intTypePromotion=1
zunia.vn Tuyển sinh 2024 dành cho Gen-Z zunia.vn zunia.vn
ADSENSE
 » 
 » 

Giáo trình Lịch sử thế giới hiện đại (1945 - 1995): Phần 1 - Ths Nguyễn Văn Chiến

Chia sẻ: Lê Bảo Ngân | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:58

Thêm vào BST
Báo xấu
396
lượt xem 90
download
 
  Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Giáo trình Lịch sử thế giới hiện đại (1945 - 1995) phần 1 gồm 3 chương đầu. Chương 1 viết về Liên Xô, cụ thể là trình bày về công cuộc khôi phục kinh tế, văn hóa, chính trị xã hội và tình hình kinh tế của Liên Xô qua các giai đoạn lịch sử. Bên cạnh đó còn đề cập đến chính sách đối ngoại và vai trò quốc tế của Liên Xô. Chương 2 khái quát về phong trào giải phóng dân tộc sau chiến tranh thế giới thứ 2. Chương 3 viết về nước Mỹ, Nhật Bản và Tây Âu.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Giáo trình Lịch sử thế giới hiện đại (1945 - 1995): Phần 1 - Ths Nguyễn Văn Chiến

  1. TRÖÔØNG ÑAÏI HOÏC ÑAØ LAÏT GIAÙO TRÌNH LÒCH SÖÛ THEÁ GIÔÙI HIEÄN ÑAÏI Phaàn II 1945 - 1995 Th.S. LEÂ MINH CHIEÁN
  2. Lòch söû theá giôùi hieän ñaïi – Phaàn 2 -2- MUÏC LUÏC Chöông I.............................................................................................................. 5 A. LIEÂN XOÂ TÖØ 1945-1975........................................................................... 5 I. COÂNG CUOÄC KHOÂI PHUÏC KINH TEÁ SAU CHIEÁN TRANH (1945- 1949) ........................................................................................................... 5 II. VAÊN HOÙA, CHÍNH TRÒ – XAÕ HOÄI ..................................................... 6 III. TÌNH HÌNH KINH TEÁ TRONG NHÖÕNG NAÊM 1953 – 1964........... 6 IV. CHÍNH TRÒ – XAÕ HOÄI ........................................................................ 7 V. KINH TEÁ LIEÂN XOÂ TÖØ NAÊM 1965 ÑEÁN NÖÛA ÑAÀU NHÖÕNG NAÊM 70................................................................................................................. 7 VI. CHÍNH SAÙCH ÑOÁI NGOAÏI VAØ VAI TROØ QUOÁC TEÁ CUÛA LIEÂN XOÂ ............................................................................................................... 8 B. LIEÂN XOÂ ( töø giöõa nhöõng naêm 70 ñeán 1991)........................................... 8 I. TÌNH HÌNH KINH TEÁ TÖØ NÖÛA SAU NHÖÕNG NAÊM 70 ÑEÁN 1985 8 II. TÌNH HÌNH CHÍNH TRÒ - XAÕ HOÄI .................................................... 9 III. COÂNG CUOÄC CAÛI TOÅ CUÛA GOOCBACHOÁP .................................. 9 IV. SÖÏ SUÏP ÑOÅ CUÛA LIEÂN BANG XOÂ VIEÁT ...................................... 10 C. COÄNG HOAØ LIEÂN BANG NGA. ........................................................... 11 I. TÌNH HÌNH KINH TEÁ.......................................................................... 11 II. TÌNH HÌNH CHÍNH TRÒ – XAÕ HOÄI .................................................. 11 III. CHÍNH SAÙCH ÑOÁI NGOAÏI .............................................................. 12 D. CUOÄC CAÙCH MAÏNG DAÂN CHUÛ NHAÂN DAÂN VAØ XAÂY DÖÏNG CHUÛ NGHÓA XAÕ HOÄI ÔÛ CAÙC NÖÔÙC ÑOÂNG AÂU TÖØ SAU CHIEÁN TRANH THEÁ GIÔÙI THÖÙ HAI ÑEÁN NÖÛA ÑAÀU NHÖÕNG NAÊM 70. ...................... 12 I. SÖÏ RA ÑÔØI CUÛA NHAØ NÖÔÙC DAÂN CHUÛ NHAÂN DAÂN ................. 12 II. QUAN HEÄ HÔÏP TAÙC HÖÕU NGHÒ GIÖÕA CAÙC NÖÔÙC XAÕ HOÄI CHUÛ NGHÓA ............................................................................................ 13 III. SÖÏ KHUÛNG HOAÛNG CUÛA CHEÁ ÑOÄ XAÕ HOÄI CHUÛ NGHÓA ÔÛ CAÙC NÖÔÙC ÑOÂNG AÂU .......................................................................... 14 Chöông II .......................................................................................................... 17 I. KHAÙI QUAÙT PHONG TRAØO GIAÛI PHOÙNG DAÂN TOÄC SAU CHIEÁN TRANH THEÁ GIÔÙI THÖÙ HAI..................................................................... 17 1.Thôøi kì töø 1945 ñeán 1949 ...................................................................... 17 2. Thôøi kì töø 1949 ñeán 1954 ..................................................................... 17 3. Thôøi kì töø 1954 ñeán 1960 ..................................................................... 17 4. Thôøi kì töø 1960 ñeán 1975 ..................................................................... 18 5. Thôøi kyø 1975 ñeán nay .......................................................................... 18 II. CAÙC NÖÔÙC ÑOÂNG BAÉC AÙ................................................................... 19 1.Trung Quoác ............................................................................................ 19 2. Coäng hoaø daân chuû nhaân daân Trieàu Tieân vaø Haøn Quoác ...................... 23 ___________________________________________________________ Th.S. Leâ Minh Chieán Khoa Lòch söû
  3. Lòch söû theá giôùi hieän ñaïi – Phaàn 2 -3- 3. Laõnh thoå Ñaøi Loan ....................................................................... 24 III. CAÙC NÖÔÙC ÑOÂNG NAM AÙ................................................................. 25 IV. CAÙC NÖÔÙC CHAÂU PHI (1945 – 1995)................................................ 29 1. Khaùi quaùt .............................................................................................. 29 2. Ñaëc ñieåm cuûa Chaâu Phi : .................................................................... 30 V.CAÙC NÖÔÙC MÓ LA TINH (1945- 1995) ................................................. 34 1. Khaùi quaùt .............................................................................................. 34 2.Caùc giai ñoaïn phaùt trieån:....................................................................... 35 Chöông III ......................................................................................................... 37 A. NÖÔÙC MIÕ ................................................................................................ 37 I. NÖÔÙC MIÕ TÖØ 1945 ÑEÁN 1973............................................................ 37 II. NÖÔÙC MÓ TÖØ 1973 ÑEÁN 1995 .......................................................... 42 B. NHAÄT BAÛN TÖØ 1945 ÑEÁN 1973 ........................................................... 44 I. TÌNH HÌNH KINH TEÁ- CHÍNH TRÒ-XAÕ HOÄI ................................... 44 II. SÖÏ CHIEÁM ÑOÙNG CUÛA LÖÏC LÖÔÏNG ÑOÀNG MINH VAØ NHÖÕNG CAÛI CAÙCH DAÂN CHUÛ TÖØ 1945 –1951 ................................................. 45 III. TÌNH HÌNH KINH TEÁ, KHOA HOÏC – KÓ THUAÄT TÖØ 1945 – 1953. ................................................................................................................... 47 IV. TÌNH HÌNH CHÍNH TRÒ VAØ CHÍNH SAÙCH ÑOÁI NGOAÏI CUÛA NHAÄT BAÛN .............................................................................................. 48 V. NHAÄT BAÛN TÖØ 1973 ÑEÁN NAY ...................................................... 48 C. CAÙC NÖÔÙC TAÂY AÂU ............................................................................. 49 I. NEÙT KHAÙI QUAÙT VEÀ TAÂY AÂU TÖØ SAU CHIEÁN TRANH THEÁ GIÔÙI THÖÙ HAI ÑEÁN NÖÛA ÑAÀU NHÖÕNG NAÊM 70. ........................... 49 II. KHOÁI THÒ TRÖÔØNG CHUNG CHAÂU AÂU (EEC) ............................ 54 III. TÌNH HÌNH CAÙC NÖÔÙC TÖ BAÛN CHUÛ NGHÓA TÖØ NÖÛA SAU NHÖÕNG NAÊM 70 ÑEÁN 1995 .................................................................. 55 IV. NHÖÕNG ÑAËC ÑIEÅM CUÛA CHUÛ NGHÓA TÖ BAÛN HIEÄN ÑAÏI. ... 57 CHÖÔNG IV .................................................................................................... 59 I. SÖÏ HÌNH THAØNH TRAÄT TÖÏ THEÁ GIÔÙI MÔÙI SAU CHIEÁN TRANH THEÁ GIÔÙI THÖÙ HAI ................................................................................... 59 1. Hoäi nghò Ian ta vaø vieäc hình thaønh “ Traät töï hai cöïc Ianta” ............... 59 2. Hoäi nghò cao caáp Poátxñam (töø 17-7-1945 ñeán 2-8-1945) ................... 60 3. Hoäi nghò Xan Phôranxicoâ vaø vieäc thaønh laäp Lieân Hôïp Quoác ............ 61 4. Hoäi nghò ngoaïi tröôûng 5 cöôøng quoác taïi Maùtxcôva ............................ 62 II. ÑAÁU TRANH TRONG QUAN HEÄ QUOÁC TEÁ NHAÈM THÖÏC HIEÄN NHÖÕNG NGUYEÂN TAÉC ÑAÕ CAM KEÁT SAU CHIEÁN TRANH ............. 63 1. Ñaáu tranh trong vieäc giaûi quyeát vaán ñeà Ñöùc vaøo nhöõng naêm ñaàu sau Hoäi nghò Poâtxñam (1945 – 1947) ............................................................. 63 2. Ñaáu tranh trong vieäc kyù keát hoaø öôùc vôùi caùc nöôùc chieán baïi (Italia, Phaàn Lan, Bungari, Hunggari vaø Rumani) .............................................. 64 ___________________________________________________________ Th.S. Leâ Minh Chieán Khoa Lòch söû
  4. Lòch söû theá giôùi hieän ñaïi – Phaàn 2 -4- III. CUOÄC CHIEÁN TRANH LAÏNH............................................................. 66 1. Chuû nghóa “ Tôruman” vaø aâm möu cuûa Mó ......................................... 66 2. “Chính saùch ngaên chaën” vaø vieäc chia caét nöôùc Ñöùc vaø Trieàu Tieân cuûa Mó. ............................................................................................................. 67 3. Heä thoáng xaõ hoäi chuû nghóa hình thaønh vaø söï thaát baïi cuûa “chính saùch ngaên chaën” cuûa Mó ................................................................................... 68 IV. CUOÄC CHAÏY ÑUA VUÕ TRANG XOÂ - MYÕÂ ........................................ 68 V. HOÏC THUYEÁT NICHXÔN (1969 – 1975)............................................. 69 1. “Hoïc thuyeát Nichxôn”.......................................................................... 69 2. Cuoäc thöông löôïng giöõa Lieân Xoâ vaø Mó nhaèm haïn cheá vuõ khí chieán löôïc............................................................................................................ 69 VI. QUAN HEÄ QUOÁC TEÁ TÖØ NÖÛA SAU NHÖÕNG NAÊM 70 ÑEÁN 1995 70 1. Nhöõng cuoäc xung ñoät khu vöïc . ........................................................... 70 2. Quan heä quoác teá ôû khu vöïc Trung Ñoâng ............................................. 72 3. Quan heä Xoâ- Mó . ................................................................................. 77 4. Söï suïp ñoå cuûa “Traät töï hai cöïc Ianta” ................................................. 79 5. Moät traät töï theá giôùi môùi ñang hình thaønh ........................................... 80 Chöông V .......................................................................................................... 82 I. BOÁI CAÛNH LÒCH SÖÛ. .............................................................................. 82 II. NOÄI DUNG, ÑAËC ÑIEÅM CUÛA CUOÄC CAÙCH MAÏNG KHOA HOÏC KÓ THUAÄT ......................................................................................................... 83 III. NHÖÕNG THAØNH TÖÏU CUÛA CAÙCH MAÏNG KHOA HOÏC – KÓ THUAÄT ......................................................................................................... 83 IV. YÙ NGHÓA VAØ TAÙC ÑOÄNG CUÛA CUOÄC CAÙCH MAÏNG KHOA HOÏC – KÓ THUAÄT HIEÄN ÑAÏI ÑOÁI VÔÙI XAÕ HOÄI LOAØI NGÖÔØI ..................... 84 ___________________________________________________________ Th.S. Leâ Minh Chieán Khoa Lòch söû
  5. Lòch söû theá giôùi hieän ñaïi – Phaàn 2 -5- CHÖÔNG I LIEÂN XOÂ VAØ CAÙC NÖÔÙC ÑOÂNG AÂU TÖØ 1945 ÑEÁN 1995 A. LIEÂN XOÂ TÖØ 1945-1975 I. COÂNG CUOÄC KHOÂI PHUÏC KINH TEÁ SAU CHIEÁN TRANH (1945-1949) Chieán tranh theá giôùi thöù hai ñaõ taøn phaù ñaát nöôùc Lieân Xoâ caû veà ngöôøi ( 27 trieäu ngöôøi cheát ) vaø cuûa caûi vaät chaát ( hôn 70 nghìn laøng maïc vaø 32 nghìn nhaø maùy xí nghieäp bò taøn phaù Coâng cuoäc khoâi phuïc kinh teá ôû Lieân Xoâ ñöôïc tieán haønh vôùi keá hoaïch 5 naêm laàn thöùc IV – khoâi phuïc vaø phaùt trieån kinh teá quoác daân ( 1946 – 1950). Veà coâng nghieäp, Lieân Xoâ phaûi giaûi quyeát ba vaán ñeà quan troïng: thöù nhaát, phi quaân söï hoaù neàn kinh teá baèng caùch chuyeån sang xaây döïng caùc coâng trình daân duïng; thöù hai, khoâi phuïc caùc xí nghieäp bò taøn phaù vaø thöù ba, tieán haønh xaây döïng caùc xí nghieäp môùi. Nhieäm vuï thöù nhaát caên baûn ñöôïc thöïc hieän trong nhöõng naêm 1946 – 1947, Lieân Xoâ ñaõ tieán haønh chuyeån neàn coâng nghieäp phuïc vuï quoác phoøng sang saûn xuaát daân söï nhö cheá taïo maùy giao thoâng, maùy noâng nghieäp, thieát bò phuï tuøng. Ñoàng thôøi tieán haønh giaûi tröø quaân bò. Vò trí quan troïng nhaát trong söï phuïc hoài coâng nghieäp laø ñieän khí hoaù, nguoàn cung caáp naêng löôïng cuûa caùc vuøng coâng nghieäp. Caùc phöông tieän lôùn ñaõ ñöôïc huy ñoäng vaøo vieäc phuïc hoài caùc nhaø maùy ñieän. Muøa thu naêm 1949, Lieân Xoâ ñaõ cheá taïo thaønh coâng bom nguyeân töû, ñaùnh daáu söï tieán boä vöôït baäc cuûa khoa hoïc quaân söï Xoâ vieát vaø phaù vôõ theá ñoäc quyeàn bom nguyeân töû cuûa Mó. Nhìn chung, coâng nghieäp Lieân Xoâ ñaõ phuïc hoài vaøo naêm 1947, ñaït möùc tröôùc chieán tranh (1940). Tôùi cuoái keá hoaïch 5 naêm laàn thöù tö, saûn löôïng coâng nghieäp ñaõ taêng leân 73% ( keá hoaïch döï kieán 48%), Noâng nghieäp: khaùc vôùi nhöõng naêm 20, trong nhöõng naêm sau chieán tranh theá giôùi thö hai, chính phuû Lieân Xoâ (ñöùng ñaàu laø Xtalin) ñaõ tieán haønh khoâi phuïc kinh teá khoâng phaûi töø noâng nghieäp maø laø töø coâng nghieäp naëng. Nhaø nöôùc taêng caùc nghóa vuï ñoái vôùi noâng daân. Vieäc khoâi phuïc vaø phaùt trieån noâng nghieäp ñöôïc tieán haønh nhöng khoâng döïa treân söï quan taâm lôïi ích vaät chaát maø baèng caùc bieän phaùp haønh chính. Naêm 1947, chính phuû ñaõ ban haønh caùc bieän phaùp thöïc hieän söï lao ñoäng baét buoäc trong caùc noâng trang (nhö nhöõng naêm 30). Taát caû cö daân ôû noâng thoân, ai khoâng laøm vieäc trong cô quan nhaø nöôùc ñeàu phaûi ñi laøm trong caùc noâng trang. Ai khoâng thöïc hieän luaät lao ñoäng seõ bò taäp trung caûi taïo hoaëc xöû lí haønh chính. Trong nhöõng naêm ñoù, Lieân Xoâ ñaõ thi haønh ñöôøng loái taäp trung hoaù saûn xuaát noâng nghieäp, coi noù laø ñoøn baåy ñeå phaùt trieån noâng nghieäp vaø cuûng coá noâng trang. Theo ñoù, soá löôïng caùc noâng trang giaûm xuoáng hôn hai laàn. Quy moâ caùc noâng trang ___________________________________________________________ Th.S. Leâ Minh Chieán Khoa Lòch söû
  6. Lòch söû theá giôùi hieän ñaïi – Phaàn 2 -6- taêng leân (töø 255.314 noâng trang naêm 50, xuoáng coøn 125.294 – naêm 1951, tôùi cuoái naêm 1953 coøn 93 nghìn). Maëc duø vaäy, noâng nghieäp vaãn laø laïc haäu cuûa neàn saûn xuaát quoác daân. Noù khoâng ñaùp öùng ñöôïc caùc ñoøi hoûi cuûa ñaát nöôùc veà löông thöïc vaø nguyeân lieäu. Khoaûng caùch giöõa coâng nghieäp vaø noâng nghieäp ngaøy moät taêng. Keá hoaïch 5 naêm laàn thöù tö nhaèm phaùt trieån noâng nghieäp ñaõ khoâng hoaøn thaønh. Tuy nhieân saûn xuaát noâng nghieäp naêm 1950 cuõng ñaït möùc tröôùc chieán tranh (1940). II. VAÊN HOÙA, CHÍNH TRÒ – XAÕ HOÄI Trong nhöõng naêm sau chieán tranh, trong xaõ hoäi Xoâ vieát, ngoaøi ñöôøng loái taêng cöôøng ñeà cao vai troø cuûa nhaø nöôùc nhö ñaõ neâu treân, coøn dieãn ra moät xu höôùng taêng cöôøng “daân chuû hoaù” heä thoáng chính trò. Muøa xuaân naêm 1945, ngay sau khi chieán tranh ôû chaâu AÂu keát thuùc, Ñaûng vaø chính phuû ñaõ tieán haønh caùc bieän phaùp ñeå chaám döùt tình traïng khaån caáp, loaïi boû uûy ban quoác phoøng nhaø nöôùc, cô quan chính quyeàn naèm ngoaøi hieán phaùp do hoaøn caûnh chieán tranh baét buoäc. Naêm 1952, Ñaïi hoäi laàn thöù XIX cuûa Ñaûng tieán haønh. Sau Ñaïi hoäi laàn thöù XIX cuûa Ñaûng khoâng laâu, ngaøy 5 – 3 – 1953 Xtalin qua ñôøi. Ban laõnh ñaïo ñaát nöôùc môùi goàm coù: ñöùng ñaàu nhaø nöôùc laø Malencoáp, boä tröôûng quoác phoøng laø nguyeân soaùi Bunganin, Boä tröôûng noäi vuï vaø an ninh laø nguyeân soaùi Beâria, chöùc vuï laõnh ñaïo ñaûng coøn ñeå troáng. Chính quyeàn thöïc teá naèm trong tay Malencoáp vaø Beâria. Khoâng laâu sau Beâria bò baét vaø bò xöû töû vaøo thaùng 12 – 1953 vôùi toäi danh ñaõ toå chöùc “ñaøn aùp taäp theå” döôùi thôøi Xtalin vaø coù aâm möu ñaûo chính sau khi Xtalin qua ñôøi. III. TÌNH HÌNH KINH TEÁ TRONG NHÖÕNG NAÊM 1953 – 1964 - Noâng nghieäp: Töø nöûa sau naêm 1953, ôû Lieân Xoâ ñaõ dieãn ra caùc cuoäc caûi caùch coù yù thöùc tích cöïc trong söï phaùt trieån kinh teá quoác daân cuõng nhö trong ñôøi soáng nhaân daân. Nhìn chung, nhöõng bieän phaùp lôùn trong lónh vöïc noâng nghieäp ñöôïc tieán haønh töø naêm 1953 ñeán 1958 goàm coù: - Naâng cao ñaùng keå giaù caû thu mua. - Xoaù boû nghóa vuï caùc naêm tröôùc. - Naâng cao ngaân saùch nhaø nöôùc cho noâng thoân. - Xoaù boû thueá kinh teá phuï vaø naâng cao naêm laàn phaïm vi cuûa noù. - Tuyeân boá nguyeân taéc “keá hoaïch hoaù” töø döôùi leân. - Thöïc hieän cheá ñoä höu trí cho noâng trang vieân. - Caáp hoä chieáu cho noâng daân. - Caùc noâng trang coù quyeàn thay ñoåi ñieàu leä cuûa mình ñeå phuø hôïp vôùi ñieàu kieän ñòa phöông. Keá hoaïch 7 naêm phaùt trieån kinh teá quoác daân (1959 –1965) trong noâng nghieäp ñaõ thaát baïi hoaøn toaøn, thay cho taêng tröôûng 70% theo keá hoaïch, naêng suaát chæ ñaït coù 15%. - Coâng nghieäp: Lieân Xoâ ñaõ trôû thaønh moät quoác gia coâng nghieäp huøng maïnh. Ngaønh saûn xuaát tö lieäu saûn xuaát ñaõ chieám 3/4 toång saûn löôïng coâng nghieäp – ñaëc ___________________________________________________________ Th.S. Leâ Minh Chieán Khoa Lòch söû
  7. Lòch söû theá giôùi hieän ñaïi – Phaàn 2 -7- bieät laø coâng nghieäp vaät lieäu xaây döïng, cheá taïo maùy, luyeän kim, hoaù chaát, daàu khí, ñieän naêng (taêng 4 –5 laàn so vôùi nöûa ñaàu nhöõng naêm 50). Bieåu töôïng cho söï tieán boä cuûa khoa hoïc – kyõ thuaät ôû Lieân Xoâ laø cuoäc chinh phuïc vuõ truï. Thaùng 10/1957, Lieân xoâ ñaõ phoùng thaønh coâng veä tinh nhaân taïo ñaàu tieân. Tieáp ñoù laø nhöõng teân löûa vuõ truï, ñoå boä xuoáng maët traêng. Thaùng 4/1961, con ngöôøi ñaõ böôùc vaøo vuõ truï, ngöôøi ñaàu tieân cuûa traùi ñaát, coâng daân Lieân xoâ – Iuri Gagarin. Sau ñoù laø teân tuoåi cuûa G. Titoáp, A. Nicoâlaíep … IV. CHÍNH TRÒ – XAÕ HOÄI Ñaïi hoäi laàn thöù XX vaø XXII Ñaûng Coäng saûn Lieân Xoâ laø nhöõng söï kieän chính trò trong nöôùc quan troïng nhaát thôøi kyø naøy. Ñaïi hoäi laàn thöù XX cuûa Ñaûng ñöôïc tieán haønh vaøo thaùng 2/1956. Ñaïi hoäi ñaõ toång keát vieäc thöïc hieän keá hoaïch 5 naêm laàn thöù naêm vaø thoâng qua keá hoaïch 5 naêm laàn thöù saùu, thöïc hieän nhieäm vuï ñuoåi kip vaø vöôït caùc nöôùc TB phaùt trieån trong thôøi haïn ngaén nhaát. Trong phieân hoïp cuoái cuøng keát thuùc ñaïi hoäi, Khôruùtxoáp ñaõ ñoïc baùo caùo (khoâng naèm trong chöông trình nghò söï) veà “teä suøng baùi caù nhaân vaø haäu quûa cuûa noù”. Baùo caùo ñaõ daãn ra nhöõng söï kieän “ñaøn aùp, khuûng boá” döôùi thôøi Xtalin vaø môû ñaàu cho söï chia reõ to lôùn trong phong traøo Coäng saûn quoác teá. Moät soá Ñaûng Coäng saûn goïi ñoù laø bieåu hieän cuûa “chuû nghóa xeùt laïi”. Thaùng 10/1961, taïi Ñaïi hoäi XXII Ñaûng Coäng saûn Lieân Xoâ, cöông lónh môùi ñaõ ñöôïc thoâng qua. Xuaát phaùt töø choã cho raèng Chuû nghóa XH ôû Lieân Xoâ ñaõ thaéng lôïi “hoaøn toaøn vaø chaéc chaén” vaø ñaát nöôùc ñaõ böôùc vaøo giai ñoaïn “xaây döïng chuû nghóa Coäng saûn”, Ñaïi hoäi ñaõ xem xeùt cöông lónh môùi nhö moät söï khaùi quaùt trieát hoïc, kinh teá hoïc, chính trò hoïc veà coâng cuoäc xaây döïng chuû nghóa Coäng saûn ôû Lieân Xoâ. Ñeå xaây döïng chuû nghóa Coäng saûn, cöông lónh ñaõ döï kieán giaûi quyeát 3 vaán ñeà: Trong lónh vöïc kinh teá, xaây döïng cô sôû vaät chaát – kó thuaät cho chuû nghóa Coäng saûn (phaán ñaáu ñöùng ñaàu theá giôùi veà saûn phaåm theo ñaàu ngöôøi, ñaït ñöôïc naêng suaát lao ñoäng cao nhaát theá giôùi, baûo ñaûm möùc soáng cao nhaát theá giôùi cho nhaân daân); trong lónh vöïc chính trò – xaõ hoäi, tieán tôùi töï quaûn Coäng saûn chuû nghóa; trong lónh vöïc tö töôûng tinh thaàn, giaùo duïc con ngöôøi môùi, phaùt trieån toaøn dieän. Khung thôøi gian hieän thöïc hoaù cöông lónh döï kieán khoaûng 15 – 20 naêm. Keát quaû, cöông lónh “xaây döïng CNCS trong voøng 15 – 20 naêm” ñaõ khoâng thöïc hieän ñöôïc vaø ñoù laø moät trong nhöõng sai laàm quan troïng veà ñöôïng loái cuûa Khoârutxoáp trong thôøi kyø oâng laõnh ñaïo Ñaûng vaø nhaø nöôùc Xoâ vieát. V. KINH TEÁ LIEÂN XOÂ TÖØ NAÊM 1965 ÑEÁN NÖÛA ÑAÀU NHÖÕNG NAÊM 70 Thaùng 10 – 1964, Khôruùtxoáp bò pheâ phaùn laø ngöôøi theo “yù chí luaän”, “chuû quan chuû nghóa” neân bò laät ñoå baèng moät cuoäc ñaûo chính khoâng ñoå maùu. Töø cuoái 1964, Ban laõnh ñaïo nhaø nöôùc laïi quyeát ñònh khuyeán khích lôïi ích vaät chaát nhö ñoøn baåy saûn xuaát xaõ hoäi, baét ñaàu töø noâng thoân vaø noâng nghieäp. Ñöôøng loái naøy ñöôïc thoâng qua taïi hai hoäi nghò Ban chaáp haønh Trung öông Ñaûng (thaùng 3 vaø 9/1965). Nghò quyeát ñoù ñi vaøo lòch söû laø “cuoäc caûi caùch kinh teá 1965”. ___________________________________________________________ Th.S. Leâ Minh Chieán Khoa Lòch söû
  8. Lòch söû theá giôùi hieän ñaïi – Phaàn 2 -8- Caûi caùch kinh teá 1965 ñöôïc thöïc hieän thaønh coâng trong nhöõng naêm keá hoaïch 5 naêm laàn thöù 8 (1965 – 1970). Toång saûn löôïng coâng nghieäp taêng 56%, Saûn xuaát noâng nghieäp taêng 21%. Trong nhöõng naêm 70 toác ñoä taêng tröôûng kinh teá laïi baét ñaàu suy giaûm, daãn ñeán söï trì treä veà kinh teá saâu saéc. Caûi caùch 1965 ñaõ ngöøng thöïc hieän, maëc duø chöa bao giôø tuyeân boá loaïi boû. Toùm laïi, trong hôn hai thaäp nieân, keå töø naêm 1950, maëc duø coøn coù nhöõng sai laàm vaø thieáu soùt, Lieân Xoâ ñaõ thu ñöôïc nhöõng thaønh töïu to lôùn, trôû thaønh cöôøng quoác coâng nghieäp ñöùng thöù hai treân theá giôùi (sau Mó), chieám khoaûng 20% toång saûn löôïng coâng nghieäp theá giôùi. Töø naêm 1951 – 1975, toác ñoä taêng tröôûng cuûa coâng nghieäp Xoâ vieát haøng naêm bình quaân ñaït 9,6 %. Trong lónh vöïc khoa hoïc – kyõ thuaät, Lieân Xoâ cuõng thu nhieàu thaønh tích röïc rôõ, chieám nhieàu ñænh cao cuûa khoa hoïc kó thuaät theá giôùi ôû caùc lónh vöïc vaät lí, hoaù hoïc, ñieän töû, ñieàu khieån hoïc … naêm 1957, Lieân Xoâ laø nöôùc ñaàu tieân phoùng thaønh coâng veä tinh nhaân taïo cuûa traùi ñaát; naêm 1961 phoùng con taøu vuõ truï “ phöông ñoâng” ñöa nhaø du haønh vuõ truï ñaàu tieân Gararin bay voøng quanh traùi ñaát, môû ñaàu kæ nguyeân chinh phuïc vuï truï cuûa loaøi ngöôøi Trong lónh vöïc xaõ hoäi, Lieân Xoâ coù nhöõng thay ñoåi, tieán boä. Naêm 1971, coâng nhaân chieám hôn 55% soá ngöôøi lao ñoäng trong caû nöôùc, cöù 1000 coâng nhaân thì hôn 550 ngöôøi coù trình ñoä ñaïi hoïc vaø trung hoïc. Hôn 1/2 soá ngöôøi ôû noâng thoân coù trình ñoä ñaïi hoïc vaø trung hoïc. Lieân Xoâ laø nöôùc ñöùng haøng ñaàu theá giôùi veà trình ñoä hoïc vaán cuûa nhaân daân vôùi gaàn 3/4 soá daân coù trình ñoä ñaïi hoïc vaø trung hoïc, treân 30 trieäu ngöôøi laøm vieäc trí oùc. VI. CHÍNH SAÙCH ÑOÁI NGOAÏI VAØ VAI TROØ QUOÁC TEÁ CUÛA LIEÂN XOÂ Veà ñoái ngoaïi, Ñaûng vaø nhaø nöôùc Xoâ vieát ñaõ thöïc hieän chính saùch vaø phöông höôùng cô baûn laø: ñaûm baûo nhöõng ñieàu kieän thuaän lôïi cho coâng cuoäc xaây döïng chuû nghóa xaõ hoäi, duy trì hoaø bình vaø an ninh, môû roäng vieäc hôïp taùc vôùi caùc nöôùc xaõ hoäi chuû nghóa, phaùt trieån quan heä höõu nghò bình ñaúng vôùi caùc nöôùc môùi giaûi phoùng,ñoaøn keát quoác teá vôùi caùc Ñaûng Coäng saûn vaø caùc ñaûng daân chuû caùch maïng vôùi phong traøo coâng nhaân quoác teá vaø phong traøo ñaáu tranh giaûi phoùng cuûa caùc daân toäc. Lieân Xoâ cuõng ñi ñaàu trong vieäc uûng hoä söï nghieäp ñaáu tranh vì daân toäc, daân chuû vaø tieán boä xaõ hoäi cuûa nhaân daân caùc daân toäc… Nhö theá, sau chieán tranh theá giôùi thöù hai, ñòa vò quoác teá cuûa Lieân Xoâ ñöôïc ñeà cao. Laø nöôùc xaõ hoäi chuû nghóa lôùn nhaát, huøng maïnh nhaát, Lieân Xoâ trôû thaønh choã döïa cho hoaø bình theá giôùi vaø cuûa phong traøo caùch maïng theá giôùi. B. LIEÂN XOÂ (töø giöõa nhöõng naêm 70 ñeán 1991) I. TÌNH HÌNH KINH TEÁ TÖØ NÖÛA SAU NHÖÕNG NAÊM 70 ÑEÁN 1985 Coâng nghieäp: söï phaùt trieån kinh teá xaõ hoäi ôû Lieân Xoâ trong nhöõng naêm 70 ñeán nöûa ñaàu nhöõng naêm 80 dieãn ra theo ñöôøng loái taêng söï ñieàu haønh cuûa Trung öông vaø haïn cheá quyeàn haønh kinh teá cuûa caùc nöôùc Coäng hoaø Xoâ vieát vaø ñòa phöông. Noù ñöôïc ___________________________________________________________ Th.S. Leâ Minh Chieán Khoa Lòch söû
  9. Lòch söû theá giôùi hieän ñaïi – Phaàn 2 -9- quyeát ñònh trong ba keá hoaïch 5 naêm – thöù 9, thöù 10 vaø thöù 11. Caùc chæ tieâu cuûa caùc keá hoaïch ñoù ñöôïc thoâng qua trong ba ñaïi hoäi Ñaûng töông öùng – Ñaïi hoäi laàn thöù 24 (1971), ñaïi hoäi laàn thöù 26 (1976), ñaïi hoäi laàn thöù 27 (1981). Ñöôøng loái xaây döïng caùc toå hôïp coâng nghieäp ôû Lieân Xoâ phaàn lôùn ñöôïc trieån khai treân laõnh thoå Nga. Ban laõnh ñaïo ñaát nöôùc söû duïng toái ña lôïi theá töï nhieân cuûa Lieân Xoâ so vôùi caùc nöôùc khaùc: laõnh thoå roäng lôùn vaø taøi nguyeân thieân nhieân giaøu coù. Tuy nhieân, vieäc khai thaùc oà aït thuû coâng thieáu toå chöùc ñaõ daãn tôùi söï laõnh phí to lôùn nguoàn taøi nguyeân Lieân Xoâ vaø ñaõ gaây ra nhöõng haäu quaû nghieâm troïng veà sau. Noâng nghieäp: trong lónh vöïc noâng nghieäp, nhöõng naêm 70 ñeán nöûa ñaàu nhöõng naêm 80, choã döïa chính laø söï lieân keát coâng noâng nghieäp Coâng noâng nghieäp ñöôïc xem laø phöông höôùng chuû yeáu gaén lieàn hai hình thöùc sôû höõu quoác doanh vaø taäp theå, laø con ñöôøng chính ñöa ñeán xaõ hoäi khoâng coù giai caáp, ñieån hình laø toå hôïp coâng noâng nghieäp nhaø nöôùc. Ñaëc ñieåm chuû yeáu söï phaùt trieån kinh teá xaõ hoäi cuûa Lieân Xoâ trong nhöõng naêm 70 ñeán nöûa ñaàu nhöõng naêm 80 laø söï suy suïp toaøn boä vaø naëng neà cuûa kinh teá: - thu nhaäp quoác daân ñaõ giaûm xuoáng 2,5 laàn, saûn xuaát coâng nghieäp giaûm 2,5 laàn; saûn xuaát noâng nghieäp giaûm 3,5 laàn. - Thu nhaäp thöïc teá tính theo ñaàu ngöôøi giaûm 3 laàn. II. TÌNH HÌNH CHÍNH TRÒ - XAÕ HOÄI Ñaàu thaäp nieân 70, trong ñôøi soáng chính trò xaõ hoäi Xoâ vieát, toàn taïi khaùi nieäm “chuû nghóa xaõ hoäi phaùt trieån”. Ñoù laø söï xeùt laïi ñaàu tieân caùc quan ñieåm cuûa Xtalin – Khôruùtsoáp veà khaû naêng xaây döïng chuû nghóa Coäng saûn trong moät nöôùc rieâng bieät. Töø nöûa sau nhöõng naêm 70, nhöõng ngöôøi coù tö töôûng ñoái laäp ñaõ taäp hôïp vaøo moät phong traøo chung goïi laø “Aixiñen”. Neùt ñaëc bieät cuûa hoï laø choáng Lieân Xoâ, choáng Coäng. Phong traøo coù hai boä phaän: moät boä phaän chæ ñaáu tranh choáng cheá ñoä chính trò vaø heä tö töôûng coäng saûn chuû nghóa; moät boä phaän ñaáu tranh ñoøi giaûi taùn Lieân Xoâ. Ñôøi soáng chính trò cuûa ñaát nöôùc Xoâ vieát vaøo nöûa ñaàu thaäp nieân 80 luoân trong tình traïng leân “côn soát” bôûi thay ñoåi thöôøng xuyeân nhöõng ngöôøi laõnh ñaïo caáp cao. Thaùng 1/1982, nhaø tö töôûng chuû yeáu cuûa ñaát nöôùc Xuxloáp qua ñôøi, ñeán thaùng 11 naêm ñoù laø Breâgiôneùp. Tieáp theo laø Anñroâpoáp, sau ñoù laø Cheùcnencoâ. III. COÂNG CUOÄC CAÛI TOÅ CUÛA GOOCBACHOÁP Thaùng 3/1985 M.Goobachoáp leân naém chöùc vuï Toång bí thö ñaûng CS LX, töø ñoù ñaõ ñöa ra nhieàu chính saùch, chieán löôïc phaùt trieån kinh teá khaùc nhau: - “Chieán löôïc taêng toác” thaùng 4/1985 vaø ñöôïc cuï theå hoaù taïi ñaïi hoäi laàn thöù XVII ñaûng coäng saûn Lieân Xoâ naêm 1986 trong ñoù neâu roõ boán yeáu toá ñoøi hoûi phaûi thöïc hieän taêng toác: thöù nhaát, nhöõng nghieäm vuï xaõ hoäi gay gaét chöa ñöôïc giaûi quyeát; thöù hai, nguy cô phaù vôõ söï caân baèng chieán löôïc quaân söï; thöù ba, baûo ñaûm söï ñoäc laäp hoaøn toaøn cho neàn kinh teá ñaát nöôùc vaø cuoái cuøng laø nhaèm chaám döùt söï giaûm suùt toác ñoä phaùt trieån, söï suy thoaùi cuûa neàn kinh teá trong tình traïng khuûng hoaûng, xaây döïng moät neàn kinh teá kieåu maãu. Bieän phaùp thöïc hieän bao goàm : Taêng cöôøng coâng suaát maùy, thieát laäp tính kyû luaät, huy ñoäng voán trong daân,tieát kieäm. ___________________________________________________________ Th.S. Leâ Minh Chieán Khoa Lòch söû
  10. Lòch söû theá giôùi hieän ñaïi – Phaàn 2 - 10 - Keát quaû cuûa chieán löôïc naøy khoâng thaønh coâng ,thaäm chí coøn gaây ra nhöõng haäu quaû heát söùc nghieâm troïng nhö vuï noå nhaø maùy ñieän nguyeân töû Trecnobyl. - Thôøi kì caûi toå: naêm 1987, Ban laõnh ñaïo ñaát nöôùc quyeát ñònh thay chieán löôïc taêng toác baèng bieän phaùp caûi toå. Trong hai naêm 1987 – 1988, caûi toå chuû yeáu höôùng vaøo “caûi caùch kinh teá trieät ñeå”, veà sau bao goàm caû caûi caùch heä thoáng chính trò vaø ñöôøng loái “ñoåi môùi” heä tö töôûng. - Ñöôøng loái xaây döïng kinh teá thò tröôøng coù ñieàu tieát Cuoái naêm 1989 vaø trong naêm 1990, Ban laõnh ñaïo ñaát nöôùc tuyeân boá muïc tieâu môùi cuûa caûi caùch kinh teá khoâng phaûi laø taêng toác maø chuyeån sang kinh teá thò tröôøng coù ñieàu tieát cuûa nhaø nöôùc. Töø cuoái naêm 1989 ñeán 1991, Xoâ vieát toái cao ñaõ thoâng qua hôn 100 ñaïo luaät, chæ thò … veà caùc vaán ñeà kinh teá nhöng ña soá khoâng coù hieäu löïc. Töø naêm 1989 thu nhaäp quoác daân baét ñaàu giaûm. Naêm 1990, söï giaûm suùt cuûa thu nhaäp quoác daân tôùi 10%. Quaàn chuùng ngaøy caøng baát bình. Baõi coâng vaø bieåu tình taêng nhanh choùng treân quy moâ caû nöôùc, ôû nhieàu ngaønh ngheà khaùc nhau, nhieàu ñaûng vieân xin ra khoûi ñaûng. Naêm 1988, ban laõnh ñaïo Lieân bang, do Goocbachoáp ñöùng ñaàu ruùt ra nhöõng keát luaän raèng söï phaùt trieån kinh teá bò heä thoáng chính trò kìm haõm vaø quyeát ñònh chuyeån höôùng sang caûi toå chính trò vaø coi ñoù laø troïng taâm. - Söï hình thaønh caûi caùch chính trò Söï kieän lôùn trong ñôøi soáng chính trò ñaát nöôùc luùc naøy xem xeùt laïi cöông lónh cuûa ñaûng naêm 1961. Ñaëc ñieåm chuû yeáu cuûa vaên kieän laø söï ruùt boû luaän ñieåm veà xaây xöïng chuû nghóa coäng saûn ôû Lieân Xoâ vaø khaû naêng xaây döïng noù. Muïc ñích coäng saûn chuû nghóa trong vaên kieän ñöôïc ñoåi thaønh trieån voïng laâu daøi vaø ñeà ra nhieäm vuï hoaøn thieän chuû nghóa xaõ hoäi. Trong vaên kieän môùi cuõng loaïi boû nhöõng nhieäm vuï xaõ hoäi lôùn gaén lieàn vôùi chuû nghóa coäng saûn. Thaùng 3/1990 M. Goocbachoáp laø toång thoáng Lieân Xoâ. IV. SÖÏ SUÏP ÑOÅ CUÛA LIEÂN BANG XOÂ VIEÁT Coâng cuoäc caûi toå ngaøy caøng luùn saâu vaøo khoù khaên thöû thaùch, ñaát nöôùc Xoâ vieát laâm vaøo khuûng hoaûng veà moïi maët: suy suïp veà kinh teá, nhöõng roái ren veà chính trò vaø nhieàu teä naïn xaõ hoäi; maâu thuaän giöõa vaø xung ñoät giöõa caùc daân toäc daãn ñeán hieän töôïng li khai cuûa moät soá nöôùc coäng hoaø ra khoûi lieân bang Xoâ vieát; söï chia reõ vaø hình thaønh nhieàu phe phaùi trong ñaûng coäng saûn Lieân Xoâ vaø söï xuaát hieän moät loaït ñaûng phaùi vôùi nhieàu xu höôùng chính trò khaùc nhau trong xaõ hoäi … Naêm 1989 laø naêm xaáu nhaát veà kinh teá cuøng nhöõng dieän bieán cöïc kì phöùc taïp veà chính trò, xaõ hoäi cuûa ñaát nöôùc Xoâ vieát. Toång saûn phaåm quoác daân giaûm 4 – 5%, naêng suaát lao ñoäng giaûm 2,5%, thaâm huït maäu dòch leân tôùi 5 tæ ñoâla vaø nôï nöôùc ngoaøi laø 58 tæ ñoâla. Quaù trình trì treä khuûng hoaûng ñaõ daãn ñeán cuoäc ñaûo chính ngaøy 19-8-1991. Cuoäc ñaûo chính nhanh choùng thaát baïi vaø ñaõ gaây ra nhöõng haäu quaû nghieâm troïng: Goocbachoáp tuyeân boá töø chöùc Toång bí thö ñaûng Coäng saûn Lieân Xoâ vaø yeâu caàu giaûi taùn uyû ban trung öông ñaûng, Ñaûng coäng saûn Lieân Xoâ bò ñình chæ hoaït ñoäng. Chính quyeàn Xoâ vieát trong toaøn lieân bang bò giaûi theå; nhieàu nöôùc coäng hoaø tuyeân boá ñoäc ___________________________________________________________ Th.S. Leâ Minh Chieán Khoa Lòch söû
  11. Lòch söû theá giôùi hieän ñaïi – Phaàn 2 - 11 - laäp, taùch khoûi lieân bang vaø moät laøn soùng choáng Ñaûng Coäng saûn, choáng chuû nghóa xaõ hoäi khaép caû nöôùc. Cuoái cuøng, ngaøy 8/12/1991 Lieân bang Xoâ vieát khoâng coøn toàn taïi vaø caùc nöôùc quyeát ñònh thaønh laäp moät toå chöùc lieân minh môùi goïi laø coäng ñoàng caùc quoác gia ñoäc laäp (SNG). Ngaøy 21/12/1991, taïi thuû ñoâ Anma Ata,11 nöôùc coäng hoaø kí keát hieäp ñònh veà giaûi taùn lieân bang Xoâ vieát vaø chính thöùc thaønh laäp Coäng ñoàng caùc quoác gia ñoäc laäp. Ngaøy 25/12/1991, sau lôøi töø chöùc Toång thoáng Lieân Xoâ cuûa Goocbachoâp, laù côø ñoû buùa lieàm treân noùc ñieän Cremli ñaõ haï xuoáng, ñaùnh daáu söï suïp ñoå cuûa chuû nghóa xaõ hoäi vaø söï tan vôõ cuûa Lieân bang coäng hoaø xaõ hoäi chuû nghóa Xoâ vieát sau 74 naêm toàn taïi. C. COÄNG HOAØ LIEÂN BANG NGA. I. TÌNH HÌNH KINH TEÁ Coäng hoaø lieân bang Nga coù dieän tích 17,1 trieäu km2, lôùn gaáp 1,6 laàn dieän tích toaøn chaâu AÂu, 1,8 laàn laõnh thoå Mó vaø laø quoác gia coù dieän tích lôùn nhaát theá giôùi. Tieàm naêng veà ñoäi nguõ caùc nhaø khoa hoïc -kó thuaät, veà taøi nguyeân thieân nhieân ôû nöôùc Nga raát lôùn. Tuy nhieân, gaàn ñaây (caû trong thôøi kì trong Lieân bang Xoâ vieát), neàn kinh teá nöôùc Nga khuûng hoaûng nghieâm troïng. Hieän nay, nöôùc Nga ñang trong quaù trình tö nhaân hoaù neàn kinh teá, noù ñöôïc baét ñaàu töø thaùng 7-1992, Naêm 1992, Chính phuû döï kieán chuyeån 20% xí nghieäp coâng nghieäp nhaø nöôùc vaø 70% cô sôû thöông nghieäp dòch vuï sang sôû höõu tö nhaân. Ñöôøng loái do Chính phuû tieán haønh ñaõ taïo ra taàng lôùp tö saûn môùi khaù ñoâng ñaûo trong xaõ hoäi Nga. Caùc nhaø caûi caùch thò tröôøng ôû Coäng hoaø lieân bang Nga chuû tröông tö nhaân hoaù trong thôøi gian ngaén nhaát. Cho ñeán thaùng 7-1994, nöôùc Nga ñaõ tö nhaân hoaù khoaûng 70% soá xí nghieäp coâng nghieäp vaø lónh vöïc dòch vuï. II. TÌNH HÌNH CHÍNH TRÒ – XAÕ HOÄI Naêm 1991, khi döïa vaøo vaán ñeà “daân chuû” vaø “töï trò” ñeå ñaáu tranh laãnh nhau, Gooùcbachoáp vaø Enxin ñaõ taïo ra nguy cô thöïc teá laøm tan raõ nöôùc Nga. Keát quaû, taát caû caùc nöôùc coäng hoaø ñeàu tuyeân boá chuû quyeàn cuûa mình, taùch khoûi quy cheá töï trò: taât caû caùc nöôùc vuøng töø trò ñeàu tuyeân boá laø nöôùc coäng hoaø coù chuû quyeàn. Moät soá nöôùc coäng hoaø ruùt daàn ra khoûi nöôùc Nga nhö Tactaxtan, Bacoâtoâtan, Iacuùt.v..v. Coäng hoaø Checchen khi khoâng ñöôïc ban laõnh ñaïo Nga coâng nhaän ñoäc laäp, ñaõ ra tuyeân boá ruùt khoûi Lieân bang vaø saün saøng baûo veä ñoäc laäp cuûa mình baèng con ñöôøng vuõ trang. Naêm 1992, ngoïn löûa xung ñoät saéc toäc ñaõ vöïôt qua bieân giôùi Capcadô traøn vaøo laõnh thoå nöôùc Nga. Luùc ñaàu ngöôøi ta chia nöôùc Coäng hoaø Checchen , Ingusô thaønh hai nöôùc coäng hoaø. Ngöôøi Ingusô ñaõ choáng laïi. Vaøo cuoái naêm 1992, nhöõng ngöôøi laõnh ñaïo Nga ñaõ buoäc phaûi söû duïng löïc löôïng vuõ trang ñeå deïp hai beân thuø ñòch. ___________________________________________________________ Th.S. Leâ Minh Chieán Khoa Lòch söû
  12. Lòch söû theá giôùi hieän ñaïi – Phaàn 2 - 12 - Söï taäp hôïp löïc löôïng ñoái laäp cuõng dieãn ra theo xu höôùng cuûa nhöõng ngöôøi coäng saûn vaø caûnh taû. Hoï buoäc toäi chính quyeàn vì ñaõ phaûn boäi laïi lôïi ích nöôùc Nga vaø ngöôøi Nga. Cuoäc ñaáu tranh giöõa caùc löïc löôïng naøy ñaõ quyeát ñònh tính chaát ñôøi soáng chính trò- xaõ hoäi nöôùc Nga trong nhöõng naêm 1992-1993. III. CHÍNH SAÙCH ÑOÁI NGOAÏI Ñaëc ñieåm noåi baät cuûa chính saùch ñoái ngoaïi Nga trong caùc naêm 1991-1992 laø ñöôøng loái höôùng Ñaïi Taây Döông. Trong giai ñoaïn 1991-1992, nöôùc Nga ra söùc khai thaùc moïi khaû naêng ñeå ñaåy nhanh caûi caùch theå cheá kinh teá, chính trò theo hình maãu Taây AÂu, taêng cöôøng môû roäng quan heä vôùi caùc nöôùc Taây AÂu, Mó, tröôùc heát laø Coäng ñoàng chaâu AÂu vaø caùc nöôùc G.7, hi voïng thoâng qua ñoù tìm kieám söï trôï giuùp cuûa caùc nöôùc naøy veà taøi chính, kó thuaät vaø coâng ngheä. Tuy vaäy, caûi caùch kinh teá ñöôïc tieán haønh moät caùch noùng voäi, raäp khuoân nöôùc ngoaøi moät caùch maùy moùc, neân kinh teá khoâng ñöôïc caûi thieän maø coøn tieáp tuïc lao saâu vaøo khuûng hoaûng toaøn dieän. Ñeán cuoái naêm 1992, trong chính saùch ñoái ngoaïi cuûa nöôùc Nga ñaõ coù nhöõng ñieàu chænh raát cô baûn, vôùi vieäc thöøa nhaän neùt ñaëc tröng noåi baät cuûa “baûn saéc löôõng theå” AÂu – AÙ cuûa nöôùc Nga. Tuy nhieân, caàn thaáy raèng söï thay ñoåi ñònh höôùng ñoái ngoaïi cuûa nöôùc Nga khoâng bao haøm trong ñoù söï phuû ñònh hoaëc coi nheï quan heä cuûa nöôùc Nga vôùi caùc nöôùc chaâu AÂu vaø moái quan heä vôùi caùc nöôùc phöông Taây, maø nhaèm khaéc phuïc vieäc tuyeät ñoái hoaù caùch nhìn nhaän vaø moái quan heä vôùi caùc nöôùc phöông Taây trong khi chöa chuù troïng ñuùng möùc ñeán caùc quan heä vôùi chaâu AÙ, phöông Ñoâng noùi chung vaø caùc nöôùc SNG noùi rieâng. Söï thay ñoåi naøy coù theå coi nhö böôùc ñieàu chænh mang tính chaát chieán löôïc trong chính saùch ñoái ngoaïi cuûa Nga keå töø khi böôùc leân vuõ ñaøi quoác teá trong tö caùch moät chuû theå ñoäc laäp. D. CUOÄC CAÙCH MAÏNG DAÂN CHUÛ NHAÂN DAÂN VAØ XAÂY DÖÏNG CHUÛ NGHÓA XAÕ HOÄI ÔÛ CAÙC NÖÔÙC ÑOÂNG AÂU TÖØ SAU CHIEÁN TRANH THEÁ GIÔÙI THÖÙ HAI ÑEÁN NÖÛA ÑAÀU NHÖÕNG NAÊM 70. I. SÖÏ RA ÑÔØI CUÛA NHAØ NÖÔÙC DAÂN CHUÛ NHAÂN DAÂN 1.Nhöõng ñieàu kieän lòch söû Ñieàu kieän khaùch quan : Ñoù laø chieán thaéng cuûa quaân ñoäi ñoàng minh vaø vai troø quyeát ñònh cuûa Hoàng quaân Lieân xoâ vôùi chuû nghóa phaùt xít naêm 1945. Ñieàu kieän chuû quan : Phong traøo ñaáu tranh choáng chuû nghóa phaùt xít cuûa nhaân daân caùc nöôùc Trung - Ñoâng vaø Nam AÂu. Nhöõng phong traøo naøy ñöôïc ñaët döôùi söï laõnh ñaïo cuûa nhöõng ngöôøi yeâu nöôùc. Taïi ñaây ñaõ hình thaønh nhieàu uyû ban giaûi phoùng, maët traän nhaân, uyû ban nhaân nhaân caùch maïng….laõnh ñaïo quaàn chuùng choáng phaùt xít. ___________________________________________________________ Th.S. Leâ Minh Chieán Khoa Lòch söû
  13. Lòch söû theá giôùi hieän ñaïi – Phaàn 2 - 13 - Sau khi giaønh thaéng lôïi, ñöôïc söï giuùp ñôõ cuûa Hoàng quaân Lieân Xoâ, caùc nöôùc Ñoâng AÂu ñaõ thieát laäp neân nhaø nöôùc daân chuû nhaân daân. Ñaây laø loaò hình nhaø nöôùc coù ñaëc ñieåm môùi trong lòch söû. 2. Ñoâng AÂu töø 1945- 1975 Trong giai ñoaïn naøy ôû caùc nöôùc Ñoâng AÂu tieán haønh caûi caùch kinh teá vaø giaønh nhieàu keát quaû to lôùn. Ñaëc ñieåm chung laø: Treân maët traän noâng nghieäp caùc nöôùc naøy tieán haønh caûi caùch ruoäng ñaát, tòch thu ruoäng ñaát cuûa ñòa chuû chia cho ngöôøi ngheøo, chuyeån hình thöùc sôû höõu tö nhaân sang sôû höõu nhaø nöôùc phaàn lôùn dieän tích ñaát noâng nghieäp vaø caûi taïo coâng thöông nghieäp. Trong lónh vöïc xaõ hoäi thì ôû Ñoâng AÂu dieãn ra quaù trình choáng thuø trong, choáng laïi giai caáp tö saûn aâm möu laät ñoå nhaø nöôùc non treû. Ví duï nhö ôû Tieäp Khaéc, Ba Lan ….Ñoàng thôøi, cuûng coá toå chöùc ñaûng coäng saûn thoâng qua vieäc hôïp nhaát caùc toå chöùc ñaûng. Cuoäc ñaáu tranh ñeå thieát laäp nhaø nöôùc daân chuû nhaân daân keát thuùc vaøo naêm 1949 . Rieâng nöôùc Ñöùc do aâm möu cuûa Móõ naêm 1949 bò chia caét laøm hai Ñoâng Ñöùc ( XHCH) vaø Taây Ñöùc phaùt trieån theo con ñöôøng TBCN. Töø 1950 trôû ñi caùc nöôùc Ñoâng AÂu phaùt trieån theo ñònh höôùng XHCN. II. QUAN HEÄ HÔÏP TAÙC HÖÕU NGHÒ GIÖÕA CAÙC NÖÔÙC XAÕ HOÄI CHUÛ NGHÓA 1. Kyù keát hieäp öôùc höõu nghò hôïp taùc vaø töông trôï giöõa caùc nöôùc Sau chieán tranh theá giôùi thöù hai, Lieân Xoâ vaø caùc nöôùc Ñoâng AÂu ñöùng tröôùc nhieämn vuï caáp baùch laø phaûi taäp trung söùc löïc vaøo vieäc khoâi phuïc neàn kinh teá, xaây döïng laïi ñaát nöôùc cuûa nhaân daân caùc nöôùc Ñoâng AÂu. Caùc theá löïc phaûn caùch maïng aâm möu lôïi duïng nhöõng khoù khaên kinh teá cuûa caùc nöôùc Ñoâng AÂu ñeå töø ñoù laøm maát quyeàn ñoäc laäp veà chính trò vaø khoâi phuïc neàn thoáng trò tö baûn chuû nghóa ôû caùc nöôùc naøy. Maëc duø ñaõ gaëp raát nhieàu khoù khaên trong vieäc haøn gaén nhöõng veát thöông chieán tranh, Lieân Xoâ vaãn tích cöïc giuùp ñôõ caùc nöôùc Ñoâng AÂu ñeå giaûi quyeát nhöõng vaán ñeà caáp baùch, tieáp teá löông thöïc, thöïc phaåm vaø caùc vaät phaåm, caùc vaät phaåm tieâu duøng vaø caùc trang thieát bò maùy moùc. - Hieäp öôùc höõu nghò, hôïp taùc vaø töông trôï Lieân Xoâ – Ba Lan (21/2/1945). - Hieäp öôùc höõu nghò, hôïp taùc vaø töông trôï Lieân Xoâ – Moâng Coå (27/2/1946) - Hieäp öôùc höõu nghò, hôïp taùc vaø töông trôï Lieân Xoâ – Hunggari (18/2/1948) … Noäi dung caùc hieäp öôùc ñoù ñaõ goùp phaàn quan troïng trong vieäc khaéc phuïc nhöõng khoù khaên sau chieán tranh, cuûng coá neàn ñoäc laäp daân toäc, choáng laïi söï bao vaây can thieäp cuûa caùc nöôùc phöông Taây. Nhôø söï giuùp ñôõ haøo hieäp cuûa Lieân Xoâ veà moïi maët, caùc nöôùc daân chuû nhaân daân Ñoâng AÂu coù ñieàu kieän thuaän lôïi ñaäp tan nhöõng aâm möu phaûn caùch maïng cuûa keû thuø trong vaø ngoaøi nöôùc, tieán haønh nhöõng caûi caùch daân chuû, chuaån bò cô sôû cho söï nghieäp xaây döïng chuû nghóa xaõ hoäi. ___________________________________________________________ Th.S. Leâ Minh Chieán Khoa Lòch söû
  14. Lòch söû theá giôùi hieän ñaïi – Phaàn 2 - 14 - 2. Hoäi ñoàng töông trôï kinh teá (SEV) Ngaøy 8/1/1949, Hoäi ñoàng töông trôï kinh teá ( vieát taét SEV) ñöôïc thaønh laäp vôùi söï tham gia cuûa caùc nöôùc XHCN chaâu AÂu laø: Lieân Xoâ, Anbani, Ba Lan, Bungari, Tieäp Khaéc, Hunggari. Sau naøy thaønh phaàn tham gia ñöôïc môû roäng: Coäng hoaø Daân chuû Ñöùc, Coäng hoaø Nhaân daân Moâng Coå, Cu Ba, Vieät Nam. 3. Toå chöùc hieäp öôùc Vacxava Keà töø naêm 1949, tình hình theá giôùi ngaøy caøng trôû neân caêng thaúng vôùi vieäc Mó vaø caùc nöôùc ñoàng minh cuûa Mó ñaåy maïnh chính saùch “chieán tranh laïnh”, chaïy ñua vuõ trang vaø thaønh laäp caùc lieân minh quaân söï nhaèm choáng Lieân Xoâ vaø caùc nöôùc xaõ hoäi chuû nghóa. Thaùng 4/1949, toå chöùc hieäp öôùc Baéc ñaïi taây döông (NATO) Sau ñoù lieân tieáp ra ñôøi caùc lieân minh quaân söï khaùc: ANZUS (1951), khoái quaân söï Ñoâng nam aù SEATO (1954), khoái quaân söï trung taâm CENTO (1959). Tröôùc tình hình ñoù, caùc nöôùc Anbani, Ba Lan, Buggari, Coäng hoaø daân chuû Ñöùc, Hunggari, Lieân Xoâ, Rumani vaø Tieäp Khaéc hoïp taïi Vacxava ngaøy 14/5/1955 ñaõ thoaû thuaän cuøng nhau kí keát hieäp öôùc höõu nghò, hôïp taùc vaø töông trôï. Baûn hieäp öôùc coù hieäu löïc töø 5/6/1955 vôùi thôøi haïn 20 naêm (sau naøy coù theå tieáp tuïc gia haïn) ñaùnh daáu söï ra ñôøi cuûa toå chöùc hieäp öôùc phoøng thuø Vacxava nhaèm duy trì hoaø bình, an ninh chaâu AÂu, cuûng coá tình höõu nghò, söï hôïp taùc vaø söùc maïnh cuûa caùc nöôùc XHCN anh em… 4. Quan heä hôïp taùc giöõa Lieân Xoâ, caùc nöôùc Ñoâng AÂu vaø caùc nöôùc XHCN khaùc. Trong nhöõng naêm 50, quan heä giöõa Lieân Xoâ vaø Trung Quoác laø höõu nghò, goùp phaàn taêng cöôøng söùc maïnh cuûa caùc nöôùc XHCN treân phaïm vi toaøn theá giôùi. Nhöng töø ñaàu nhöõng naêm 60 trôû ñi, moái quan heä giöõa hai nöôùc trôû neân caêng thaúng, ñoái ñaàu vaø ñeán naêm 1969, xung ñoät vuõ trang giöõa quaân ñoäi hai nöôùc ñaõ noå ra ôû bieân giôùi Xoâ – Trung. Töø sau ñoù, moái quan heä giöõa hai nöôùc trôû neân caêng thaúng, phöùc taïp. Naêm 1989, trong xu theá hoaø hoaõn, ñoái thoaïi giöõa caùc cöôøng quoác treân theá giôùi, Toång thoáng Lieân Xoâ – Goocbachoáp ñaõ ñeán thaêm Trung Quoác, hoäi ñaøm vôùi caùc nhaø laõnh ñaïo Trung Quoác, chaám döùt thôøi kì ñoái ñaàu vaø môû ra moät thôøi kì môùi – thôøi kì bình thöôøng hoaù trong quan heä Lieân Xoâ vaø trung Quoác. ÔÛ Ñoâng AÂu, do baát ñoàng veà ñöôøng loái xaây döïng CNXH, moái quan heä giöõa Lieân Xoâ vaø Nam Tö , Anbani ñaõ trôû neân caêng thaúng, ñoái ñaàu. III. SÖÏ KHUÛNG HOAÛNG CUÛA CHEÁ ÑOÄ XAÕ HOÄI CHUÛ NGHÓA ÔÛ CAÙC NÖÔÙC ÑOÂNG AÂU 1.Khaùi quaùt Cuoäc khuûng hoaûng naêng löôïng 1973 ñaõ taùc ñoäng maïnh ñeán neàn kinh teá Ñoâng AÂu laøm cho nhòp ñoä taêng tröôûng kinh teá baét ñaàu suy giaûm töø sau nhöõng naêm 70. Böôùc sang nhöõng naêm 80, caùc nöôùc Ñoâng AÂu ñeà ra nhöõng chieán löôïc phaùt trieån kinh teá – xaõ hoäi nhöng keát quaû ñöa laïi khoâng ñöôïc nhö mong muoán. Cuoái 1989, neàn kinh teá Ñoâng AÂu chìm saâu trong khuûng hoaûng: thu nhaäp quoác daân chæ taêng 0,5%. ÔÛ moät soá nöôùc nhö Ba lan, Hunggari thì giaûm naëng neà. ___________________________________________________________ Th.S. Leâ Minh Chieán Khoa Lòch söû
  15. Lòch söû theá giôùi hieän ñaïi – Phaàn 2 - 15 - Saûn xuaát coâng nghieäp suy giaûm, ñaëc bieät trong caùc ngaønh saûn xuaát ñieän, luyeän kim, cheá taïo cô khí. Saûn xuaát noâng nghieäp cuõng phaùt tieån chaäm, moät phaàn do thôøi tieát khoâng thuaän lôïi. Trong 3 naêm 1986 – 1989, khoái löôïng noâng phaåm cuûa khoái SEV chæ taêng coù 1,6%, rieâng naêm 1989 laø 1%,nôï phöông taây taêng leân. Ñôøi soáng nhaân daân gaëp nhieàu khoù khaên. Nhaân daân caùc nöôùc giaûm suùt loøng tin, noãi baát bình taêng vôùi söï sa suùt veà moïi maët trong cuoäc soáng. Töø cuoái nhöõng naêm 70, ôû nhieàu nöôùc ñaõ xaûy ra caùc cuoäc ñình coâng baõi coâng cuûa coâng nhaân. Do nhöõng sai laàm coäng vôùi nhöõng khoù khaên beá taéc cuûa coâng cuoäc caûi toå Lieân Xoâ vaø hoaït ñoäng phaù hoaïi cuûa caùc theá löïc phaûn ñoäng, cuoäc khuûng hoaûng trong caùc nöôùc XHCN Ñoâng AÂu tieáp tuïc gay gaét. Tröôùc tình hình ñoù, ban laõnh ñaïo cuûa Ñaûng vaø nhaø nöôùc Ñoâng AÂu ñeàu laàn löôït töø boû quyeàn laõnh ñaïo cuûa Ñaûng 2. Nguyeân nhaân suïp ñoå cuûa cheá ñoä xaõ hoäi chuû nghóa ôû Lieân Xoâ vaø caùc nöôùc Ñoâng AÂu. Nguyeân nhaân saâu xa laø trong moâ hình chuû nghóa xaõ hoäi ñaõ xaây döïng coù nhieàu khuyeát taät vaø thieáu soùt, moâ hình aáy tuy ñaõ coù nhöõng phuø hôïp nhaát ñònh nhöng ngaøy caøng boäc loä söï thieáu toân troïng caùc quy luaät phaùt trieån khaùch quan veà kinh teá – xaõ hoäi, chuû quan duy yù chí, thöïc hieän cô cheá taäp trung, quan lieâu bao caáp thay cho cô cheá thò tröôøng laøm cho neàn kinh teá ñaát nöôùc thieáu tính naêng ñoäng vaø meàm deûo trong phaùt trieån. Töø ñoù ,daãn tôùi tình traïng thieáu daân chuû vaø coâng baèng, vi phaïm nghieâm troïng phaùp cheá xaõ hoäi chuû nghóa. Nhöõng khuyeát taät, thieáu soùt ñöôïc duy trì quùa laâu ñöa tôùi tình traïng töø trì treä ñeán khuûng hoaûng naëng neà kinh teá – xaõ hoäi. Sau naøy, khi tieán haønh caûi toå – caûi caùch nhaèm khaéc phuïc nhöõng khuyeát taät sai laàm, nhöõng ngöôøi laõnh ñaïo Ñaûng vaø Nhaø nöôùc Lieân Xoâ vaø nhieàu nöôùc xaõ hoäi chuû nghóa khaùc laïi phaïm sai laàm nghieâm troïng daãn ñeán söï suïp ñoå cuûa cheá ñoä xaõ hoäi chuû nghóa Nhöõng hoaït ñoäng choáng phaù cuûa caùc theá löïc choáng chuû nghóa xaõ hoäi trong vaø ngoaøi nöôùc thoâng qua “dieãn bieán hoaø bình “cuõng laø taùc ñoäng khoâng nhoû laøm cho tình hình caøng theâm khuûng hoaûng vaø roái loaïn, ñöa tôùi söï tan raõ cuûa heä thoáng xaõ hoäi chuû nghóa. Söï suïp ñoå cuûa cheá ñoä xaõ hoäi chuû nghóa ôû Lieân Xoâ vaø caùc nöôùc Ñoâng AÂu trong nhöõng naêm 1989-1991 ñaõ gaây neân nhöõng haäu quaû heát söùc naëng neà. Ñoù laø moät toån thaát chöa töøng coù trong lòch söû phong traøo coäng saûn, coâng nhaân quoác teá vaø cuûa chuû nghóa xaõ hoäi treân theá giôùi, daãn ñeán heä thoáng theá giôùi cuûa caùc nöôùc xaõ hoäi chuû nghóa khoâng coøn toàn taïi nöõa. 3. Söï giaûi theå cuûa Hoäi ñoàng töông trôï kinh teá (SEV) vaø toå chöùc Hieäp öôùc Vacxava. Sai khi cheá ñoä xaõ hoäi chuû nghóa bò suïp ñoå ôû caùc nöôùc Ñoâng AÂu vaø tröôùc nhöõng bieán ñoåi cuûa tình hình theá giôùi môùi, söï toàn taïi cuûa Hoäi ñoàng töông trôï kinh teá – toå ___________________________________________________________ Th.S. Leâ Minh Chieán Khoa Lòch söû
  16. Lòch söû theá giôùi hieän ñaïi – Phaàn 2 - 16 - chöùc hôïp taùc quoác teá cuûa caùc nöôùc xaõ hoäi chuû nghóa khoâng coøn thích hôïp nöõa. Do ñoù, ngaøy 28-6-1991, taïi khoa hoïp 45 cuûa Hoäi ñoàng töông trôï kinh teá ôû Buñapeùt, ñaïi dieän caùc nöôùc thaønh vieân ñaõ kí nghò ñònh thö quyeát ñònh chaám döùt hoaït ñoäng cuûa toå chöùc naøy sau hôn 40 naêm toàn taïi. Cuõng trong boái caûnh ñoù, nhaát laø sau cuoäc gaëp taïi Manta vaøo cuoái naêm 1989 giöõa Toång thoáng Mó – Busô vaø Toång thoáng Lieân Xoâ – Gooùcbachoápñaõ tuyeân boá “Chieán tranh laïnh” coi nhö ñaõ chaám döùt . Taïi Praha, ngaøy 1-7-1991, Hoäi nghò laõnh ñaïo caùc nöôùc thaønh vieân Hieäp öôùc Vacxava ñaõ chính thöùc quyeát ñònh giaûi theå toå chöùc naøy sau 36 naêm toàn taïi. ___________________________________________________________ Th.S. Leâ Minh Chieán Khoa Lòch söû
  17. Lòch söû theá giôùi hieän ñaïi – Phaàn 2 - 17 - CHÖÔNG II CAÙC NÖÔÙC AÙ- PHI - MYÕ LA TINH ( töø 1945 ñeán 1995) I. KHAÙI QUAÙT PHONG TRAØO GIAÛI PHOÙNG DAÂN TOÄC SAU CHIEÁN TRANH THEÁ GIÔÙI THÖÙ HAI 1. Thôøi kì töø 1945 ñeán 1949 Thôøi kì phong traøo giaûi phoùng daân toäc phaùt trieån maïnh meõ vaø lan roäng ôû Ñoâng Nam AÙ, Nam AÙ, Ñoâng Baéc AÙ, böôùc ñaàu laøm suïp ñoå chuû nghóa thöïc daân cuõ. ÔÛ Inñoâneâxia, ngaøy 17/8/1945 nhaân daân ñaõ noåi daäy laøm cuoäc caùch maïng thaùng taùm vaø nöôùc Coäng hoaø Inñoâneâxia tuyeân boá thaønh laäp. Thaùng 8/1945 Ñaûng Coäng saûn Ñoâng Döông ñaõ laõnh ñaïo nhaân daân Vieät Nam toång khôûi nghóa, ñaùnh ñoå ñeá quoác, phong kieán thaønh laäp nhaø nöôùc coâng noâng ñaàu tieân ôû Ñoâng Nam AÙ. Phoái hôïp vôùi caùch maïng thaùng Taùm ôû Vieät Nam, nhaân daân Laøo ñaõ noåi daäy giaønh chính quyeàn vaø ngaøy 12/10/1945, nöôùc Laøo tuyeân boá ñoäc laäp. Phong traøo giaûi phoùng daân toäc cuõng leân cao maïnh meõ ôû Mieán Ñieän, Maõ Lai, Philippin, AÁn Ñoä, Trung Quoác … Tröôùc söï noåi daäy maïnh meõ cuûa nhaân daân caùc nöôùc thuoäc ñòa vaø nöûa thuoäc ñòa, caùc nöôùc ñeá quoác caáu keát vôùi nhau tìm caùch ñoái phoù. Ñöôïc söï giuùp ñôõ cuûa Mó, thöïc daân Anh, Phaùp, Haø Lan laàn löôït phaùt ñoäng caùc cuoäc chieán tranh xaâm löôïc trôû laïi thuoäc ñòa tröùôc ñaây: Inñoâneâxia (11/1945), Maõ Lai (12/1945), Ba nöôùc Ñoâng Döông (12/1946) … Trong tình hình ñoù, ngaøy 1/10/1949, caùch maïng daân toäc daân chuû Trung Quoác thaéng lôïi, nöôùc Coäng hoaø nhaân daân Trung Hoa tuyeân boá thaønh laäp. Vôùi dieän tích baèng 1/4 chaâu AÙ, vaø chieám gaàn 1/4 daân soá toaøn theá giôùi, thaéng lôïi cuûa caùch maïng Trung Quoác naêm 1949 ñaõ phaù vôõ moät khaâu quan troïng trong heä thoáng thuoäc ñòa cuûa chuû nghóa ñeá quoác, thuùc ñaåy phong traøo giaûi phoùng daân toäc phaùt trieån maïnh meõ vaø laøm cho heä thoáng xaõ hoäi chuû nghóa noái lieàn töø chaâu AÂu sang chaâu AÙ. 2. Thôøi kì töø 1949 ñeán 1954 Sau chieán tranh theá giôùi thöù II, vôùi söï can thieäp vaø giuùp ñôõ cuûa Mó, caùc nöôùc Anh, Phaùp, vôùi chính saùch “phaùo haïm”, ñaõ phaùt ñoäng cuoäc chieán tranh xaâm löôïc thöïc daân kieåu cuõ ôû haàu heát caùc thuoäc ñòa cuõ cuûa chuùng ôû Ñoâng Nam AÙ. Chieán thaéng Ñieän Bieän Phuû cuûa nhaân daân Vieät Nam (5/1954) ñaõ coå vuõ cuoäc ñaáu tranh giaûi phoùng daân toäc cuûa caùc daân toäc treân theá giôùi cuøng tieán tôùi maïnh meõ. 3. Thôøi kì töø 1954 ñeán 1960 Ngaøy 1/11/1954 cuoäc khôûi nghóa vuõ trang ôû Angieâri buøng noå vaø thaéng lôïi, chaám döùt 124 naêm thoáng trò cuûa chuû nghóa thöïc daân Phaùp. Thaùng 4/1955, hoäi nghò Baêngñung ñöôïc trieäu taäp vôùi söï tham gia cuûa 29 nöôùc AÙ, Phi ñaïi dieän cho hôn moät nöûa phaàn nhaân loaïi. Hoäi nghò Baêngñung ñaùnh daáu vieäc ___________________________________________________________ Th.S. Leâ Minh Chieán Khoa Lòch söû
  18. Lòch söû theá giôùi hieän ñaïi – Phaàn 2 - 18 - caùc nöôùc AÙ – Phi baét ñaàu böôùc leân vuõ ñaøi quoác teá vaø töï quyeát ñònh laáy vaän meänh cuûa mình. Laàn ñaàu tieân trong lòch söû caùc daân toäc AÙ, Phi ñaõ ñoaøn keát vôùi nhau trong moät maët traän thoáng nhaát cuûa caùc daân toäc bò aùp böùc choáng chuû nghóa ñeá quoác thöïc daân. Ñieàu ñoù ñöôïc theå hieän qua 10 nguyeân taéc cuûa hoäi nghò vaø trôû thaønh chuaån möïc cho phopng traøo Khoâng lieân keát veà sau. Sau hoäi nghò Baêngñung, phong traøo giaûi phoùng daân toäc phaùt trieån nhö vuõ baõo, nhieàu nöôùc AÙ, Phi, Mó latinh giaønh ñöôïc ñoäc laäp ôû nhöõng möùc ñoä khaùc nhau. Naêm 1956, ba nöôùc Tuynidi, Maroác, Xuñaêng ôû Baéc Phi giaønh ñöôïc ñoäc laäp. Thaùng 3/1957, nhaân daân Bôø bieån vaøng tuyeân boá thaønh laäp nöôùc Coäng hoaø Ghana, môû ñaàu thôøi kì vuøng daäy cuûa caùc daân toäc ôû Taây Phi vaø chaâu Phi xích ñaïo. Ngaøy 14/7/1958, caùch maïng Iraéc buøng noå, laät ñoå cheá ñoä quaân chuû phaûn ñoäng Phaâyxan Nuri Xait, phaù vôõ khoái quaân söï Baùtña, ñaùnh daáu söï thaéng lôïi to lôùn ñaàu tieân cuûa vuøng Taây AÙ. Ngaøy 1/1/1959, caùch maïng Cuba thaéng lôïi, môû ñaàu thôøi kì baõo taùp caùch maïng ôû Mó latinh, nôi ñöôïc meänh danh laø “saân sau” cuûa ñeá quoác Mó. Caùch maïng Cuba ñaõ trôû thaønh ngoïn côø ñaàu cuûa phong traøo giaûi phoùng daân toäc ôû Mó latinh. Naêm 1960 ñaõ ñi vaøo lòch söû vôùi teân goïi “Naêm chaâu Phi”, vôùi vieäc 17 nöôùc chaâu Phi tuyeân boá ñoäc laäp, bieán chaâu Phi thaønh “luïc ñòa troãi daäy” trong cuoäc ñaáu tranh choáng ñeá quoác, thöïc daân. 4. Thôøi kì töø 1960 ñeán 1975 Töø naêm 1945 ñeán 1965 ñaõ coù khoaûng 40 nöôùc ôû AÙ, Phi, Myõ latinh giaønh ñöôïc ñoäc laäp. Neáu nhö naêm 1939, heä thoáng thuoäc ñòa cuûa chuû nghóa ñeá quoác roäng tôùi 91.900.000 Km2 vôùi soá daân treân 1,5 tyû ngöôøi, thì tôùi naêm 1967 chæ coøn 5,2 trieäu Km2 ñaát ñai vaø 35 trieäu ngöôøi. Tröôùc yù chí ñoäc laäp cuûa caùc daân toäc, ñaïi hoäi ñoàng Lieân hôïp quoác khoaù XV (1960) ñaõ thoâng qua vaên kieän “tuyeân ngoân veà thuû tieâu hoaøn toaø chuûnghóa thöïc daân, trao traû ñoäc laäp cho caùc quoác gia vaø daân toäc thuoäc ñòa”. Taïi khoaù hoïp XVIII cuûa ñaïi hoäi ñoàng Lieân hôïp quoác (1963) thoâng qua tuyeân ngoân veà thuû tieâu hoaøn caùc hình thöùc cuûa cheá ñoä phaân bieät chuûng toäc. Naêm 1975 lòch söû, thaéng lôïi vó ñaïi cuûa nhaân daân ba nöùôùc Ñoâng Döông ñaõ ñaùnh daáu moác: nhaân daân ba nöôùc hoaøn thaønh cuoäc caùch maïng daân toäc daân chuû, böôùc vaøo thôøi kyø xaây döïng vaø phaùt trieån ñaát nöôùc. Rieâng Campuchia coøn phaûi traûi qua thôøi kyø chieán tranh choáng boïn dieät chuûng Poânpoát – Ieâng Xari 5. Thôøi kyø 1975 ñeán nay Thôøi kyø cuoäc ñaáu tranh giaûi phoùng daân toäc taäp trung ôû Nam Phi nhaèm xoaù boû cheá ñoä cheá ñoä phaân bieät chuûng toäc – aùch thoâng trò cuoái cuøng cuûa chuû nghóa thöïc daân cuõ. ÔÛ Trung Ñoâng, cuoäc ñaáu tranh cuûa phong traøo khaùng chieán Palextin ñaõ ñöôïc nhöõng thaéng lôïi to lôùn vaø môû ra con ñöôøng hoaø bình cho vieäc giaûi quyeát caùc vaán ñeà ôû Trung Ñoâng. Sau nhieàu thaäp ñaáu tranh beàn bæ, tôùi ñaàu 1980 nhaân daân Nam Roâñeâdia ñaõ giaønh ñöôïc thaéng lôïi. Baèng thaéng lôïi trong cuoäc baàu cöû thaùng 2 –1980, Chính quyeàn cuûa ngöôøi da ñen ñöôïc thaønh laäp. Ngaøy 18 – 4 – 1980, nam Roâñeâdia tuyeân boá trôû thaønh nöôùc Coäng hoaø Dimbabueâ. ___________________________________________________________ Th.S. Leâ Minh Chieán Khoa Lòch söû
  19. Lòch söû theá giôùi hieän ñaïi – Phaàn 2 - 19 - Tieáp ñoù, döôùi söï laõnh ñaïo cuûa toå chöùc nhaân daân Taây Nam Phi (SWAPO), nhaân daân Taây Nam Phi ñaõ xoaù boû aùch thoáng trò thöïc daân ngoaïi bang keùo daøi 105 naêm vaø tuyeân boá thaønh laäp nöôùc coäng hoaø Namibia (thaùng 3 – 1991). Thaùng 2 – 1990, Toång thoáng Coäng hoaø Lieân bang Nam Phi Ñô Clec tuyeân boá töø boû cheá ñoä phaân bieät chuûng toäc vaø thaùng 11- 1993 vôùi söï nhaát trí cuûa 21 chính Ñaûng, baûn döï thaûo Hieán phaùp Lieân bang Nam Phi ñaõ ñöôïc thoâng qua, chaám röùt söï toàn taïi 341 naêm cuûa cheá ñoä Apacthai. Trong cuoäc baàu cöû daân chuû ña chuûng toäc ñaàu tieân ôû Nam Phi (4 – 1994), caùc löïc löôïng tieán boä ñaõ giaønh ñöôïc thaéng lôïi to lôùn: laõnh tuï ñaïi hoäi caùc daân toäc Phi – Nenxôn Manñeâla trôû thaønh Toång thoáng da ñen ñaàu tieân cuûa Lieân bang Nam Phi. Sau khi giaønh ñoäc laäp daân toäc caùc nöôùc AÙ, Phi, Myõ latinh ñeàu baét tay ngay vaøo coâng cuoäc xaây döïng ñaát nöôùc, phaùt trieån kinh teá xaõ hoäi. Coâng cuoäc naøy ñöôïc baét ñaàu ôû nhöõng thôøi gian sôùm muoän khaùc nhau, nhöng ñoái vôùi taát caû caùc nöôùc ñoù laø moät cuoäc ñaáu tranh laâu daøi gian khoå, bôûi vì “cuoäc ñaáu tranh vì söï phaùt trieån seõ khoù khaên hôn cuoäc chieán ñaáu vì töï do”. Tình hình kinh teá cuûa caùc nöôùc AÙ, Phi, Mó Latinh nhìn chung cho tôùi nhöõng naêm 70 coøn gaëp nhieàu khoù khaên vôùi caùn caân thöông maïi thieáu huït naëng neà, laïm phaùt dieãn ra nghieâm troïng, nôï nöôùc ngoaøi choàng chaát tôùi möùc khoù coù theå thanh toaùn noåi (1965: 38,1 tæ USD; 1974: 140 – 160 tæ USD; giöõa nhöõng naêm 80 – 451 tæ USD vaø ñaàu nhöõng naêm 90 – khoaûng 1300 tæ USD). Tæ troïng cuûa caùc nöôùc “theá giôùi thöù ba” trong saûn xuaát coâng nghieäp vaø xuaát khaåu cuûa theá giôùi coøn raát nhoû (chæ 10 – 12%), trong khi soá daân chieám khoaûng 70% daân soá theá giôùi. Khoaûng caùch thu nhaäp bình quaân ñaàu ngöôøi ngaøy caøng xa, raát cheânh leänh so vôùi caùc nöôùc tö baûn phaùt trieån cao. Töø söï phaùt trieån thaéng lôïi cuûa phong traøo giaûi phoùng daân toäc, söï ra ñôøi cuûa haøng loaït caùc quoác gia ñoäc laäp, coù chuû quyeàn töø sau chieán tranh theá giôùi thöù II, phong traøo khoâng lieân keát ñöôïc hình thaønh taïi hoäi nghò caáp cao laàn thöù nhaát hoïp ôû Beâoâgraùt thaùng 9/1961. Ñoù laø phong traøo quoác teá roäng lôùn bao goàm nhöõng nöôùc coù chính saùch ñoái ngoaïi khoâng lieân keát, khoâng tham gia vaøo baát cöù khoái, nhoùm quaân söï – chính trò naøo. Phong traøo khoâng lieân keát chuû tröông choáng chuû nghóa thöïc daân cuõ vaø môùi, choáng chuû nghóa phaân bieät chuûng toäc, ñaáu tranh giaønh ñoäc laäp veà chính trò, kinh teá, vaên hoaù, hôïp taùc quoác teá treân cô sôû coâng baèng vaø cuøng coù lôïi, thieát laäp moät traät töï kinh teá quoác teá môùi coâng baèng, hôïp lí, baûo veä hoaø bình an ninh cuûa caùc daân toäc. II. CAÙC NÖÔÙC ÑOÂNG BAÉC AÙ 1. Trung Quoác a. Caùch maïng daân toäc daân chuû Trung Quoác thaéng lôïi. Nöôùc Coäng hoøa nhaân daân Trung Hoa thaønh laäp Cuoäc khaùng chieán choáng Nhaät cuûa nhaân daân Trung Quoác keùo daøi nhieàu naêm ñaõ keát thuùc thaéng lôïi. Sau chieán tranh choáng Nhaät, cuïc dieän caùch maïng do Ñaûng Coäng saûn Trung Quoác laõnh ñaïo ñaõ coù nhieàu bieán ñoåi quan troïng khaùc tröôùc: löïc löôïng quaân ñoäi chuû löïc phaùt trieån leân tôùi 120 vaïn ngöôøi, daân quaân 200 vaïn ngöôøi,. Vuøng giaûi phoùng bao goàm 19 khu caên cöù, trong ñoù coù nhöõng thaønh phoá, thò traán quan troïng. Sau khaùng chieán choáng Nhaät, Lieân Xoâ ñaõ chuyeån giao vuøng Ñoâng Baéc Trung ___________________________________________________________ Th.S. Leâ Minh Chieán Khoa Lòch söû
  20. Lòch söû theá giôùi hieän ñaïi – Phaàn 2 - 20 - Quoác, moät vuøng coâng nghieäp coù vò trí chieán löôïc raát quan troïng, cho Ñaûng Coäng saûn Trung Quoác vaø chính quyeàn caùch maïng quaûn lí. Ñoàng thôøi Lieân Xoâ coøn chuyeån giao toaøn boä vuõ khí giaûi giaùp ñoäi quaân Quan Ñoâng cuûa Nhaät vaø moät phaàn vuõ khí cuûa caùc phöông dieän quaân Xoâ vieát tröôùc khi caùc ñaïo quaân naøy ruùt veà nöôùc cho quaân giaûi phoùnh nhaân daân Trung Quoác. Ñi ñoâi vôùi söï luõng ñoaïn veà kinh teá, taøi chính vaø söï chuyeân cheá ñoäc taøi veà chính trò, taäp ñoaøn Töôûng Giôùi Thaïch aâm möu phaùt ñoäng noäi chieán nhaèm tieâu dieät Ñaûng Coäng saûn vaø phong traøo caùch maïng Trung Quoác. Töôûng coøn thöïc hieän chính saùch baét lính, vô veùt löông thöïc ñeå chuaån bò noäi chieán. Ngaøy 26/8/1945 taïi Truøng Khaùnh Ñaûng Coäng saûn Trung Quoác vaø Quoác daân ñaûng ñaõ dieän ra cuoäc ñaøm phaùn ñeå thöïc hieän hoaø bình daân chuû. Do aùp löïc ñaáu tranh cuûa nhaân daân Trung Quoác vaø söï noã löïc cuûa Ñaûng Coäng saûn, ngaøy 10/10/1945 hai beân ñaõ kí keát hieäp ñònh song thaäp, trong ñoù quy ñònh nhöõng bieän phaùp baûo veä hoaø bình trong nöôùc, xaùc ñònh vieäc trieäu taäp hoäi nghò hieäp thöông chính trò ñeå baøn vieäc xaây döïng ñaát nöôùc. Maëc duø phaûi tieán haønh hoäi nghò hieäp thöông chính trò vaø thoâng qua nhöõng nghò quyeát veà hoaø bình, daân chuû cho nhaân daân caû nöôùc, nhöng taäp ñoaøn Töôûng Giôùi Thaïch vaãn raùo rieát chuaån bò noäi chieán. Mó ñaõ trang bò, huaán luyeän treân 50 vaïn quaân Töôûng Giôùi Thaïch, giuùp ñôõ vaän chuyeån quaân Töôûng ñeán bao vaây caùc khu giaûi phoùng, ñöa 10 vaïn quaân Mó vaøo Trung Quoác. Trong voøng chöa ñaày 2 naêm sau khi chieán tranh choáng Nhaät keát thuùc, Mó ñaõ vieän trôïc cho Töôûng 4 tæ 430 trieäu ñoâla, trong ñoù ñaïi boä phaän laø vieän trôï quaân söï. Sau khi chuaån bò veà moïi maët, ngaøy 20/7/1946 Töôûng Giôùi Thaïch phaùt ñoäng cuoäc taán coâng quaân söï vôùi quy moâ lôùn vaøo caùc vuøng giaûi phoùng do Ñaûng Coäng saûn laõnh ñaïo. Cuoäc noäi chieán chính thöùc buøng noå. Ngaøy 30 /6/1947, quaân giaûi phoùng nhaân daân vöôït soâng Hoaøng Haø tieán vaøo vuøng Ñaïi Bieät Sôn, khoâi phuïc vaø phaùt trieån khu giaûi phoùng trung nguyeân, môû ñaàu cho giai ñoaïn phaûn coâng treân toaøn quoác.. Qua 3 chieán dòch lôùn: Lieâu – Thaåm (vuøng Lieâu Ninh, Thaåm Döông vaø Tröôøng Xuaân); Hoaøi – Haûi (vuøng Haûi Chaâu, Thöôïng Khöu, Laâm Thaønh vaø Töø Chaâu); Bình – Taân (vuøng Baéc Bình vaø Thieân Taân) keùo daøi 4 thaùng 19 ngaøy, quaân giaûi phoùng ñaõ tieâu dieät 144 sö ñoaøn chính quy, 29 sö ñoaøn khoâng chính quy, goàm hôn 1. 540. 000 quaân tinh nhueä cuûa Töôûng Giôùi Thaïch Ngaøy 21/4/1949, quaân giaûi phoùng môû cuoäc taán coâng vöôït soâng Tröôøng Giang. Ngaøy 23/4, Nam Kinh, trung taâm thoáng trò cuûa taäp ñoaøn Töôûng ñöôïc giaûi phoùng. Neàn thoáng trò cuûa Quoác daân ñaûng ñeán ñaây chính thöùc suïp ñoå. Taäp ñoaøn Töôûng Giôùi Thaïch chaïy ra Ñaøi Loan. Ngaøy 1/10/1949, nöôùc Coäng hoaø Nhaân daân Trung Hoa tuyeân boá chính thöùc thaønh laäp. Caùch maïng daân toäc daân chuû Trung Quoác hoaøn thaønh thaéng lôïi naêm 1949 laø moät trong nhöõng söï kieän to lôùn , coù yù nghóa quan troïng cuûa lòch söû theá giôùi thôøi kì sau chieán tranh theá giôùi thöù II. Vôùi dieän tích baèng 1/4 chaâu AÙ vaø chieám gaàn 1/4 daân soá toaøn theá giôùi, thaéng lôïi cuûa caùch maïng Trung Quoác ñaõ taêng cöôøng aûnh höôûng vaø löïc löôïng cuûa chuû nghóa xaõ hoäi treân phaïm vi toaøn theá giôùi ___________________________________________________________ Th.S. Leâ Minh Chieán Khoa Lòch söû
ADSENSE

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

THÔNG TIN
TRỢ GIÚP
HỖ TRỢ KHÁCH HÀNG
Theo dõi chúng tôi

Chịu trách nhiệm nội dung:

Nguyễn Công Hà - Giám đốc Công ty TNHH TÀI LIỆU TRỰC TUYẾN VI NA

LIÊN HỆ

Địa chỉ: P402, 54A Nơ Trang Long, Phường 14, Q.Bình Thạnh, TP.HCM

Hotline: 093 303 0098

Email: support@tailieu.vn

Giấy phép Mạng Xã Hội số: 670/GP-BTTTT cấp ngày 30/11/2015 Copyright © 2022-2032 TaiLieu.VN. All rights reserved.

 

Đồng bộ tài khoản
3=>0