÊp 0 ®Õn cÊp 4; CÊp 0 – Forest Site Region CÊp 1- Forest Site Zone CÊp 2- Forest Site Area; Forest Site Sub-area CÊp 3- Forest Site Type-District; Forest Site Type-Sub-district; Forest Site Type Group CÊp 4- Forest Site Type; Forest Site Type Variety. Cao Ðình Sõn – Gv Lâm nghiệp (sýu tầm)
25 - CÊp 1, 2 lµ ®¬n vÞ ph©n lo¹i vïng lín Regional classification - CÊp 3, 4 lµ ®¬n vÞ ph©n lo¹i ®Þa ph-¬ng Local classification - CÊp 0 lµ miÒn ®Þa lý tù nhiªn 5.5. Ph©n chia lo¹i h×nh lËp ®Þa rõng Lo¹i h×nh lËp ®Þa rõng lµ ®¬n vÞ ph©n lo¹i c¬ b¶n nhÊt trong hÖ thèng ph©n lo¹i lËp ®Þa rõng. Nã còng gÇn víi ®iÒu kiÖn lËp ®Þa, kÕt hîp nh÷ng khu ®Êt kh«ng liÒn nhau cã cïng mét søc s¶n xuÊt mµ chia ra cïng mét lo¹i, dùa vµo lo¹i h×nh mµ chän loµi c©y trång, thiÕt kÕ kinh doanh rõng, khi tiÕn hµnh ph©n lo¹i lËp ®Þa nªn kiªn tr× quan ®iÓm sinh th¸i häc, n¾m v÷ng quy luËt ph©n vïng ®iÒu kiÖn tù nhiªn, nghiªn cøu mèi quan hÖ c¸c nh©n tè lËp ®Þa víi trång rõng vµ sinh tr-ëng c©y rõng, ph©n chia chÝnh x¸c võa hîp víi quy luËt tù nhiªn ®Þa ph-¬ng võa phï hîp víi lo¹i h×nh lËp ®Þa th-ôc tÕ. 5.5.1. Ph-¬ng ph¸p ph©n chia lo¹i h×nh lËp ®Þa rõng C¨n cø vµo ph©n tÝch trªn, viÖc ph©n chia lo¹i h×nh lËp ®Þa cã thÓ chia ra chia ra ph-¬ng ph¸p gi¸n tiÕp c¨n cø vµo nh©n tè m«i tr-êng vµ ph-¬ng ph¸p trùc tiÕp c¨n cø vµo chØ tiªu sinh tr-ëng b×nh qu©n cña c©y rõng. Do n-íc ta cã nhiÒu vïng ®Êt trèng , cho nªn ph-¬ng ph¸p gi¸n tiÕp lµ ph-¬ng ph¸p th-êng dïng. (1) Ph©n lo¹i theo nh©n tè m«i tr-êng chñ ®¹o C¨n cø vµo nh©n tè m«i tr-êng ®Æc biÖt lµ nh©n tè m«i tr-êng chñ ®¹o, tiÕn hµnh ph©n cÊp vµ tæ hîp l¹i ®Ó ph©n chia lo¹i h×nh ®iÒu kiÖn lËp ®Þa. Ph-¬ng ph¸p nµy phï hîp víi nh÷ng vïng kh«ng cã rõng hîac Ýt rõng vfa nh÷ng vïng rõng bÞ ph¸ hoaÞ nghiªm träng. §Æc ®iÓm cña nã lµ ®¬n gi¶n, dÔ lµm, trong thùc tÕ th-êng ®-îc øng dông. Ph-¬ng ph¸p nµy bao gåm Ýt nhan tè. Sau ®©y xin giøoi thiÖu phan lo¹i lËp ®Þa rõng mét sè vïng kh¸c nhau: - VÝ dô 1. Ph©n lo¹i lËp ®Þa rõng hoÌ 14 tuæi vïng ®¸t vµng ( BiÓu 1-10, tr 35) Nh©n tè m«i tr-êng chñ ®¹o: ®Þa h×nh dèc, hµm l-îng n-íc tÇng ®Êt 1m. Ph©n cÊp nh©n tè m«i tr-êng : ®Þa h×nh vµ h-íng dèc chia ra 9 cÊp, hµm l-îng n-íc trogn ®Êt 8 cÊp. Cã 10 lo¹i h×nh lËp ®Þa. BiÓu 1-10 Lo¹i h×nh ®iÒu kiÖn lËp ®Þa vïng suèi ®Êt vµng Thø §¸ §Þa h×nh, h-íng dèc Tªn gäi lo¹i lËp ®Þa Hµm l-îng ChiÒu cao tù mÑ n-íc ë tÇng tren 1m(mm) c©y hoÌ 14 tuæi 1 §Êt B»ng MÆt b»ng ®Êt vµng 162,1 12,0 2 vµng ®Ønh ®åi ®Ønh ®åi ®Êt vµng - 11,9 3 dèc ©m dèc ©m ®Êt vµng 168,69-182,76 11,9 Cao Ðình Sõn – Gv Lâm nghiệp (sýu tầm)
26 4 dèc d-¬ng dèc d-¬ng ®Êt vµng 119,80-133,97 10,5 5 dèc ©m r·nh xãi dèc r·nh ©m 151,21 10,9 6 dèc d-¬ng r·nh xãi dèc r·nh d-¬ng 102,42 9,8 7 dèc tÝch tô ®¸y m-¬ng dèc tô ®¸y m-¬ng 209,31-218,75 - 8 dèc b·i ven ®ª dèc b·i ven ®ª 319,41 15.2 9 Cöa giã nói cöa giã ®Êt vµng - - 10 Bê s«ng bê s«ng ®Êt thÞt ®á - 7,9 - VÝ dô 2: Ph©n chia lo¹i h×nh lËp ®Þa c©y sa méc tØnh Hå Nam ( biÓu 1-11) Nh©n tè m«i tr-êng chñ ®¹o: vÞ trÝ dèc, h×nh dèc vµ ®é dµy tÇng dÊt ®en. Ph©n cÊp nh©n tè m«i tr-êng: vÞ trÝ dèc chai 3 cÊp, ®Þa h×nh chia 3 cÊp, ®é dµy tÇng ®¸t chai 3 cÊp Tæ thµnh nhan tè m«i tr-êng: cã 27 lo¹i h×nh lËp ®Þa. BiÓu 1-11. BiÓu lo¹i h×nh ®iÒu kiÖn lËp ®Þa rõng sa méc VÞ trÝ dèc ®Þa h×nh dèc Sè lo¹i lËp ®Þa / tuæi. C©y -u thÕ chiÒu cao ®Êt den tÇng ®Êt ®en tÇng ®Êt ®en tÇng máng trung b×nh dµy Trªn (®Ønh) Låi 1/7.71 2/9.7 3/10.59 Ph¼ng 4/8.4 5/10.59 6/11.28 Lâm 7/9.13 8/11.13 9/12.02 Gi÷a( s-ên) Låi 10/9.22 11/11.21 12/12.11 Ph¼ng 13/9.92 14/11.91 15/12.80 Lâm 16/10.65 17/12.64 18/13.54 D-íi(ch©n) Låi 19/8.50 20/10.49 21/11.38 Ph¼ng 22/9.19 23/11.18 24/12.07 Lâm 15/9.92 26/11.91 27/12.81 Tõ c¸c vÝ dô trªn ta thÊy nh©n tè chñ ®¹o vµ tiªu chuÈn ph©n cÊp m«i tr-êng chñ ®¹o c¸c vïng ®¸t kh¸c nhau hoµn toµn nh- nhau, cho nªn khi ph©n chia ®iÒu kiÖn lËp ®Þa, cso thÎ theo nh÷ng vÝ dô trªn, kÕt hîp víi ®iÒu kiÖn cô thÓ ®Ó lËp biÓu lo¹i h×nh ®iÒu kiÖn lËp ®Þa thÝch hîp. (2) Ph©n lo¹i nh©n tè sèng Nh©n tè sèng gåm n-íc, ph©n, mµ chia ra lo¹i h×nh ®iÒu kiÖn lËp dÞa. Ph-¬ng ph¸p cô thÓ nh- sau: *Trôc tung biÓu hiÖn ®é Èm ®Êt,trôc hoµnh biÓu hiÖn dinh d-ìng ®Êt *Ph©n cÊp ®é Èm ®Êt *Ph©n cÊp lo¹i dÊt ®é dµy tÇng ®Êt vµ cÊp dinh d-ìng *VÏ thµnh biÒu ®å 2 chiÒu. Ph-¬ng ph¸p nµy ph¶n ¸nh c¸c nh©n tè kh¸ toµn diÖn, ý nghÜa sinh th¸i kh¸ râ rµng, nh-ng nhan tè sèng khã x¸c ®Þnh. Trong qu¸ tr×nh ®iÒu tra lËp ®Þa mét lÇn x¸c ®Þnh ®¸t trång rõng ph¶i quan tr¾c l©u dµi míi cã thÓ biÕt d-îc tÝnh h×nh n-íc dÊt trång rõng mét c¸ch kh¸ch quan, vµ Cao Ðình Sõn – Gv Lâm nghiệp (sýu tầm)
27 nh©n tè n-íc vµ dinh d-ìng chÞu ¶nh h-ëng cña ®Þa h×nh rÊt lín. Cho nªn x¸c ®Þnh ®é ph× cña dÊt ph¶i ph©n biÖt c¸c ®iÒu kiÖn ®Þa h×nh kh¸c nhau, cÇn bã trÝ c¸c « ®Þnh vÞ trong thiÕt kÕ quy ho¹ch rõng trång trªn diÖn tÝch lín. (3) Dïng chØ sè lËp ®Þa thay thÕ lo¹i h×nh lËp ®Þa. §Æc ®iÓm cña ph-¬ng ph¸p nµy lµ: *Cã thÓ øng dông cho ®¸nh gi¸ chÊt l-¬ng lËp ®Þa rõng trångtrªn diÖn tÝch lín, dÔ thùc hiÖn ®Êt nµo c©y Êy. *Cã thÓ dù tnsh sinh tr-ëng vµ s¶n l-îng rõng trång trong t-¬ng lai. *LËp biÓu lo¹i h×nh chØ sã lËp ®Þa dïng cho c«ng t¸c ngoµi nghiÖp *BiÓu chØ sè lËp ®Þa cña vïng nµo ®ã chØ thÝch hîp víi loµi c©y vïng ®ã, nh÷ng loµi c©y kh¸c nhau ph¶i lËp biÓu chØ sè lËp ®Þa kh¸c nhau. *ChØ sè lËp ®Þa chØ nãi râ hiÖu qu¶ sinh tr-ëng lËp ®Þa kh«ng nãi râ nguyªn nh©n. Ph-¬ng ph¸p chØ sè lËp ®Þa ®èi víi ®¸nh gi¸ ®Þnh l-îng nh©n tè lËp ®Þa, ph©n chia lo¹i h×nh lËp ®Þa cã ý nghÜa rÊt quan träng, nh-ng ph¶i dïng chØ sè lËp ®Þa thay thÕ hoµn toµn lo¹i h×nh lËp ®Þa lµ rÊt khã. 5.5.2. øng dông lo¹i h×nh lËp ®Þa rõng Lo¹i h×nh lËp dÞa rõng lµ c¬ së cña tæ chøc s¶n xuÊt l©m nghiÖp, ®iÒu tra thiÕt kÕ, v¹ch biÖn ph¸p kü thuËt trång rõng vµ n©ng cao søc s¶n xuÊt ®Êt rõng. Nã cã t¸c dông réng r·i trong ®iÒu tra rõng, trång rõng vµ thùc tiÔn s¶n xuÊt kinh doanh rõng. PhÇn nµy chØ nªu ra øng dông trong trång rõng. (1) øng dông trong trång rõng vµ quy ho¹ch trång rõng Trong c«ng t¸c trång rõng, lo¹i h×nh lËp ®Þa lµ c¬ së cña x¸c ®Þnh biÖn ph¸p kü thuËt trång rõng khoa häc. Nh- chän lo¹i c©y trång, kÕt cÊu l©m phÇn, thi c«ng trång rõng vµ qu¶n lý ch¨m sãc rõng ®Òu ph¶i c¨n cø vµo thiÕt kÕ lo¹i h×nh lËp ®Þa, lo¹i h×nh lËp ®Þa kh¸c nhau cã nh÷ng biÖn ph¸p kü thuËt trång rõng kh¸c nhau. Khi quy ho¹ch trång rõng, tiÕn hµnh trªn mét khu ( huyÖn, l©m tr-êng) bè trÝ khoa häc lo¹i rõng, ngoµi viÖc xem xÐt nhu cÇu ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi, lo¹i h×nh lËp ®Þa lµ mét trong nh÷ng c¨n cø quan träng. C¨n cø vµo c¸c vïng cã ®iÒu kiÖn lËp ®Þa kh¸c nhau, cã thÓ ph¸t huy søc s¶n xuÊt ®Êt rõng. Nãi chung c¸c lo¹i rõng lÊy gç rõng kinh tÕ, rõng phßng hé, rõng ®Çu nguån ®Òu ph¶i dùa vµo lo¹i h×nh lËp ®Þa. (2) øng dông trong ch¨m sãc, khai th¸c chÝnh vµ t¸i sinh rõng Lo¹i h×nh lËp ®Þa lµ c¨n cø chñ yÕu ®Ó x¸c ®Þnh biÖn ph¸p kü thuËt ch¨m sãc. VÒ mÆt ch¨m sãc rõng, lo¹i h×nh lËp ®Þa lµ c¨n cø chñ yÕu®Ó x¸c ®Þnh thêi gian, ph-¬ng thøc, c-êng ®é vµ kú gi¸n c¸ch cña chÆt nu«i d-ìng rõng. VÝ dô l©m phÇn cã diÒu kiÑn tèt, ph©n ho¸ tù nhiªn sím, nªn ¸p dông chÆt tØa th-a sím,c-êng ®é nhá, thêi gian chÆt nu«i d-ìng ng¾n. Trong viÖc c¶i t¹o tõng thøu sinh còng ph¶i xenm xÐt ®Õn ®iÒu kiÖn lËp ®Þa, nÕu ®Êt rõng ®iÒu kiÑn lËp ®Þa kÐm, cè g¾ng ¸p dông biÖn ph¸p b¶o vÖ, Ýt can thiÖp. Khi chÆt chÝnh t¸i sinh rõng, khèng chÕ biÖn ph¸p t¸i Cao Ðình Sõn – Gv Lâm nghiệp (sýu tầm)