Giáo trình Lắp mạch điện chiếu sáng cơ bản (Nghề: Cấp thoát nước) - CĐ Cơ Giới Ninh Bình

Chia sẻ: Calliope09 Calliope09 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:38

Thêm vào BST

Báo xấu

59
lượt xem 15
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Giáo trình Lắp mạch điện chiếu sáng cơ bản cung cấp cho người học các kiến thức: Lắp đặt mạch điện đèn sợi đốt, lắp đặt mạch điện hai đèn song song, nối tiếp, lắp đặt mạch đèn compac, lắp đặt mạch đèn huỳnh quang, sửa chữa mạch đèn huỳnh quang, lắp mạch điện đèn cầu thang,... Mời các bạn cùng tham khảo!

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Giáo trình Lắp mạch điện chiếu sáng cơ bản (Nghề: Cấp thoát nước) - CĐ Cơ Giới Ninh Bình

BỘ NÔNG NGHIỆP VÀ PHÁT TRIỂN NÔNG THÔNG TRƢỜNG CAO ĐẲNG CƠ GIỚI NINH BÌNH GIÁO TRÌNH MÔ ĐUN 20: LẮP MẠCH ĐIỆN CHIẾU SÁNG CƠ BẢN NGHỀ: CẤP THOÁT NƢỚC TRÌNH ĐỘ: TRUNG CẤP NGHỀBan hành kèm theo Quyết định số: /QĐ-TCGNB ngày…….tháng….năm 2017 của Trường Cao đẳng Cơ giới Ninh Bình Ninh bình năm 2018 0
TUYÊN BỐ BẢN QUYỀN Tài liệu này thuộc loại sách giáo trình nên các nguồn thông tin có thể được phép dùng nguyên bản hoặc trích dùng cho các mục đích về đào tạo và tham khảo. Mọi mục đích khác mang tính lệch lạc hoặc sử dụng với mục đích kinh doanh thiếu lành mạnh sẽ bị nghiêm cấm. 1
LỜI GIỚI THIỆU Trong quá trình đào tạo cho các học sinh nghề Cấp thoát nước, việc hình thành cho các em những kỹ năng cơ bản của việc thi công đấu lắp một hệ thống chiếu sáng là không thể thiếu. Ngày nay cùng với sự phát triển của khoa học công nghệ, các nhà khoa học đã phát minh ra rất nhiều các loại đèn khác nhau. Chúng khác nhau không chỉ về cấu tạo, nguyên lý làm việc mà còn ở các đặc tính, các thông số kỹ thuật ... Chính vì điều này, học sinh nghề cấp thoát nước cần phải nắm chắc các kiến thức về nguyên lý trước khi hình thành những kỹ năng đấu lắp hệ thống chiếu sáng. Đồng thời là mô đun chuyên môn nhằm bổ trợ kỹ năng cho các công việc có sử dụng các thiết bị điện, trạm bơm trong nghề. Trong quá trình biên soạn, chắc chắn không thể tránh khỏi những thiếu sót, nhóm biên soạn chúng tôi rất mong nhận được những ý kiến đóng góp quý báu của các bạn đồng nghiệp và độc giả! Tam điệp, ngày….......tháng…...năm 2018 Tham gia biên soạn 1. Chủ biên Nguyễn Thị Mây 2. Nguyễn Thế Sơn 3. Định Văn Mười 2
MỤC LỤC TRANG LỜI GIỚI THIỆU ................................................................................................ 2 BÀI 1: LẮP ĐẶT MẠCH ĐIỆN ĐÈN SỢI ĐỐT ............................................. 6 1. Đèn sợi đốt ........................................................................................................ 6 2. Sơ đồ mạch điện ............................................................................................... 7 3. Lắp đặt mạch đèn sợi đốt ................................................................................ 7 4. Sửa chữa các hƣ hỏng mạch đèn sợi đốt ....................................................... 9 BÀI 2: LẮP ĐẶT MẠCH ĐIỆN HAI ĐÈN SONG SONG, NỐI TIẾP......... 11 1. Sơ đồ nguyên lý .............................................................................................. 11 2. Tính chọn thông số của bóng đèn mạch điện 2 đèn nối tiếp ...................... 11 3. Trình tự lắp đặt và tiêu chuẩn kỹ thuật ...................................................... 12 4. Lắp đặt mạch điện ......................................................................................... 12 5. Sửa chữa các hƣ hỏng mạch đèn .................................................................. 15 BÀI 3: LẮP ĐẶT MẠCH ĐÈN COMPAC ...................................................... 17 1. Đèn compac .................................................................................................... 16 2. Sơ đồ mạch điện ............................................................................................. 17 3. Lắp đặt mạch đèn compac ............................................................................ 18 4. Sửa chữa các hƣ hỏng mạch đèn compac .................................................... 19 BÀI 4: LẮP ĐẶT MẠCH ĐÈN HUỲNH QUANG ......................................... 22 1. Cấu tạo, nguyên lý làm việc của mạch đèn huỳnh quang .......................... 21 2. Thông số kỹ thuật các bộ phận mạch đèn ................................................... 22 3. Cách kiểm tra các bộ phận ........................................................................... 22 4. Các dạng chao đèn thƣờng dùng cho đèn huỳnh quang ............................ 23 5. Phƣơng pháp lắp đặt ..................................................................................... 24 6. Những lƣu ý khi lắp đặt mạch đèn huỳnh quang ....................................... 24 7. Lắp đặt mạch đèn huỳnh quang ................................................................... 25 BÀI 5: SỬA CHỮA MẠCH ĐÈN HUỲNH QUANG ..................................... 28 1. Các hiện tƣợng và nguyên nhân hƣ hỏng thƣờng gặp ............................... 27 3
2. Kiểm tra, thay thế các bộ phận của mạch đèn huỳnh quang .................... 28 3. Sửa chữa mạch đèn huỳnh quang ................................................................ 28 BÀI 6: LẮP MẠCH ĐIỆN ĐÈN CẦU THANG .............................................. 31 1. Nguyên lý hoạt động mạch đèn ............................................................ ........ 30 2. Thiết lập sơ đồ lắp đặt .................................. ................................................ .30 3. Phƣơng pháp lắp đặt ..................................................................................... 31 4. Lắp đặt mạch đèn .......................................................................................... 31 5. Sửa chữa các hƣ hỏng mạch đèn ................................................................... 32 BÀI 7: LẮP MẠCH ĐIỆN ĐÈN TẦNG HẦM ................................................ 35 1. Sơ đồ nguyên lý mạch điện ........................................................................... 34 2. Sơ đồ lắp đặt ................................................................................................... 34 3. Bảng dự trù vật tƣ, dụng cụ thiết bị ............................................................. 35 4. Lắp đặt mạch đèn .......................................................................................... 35 5. Sửa chữa các hƣ hỏng mạch đèn .................................................................. 36 4
GIÁO TRÌNH MÔ ĐUN Tên mô đun: Lắp mạch điện chiếu sáng cơ bản Mã môđun: MĐ20 I. Vị trí, tính chất của mô đun: - Vị trí: Được học sau mô đun MĐ 13, MĐ 16, MĐ 17, MĐ 19 - Tính chất: Là mô đun chuyên môn giúp học sinh hình thành được những kỹ năng cơ bản về đấu lắp và sửa chữa các mạch điện chiếu sáng cơ bản và bổ trợ kỹ năng cho các công việc có sử dụng các thiết bị điện, trạm bơm trong nghề. II. Mục tiêu mô đun: - Về kiến thức + Trình bày được cấu tạo, nguyên lý làm việc của thiết bị chiếu sáng + Trình bày được phương pháp lắp đặt mạch điện chiếu sáng; - Về kỹ năng: + Lắp đặt được mạch điện chiếu sáng cơ bản đúng yêu cầu kỹ thuật; - Về năng lực tụ chủ và trách nhiệm: + Tổ chức, thực hiện được các nhiệm vụ và chịu trách nhiệm với các công việc của mình + Thực hiện an toàn lao động và vệ sinh công nghiệp đúng quy định; Nội dung của mô đun: 5
BÀI 1: LẮP ĐẶT MẠCH ĐIỆN ĐÈN SỢI ĐỐT Mục tiêu của bài - Trình bày được công dụng, cấu tạo và nguyên lý làm việc của đèn sợi đốt. - Vẽ được mạch đèn sợi đốt theo yêu cầu sử dụng. - Lắp đặt đúng sơ đồ, đúng trình tự và đúng yêu cầu kỹ thuật đấu nối dây. - Tổ chức, thực hiện được các nhiệm vụ và chịu trách nhiệm với các công việc của mình - Thực hiện an toàn lao động và vệ sinh công nghiệp đúng quy định; Nội dungchính 1. Đèn sợi đốt 1.1 Cấu tạo Đèn nung sáng có tim đèn làm bằng vôn-fram thường được gọi là tungstene và được đặt trong bóng thuỷ tinh chứa đầy 1. khÝ hiÕm khí trơ (azôt, argôn, krypton) ở áp suất 2. tim ®Ìn nhỏ. Khí trơ có tác dụng giảm bớt áp suất 3. c¸c mãc gi÷ tim ®Ìn trong và ngoài bóng đèn và giảm sự bốc 4. d©y dÉn ®ong ®iÖn hơi của tim đèn, phía dưới đèn có đuôi đèn để lắp bóng đèn vào lưới điện. 1.2 Nguyên lý làm việc Khi dòng điện đi qua đèn, do điện trở 5. d©y ch× của sợi dây tóc lớn, dây tóc sẽ bị dòng 6. èng th¸o thuû tinh điện nung nóng với nhiệt độ cao khoảng 26000C nên tim đèn phát ra tia sáng, ánh 7. ®u«i ®Ìn sáng phát ra kèm theo rất nhiều nhiệt, phần lớn là tia hồng ngoại nên gần giống Hình 6.1: Sơ đồ cấu tạo ánh sáng tự nhiên. đèn sợi đốt Hạn chế của loại đèn này là tuổi thọ ngắn và hiệu suất phát sáng thấp. Đèn nung sáng được sử dụng cho chiếu sáng dân dụng, trang trí và thương mại, hiệu suất phát sáng thay đổi tuỳ theo công suất đơn vị và loại tim đèn, nhưng có giá trị từ 15 đến 25 lm/w. Tuy nhiên, đèn nung sáng sản sinh ánh sáng ấm, có chỉ số hoàn màu cao và không yêu cầu sử dụng kèm với cuộn chấn lưu, đèn nung sáng có thể điều chỉnh độ sáng bằng thiết bị tương đối đơn giản, có nhiều loại hình dạng khác nhau và kích thước nhỏ nên thường sử dụng cho chiếu sáng nội thất. 6
§u«I ®Ìn Cùc Ch©n ®Ìn a) b) Hình 6.2: Cấu tạo của đuôi đèn và chao đèn a) Đuôi đèn; b) Chao đèn 2. Sơ đồ mạch điện 2.1.Sơ đồ nguyên lý L CC K § N Hình 6.3: Sơ đồ nguyên lý Trên hình vẽ là sơ đồ nguyên lý của mạch đèn sợi đốt, trong đó CC là cầu chì, K là công tắc và Đ là bóng đèn sợi đốt. 2.2.Sơ đồ lắp đặt L Ð CC CT1 Hình 6.4: Sơ đồ lắp đặt 3. Lắp đặt mạch đèn sợi đốt 7
3.1 Các bước thực hiện lắp đặt và đấu dây  Bước 1: Lắp các thiết bị lên panel thực hành Ở bước này cần xác định vị trí các thiết bị trên panel và gá lắp chúng lên. Với sơ đồ mạch như trên, các thiết bị cần gá lắp bao gồm: Ống PVC; bảng điện và bóng đèn.  Bước 2: Đấu dây - Luồn dây trong ống đến các vị trí đấu lắp của các thiết bị - Đấu dây các thiết bị Trình tự thực hiện 3.2 Thực hành lắp đặt và đấu dây 3.2.1 Công tác chuẩn bị: a) Dụng cụ STT Tên dụng cụ Số lƣợng Ghi chú 1 Kìm tuốt dây 01 2 Kìm điện 01 3 Kìm cắt dây 01 4 Tuốc nơ vít 4 cạnh 01 5 Tuốc nơ vít 2 cạnh 01 b) Thiết bị vật tư STT Tên thiết bị, vật tƣ Số lƣợng Ghi chú 2 1 Dây dẫn đơn lõi một sợi 1,5 mm 10m 2 Bảng điện 01 3 Ống PVC 10m 4 Khới nối 5 cái 5 Bóng đèn 01 6 Ốc, vít 20 cái 3.2.2 Thao tác mẫu Giáo viên thực hiện theo trình tự 2 bước nêu trên Đây là bài học đầu tiên về kỹ năng lắp ráp mạch đèn chiếu sáng, các bài lắp ráp mạch sẽ thực hiện trên panel thực hành. Các thiết bị lắp trên panel thực hành theo phải đảm bảo khoảng cách vừa đủ để sinh viên dễ dàng liên hệ với mạch điện thi công ngoài thực tế. Thao tác mẫu là một công việc rất quan trọng trong giờ thực hành, quá trình thao tác mẫu chính xác, rõ ràng sẽ giúp sinh viên nắm chắc được kiến thức và dễ dàng trong việc rèn luyện kỹ năng. Phần này giáo viên sẽ thao tác tỉ mỉ lần lượt từng bước thực hiện công việc để sinh viên quan sát. Vừa thao tác, vừa kết hợp thuyết trình và đối chiếu với bảng quy trình kỹ thuật để học viên nắm rõ được các bước thực hiện. Trong quá trình thao tác mẫu, nếu thấy sinh viên chưa hiểu hoặc chưa rõ bước nào thì giáo viên sẽ thao tác lại bước đó. Những hƣ hỏng thƣờng gặp, nguyên nhân và cách khắc phục 8
Những hƣ hỏng STT Nguyên nhân Cách khắc phục thƣờng gặp Bật công tắc đèn -Chưa đóng nguồn - Kiểm tra và cấp lại không sáng cung cấp nguồn cho mạch -Công tắc tiếp xúc - Dùng ĐHVN kiểm tra không tốt thông mạch công tắc -Dây nối bị đứt - Kiểm tra thông mạch 1 cả mạch -Chân đèn chưa vặn sát - Kiểm tra và vặn chặt với đuôi đèn đuôi đèn -Bóng đèn bị hỏng. - Kiểm tra và thay bóng đèn Bóng đèn sáng yếu -Điện áp lưới đặt vào - Kiểm tra điện áp nguồn đèn không đủ (Ul < bằng ĐHVN ở thang đo Uđm) điện áp 2 -Hoặc do bóng đèn bị - Thay thế bóng mới già hoá -Bụi bẩn bám vào - Lau sạch bóng đèn thành bóng đèn 4. Sửa chữa các hƣ hỏng mạch đèn sợi đốt 4.1 Một số hỏng hóc thường gặp, cách kiểm tra và sửa chữa STT Hỏng hóc Nguyên nhân Cách khắc phục Bật công tắc đèn -Chưa đóng nguồn - Kiểm tra và cấp lại không sáng cung cấp nguồn cho mạch -Công tắc tiếp xúc - Dùng ĐHVN kiểm tra không tốt thông mạch công tắc -Dây nối bị đứt - Kiểm tra thông mạch 1 cả mạch -Chân đèn chưa vặn sát - Kiểm tra và vặn chặt với đuôi đèn đuôi đèn -Bóng đèn bị hỏng. - Kiểm tra và thay bóng đèn Bóng đèn sáng yếu -Điện áp lưới đặt vào - Kiểm tra điện áp nguồn đèn không đủ (Ul < bằng ĐHVN ở thang đo Uđm) điện áp 2 -Hoặc do bóng đèn bị - Thay thế bóng mới già hoá -Bụi bẩn bám vào - Lau sạch bóng đèn thành bóng đèn 4.2 Thực hành kiểm tra và sửa chữa mạch điện 4.2.1 Công tác chuẩn bị 9
Trước khi cho sinh viên thực hành kiểm tra và sửa chữa, giáo viên sẽ phải tạo ra các lỗi trên mạch điện của từng nhóm. Các lỗi nằm trong phạm vi lý thuyết đã học và không làm ảnh hưởng đến tính an toàn của mạch điện. Ngoài ra, phải chuẩn bị thêm thiết bị kiểm tra mạch điện là đồng hồ vạn năng. 4.2.2 Thao tác mẫu Ở bước này giáo viên cần thực hiện thao tác mẫu các kỹ năng sau: - Kỹ năng kiểm tra sự hoạt động của các thiết bị trong mạch (kiểm tra nguội) - Kỹ năng kiểm tra khi mạch vẫn được cấp nguồn (kiểm tra nóng) - Kỹ năng sửa chữa và thay thế các thiết bị trong mạch điện. Lưu ý: Khi thực hiện kỹ năng kiểm tra nóng cần tuyệt đối cẩn thận. 10
BÀI 2: LẮP ĐẶT MẠCH ĐIỆN HAI ĐÈN SONG SONG, NỐI TIẾP Mục tiêu: - Trình bày được nguyên lý làm việc của mạch đèn - Vẽ được sơ đồ đi dây mạch điện. - Lắp đặt và sửa chữa mạch theo đúng trình tự, đúng các tiêu chuẩn kỹ thuật - Tuân thủ các quy tắc an toàn khi lắp đặt mạch điện - Nghiêm túc, cẩn thận, tỉ mỉ, tích cực và trách nhiệm Nội dung chính: 1. Sơ đồ nguyên lý 1.1 Sơ đồ mạch 2 đèn nối tiếp Ñ1 Ñ2 P N Hình 7.1: Sơ đồ mạch hai đèn nối tiếp 1.2 Sơ đồ mạch 2 đèn song song Ñ1 P N Ñ2 Hình 7.2: Sơ đồ mạch hai đèn song song 1.3 Giới thiệu các phần tử trong mạch Trong cả hai sơ đồ đều sử dụng các phần tử sau: - Cầu chì sử dụng để bảo vệ mạch khi xảy ra sự cố ngắn mạch - Công tắc để điều khiển đóng cắt cho bóng đèn - Và đèn sợi đốt là phụ tải của mạch 2. Tính chọn thông số của bóng đèn mạch điện 2 đèn nối tiếp Đối với mạch điện hai đèn song song, chỉ cần chọn sao cho điện áp định mức của bóng đèn bằng với điện áp định mức của nguồn cung cấp. Nhưng với mạch điện hai bóng mắc nối tiếp, nếu không chọn đúng thông số thì có thể làm các bóng sáng yếu, sáng khống đều hoặc cháy hỏng. Do hai bóng mắc nối tiếp nên tổng điện áp định mức của các bóng phải bằng với điện áp hai đầu nguồn cung cấp. Mặt khác dòng điện chạy qua hai bóng bằng nhau do chúng mắc nối tiếp. Chính vì vậy, để hai bóng làm việc hết công suất thì chúng phải có thông số điện áp, công suất giống nhau. Như vậy điện áp của các bóng đèn sẽ được tính như sau: 11
Uđèn1 = Uđèn2 = Unguồn/2 Ví dụ: Nếu điện áp nguồn bằng 220V thì điện áp định mức của hai bóng đèn sẽ là: Uđèn1 = Uđèn2 = 220/2 = 110V 3. Trình tự lắp đặt và tiêu chuẩn kỹ thuật 3.1 Trình tự lắp đặt Khi thực hiện lắp đặt mạch điện ta tiến hành theo trình tự sau: - Lắp đặt và đấu nối các thiết bị trên bảng điện bao gồm: cầu chì; công tắc. - Xác định vị trí và lấy dấu chỗ lắp bảng điện và đèn - Đặt các ống nối, hộp nối vào tuyến đường dây đã định sẵn - Mắc đèn vào vị trí đã được lấy dấu - Luồn dây vào trong các ống tới các thiết bị, số lượng dây dẫn đã được qui định trên sơ đồ, chừa các đầu dây tại các hộp nối. - Đấu nối các đầu dây theo sơ đồ và cho vận hành thử. 3.2 Tiêu chuẩn kỹ thuật Quá trình lắp đặt và đấu nối mạch phải tuân theo các tiêu chuẩn sau: - Các thiết bị lắp đặt chắc chắn và cân bằng trên bảng thực hành - Các dây trong ống không quá căng cũng không quá chùng. - Dây dẫn không được nối trong ống mà phải đấu nối tại các hộp nối, mối nối phải đảm bảo tiểu chuẩn kỹ thuật cũng như tiêu chuẩn an toàn. - Các dây nóng, nguội phải khác màu, sử dụng dây đồng có tiết diện 1,5mm2. 4. Lắp đặt mạch điện 4.1 Lắp mạch 2 đèn nối tiếp 4.1.1 Công tác chuẩn bị a) Dụng cụ STT Tên dụng cụ Số lƣợng Ghi chú 1 Kìm tuốt dây 01 2 Kìm điện 01 3 Kìm cắt dây 01 4 Tuốc nơ vít 4 cạnh 01 5 Tuốc nơ vít 2 cạnh 01 6 Bút điện 01 b) Thiết bị vật tư STT Tên thiết bị, vật tƣ Số lƣợng Ghi chú 1 Dây dẫn đơn lõi một sợi 1,5 mm2 10m 2 Bảng điện 01 3 Cầu chì 01 4 Công tắc 01 5 Ổ cắm 01 6 Ống PVC 10m 12
7 Khới nối 5 cái 8 Bóng đèn 01 9 Ốc, vít 20 cái 4.1.2 Sơ đồ lắp ráp mạch Hình 7.3: Sơ đồ lắp ráp mạch 2 đèn mắc nối tiếp 4.1.3 Tiến hành lắp đặt theo trình tự mục 3.1 4.2 Lắp mạch 2 đèn song song 4.2.1 Công tác chuẩn bị a) Dụng cụ STT Tên dụng cụ Số lƣợng Ghi chú 1 Kìm tuốt dây 01 2 Kìm điện 01 3 Kìm cắt dây 01 4 Tuốc nơ vít 4 cạnh 01 5 Tuốc nơ vít 2 cạnh 01 6 Bút điện 01 b) Thiết bị vật tư STT Tên thiết bị, vật tƣ Số lƣợng Ghi chú 1 Dây dẫn đơn lõi một sợi 1,5 mm2 10m 2 Bảng điện 01 3 Cầu chì 01 4 Công tắc 01 5 Ổ cắm 01 13
6 Ống PVC 10m 7 Khới nối 5 cái 8 Bóng đèn 01 9 Ốc, vít 20 cái 4.2.2 Sơ đồ lắp ráp mạch Hình 7.4: Sơ đồ lắp ráp mạch 2 đèn mắc song song 4.2.3 Tiến hành lắp đặt theo trình tự mục 3.1 Những hƣ hỏng thƣờng gặp, cách kiểm tra và sửa chữa STT Hỏng hóc Nguyên nhân Cách khắc phục Bật công tắc -Chưa đóng nguồn cung - Kiểm tra và cấp lại đèn không sáng cấp nguồn cho mạch -Công tắc tiếp xúc không - Dùng ĐHVN kiểm tra tốt thông mạch công tắc -Dây nối bị đứt - Kiểm tra thông mạch cả 1 mạch -Chân đèn chưa vặn sát - Kiểm tra và vặn chặt với đuôi đèn đuôi đèn -Bóng đèn bị hỏng. - Kiểm tra và thay bóng đèn Bóng đèn sáng -Điện áp lưới đặt vào - Kiểm tra điện áp nguồn 2 yếu đèn không đủ (Ul < Uđm) bằng ĐHVN ở thang đo điện áp 14
-Bóng đèn bị già hoá - Thay thế bóng mới -Bụi bẩn bám vào thành - Lau sạch bóng đèn bóng đèn 5. Sửa chữa các hƣ hỏng mạch đèn 5.1 Những hư hỏng thường gặp, cách kiểm tra và sửa chữa STT Hỏng hóc Nguyên nhân Cách khắc phục Bật công tắc -Chưa đóng nguồn cung - Kiểm tra và cấp lại đèn không sáng cấp nguồn cho mạch -Công tắc tiếp xúc không - Dùng ĐHVN kiểm tra tốt thông mạch công tắc -Dây nối bị đứt - Kiểm tra thông mạch cả 1 mạch -Chân đèn chưa vặn sát - Kiểm tra và vặn chặt với đuôi đèn đuôi đèn -Bóng đèn bị hỏng. - Kiểm tra và thay bóng đèn Bóng đèn sáng -Điện áp lưới đặt vào - Kiểm tra điện áp nguồn yếu đèn không đủ (Ul < Uđm) bằng ĐHVN ở thang đo điện áp 2 -Bóng đèn bị già hoá - Thay thế bóng mới -Bụi bẩn bám vào thành - Lau sạch bóng đèn bóng đèn 5.2 Thực hiện sửa chữa các hư hỏng trong mạch 5.2.1 Công tác chuẩn bị Trước khi cho sinh viên thực hành kiểm tra và sửa chữa, giáo viên sẽ phải tạo ra các lỗi trên mạch điện của từng nhóm. Các lỗi nằm trong phạm vi lý thuyết đã học và không làm ảnh hưởng đến tính an toàn của mạch điện. Ngoài ra, phải chuẩn bị thêm thiết bị kiểm tra mạch điện là đồng hồ vạn năng. 5.2.2 Thao tác mẫu Ở bước này giáo viên cần thực hiện thao tác mẫu các kỹ năng sau: - Kỹ năng kiểm tra sự hoạt động của các thiết bị trong mạch (kiểm tra nguội) - Kỹ năng kiểm tra khi mạch vẫn được cấp nguồn (kiểm tra nóng) - Kỹ năng sửa chữa và thay thế các thiết bị trong mạch điện. Lưu ý: Khi thực hiện kỹ năng kiểm tra nóng cần phải tuyệt đối cẩn thận. 15
BÀI 3: LẮP ĐẶT MẠCH ĐÈN COMPAC Mục tiêu: - Trình bày được công dụng, cấu tạo và nguyên lý làm việc của đèn compac. - Vẽ được sơ đồ đi dây mạch điện - Lắp đặt đúng sơ đồ, đúng trình tự và đúng yêu cầu kỹ thuật đấu nối dây. - Tuân thủ các quy tắc an toàn khi lắp đặt mạch điện - Nghiêm túc, cẩn thận, tỉ mỉ, tích cực và cầu tiến. Nội dung chính: 1. Đèn compac 1.1 Cấu tạo Đèn compact là loại đèn huỳnh quang đặt biệt có chất bột huỳnh quang mịn và tinh khiết hơn các đèn huỳnh quang thông thường nên có chất lượng màu và hiệu quả chiếu sáng cao (hình 8.1). Đèn Compact có cấu tạo gồm đèn, chấn lưu, stắcte được tích hợp thành một khối. Trong đui đèn thông dụng có tích hợp chấn lưu điện tử. Vì thế thay thế đèn sợi đốt bằng đèn compact đơn giản. Ngoài ra còn có các loại đèn có chấn lưu Hình 8.1: Hình dạng rời, đui đặc biệt để tránh mắc sai vào lưới. bóng đèn Compact Bóng đèn compact có đường kính ống đèn cực nhỏ được uốn cong hoặc ghép nhiều ống đèn thành một bộ. Có các loại bóng với kiểu dáng thông dụng như 1U, 2U, 3U và hình xoắn; đây chủ yếu là sự thay đổi về hình thức chứ không ảnh hưởng đến yếu tố kỹ thuật. a) b) c) d) Hình 8.2: Các dạng bóng đèn compac a-Dạng 1U; b-Dạng 2U; c-Dạng 3U; d-Dạng xoắn 16
Bóng đèn compact giảm thiểu sự nhấp nháy ánh sáng (flicker) do được trang bị chấn lưu điện tử so với đèn huỳnh quang ống thẳng (thường dùng chấn lưu điện từ). Bóng đèn compact chủ yếu được dùng để thay thế cho bóng đèn sợi đốt, không thích hợp cho việc chiếu sáng chung (diện tích lớn), thích hợp cho việc chiếu sáng cục bộ trong các căn phòng có diện tích nhỏ (nhà tắm, nhà kho, cầu thang...). Đèn compac có công suất 5 đến 30W có đặc điểm sau : - Hiệu suất phát quang lớn, thường gấp hai lần đèn ống và bốn đến 10 lần đèn sợi đốt. - Tuổi thọ cao, thường gấp hai lần đèn ống và năm lần đèn sợi đốt. 1.2 Nguyên lý làm việc Nguyên lý làm việc của đèn compac cũng giống như nguyên lý làm việc của đèn huỳnh quang. Khi đóng công tắc, cuộn cảm, dây tóc đèn, tắc te được nối nối tiếp với nhau. Một dòng điện chạy qua stắcte sẽ tạo ra bên trong nó một đám mây điện tích, thanh lưỡng kim sẽ nóng lên cho đến khi tiếp điểm của nó đóng lại, tạo ra một dòng điện lớn gấp 1,5 lần dòng điện đèn, chạy qua dây tóc đèn và tạo ra trong cuộn cảm một từ trường mạch. Tiếp điểm thanh lưỡng kim đóng lại, thanh lưỡng kim bị nguội và mở ra. Dòng điện bị ngắt, sự thay đổi của từ trường tạo ra một điện áp cảm ứng vào khoảng 800V và đèn được mồi sáng. Sau đó cuộn cảm đóng vai trò như một điện trở để giới hạn dòng điện chạy qua đèn. Do điện áp rơi trên chấn lưu nên điện áp trên đèn chỉ còn khoảng 70V, với điện áp mà stắcte không hoạt động trở lại được. Chất phốt pho đặt bên trong ống thủy tinh sẽ làm biến đổi tia bức xạ cực tím của quá trình phóng điện thành các tia sáng nhận thấy được. 2. Sơ đồ mạch điện 2.1.Sơ đồ nguyên lý L CC K § N Hình 8.3: Sơ đồ nguyên lý Trên hình vẽ là sơ đồ nguyên lý của mạch đèn compac, trong đó CC là cầu chì, K là công tắc và Đ là bóng đèn compac 2.2.Sơ đồ lắp đặt 17
L Ð CC CT1 Hình 8.4: Sơ đồ lắp đặt 3. Lắp đặt mạch đèn compac 3.1 Các bước thực hiện lắp đặt và đấu dây  Bước 1: Lắp các thiết bị lên panel thực hành Ở bước này cần xác định vị trí các thiết bị trên panel và gá lắp chúng lên. Với sơ đồ mạch như trên, các thiết bị cần gá lắp bao gồm: Ống PVC; bảng điện và bóng đèn.  Bước 2: Đấu dây - Luồn dây trong ống đến các vị trí đấu lắp của các thiết bị - Đấu dây các thiết bị 3.2 Thực hành lắp ráp mạch 3.2.1 Công tác chuẩn bị: a) Dụng cụ STT Tên dụng cụ Số lƣợng Ghi chú 1 Kìm tuốt dây 01 2 Kìm điện 01 3 Kìm cắt dây 01 4 Tuốc nơ vít 4 cạnh 01 5 Tuốc nơ vít 2 cạnh 01 b) Thiết bị vật tư STT Tên thiết bị, vật tƣ Số lƣợng Ghi chú 1 Dây dẫn đơn lõi một sợi 1,5 mm2 10m 2 Bảng điện 01 3 Ống PVC 10m 18
4 Khới nối 5 cái 5 Bóng đèn 01 6 Ốc, vít 20 cái 3.2.2 Thao tác mẫu Thao tác mẫu là một công việc rất quan trọng trong giờ thực hành, quá trình thao tác mẫu chính xác, rõ ràng sẽ giúp sinh viên nắm chắc được kiến thức và dễ dàng trong việc rèn luyện kỹ năng. Trước hết, giáo viên sẽ thao tác mẫu một lần các bước thực hiện công việc để sinh viên quan sát. Vừa thao tác, vừa kết hợp thuyết trình và đối chiếu với bảng quy trình kỹ thuật để học viên nắm rõ được các bước thực hiện. Trong quá trình thao tác mẫu, nếu thấy sinh viên chưa hiểu hoặc chưa rõ bước nào thì giáo viên sẽ thao tác lại bước đó. Hƣ hỏng thƣờng gặp, nguyên nhân và biện pháp khắc phục STT Hỏng hóc Nguyên nhân Cách khắc phục Bật công tắc đèn - Chưa đóng nguồn - Kiểm tra và cấp lại không sáng cung cấp nguồn cho mạch - Công tắc tiếp xúc - Dùng ĐHVN kiểm tra không tốt thông mạch công tắc - Dây nối bị đứt - Kiểm tra thông mạch 1 cả mạch - Chân đèn chưa vặn - Kiểm tra và vặn chặt sát với đuôi đèn đuôi đèn - Bóng đèn bị hỏng. - Kiểm tra và thay bóng đèn Bóng đèn sáng yếu - Điện áp lưới đặt vào - Kiểm tra điện áp nguồn đèn không đủ (Ul < bằng ĐHVN ở thang đo Uđm) điện áp 2 - Hoặc do bóng đèn bị - Thay thế bóng mới già hoá - Bụi bẩn bám vào - Lau sạch bóng đèn thành bóng đèn Cấp nguồn; bật - Chập mạch do kỹ - Dùng đồng hồ và bút công tắc - Đứt cầu thuật đấu dây thử điện xác định vị trí chì hay nhảy ngắn mạch và loại bỏ. 3 Aptomat - Do đấu dây sai - Kiểm tra lại dây nối để phát hiện sai sót rồi đấu lại 4. Sửa chữa các hƣ hỏng mạch đèn compac - Kiểm tra và sửa chữa được các hư hỏng thường gặp của mạch điện - Thực hiện được các quy định về an toàn trong công việc lắp ráp mạch 19