GIÁO TRÌNH KHUYẾN NÔNG - PGS.TS. NGUYỄN VĂN LONG

Chia sẻ: Đỗ Thúy Anh | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:138

Thêm vào BST

Báo xấu

805
lượt xem 225
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Giáo trình khuyến nông là giáo trình dùng đào tạo những kiến thức cơ bản, nghiệp vụ về khuyến nông cho sinh viên hệ đại học chính qui và các tại chức trường đại học Nông nghiệp I. Cũng có thể nó gọi là tài liệu tham khảo hữu ích đào tạo cho sinh viên các trường đại học nông - lâm nghiệp, các trung tâm khuyến nông, các cán bộ làm công tác khuyến nông trong phạm vi cả nước.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: GIÁO TRÌNH KHUYẾN NÔNG - PGS.TS. NGUYỄN VĂN LONG

B GIÁO D C & ðÀO T O TRƯ NG ð I H C NÔNG NGHI P HÀ N I ……………………………… PGS.TS. NGUY N VĂN LONG GIÁO TRÌNH KHUY N NÔNG HÀ N I 2006
KHUY N NÔNG Giáo trình Khuy n nông là giáo trình dùng ñào t o nh ng ki n th c cơ b n, nghi p v v khuy n nông cho sinh viên ñ i h c h chính qui và t i ch c trư ng ð i h c Nông nghi p I. Cũng có th nó là tài li u tham kh o h u ích cho ñào t o sinh viên các trư ng ñ i h c Nông- Lâm nghi p, các Trung tâm khuy n nông, các cán b làm công tác khuy n nông trong ph m vi c nư c. M c tiêu: Trang b cho sinh viên nh ng ki n th c cơ b n v : - ð i cương khuy n nông: ð nh nghĩa khuy n nông. Nguyên t c cơ b n khuy n nông. Vai trò khuy n nông … - T ch c và nhi m v khuy n khuy n nông các c p. - Phương pháp khuy n nông. - Phương pháp chuy n giao ti n b k thu t cho nông dân. - Trên cơ s ñó sinh viên t t nghi p ra trư ng có th v n d ng nh ng hi u bi t c a mình v chuyên môn k thu t cũng như nghi p v khuy n nông vào s n xu t. Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i ---- Giáo trình Khuy n nông …………………………………………………………… 1
C U TRÚC GIÁO TRÌNH • Giáo trình g m 5 chương: - Chương I: ð i cương v khuy n nông - Chương II: T ch c và qu n lý khuy n nông - Chương III: ð c ñi m nông nghi p và nông thôn Vi t Nam - Chương IV: Phương pháp ñào t o ngư i l n và truy n thông khuy n nông - Chương V: Phương pháp khuy n nông Trình bày n i dung các chương theo logic trang b cho sinh viên nh ng ki n th c cơ b n v khuy n nông - t ch c m ng lư i khuy n nông - ñ c ñi m nông nghi p và nông thôn Vi t Nam – phương pháp ñào t o ngư i l n tu i và truy n thông khuy n nông và cu i cùng là phương pháp khuy n nông, phương pháp chuy n giao ti n b k thu t m i cho nông dân. • ðôi ñi u lưu ý ðào t o khuy n nông cho sinh viên trư ng ð i h c Nông nghi p I nói riêng, các trư ng ð i h c cũng như Trung h c Nông - Lâm nghi p nói chung là môn h c r t m i m , m t khác ki n th c v khuy n nông r t r ng và ph c v cho nhi u ñ i tư ng nên cu n giáo trình ch c ch n còn r t nhi u khi m khuy t. Sinh viên và các ñ c gi c n tham kh o nhi u tài li u, dúc k t nhi u t th c t , th c hành. Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i ---- Giáo trình Khuy n nông …………………………………………………………… 2
Chương 1- ð I CƯƠNG V KHUY N NÔNG. Tr ng tâm chương 1: Nh m trang b cho sinh viên nh ng ki n th c cơ b n v khuy n nông: - Lư c s phát tri n khuy n nông c a Th gi i và c a Vi t nam. - ð nh nghĩa khuy n nông. - Nguyên t c và vai trò khuy n nông - ð c ñi m, nh ng thu n l i và khó khăn c a khuy n nông Vi t Nam trong giai ño n hi n nay. 1.1- L ch s s hình thành phát tri n khoa h c khuy n nông. 1/. Vài nét l ch s s hình thành giáo d c khuy n nông- Thu t ng khuy n nông • B t ñ u vào th i kỳ ph c hưng (TK14) khi khoa h c k thu t ngày càng phát tri n v i t c ñ cao thì vi c ph bi n ng d ng ti n b k thu t nói chung, ti n b k thu t nông nghi p nói riêng vào s n xu t ngày càng quan tâm. - Kh i ñ u là GS. Rabelaiz (Pháp) ñã làm công tác th ng kê hi u qu công tác c a nh ng h c sinh sinh viên m i t t nghi p ra trư ng t nh ng cơ s ñ o t o có th c hành và không có th c hành. T k t qu ñi u tra ông ñã k t lu n: H c sinh sinh viên ñào t o nh ng trư ng coi tr ng th c t th c hành khi ra công tác (ñ c bi t nh ng năm ñ u) có hi u qu cao hơn nh ng h c sinh sinh viên t t nghi p nh ng trư ng không coi tr ng th c t th c hành. T ñó ông ñ ra phương pháp ñào t o là: H c ph i + th c hành và ñó cũng chính là phương châm giáo d c c a cha ông ta cho nh ng th h tr :”H c ph i k t h p v i hành” - 1661 GS. Hartlib (Anh) ñã vi t cu n “Ti u lu n v nh ng ti n b h c t p nông nghi p” ñ c p r t sâu v h c v i hành trong nông nghi p. - 1775 GS. Heinrich Pastalozzi (Thu S ) ñã thành l p 1 trư ng d y ngh cho các tr em con nhà nghèo, trong ñó có d y nông nghi p cách tr ng tr t, chăn nôi, d t v i l a … - 1806 GS. Philip Emanuel (Thu S ) ñã xây d ng 2 trư ng nông nghi p th c hành Hofưyl. N i dung và phương pháp ñào t o cán b nông nghi p ñây ñã có nh hư ng r t l n ñ n phương pháp ñào t o c a các trư ng nông nghi p châu Âu và B c M sau này … • Năm 1886 Anh s d ng khá ph bi n t “Extention”- có nghĩâ là “tri n khai - m r ng”. Trong công tác nông nghi p khi ghép v i t “Agriculture” thành t ghép “Agricultural extention” có nghĩa là tăng cư ng tri n khai, m r ng phát tri n nông nghi p. các trư ng ñ i h c Cambridge, Oxford …cũng như trong các lĩnh v c s n xu t nông nghi p - nông thôn Anh s d ng khá ph bi n t “Agricultural extention” . Th i gian không lâu t t c các qu c gia trên m i châu l c ñ u s d ng th ng nh t t Agricultural extention cho công tác phát tri n nông nghi p và phát tri n nông thôn – Ch Hán g i là “khuy n nông”. Phân tích ý nghĩa t Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i ---- Giáo trình Khuy n nông …………………………………………………………… 3
Agricultural extention th hi n b n ch t/ m c tiêu cơ b n c a khuy n nông là m i ho t ñ ng nh m: - Phát tri n nông nghi p: Sao cho di n tích cây tr ng tăng, ch ng lo i cây tr ng, v t nuôi phong phú, săng su t, s n lư ng cây tr ng v t nuôi cao và ch t lư ng nông s n ph m t t…ð i sông ngư i dân nông thôn ngày càng ñư c c i thi n. - Ra s c phát tri n nông thôn ngày càng văn minh, hi n ñ i, m i quan h gi a m i ngư i dân trong c ng ñ ng ngày càng t t ñ p … Chúng ta c n hi u và phân bi t s khác nhau r t cơ b n Khuy n nông (khuy n công, khuy n diêm, khuy n h c …) v i khuy n m i nông nghi p. Theo nghĩa Hán văn: Khuy n là khuy n khích, khuyên b o ngư i ta nên làm m t vi c nào ñó. Khuy n h c là khuyên b o, khích l , t o nh ng thu n l i g ng s c h c t p t t …Khuy n nông là khuy n khích, t o m i thu n l i làm cho nông nghi p phát tri n, nông thôn phát tri n. Khuy n m i nông nghi p ch quan tâm ch y u ñ n l i nhu n cho nh ng cá nhân hay nhóm doanh nhân nào ñó mà không ho c r t ít quan tâm ñ n hi u qu s n xu t c a ngư i nông dân. Ví d m t ñ i lý kinh doanh v t tư nông nghi p h ch quan tâm ñ n làm th nào ñ mua r , bán ñ t; làm th nào bán ñư c nhi u phân bón, bán ñư c nhi u gi ng cây tròng v t nuôi ñ có l i nhu n cao. H không quan tâm ñ n hư ng d n và theo dõi k t qu nông dân s d ng nh ng v t tư ñó. Th m chí nh ng v t tư phân bón ñã m t ch t lư ng, gi ng b l n, gi ng không ñúng ch ng lo i v n nói hay, tuyên truy n t t, khuy n m i t t ñ bán ñư c nhi u, thu l i l n …ði u này trái ngư c h n v i b n ch t và m c ñích c a khuy n nông.. 2/. Quá trình phát tri n khuy n nông. • Khuy n nông trư c khi có h th ng khuy n nông qu c gia c a các nư c. Con ngư i chúng ta ñã bi t cách ho t ñ ng khuy n nông t nhi u ngàn năm nay ngay sau khi con ngư i bi t ñ n s n xu t nông nghi p tr ng tr t, chăn nuôi … ð ñ t ñư c m c tiêu này m c tiêu khác, b ng cách này, cách khác, con ngư i ñã hành ñ ng sao cho nông nghi p ngày càng phát tri n ñ th a mãn nhu c u c a cu c s ng c a con ngư i. ðó là th c t ai ai cũng th a nh n. • ð góp ph n ñ c l c cho nông nghi p phát tri n, m t s nư c ñã s m nh n th y c n có h th ng t ch c khuy n nông. M m m ng ñ hình thành nên các t ch c khuy n nông nhà nư c c a các qu c gia t m t ho c t 1 s các t ch c như: - Các H i, Hi p h i … c a nông dân. Ví d : 1723- H i nh ng ngư i c i ti n ki n th c nông nghi p Scotlan. 1764- H i nông nghi p ð c. 1765- H i kinh t Nga. 1853- H i nông dân M , v.v. - Các t ch c khác nông thôn. Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i ---- Giáo trình Khuy n nông …………………………………………………………… 4
Ví d như: HTX s n xu t, H i tín d ng c a nông dân, Câu l c b s n xu t, H i nông dân nh ng ngư i cùng s thích v.v. do nông dân t l p ra. - Các t ch c nông nghi p c a Chính ph . Ví d như: HTX s n xu t nông nghi p, H i nông dân, H i làm vư n v.v. do Nhà nư c t ch c. - Các cơ s ñào t o. Các cơ s ñào t o c a các trư ng, c a các cơ quan nghiên c u như các h c vi n, các trung tâm nghiên c u, tr m tr i nghiên c u … • Ti n ñ phát tri n. Như trên ñã nói, m c dù chưa có h th ng khuy n nông qu c gia nhưng con ngư i ñã bi t ho t ñ ng khuy n nông nhi u nghìn năm nay dư i hình th c này hình th c khác, b ng cách này cách khác ñ ñ t ñư c m c tiêu h mong mu n. ð tăng cư ng phát tri n nông nghi p, nông thôn ngày càng ñ i m i, chính ph các nư c ñã thành l p các h th ng khuy n nông qu c gia. H th ng khuy n nông c a các qu c gia b t ñ u ñư c hình thành t m y trăm năm nay. Theo th ng kê c a Tazima, m t chuyên gia khuy n nông Nh t B n vào cu i th k 20 cho th y: + Ti n ñ phát tri n: - Th k 17-19 có 8 nư c. - T năm 1940 phát tri n m nh. ð n 1992 trên Th gi i có 199 nư c có h thông khuy n nông qu c gia. - 1993 có Vi t Nam. Như v y nư c ta là qu c gia th 200 trên Th gi i có h th ng t ch c khuy n nông vào cu i năm 1993. - Th gi i có kho ng 600.000 cán b khuy n nông trong biên ch , s cán b khuy n nông ngoài biên ch l n hơn nhi u l n so v i s cán b khuy n nông trong biên ch . + Trong ñó có: - 7,7 % cán b khuy n nông hành chính, 14,1 % cán b khuy n nông chuyên ñ , 78,2 % cán b khuy n cơ s . - T l cán b khuy n nông/ nông dân. M Các nư c khác Châu Á 1/ 500 1/1.800 – 2950 1/ 2661 - T l cán b khuy n nông/ di n tích ñ t nông nghi p. M Các nư c khác Châu Á 1/19.441ha 1/1245 – 3983 ha 1/1075 ha - Trình ñ văn hóa c a cán b khuy n nông Sơ c p Trung c p ð ih c Trên ñ i h c Chung th gi i : 38,8% 33,3% 22,9% 5,0% Châu Á: 40,4 % 35,4% 20,4% 3,8% Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i ---- Giáo trình Khuy n nông …………………………………………………………… 5
3/. Vài nét v khuy n nông m t s nư c trên th gi i. ñây không ñ c p t i t ch c và n i dung ho t ñ ng c a h th ng khuy n nông các nư c. T ch c và n i dung ho t ñ ng c a h th ng khuy n nông các nư c thư ng xuyên có s thay ñ i cho phù h p v i tình hình hi n t i nên n i dung này ch gi i thi u ñôi nét n i b t v ho t ñ ng khuy n nông, k t qu s n xu t nông nghi p, trong ñó có vai trò khuy n nông c a m t s nư c. • M . (1914) - M t trong nh ng ñi u ki n ho t ñ ng khuy n nông là c n có ngu n kinh phí tài tr giúp ñ nông dân. M là m t trong nh ng nư c ho t ñ ng khuy n nông c a Nhà nư c khá s m. - 1843, S m nh t NewYork nhà nư c c p ngu n kinh phí khá l n cho phép UBNN bang thuê tuy n nh ng nhà khoa h c nông nghi p có năng l c th c hành t t làm gi ng viên khuy n nông xu ng các thôn xã ñào t o nh ng ki n th c v khoa h c và th c hành nông nghi p cho nông dân. - 1853, Edward Hitchcoch, là ch t ch trư ng ñ i h c Amherst và là thành viên c a UBNN bang Massachuisetts ñã có nhi u công lao ñào t o khuy n nông cho nông dân và h c sinh, sinh viên. Ông cũng là ngư i sáng l p ra H i nông dân và H c vi n nông dân. - T cu i nh ng năm 80 c a th k trư c Nhà nư c ñã quan tâm ñ n công tác ñào t o khuy n nông trong trư ng ñ i h c. Năm 1891 bang NewYork ñã h tr 10.000 USD cho công tác ñào t o khuy n nông ñ i h c. Nh ng năm sau ñó nhi u nhi u trư ng ñ i h c như ð i h c Chicago, ð i h c Wicosin …cũng ñưa khuy n nông vào chương trình ñào t o. B thương m i cũng như ngân hàng và nhi u công ty công, nông, thương nghi p tài tr cho các ho t ñ ng khuy n nông. ð n năm 1907 M ñã có 42 trư ng / 39 bang có ñào t o khuy n nông. Năm 1910 có 35 trư ng có b môn khuy n nông. - 1914, M ban hành ñ o lu t khuy n nông và thành l p H th ng khuy n nông qu c gia. Giai ño n này ñã có 8861 H i nông dân, v i kho ng 3.050.150 h i viên. - M là qu c gia có 6% dân s ng b ng ngh nông nghi p nhưng n n nông nghi p M ñư c x p vào nhóm nh ng nư c nông nghi p phát tri n. Nhi u s n ph m nông nghi p c a M chi m lĩnh th trư ng th gi i như ngô, ñ u tương …(S n lư ng ñ u tương năm1985 ñ t 55 tri u t n, năm 2001 ñ t 70 tri u t n, tăng 15 tri u t n /6 năm, xu t kh u l n nh t TG: 16,9 tri u t n/năm, ñ t kho ng 54 % lư ng ñ u tương xu t kh u c a th gi i. Ngô 2000-2001 ñ t 335 tri u t n, xu t kh u 70 tri u t n = 69 % TG ) • n ð . (1960) - H th ng khuy n nông n ð ñư c thành l p tương ñ i s m vào năm 1960. Vào th i ñi m này tình hình s n xu t nông nghi p nói chung, lương th c nói riêng c a n ð ñang là v n ñ r t b c xúc. n ð là qu c gia ñông dân th 2 trên th gi i, sau Trung qu c, (vào th i ñi m này dân s n ð có kho ng 400 tri u, Trung Qu c có kho ng 600 tri u). N n nông nghi p nghèo nàn, l c h u, lương th c thi u th n, dân thi u ăn và thư ng xuyên có nh ng ngư i dân ch t do ñói ăn. Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i ---- Giáo trình Khuy n nông …………………………………………………………… 6
Trư c th c tr ng này Chính ph n ð có ch trương quy t tâm gi i quy t v n ñ lương th c. S ra ñ i c a h th ng khuy n nông n ð lúc này là c n thi t và t t y u. S thành công c a nông nghi p n ð nh ng năm sau ñó có vai trò ñóng góp ñáng k c a khuy n nông. ðã nói ñ n nông nghi p n ð ph i nói t i thành t u 3 cu c cách m ng: - Cách m ng xanh: ðây là cu c cách m ng tiêu bi u nh t. ðã nói ñ n nông nghi p n ð ph i nói ñ n cu c cách m ng xanh; ñã nói ñ n cách m ng xanh ph i nói ñ n nông nghi p n ð . Th c ch t c a cu c cách m ng xanh là cu c cách m ng v gi ng cây tr ng nói chung, và ñ c bi t là cách m ng v gi ng cây lương th c: lúa nư c, lúa c n, lúa mỳ, ngô khoai … Hàng lo t các gi ng lúa th p cây, năng su t cao ra ñ i … ñã làm tăng v t năng su t và s n lương lương th c c a qu c gia này. - Cách m ng tr ng: Là cu c cách m ng s n xu t s a bò, s a trâu …Nơi nơi trên ñ t n ð ñ u có nhà máy s a. Khuy n nông có vai trò c c kỳ quan tr ng như v n ñ gi i quy t ñ u vào: v n s n xu t, gi ng trâu bò s a, k thu t chăn nuôi và gi i quy t ñ u ra: thu gom tiêu th s n ph m, ch bi n s n ph m s a… - Cách m ng nâu: Sau cu c cách m ng tr ng ti p ñ n cu c cách m ng nâu. ðó là cu c cách m ng s n xu t th t xu t kh u. • Thái Lan. (1967) Thái Lan là qu c gia nông nghi p v i trên 60% dân s s ng b ng ngh nông nghi p. ði u ki n ñ t ñai, khí h u nóng m g n tương ñ ng Vi t nam. Thái Lan là qu c gia ho t ñ ng khuy n nông cũng khá tiêu bi u. H th ng khuy n nông nhà nư c ñư c thành l p năm 1967. V m t thành t u c a khuy n nông Thái Lan th hi n m y ñi m sau: - Hàng năm ngu n v n cho khuy n nông khá l n kho ng 120-150-và th m chí 200 tri u USD. Lư ng kinh phí này g p hơn 20 l n kinh phí khuy n nông hàng năm c a nư c ta. - Nhi u năm nay Thái Lan là qu c gia ñ ng hàng th nh t xu t kh u lương th c trên th gi i (xu t kh u kho ng 7 tri u t n g o/năm). - Hi n nay Thái Lan r t coi tr ng ch t lư ng gi ng cây tr ng, s n xu t rau qu an toàn, phát tri n nuôi tr ng th y s n .v.v. • Trung Qu c. (1970) Là qu c gia ñ t r ng th 4 th gi i nhưng ñân s ñông nh t th gi i (Hi n nay có kho ng 1,2 t ngư i). Khí h u Trung Qu c thu c vùng vĩ ñ cao có ôn ñ i, á nhi t ñ i và m t ph n nhi t ñ i. H th ng khuy n nông Trung Qu c ñư c thành l p năm 1970 nhưng công tác ñào t o khuy n nông Trung Qu c r t quan tâm: - Năm 1928 Vi n ñ i h c nông nghi p t nh Tri t Giang thành l p phân khoa khuy n nông. - Năm 1929 Chính ph Trung Qu c ñã xác ñ nh: “Ngành khuy n nông do các cơ quan nông nghi p ph trách, ñ t tiêu chu n c i thi n phương pháp s n xu t nông nghi p, gia tăng năng su t, Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i ---- Giáo trình Khuy n nông …………………………………………………………… 7
c i thi n t ch c nông thôn và sinh ho t nông dân, ph bi n tri th c v khoa h c nông nghi p, thành l p các HTX nông dân s n xu t và tiêu th ”. - 1933, Trư ng ñ i h c Kim Lăng (Nay là trư ng ð i h c t ng h p Nam Kinh) có khoa khuy n nông. - Trung Qu c t ch c HTX và Công xã nhân dân t 1951 – 1978 nên giai ño n này công tác khuy n nông ch tri n khai ñ n HTX. N i dung khuy n nông giai ño n này coi tr ng ph bi n ñư ng l i ch trương nông nghi p c ð ng và Chính ph cũng như chuy n giao TBKT nông nghi p, xây dưng các mô hình ñi m trình di n ñ n thăm quan h c t p và áp d ng. - Sau 1978 t ch c s n xu t nông nghi p Trung Qu c có thày ñ i theo hư ng phát tri n kinh t nông h song song v i kinh t t p th qu c doanh - 1991, th c hi n công nghi p hoá và hi n ñ i hoá nông thôn, NQ c a BCH TW ð ng khóa VIII r t coi tr ng khoa h c công ngh nông nghi p và giáo d c khuy n nông; xây d ng khu s n xu t trình di n; ñưa cán b nông nghi p xu ng nông thôn , th c hi n th c t s n xu t nông nghi p… - Có th nói nh ng năm g n ñây nông nghi p Trung Qu c khá phát tri n. Hi n nay Trung Qu c có 3 mũi nh n v nông nghi p ñư c th gi i th a nh n là: + Lúa lai: Trung Qu c nghiên c u lúa lai t năm1964 và thành công năm 1985. ðây là m t thành công r c r . Ngư i ta nói s m ng l ch s c a cu c “Cách m ng xanh” ñ n nay ñã ñ t t t ñ nh. Khi mà s n xu t nông nghi p cây lúa ñ t năng su t th p dư i 5 t n thóc/ha thì thành công c a “Cách m ng xanh” ñã giúp các nư c tăng năng su t s n lư ng lúa b ng các gi ng lúa th p cây, ch ng ñ , ch i thâm canh tăng năng su t và s n lư ng. Khi mà năng su t lúa nhi u nư c ñ t 5-8 t n/ha, ñ tăng năng su t cao hơn n a trên 8 t n/ha thì hi u q a áp d ng nh ng gi ng lúa ti n b thông thư ng không th có ñư c. Công ngh s n xu t lúa lai cho phép chúng ta có th năng cao năng su t lúa nư c ñ t trên 8 t n/ha không ph i là v n ñ khó khăn. + Thú y và d ng c thú y: Công ngh s n xu t d ng c thú y c a Trung Qu c phát tri n m nh, s n xu t s lư ng nhi u, s d ng ti n l i, giá r . Cũng như y h c c truy n, khoa h c thú y Trung Qu c có nhi u thành t u. Trung Qu c sáng t o ra nhi u lo i thu c có tác d ng phòng ch ng d ch h i ng d ng trong chăn nuôi, tăng s c ñ kháng, kích thích cho các v t nuôi sinh trư ng phát d c m nh. + Nuôi tr ng th y s n: Nuôi tr ng th y s n cũng là th m nh c a Trung qu c. Nuôi trai l y ng c, nuôi các loài th y s n quí hi m như ba ba, lươn, ch… Nhi u loài th y s n Trung qu c ñ c quy n s n xu t gi ng như công ngh nuôi trai l y ng c, s n xu t cá giò, cá song v.v. Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i ---- Giáo trình Khuy n nông …………………………………………………………… 8
4/. KhuyÕn n«ng ViÖt nam. • Trư c 1993. - ðã t xa xưa T tiên ta ñã có nh ng ho t ñ ng khuy n nông. T c truy n vua Hùng Vương nư c Văn Lang ñã d y dân xã Minh Nông (Vĩnh Phúc) c y lúa. Sau ñó không lâu cây lúa ñã là cây tr ng ch l c. Ngư i Văn Lang th Th n Nông, v th n nông nghi p c a ngư i Vi t c . - Truy n thuy t v khuy n nông dâu t m: Công chúa Thi u Hoa, con vua Hùng vương th 6 là ngư i ñã ñưa và giúp nông dân vùng bãi sông H ng thu c vùng Ba Vì, Hà Tây ngh tr ng dâu nuôi t m, ươm tơ d t l a (Hi n nay C ðô, Ba Vì còn có ñ n th bà Thi u Hoa công chúa- Bà T c a ngh tr ng dâu, nuôi t m, ươm tơ d t l a c a Vi t nam). ði u này minh ch ng r ng ñã g n 3000 năm trư c ñây cha ông ta ñã bi t làm công tác khuy n nông. T khi có ch vi t, l ch s ñư c ghi l i v i nhi u d n ch ng cho th y công tác khuy n nông ñã ñư c ông cha ta r t quan tâm. - Năm 981, th i ðinh - Lê ñã có phong t c “L h ñi n” c a nhà vua. Nhà vua ch n ngày, gi kh c ñ p ñ u năm xu ng ñ ng cày sá ñ t ñ u tiên, Hoàng h u ng i quay tơ d t l a. Hành c này c a Nhà vua và Hoàng h u có ý nghĩa r t l n khích l m i ngư i dân ra s c tăng gia s n xu t, chúc mong cho m t năm m i s n xu t nông nghi p b i thu. Sau này Bác H cũng h c t p cha ông xưa: Bác H nh ng năm sau gi i phóng mi n B c 1954, c vào ngày ñ p ñ u xuân Bác tr ng cây và tư i nư c cho cây. Năm 1964 ð ng và Nhà nư c ta ñã phát ñ ng thành phong trào “Tr ng cây xanh Bác H ” rât sôi n i và r ng kh p mi n B c. - Năm 1226 Nhà Tr n ñã thành l p 3 t ch c: “Hà ñê s ”, “ð n ñi n s ”, “Khuy n nông s ”. ð ng ñ u m i t ch c ñ u có quan tri u ñình ñ m nhi m. Hà ñê s là t ch c chuyên chăm lo ñ p ñê phòng ch ng lũ l t. ð n ñi n s là t ch c chuyên lo vi c qu n lý ñ t ñai. Khuy n nông s chăm lo công tác giúp dân s n xu t nông nghi p. - 1444-1493, Lê Nhân Tông, Lê Thánh Tông có 17 l n ra chi u d khuy n nông ñ t o ñi u ki n khuy n khích nông dân ra s c tăng gia s n xu t. - Năm 1778, Nguy n Công Tr là v quan r t có công lao phát tri n nông nghi p c a ñ t nư c. Ông ra s c n o vét kênh mương, d n th y nh p ñi n, ñ p ñê phòng ch ng lũ l t. Nguy n Công Tr còn th c hi n kh u hi u “Kh n ru ng hoang, an nghi p dân nghèo”, ra s c quai sông l n bi n. ông là ngư i có công t o l p nên 2 huy n Ti n H i, Thái Bình và Kim Sơn, Ninh Bình ngày nay. - 1789, vua Quang Trung ch ng nh ng là nhà quân s c c tài, nhà chính tr và ngo i giao gi i mà còn là m t nhà khuy n nông tài ba. Vua Quang Trung ñã xác ñ nh “Th c túc thì binh cư ng”, quân ñ i mu n hùng m nh thì trư c nh t ph i ñư c ăn no. Nhà vua th c hi n nhi u chính sách khuy n khích nông dân s n xu t như: Mi n, gi m thu nông nghi p; tăng cư ng n o vét kênh mương d n th y nh p ñi n; tăng cư ng phát tri n ch nông thôn; xóa b ngăn sông c m ch v.v. Vì th nông nghi p th i kỳ này phát tri n khá m nh. Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i ---- Giáo trình Khuy n nông …………………………………………………………… 9
- 4/1945, H Ch T ch trong l b gi ng khóa ch nh hu n cán b t i Vi t B c, Ngư i ñã căn d n các cán b ta trư c khi ra v : “Các chú ra v ph i làm t t công tác khuy n nông, ra s c phát tri n nông nghi p, ch ng gi c ñói, di t gi c d t”, ngư i ngư i th c hi n “Hũ g o ti t ki m”. - 1950-1957, ch y u năm 1955-1956 chúng ta th c hi n c i cách ru ng ñ t (CCRð), th c hi n kh u hi u “Ngư i cày có ru ng”. ðây là cu c cách m ng l n chưa t ng có trong l ch s nông nghi p nư c ta. Chúng ta ñã t ch thu hơn 81 v n ha ru ng ñ t c a ñ a ch …, 106.448 trâu bò cùng v i 1.846.000 nông c chia cho 2.104.158 h nông dân và nhân dân lao ñ ng (72,8% h nông thôn mi n B c). K t qu này ñã t o ñi u ki n và khích l nông dân ra s c tăng gia s n xu t. - 1956-1958, k ti p ngay sau CCRð nông dân dư i s lãnh ñ o c a ð ng, Chính ph th c hi n “ð i công, v n công”, nông dân tương thân tương ái giúp nhau trong s n xu t nông nghi p. - 1960 mi m Nam l p các Nha Khuy n nông tr c thu c B c i cách ñi n ñ a Nông-Ngư m c. - 1960 mi n B c thành l p các H p tác xã s n xu t nông nghi p (HTX) b c th p-1968 HTX b c cao-1974 HTX toàn xã. T ch c HTX s n xu t nông nghi p vào giai ño n này có m t ý nghĩa l ch s l n lao. T ch c HTX s n xu t nông nghi p nông dân “Cùng làm cùng hư ng” ñã t o ñi u ki n c c kỳ quan tr ng giúp cho ð ng và Nhà nư c huy ñ ng ñư c m c ñ t i ña s c ngư i, s c c a ph c v cho ti n tuy n, ph c v cho công cu c ñ u tranh ch ng M c u nư c gi i phóng mi n Nam, th ng nh t ð t nư c. Công tác khuy n nông giai ño n này ch y u tri n khai ñ n HTX. Phương pháp khuy n nông ch y u ñưa TBKT nào s n xu t, xây d ng các mô hình HTX s n xu t ti n b như: HTX Tân Phong, HTX Vũ Th ng Thái Bình … - 1961 sinh viên các trư ng ð i h c nông nghi p tham gia ñi th c t s n xu t nông nghi p t i các HTX, nông trư ng qu c doanh là m t trong nh ng n i dung ñào t o quan tr ng c a Nhà trư ng nh m th c hi n phương châm ñào t o “H c k t h p v i hành”; th c hi n th c ti n hóa tay ngh c a các sinh viên nông nghi p. - 1963-1973, B Nông nghi p t ch c các “ðoàn ch ñ o s n xu t nông nghi p giúp …”các t nh. Các ðoàn ch ñ o s n xu t nông nghi p là t ch c nông nghi p c a Chính ph do B Nông nghi p t ch c và qu n lý nhưng ho t ñ ng giúp các ñ a phương. Ho t ñ ng c a ðoàn ch ñ o s n xu t nông nghi p th c ch t làm các công vi c khuy n nông như giúp các ñ a phương th c hi n các ch trương chính sách c a ð ng và Nhà nư c v nông nghi p, ñưa các ti n b k thu t nông nghi p vào s n xu t. Ph n ñ u th c hi n m c tiêu 5 t n thóc/ha… - Năm 1966 Thái Bình là t nh ñ u tiên mi n B c ñ t 5 t n thóc/ha. Năm 1974 toàn mi n B c ñ t 5 t n thóc/ha. Năm 1988 huy n Hưng Hà (Thái Bình) ñ t 10 t n thóc/ha…. - 1964-1980 nhìn chung nông nghi p trì tr kém phát tri n, ñ i s ng nông dân g p nhi u khó khăn. Nguyên nhân có nhi u nhưng ch y u do chi n tranh. Chúng ta ph i t p trung m i n l c cho công cu c ñ u tranh gi i phóng mi m Nam, giành ñ c l p dân t c và th ng nh t ñ t nư c. M t khác sau gi i phóng mi n Nam năm 1975 ñ n 1980 mi n B c v n còn duy trì HTX s n xu t nông nghi p là m t th c t b t c p m t cân ñ i gi a quan h s n xu t v i l c lư ng s n su t… Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i ---- Giáo trình Khuy n nông …………………………………………………………… 10
- Trư c th c tr ng s n xu t nông nghi p trì tr và ñ i s ng nhân dân g p nhi u khó khăn, tháng 1 năm 1981, Ch th 100 c a Ban CHTW ð ng: “Khoán s n ph m cu i cùng ñ n nhóm và ngư i lao ñ ng”, còn g i là “Khoán 100” ñư c ra ñ i. HTX nông nghi p ch qu n lý 5 khâu: ð t- nư c- gi ng- phân bón và b o v th c v t còn toàn b các khâu khác khoán cho nhóm và ngư i lao ñ ng. “Khoán 100” ñã có tác d ng to l n khích l nông dân s n xu t. Ngoài s n lư ng nông s n ph i n p HTX còn l i ngư i nông dân ñư c t do s d ng. - Sau 7 năm th c hi n “Khoán 100” ð ng ta xem xét rút kinh nghi m: “Khoán 100” có nhi u ưu ñi m thúc ñ y nông nghi p phát tri n nhưng v n còn nhi u h n ch : Nông dân chưa th c s ch ñ ng s n xu t kinh doanh có hi u qu . Trên ñ ng ru ng, ao h , chu ng tr i chăn nuôi ngư i nông dân chưa có th ch ñ ng s n xu t kinh doanh vì nh ng khâu then ch t như gi ng, phân bón nông dân v n ph i ph thu c vào s qu n lý c a HTX. M nh ñ t h tr ng tr t v này v sau có th thay ñ i nên không ai nghĩ ñ n thâm canh b o v vad duy trì ñ phì c a ñ t ñ v sau năng su t cao hơn v trư c …Th n a nông dân còn ph i ñóng góp nhi u kho n như n p s n c a 5 khâu HTX qu n lý và ñóng góp qu phúc l i …Nh ng h nông dân có v n, có lao ñ ng, có trình ñ dân trí cao s n xu t có hi u qu . Có nhi u h nông ñân cu c s ng v n không kh i ñói nghèo do b i ngu n l c s n xu t thi u lao ñ ng, thi u v n; do g p r i ro trong cu c s ng; do trình ñ dân trí th p s n xu t không có hi u qu ñã d n ñ n n s n nhi u v , nhi u năm … Chính vì v y 5/4/1988, B chính tr BCH TW ð ng khóa V ra NQ 10: “C i ti n qu n lý kinh t trong nông nghi p”, còn g i là “Khoán 10”. NQ 10 ñư c th c hi n và hoàn thi n vài năm sau ñó ñã chuy n ñ i h n cơ ch qu n lý kinh t trong nông nghi p. Ru ng ñ t giao cho nông dân qu n lý lâu dài 20 năm ñ i v i ñ t nông nghi p, 50 năm ñ i v i ñ t lâm nghi p. Chuy n ñ i t cơ ch s n xu t t p th t cung t c p, s n xu t theo k ho ch hóa Nhà nư c sang s n xu t kinh t h gia ñình và trang tr i. Ngư i nông dân ch ñ ng s n xu t kinh doanh trên m nh ñ t, ao h , chu ng tr i c a mình theo hư ng nông nghi p hàng hóa có s ñi u ti t c a Nhà nư c. Nông nghi p c a ñ t nư c có cơ h i ngày càng phát tri n m nh. - Ngay năm 1988, An Giang khá sáng t o ñã v n d ng cơ ch s n xu t m i trong ñi u ki n c th c a ñ a phương, h c t p kinh nghi m c a các nư c thành l p Trung tâm Khuy n nông nhàm ñáp ng cho nhu c u s n xu t nông nghi p c a nông dân trong t nh. - Năm 1991, cũng như An Giang, B c Thái thành l p Trung tâm Khuy n nông. - Năm 1992, ð ñi u ph i và lãnh ñ o công tác khuy n nông c a ñ t nư c, B Nông nghi p thành l p “Ban ñi u ph i Khuy n nông” - Do nhu c u b c súc c a s n xu t, ngày 2/3/1993, Th tư ng Chính ph ra Nð 13/CP v vi c thành l p h th ng Khuy n nông, Khuy n lâm, Khuy n ngư c a ñ t nư c. • Sau cu i năm 1993. - 2/3/1993, Nð 13/CP c a Chính ph v vi c thành l p h th ng Khuy n nông, Khuy n lâm, Khuy n ngư. Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i ---- Giáo trình Khuy n nông …………………………………………………………… 11
- 2/8/1993 Thông tư 02/LB-TT c th hóa vi c th c hi n Nð 13/CP. Như v y cu i năm 1993 nư c ta chính th c có H th ng Khuy n nông Qu c gia. - Th c hi n Nð s 86/2003/Nð-CP ngày 18/7/2003, Qð s 118/2003/Qð-BNN ngày 3/11/2003 v thay ñ i cơ c u t ch c C c KN-KL, thành l p Trung tâm khuy n nông Qu c gia. Ti p sau năm 2005 th c hi n Nð s 56/2005/Nð-CP và TT s 60/2005/TT-BNN c th hoá công tác khuy n nông, khuy n ngư trong giai ño n hi n nay. - T 1989 ñ n nay dư i s lãnh ñ o sát sao c a ð ng, Chính ph , s tăng cư ng ho t ñ ng c a Khuy n nông ñã thúc ñ y n n nông nghi p c a ñ t nư c ngày càng phát tri n. Bình quân hàng năm tăng 1 tri u t n lương th c và vươn lên t nư c thi u lương th c ñ n ñ và th a lương th c. N u như nh ng năm trư c 1980 chúng ta còn thi u lương th c thì t năm 1989 ch ng nh ng chúng ta t t c ñ lương th c mà còn dư th a b t ñ u xu t kh u lương th c t hơn 1 tri u ñ n g n 2 tri u t n lương th c/năm. Nhi u năm g n ñây chúng ta ñã là nư c ñ ng v trí th 2 xu t kh u lương th c vào th trư ng TG: Hàng năm xu t kh u vào th trư ng lương th c th gi i trên dư i 4 tri u t n/năm, năm 2005 xu t kh u 5,2 tri u t n g o ñ t kim ng ch xu t kh u 1,4 t USD 1.2- Khái ni m và nhi m v ch c năng c a khuy n nông. 1/. Khái ni m khuy n nông. Khuy n nông “Agricultural extention” là 1 thu ât ng khó xác ñ nh th ng nh t b i vì ñ ñ t ñư c m c tiêu cơ b n sao cho nông nghi p phát tri n, nông thôn phát tri n các nư c khác nhau, các nhà khuy n nông khác nhau, nông dân khác nhau hi u khuy n nông có khác nhau, do b i khuy n nông: - T ch c b ng nhi u cách. M i qu c gia khác nhau có nh ng cách t ch c khuy n nông khác nhau. M c tiêu c th khuy n nông ñ i v i nư c công nghi p phát tri n khác v i nư c nông nghi p và nông nghi p l c hâu có khác nhau … - Ph c v cho nhi u m c ñích: Phát tri n tr ng tr t, chăn nuôi, ch bi n b o qu n nông s n, thú y, b o v th c v t, t ch c qu n lý s n xu t có khác nhau. - M i t ng l p nông dân khác nhau hi u nghĩa khuy n nông khác nhau. Ngư i tr ng tr t, chăn nuôi …; ngư i giàu, nghèo khác nhau hi u khuy n nông khác nhau. Ngư i giàu, trình ñ dân trí cao c n thông tin và kinh nghi m t ch c s n xu t; ngư i nghèo mong mu n khuy n nông s hu n luy n và tài tr … • Khuy n nông theo nghĩa h p: Nhi u ngư i hi u khuy n nông ch là công vi c khi có nh ng TBKT m i do các cơ quan nghiên c u, cơ quan ñào t o, nhà nghiên c u …sáng t o ra làm th nào ñ nhi u nông dân bi t ñ n và áp d ng có hi u qu . Có nghĩa: Khuy n nông là chuy n giao các TBKT vào s n xu t. Ví d giúp nông dân bi t và áp d ng tr ng gi ng ngô Bioseed, gi ng ngô VN10, gi ng táo Xuân 21, Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i ---- Giáo trình Khuy n nông …………………………………………………………… 12
k thu t nuôi gà Tam hoàng, k thu t nuôi l n hư ng n c, k thu t chăn nuôi bò s a, xây d ng b bioga, v.v. • Khuy n nông theo nghĩa r ng: Như trên ñã nói do b i khuy n nông ho t ñ ng lĩnh v c r ng, cho nhi u ñ i tư ng khác nhau …nên ñ n nay trên th gi i có khá nhi u ñ nh nghĩa khuy n nông khác nhau: a- Theo m t s tác gi . Hi n nay có hàng trăm ñ nh nghĩa khuy n nông. Ví d : + Peter Oakley & Cristopher Garferth. Khuy n nông là cách ñào t o th c nghi m dành cho nh ng ngư i dân s ng nông thôn. ðem l i cho h nh ng l i khuyên và nh ng thông tin c n thi t giúp gi i quy t nh ng v n ñ khó khăn tr ng i c a h . Khuy n nông cũng nh m m c ñích nâng cao năng su t, phát tri n s n xu t. Hay nói m t cách khái quát là làm tăng m c s ng cho ngư i nông dân. + Thomas. Khuy n nông là ý t ng quát ch m i công vi c có liên quan ñ n phát tri n nông thôn. ðó là m t h th ng giáo d c ngoài nhà trư ng, trong ñó ngư i l n và tr em ñư c h c b ng cách th c hành. + Adams. Khuy n nông là tư v n cho nông dân giúp h tìm ra nh ng khó khăn tr ng i trong cu c s ng và s n xu t, ñ ng th i ñ ra nh ng gi i pháp kh c ph c. Khuy n nông còn giúp cho nông dân nh n bi t nh ng cơ h i c a s phát tri n. + Maunder. Khuy n nông như m t d ch v hay m t h th ng giúp cho nông dân hi u bi t phương pháp canh tác, k thu t c i ti n tăng hi u qu s n xu t và thu nh p. Làm cho m c s ng c a h t t hơn và nâng cao trình ñ giáo d c c a nông dân. + Vi n nghiên c u lúa Qu c t (IRRI). Khuy n nông bao hàm các ý: - Cung c p nh ng hi u bi t v k thu t và t ch c qu n lý s n xu t cho nông dân. - Là quá trình ñào t o phi chính qui – Truy n ñ t thông tin - cho nông dân. - Là thi t k th c hi n các ho t ñ ng giúp nông dân ñ : Nâng cao s n lư ng nông nghi p. Nâng cao hi u qu s n xu t. C i thi n m c sông và thu nh p cho nông dân. C i ti n phương pháp và k thu t canh tác. Nâng cao hi u bi t và k năng s n xu t. Nâng cao ñ a v xã h i cho nông dân. Là quá trình chuy n t i TBKT t cơ quan nghiên c u ñ n nông dân. Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i ---- Giáo trình Khuy n nông …………………………………………………………… 13
b- Vi t Nam. Năm 2000 C c Khuy n nông Vi t Nam, t ng h p t nhi u khái ni m khuy n nông c a các qu c gia, các tác gi và ñúc k t th c ti n ho t ñ ng khuy n nông c a nư c ta ñã ñ xu t khái ni m khuy n nông như sau: “Khuy n nông là cách ñào t o và rèn luy n tay ngh cho nông dân, ñ ng th i giúp cho h hi u ñư c nh ng ch trương chính sách v nông nghi p, nh ng ki n th c v k thu t, kinh nghi m v qu n lý kinh t , nh ng thông tin v th trư ng, ñ h có ñ kh năng t gi i quy t ñư c các v n ñ c a gia ñình và c ng ñ ng nh m ñ y m nh s n xu t, c i thi n ñ i s ng, nâng cao dân trí, góp ph n xây dung và phát tri n nông thôn m i”. Khái ni m trên ñã th hi n rõ b n ch t công vi c cũng như m c tiêu cu i cùng c a Khuy n nông là: - Ho t ñ ng khuy n nông th c ch t là làm công tác ñào t o nông dân (truy n thông - hu n luy n nông dân) - Nông dân bi t và t quy t m i hành ñ ng c a h . - Nh m phát tri n nông nghi p, nông thôn. - Nh m nâng cao ñ i s ng kinh t , văn hoá, xã h i …cho ngư i nông dân. 2/. Nhi m v ch c năng c a khuy n nông. B n ch t (m c tiêu cơ b n) c a khuy n nông xem ra khá th ng nh t m i qu c gia, nhưng nhi m v ch c năng c a khuy n nông không th ng nh t do b i ph m vi ho t ñ ng khuy n nông r t r ng. Các qu c gia khác nhau có ñi u ki n ñ t ñai, khí h u, kinh t , chính tr , văn hóa, phong t c t p quán …khác nhau; ngư i giàu nghèo khác nhau, tr ng tr t chan nuôi, b o qu n ch bi n nông s n khác nhau v.v. nên h hi u nhi m v ch c năng c a khuy n nông có khác nhau. Ví d : + Theo Mosher, 1979 cho r ng khuy n nông có 6 nhi m v ch c năng ch y u là: - Gi i quy t ñ u vào cho s n xu t nông nghi p. - Gi i quy t ñ u ra cho s n xu t nông nghi p. - Công tác tín d ng. - ðào t o cán b khuy n nông, ñào t o nông dân s n xu t nông nghi p. - L p các t ch c xã h i và d ch v h tr nông dân s n xu t. - Th c hi n các thie nghi m th m tra ti n b k thu t (TBKT) ñ ng d ng vào s n xu t. + Theo Vi n nghiên c u lúa Qu c t IRRI, khuy n nông có 10 nhi m v ch c năng ch y u ñư c tóm lư c như sau: - Thu th p và truy n ñ t thông tin. - Phát hi n các thu n l i khó khăn và ñ xu t các gi i pháp kh c ph c. - Xây dung h th ng xã h i h tr . Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i ---- Giáo trình Khuy n nông …………………………………………………………… 14
- L a ch n m c tiêu khuy n nông cho tong khu v c. - Chuy n giao TBKT m i cho nông dân. - L a ch n phương pháp d y phi chính qui cho ngư i l n tu i. - ðánh giá và th mghi m TBKT m i - Th c hi n các ho t ñ ng khuy n nông. - Hư ng d n truy n ñ t thông tin cho các khuy n nông viên cơ s . - Ch c năng ñi u hành công tác khuy n nông cho các khu v c. + Theo Vi t Nam: • Theo Nð s 13/CP c a Chính ph ngày 2/3/1993 ñã qui ñ nh c th n i dung công tác khuy n nông: - Ph bi n nh ng ti n b tr ng tr t, chăn nuôi, công ngh ch bi n nông lâm th y s n và nh ng kinh nghi m ñi n hình ti n ti n cho nông dân. - B i dư ng và phát tri n ki n th c qu n lý kinh t cho nông dân ñ s n xu t kinh doanh có hi u qu . - Ph i h p v i các cơ quan cung c p cho nông dân nh ng thông tin v th trư ng giá c nông s n ñ nông dân b trí s n xu t kinh doanh ñ t hi u qu cao. • ð phù h p v i th c t s n xu t m i hi n nay, Nð s 56/2005/Nð-CP ngày 24/6/2005 và TT s 60/2005/TT/BNN ñã qui ñ nh m c tiêu khuy n nông-khuy n ngư: - Nâng cao nh n th c v ch trương, chính sách, pháp lu t, ki n th c, k năng v khoa h c k thu t, qu n lý, kinh doanh cho ngư i s n xu t - Góp ph n thúc ñ y chuy n d ch cơ c u kinh t nông nghi p, nông thôn; nâng cao năng su t, ch t lư ng, hi u qu , phát tri n s n xu t theo hư ng b n v ng, t o vi c làm, tăng thu nh p, xoá ñói gi m nghèo, góp ph n thúc ñ y quá trình công nghi p hoá, hi n ñ i hoá nông nghi p, nông thôn. - Huy ñ ng ngu n l c t các t ch c, cá nhân trong và ngoài nư c tham gia khuy n nông, khuy n ngư. 1.3- Vai trò c a khuy n nông. 1/. Khuy n nông có vai trò là c u n i. Có th di n ñ t khuy n nông có vai trò c u n i thông tin 2 chi u gi a nông dân v i 9 ñ u m i theo sơ ñ 1 như sau: Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i ---- Giáo trình Khuy n nông …………………………………………………………… 15
- Nhà nư c - Nghiên c u - Môi trư ng NÔNG DÂN C U N I KHUY N NÔNG - Th trư ng - Nông dân s n xu t gi i - Các doanh nghi p - Các ngành. - Các ñoàn th - Qu c t Sơ ñ 1.1- Vai trò c u n i khuy n nông • C u n i nông dân v i Nhà nư c. ð t nư c ta có trên 80 tri u dân, trong ñó trên 70% là nông dân. Nhìn chung trình ñ dân trí chưa cao nên không th m i ngư i nông dân ñ u hi u ñư c m i ñư ng l i ch trương chính sách c a ð ng, Chính ph v nông nghi p. Khuy n nông có vai trò giúp nông dân nâng cao nh n th c trong quá trình s n xu t sao cho s n xu t có hi u qu và phù h p v i ñư ng l i lãnh ñ o c a Nhà nư c. Ngư c l i thông qua c u n i khuy n nông ð ng và Chính ph hi u ñư c tâm tư nguy n v ng cùa nông dân, nh ng nhu c u b c xúc c a nông dân trong s n xu t, cu c s ng và phát tri n nông thôn. • C u n i nông dân v i nghiên c u Khoa h c k thu t ngày càng phát tri n, hãng ngày hàng gi có nh ng phát minh sáng t o m i ra ñ i. Khuy n nông giúp nông dân l a ch n áp d ng nh ng TBKT m i phù h p v i ñi u ki n ñ a phương mình, gia ñình mình. Ngư c l i qua quá trình nông dân áp d ng nh ng sáng t o k thu t m i mà các nhà khoa h c, cơ quan nghiên c u khoa h c bi t nên nghiên c u nh ng gì cho phù h p s n xu t. K t qu nghiên c u Khuy n nông Nông dân áp d ng Sơ ñ 2.1- C u n i khuy n nông gi a nghiên c u v i nông dân Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i ---- Giáo trình Khuy n nông …………………………………………………………… 16
• C u n i nông dân v i môi trư ng Nông nghi p m t nư c ñang phát tri n và phát tri n ph i quan tâm ñ n v n ñ môi trư ng. S n xu t nông nghi p theo m c tiêu s n xu t nông nghi p hàng hóa l i càng ph i lưu ý t i t i môi trư ng ñ s n xu t ra nh ng s n ph m nông nghi p an toàn cho ñ i s ng và môi trư ng s ng c a m i ngư i dân trong c ng ñ ng và xã h i. Ví d m t vung chuyên canh s n xu t rau ph i quan tâm ñ n s d ng phân bón, thu c b o v th c v t, bi n pháp phòng tr t ng h p APM; M t làng s n xu t ñay ph i quan tâm ñ n nư c s ch nông thôn và s c kh o c ng ñ ng, nh t là ñ i v i ph n ; m t làng quê có ngh n u rư u, làm mi n dong, chăn nuôi l n ph i lưu ý ñ n v n ñ nư c th i v.v. • C u n i nông dân v i th trư ng. S n ph m nông nghi p ph i ñư c s d ng và tiêu th . V n ñ th trư ng là m t trong nh ng nhân t có tác d ng r t l n ñ n k t qu và hi u qu s n xu t. T năm 1988 th c hi n “Khoán10”, chúng ta chuy n ñ i qu n lý kinh t nông nghi p theo hư ng kinh t h gia ñình, s n xu t theo hư ng nông nghi p hàng hóa có s ñi u ch nh c a Nhà nư c. Nh ng năm tháng ñ u chúng ta g p r t nhi u khó khăn do ch s n xu t nông nghi p c a nư c ta ñã tr i qua hàng ngàn năm s n xu t theo m c ñích t cung t c p, ti p ñ n nh ng năm ch ng M s n xu t nông nghi p theo “K hoach hóa Nhà nư c” nên nông dân ta chưa quen v i s n xu t nông nghi p hàng hóa. ð s n xu t nông nghi p hàng hóa c n ph i quan tâm ñ n qui lu t kinh t th trư ng; quan tâm ñ n s lư ng, ch t lư ng, bao bì m u mã (thương hi u) và ti p th th trư ng các s n ph m. • C u n i nông dân v i nông dân s n xu t gi i. T năm 1988 th c hi n “Khoán 10” chuy n t s n xu t t p th sang s n xu t kinh t h gia ñình và trang tr i theo hư nh nông nghi p hàng hóa r t c n có vai trò khuy n nông. Khuy n nông giúp nông dân tăng cư ng tính c ng ñ ng trong s n xu t nh m ñ m b o môi trư ng sinh thái trong s ch và b n v ng. Khuy n nông giúp nông dân có ñư c nh ng gi i pháp kh c ph c v n ñ môi tr ng s ng b ô nhi m. • C u n i nông dân v i các doanh nghi p. Các doanh nghi p có t m quan trong gi i quy t ñ u vào và ñ u ra cho s n xu t nông nghi p. Khuy n nông ñã góp ph n tăng cư ng m i liên k t gi a nông dân v i các doanh nghi p. • C u n i nông dân v i các t ch c chính quy n, ñoàn th và các ngành h u quan. Khuy n nông không hi u qu n u ho t ñ ng ñơn ñ c. Ho t ñ ng khuy n nông mang tính c ng ñ ng. Th c hi n m t n i dung nào ñó c n có s ph i h p r t ch t ch c a m i c p, m i ngành, m i doàn th . • C u n i nông dân v i Qu c t . ð có ñư c s giúp ñ c a các t ch c Qu c t , ti p c n th trư ng th gi i c n có vai trò c a khuy n nông. Khuy n nông giúp nông dân nh n bi t trong cơ ch kinh t h i nh p hi n nay nên s n xu t cái gì, s n xu t như th nào và th trư ng tiêu th s n ph m… Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i ---- Giáo trình Khuy n nông …………………………………………………………… 17
• M i “Liên k t 4 Nhà”. M t trong nh ng c u n i khuy n nông quan tâm hi n nay là m i “Liên k t 4 Nhà” trong công tác khuy n nông là khá quan tr ng có tác d ng nâng cao k t qu s n xu t nông nghi p. - Nhà nư c trong m i liên k t này th hi n xác ñ nh ñ nh hư ng và k ho ch th c hi n cho các ho t ñ ng c a các doanh nghi p cùng như nghiên c u c a cơ quan khoa h c, các nhà khoa h c. Nhà nư c xây d ng Pháp ch , các tiêu chu n k thu t ngành … - Các nhà khoa h c c n nghi n c u nh ng gì ñáp ng cho nhu c u s n xu t nông nghi p c a nông dân thì nghiên c u ñó m i có ý nghĩa. H c n liên k t v i các doanh nghi p ñ thu hút ngu n v n ph c v nghiên c u và thúc ñ y nhanh ñưa TBKT h c vào s n xu t. Các nhà khoa h c cũng là l c lư ng quan tr ng tham gia tr c ti p tri n khai ñưa các TBKT vào s n xu t. - Nhà doanh nghi p thư ng ph i ph i h p ch t ch v i các nhà khoa h c và khuy n nông công tác nghiên c u cũng như chuy n giao k t qu TBKT vào s n xu t. Nhà doanh nghi p còn có vai trò gi i quy t ñ u vào và ñ u ra cho s n xu t nông ngi p c a nông dân. H gi i quy t v n, v t tư ñ u vào và tiêu thu s n ph m ñ u ra cho s n nông nghi p. - M i tác ñ ng c a Nhà nư c, Nhà khoa h c cũng như Nhà doanh nghi p m i liên k t này ñ u tác ñ ng ñ n nông dân m i th hi n hi u qu . Khuy n nông có vai trò c u n i trong m i liên k t này. Nông dân là nhân t bên trong quy t ñ nh, nhưng khuy n nông là tác nhân bên ngoài r t quan tr ng. NHÀ NƯ C K N NHÀ NÔNG K N K N NHÀ KHOA NHÀ DOANH H C NGHI P Sơ ñ 3.1- Liên k t “4 Nhà” trong công tác khuy n nông 2/. Khuy n nông có vai trò trong chuy n ñ i n n kinh t c a ñ t nư c. Vai trò khuy n nông trong chuy n ñ i n n kinh t c a ñ t nư c th hi n khá rõ r t 2 khía c nh: Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i ---- Giáo trình Khuy n nông …………………………………………………………… 18
+ Th nh t: Giai ño n s n xu t nông nghi p HTX, nông trư ng qu c doanh, nông dân làm ăn t p th , s n xu t theo k ho ch hóa Nhà nư c. M i HTX cũng như nông trư ng qu c doanh ñ u có t KHKT ñ th c thi nh ng nhi m v ch ñ o c a ban qu n tr HTX… M i TBKT, ti n b trong t ch c qu n lý s n xu t t c p trên quán tri t ñ n HTX, nông trư ng qu c doanh ñư c xem như hoàn thành. Khi chuy n sang kinh t h gia ñình “Khoán 10”, ngư i nông dân t do kinh doanh trên m nh ñ t, chu ng tr i … c a mình nên khuy n nông c n ñ n t ng h gia ñình và th m chí ph i ñ n t ng ngư i lao ñ ng. + Th hai: chúng ta chuy n t n n nông nghi p t cung t c p, t s n xu t nông nghi p theo k ho ch hóa Nhà nư c sang s n xu t nông nghi p hàng hóa ñã g p r t nhi u khó khăn r t c n vai trò c u n i c a khuy n nông. S n xu t nông nghi p hàng hoá là s n xu t cái ñ bán nh m ñem l i hi u qu kinh t cao. Vì v y c n ph i tìm hi u và tìm ki m th trư ng. Nông dân s n xu t cái gì. s n ph m s n xu t ra s d ng ra sao, tiêu th th nào, bán ñâu, s lư ng và giá c v.v. - S n xu t nông nghi p hàng hoá c n ñ m b o s lư ng. Nông dân ph i liên k t trong s n xu t, không th s n xu t manh mún nh l . - S n xu t nông nghi p hàng hoá c n ñ m b o ch t lư ng. Ch t lư ng s n ph m c n ñáp ng nhu c u ngư i tiêu dùng là ch y u. - S n xu t nông nghi p hàng hoá c n làm t t công tác bao bì m u mã, ñăng ký thương hi u s n ph m. M t s n ph m dù t t m y nhưng m u mã không t t không th tiêu th ñư c. Xưa kia s n xu t nông nghi p theo k ho ch hoá Nhà nư c ngư i nông dân không c n quan tâm ñ n khâu bao bì tiêu th . Ví d m t HTX A nào ñó ngoài s n xu t các nông s n chăm lo ñ i s ng cho nông dân ñ a phương mình còn có trách nhi m ph i s n xu t 10 t n thóc gi ng CR203 cung c p cho các ñ a phương khác theo k ho ch c a Nhà nư c giao. 10 t n gi ng CR203 s n xu t ra nông dân thư ng ñóng thành các bao 50 – 100kg v n xu t di d dàng. Ngày nay kinh t h gia ñình, s n xu t nông nghi p hàng hoá c n ph i ñóng thóc gi ng thành nhi u lo i bao bì: 2-10-25-50 …kg. Bao bì ph i ñ p, ch ng m t t và có c hư ng d n qui trình s d ng. - S n xu t nông nghi p hàng hoá c n làm t t qu ng bá, ti p th ñ nhi u ngư i bi t ñ n. Th c hi n công vi c này c n ph i h p làm t t công tác thông tin tuyên truy n trên các phương ti n thông tin ñ i chúng như sách báo, ñài phát thanh TW và ñ a phương, TV, t ch c và tham gia các h i ch trong và ngoài nư c, thông tin trên Webside … 3/. Khuy n nông ñã huy ñ ng ñư c l c lư ng cán b k thu t t TW ñ n ñ a phương. Khuy n nông ñã huy ñ ng ñư c l c lư ng cán b k thu t t TW ñ n ñ a phương. Cơ c u t ch c H th ng khuy n nông qu c gia có s lương cán b khuy n nông c a nhà nư c r t h n ch . M t tr m khuy n nông ch có 3-5 cán b khuy n nông. các huy n mi n núi do ñ a bàn r t r ng cũng ch có không quá 10 cán b khuy n nông. ð i ngũ cán b khuy n nông huy n ph i Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i ---- Giáo trình Khuy n nông …………………………………………………………… 19