Giáo trình Lịch sử Việt Nam (Tập VI: Từ 1945 đến 1954): Phần 2

Chia sẻ: Luis Mathew | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:88

Thêm vào BST

Báo xấu

27
lượt xem 4
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Giáo trình Lịch sử Việt Nam (Tập 6: Từ 1945 đến 1954): Phần 2 gồm có những sự kiện lịch sử như: Bước phát triển của cuộc kháng chiến toàn quốc chống thực dân Pháp (1950-1953); Cuộc kháng chiến toàn quốc chống thực dân Pháp kết thúc (1953-1954). Mời các bạn cùng tham khảo để biết thêm nội dung chi tiết.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Giáo trình Lịch sử Việt Nam (Tập VI: Từ 1945 đến 1954): Phần 2

Chương IU BƯỚC PHÁT TRIỂN CỦA cuộc KHÁNG CHIẾN TOÀN QUỐC C H Ố N G T H Ự C D Â N P H Á P (1950-1953) ì. CHIẾN DỊCH BIÊN GIỚI THU. ĐÔNG 1950 1. Bối cảnh lịch sử mới và chủ trương của Đảng Từ cuối năm 1949 đầu năm 1950, tình hình quốc tế có nhiều thay đổi, ảnh h ư ỏ n g thuận l ợ i đ ố i v ớ i c á c h m ạ n g V i ệ t N a m . ở c h â u Â u , c á c nước d â n chủ n h â n d â n Đ ô n g Â u đ ã h o à n t h à n h cuộc c á c h m ạ n g d â n chủ n h â n d â n và c h u y ể n sang c á c h m ạ n g x ã h ộ i chủ nghĩa. L i ê n X ô đ ã h o à n t h à n h k ế h o ạ c h 5 n ă m l ầ n t h ứ 4 v ớ i những t h à n h tựu to l ớ n v ề k i n h t ế v à q u â n sự, t r ò t h à n h c h ỗ dựa vững chắc cho phong trào c á c h m ạ n g t h ế g i ớ i . Ở c h â u Á , cách m ạ n g Trung Quốc t h à n h c ô n g , nước Cộng hoa N h â n d â n T r u n g Hoa ra đ ờ i (1/10/1949) l à m thay đ ổ i so s á n h lực lượng c ó l ợ i cho c á c h m ạ n g , đ ổ n g thòi tạo đ i ề u k i ệ n k h á c h quan thuận l ợ i cho nước ta t i ế p x ú c trực t i ế p v ớ i phe x ã h ộ i chủ nghĩa. V ớ i sự ra đ ờ i nước Cộng hoa N h â n d â n T r u n g Hoa, h ê thống x ã h ộ i chủ nghĩa được m ở rộng và n ố i l i ề n t ừ Â u sang Á , tạo c h ỗ dựa vững chắc cho phong trào đ ấ u tranh vì độc l ậ p d â n tộc, d â n chủ va t i ế n b ộ x ã h ộ i . Phong t r à o đ ấ u tranh g i ả i p h ó n g d â n tộc ở c á c nước thuộc địa thuộc c h â u Á và c h â u Phi t i ế p tục p h á t t r i ể n m ạ n h m ẽ . Ở trong nước, từ n ă m 1948 đ ế n m ù a thu n ă m 1950, cuộc k h á n g chiến của n h â n d â n ta liên t i ế p g i à n h được thắng l ợ i l á o v ề m ọ i mặt. Phong trào chiến tranh du k í c h n g à y c à n g lan rộng. C á c đ ộ i v ũ trang t u y ê n truyền, đ ạ i đ ộ i đ ộ c l ậ p t i ế n sâu v à o v ù n g P h á p c h i ế m đ ó n g , c ù n g c á n b ộ v à n h â n d â n địa p h ư ơ n g x â y dựng c ơ sở k h á n g chiến. L ự c lượng v ũ trang ba t h ứ q u â n đ ã được x â y dựng h o à n chỉnh, g ồ m b ộ đ ộ i chủ lực, b ộ đ ộ i đĩa p h ư ơ n g v à d â n q u â n du k í c h . Trong c á c v ù n g t ạ m bị địch chiếm,, phong trào đ ấ u tranh của n h â n d â n p h á t t r i ể n m ạ n h m ẽ , nhất là ở c á c t h à n h p h ố , thị x ã . V i ệ c c á c nước x ã h ộ i chủ nghĩa c ô n g n h ậ n C h í n h phủ V i ệ t N a m D â n c h ủ C ộ n g hoa đ ầ u n ă m 1950 c ù n g v ớ i n h ữ n g bước p h á t t r i ể n m ớ i của t ì n h h ì n h trong nước v à q u ố c t ế đ ã l à m cho c u ộ c k h á n g c h i ế n của n h â n d â n 118 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn
V i ệ t N a m v ư ợ t ra k h ỏ i p h ạ m v i m ộ t nước v à trở t h à n h m ộ t v ấ n đ ề q u ố c t ế . Thực d â n P h á p v à phe đ ế q u ố c l o sợ ả n h h ư ở n g của c á c h m ạ n g V i ệ t N a m lan tràn x u ố n g k h u vực p h í a N a m c h â u Á . Trong k h i đ ó , thực d â n P h á p n g à y c à n g hao hụt v ề q u â n s ố do p h ả i p h â n tán lực lượng đ ể đ ố i p h ó v ớ i cuộc c h i ế n tranh du k í c h của ta đ a n g n g à y c à n g phát t r i ể n m ạ n h m ẽ . Trong t ì n h t h ế k h ó k h ă n v à b ị đ ộ n g , P h á p đ ã cử Đ ạ i tướng R ơ v e (Revers), T ổ n g T h a m m ư u t r ư ở n g q u â n đ ộ i P h á p c ù n g 6 nghị sĩ Q u ố c h ộ i P h á p sang Đ ô n g D ư ơ n g đ ể n g h i ê n cứu t ì n h h ì n h . Sau m ộ t t h á n g (16/5- 17/6/1949) n g h i ê n c ứ u thực địa v à trao đ ổ i v ớ i c á c tướng tá ở Đ ô n g D ư ơ n g , trở v ề nước, R ơ v e đ ã v ạ c h ra m ộ t k ế hoạch, g ọ i là K ế hoạch R ơ v e . V ớ i c h i ế n thuật "khoa then cửa", R ơ v e c h ủ t r ư ơ n g k h ó a chặt b i ê n g i ớ i V i ệ t - T r u n g bằng m ộ t t u y ế n p h ò n g t h ủ v ữ n g chắc t r ê n Đ ư ò n g số 4 đ ể c ô l ậ p c á c h m ạ n g V i ệ t N a m . Đ ồ n g t h ò i , c h ú n g tung q u â n đ á n h r ộ n g ra vung trung du, t h i ế t l ậ p hành lang Đ ô n g - T â y h ò n g n g ă n chặn con đ ư ò n g liên lạc giữa V i ệ t Bắc v ớ i đồng b ằ n g L i ê n k h u i n v à L i ê n k h u r v . T ạ i K h u i n , P h á p m ở r ộ n g p h ạ m v i chiếm đ ó n g ra c á c t ỉ n h p h í a N a m s ô n g H ồ n g , k é o d à i p h ò n g t u y ế n đ ế n t ậ n Hoa B ì n h . Ở K h u I V , P h á p m ở r ộ n g p h ạ m v i h à n h lang B ì n h - T r í - T h i ê n đ ể cắt đứt l i ê n l ạ c giữa K h u I V v à K h u V . B ê n c ạ n h n h ữ n g t h u ậ n l ợ i m ớ i , cuộc k h á n g c h i ế n của n h â n d â n ta c ũ n g gặp k h ô n g ít k h ố k h ă n : T r ê n c h i ế n trường c h í n h , q u â n đ ộ i ta v ẫ n c h ư a n ắ m được q u y ề n c h ủ đ ộ n g v ề c h i ế n lược, c h ư a g i à n h được ư u t h ế v ề q u â n sự; c ă n cứ địa k h á n g c h i ế n V i ệ t Bắc v ẫ n c ò n n ằ m trong t ì n h trạng bị đ ị c h bao v â y , phong toa v à c ó n g u y c ơ b ị c h ú n g tấn c ô n g l ầ n t h ứ hai; v ù n g trung d u v à đồng bằng, n ơ i đ ô n g d â n n h i ề u của, v ẫ n c ò n bị địch c h i ế m đ ó n g . C h í n h trong t ì n h h ì n h đ ó , đ ể t ạ o những c h u y ể n b i ế n manh m ẽ cho k h á n g c h i ế n , H ộ i n g h ị T o à n q u ố c l ầ n t h ứ ba của Đ ả n g (21/1-3/2/1950) ra Nghị q u y ế t n ê u r õ : C ầ n p h ả i n h â n đ à t i ế n b ộ của b ả n t h â n ta, dựa v à o sự g i ú p đỡ của c á c lực l ư ợ n g b ạ n , l ợ i d ụ n g sự l ú n g t ú n g của thực d â n P h á p , gấp r ú t h o à n t h à n h n h i ệ m v ụ c h u ẩ n bị, g i à n h thắng l ợ i l ớ n , l à m thay đ ổ i cục d i ệ n chiến t r ư ờ n g c ó l ợ i cho ta. C ù n g t h ò i gian n à y , T r a n g ư ơ n g Đ ả n g c h ỉ t h ị cho L i ê n k h u u y V i ệ t Bắc: "Chuẩn bị chiến trường Đông Bắc cho thật đầy đủ đề khi có điều kiện sẽ mở một chiến dịch lòn, quét địch ra khỏi Đường số 4, đánh bại trong vùng Đông Bát?™. Đ ế n t h á n g 5/1950, T r u n g ư ơ n g chỉ t h ị cho L i ê n k h u u y V i ệ t Bắc "V ề việc vận tải". C h ỉ t h ị nhấn m ạ n h : "Hiện nay việc giao thông liên lạc giữa nước ta với nước ngoài đặc biệt vã Trung Quốc là rất cần thiết. Trung ương quyết định sửa gấp những con đường lớn trong Liên khu Việt Bắc từ biên giới vào".® ( , , 2 ) Dẫn theo: Lịch sửViệt Nam (911945 -1950), Sđd, tr. 405. 119 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn
Thực h i ệ n c h ủ t r ư ơ n g của Trung ư ơ n g , chỉ trong h ơ n 3 t h á n g , bằng sạ n ỗ lực to l ớ n của c á c đ ộ i thanh n i ê n xung phong c ô n g t á c , c h i ế n sĩ c ô n g binh v à n h â n d â n địa p h ư ơ n g , h à n g t r ă m k i l ô m é t đ ư ờ n g đ ã được m ở t ừ b i ê n g i ã v à o n ộ i địa đ ể chuẩn bị cho t r ậ n đ á n h l ớ n của q u â n đ ộ i ta. T h á n g 6/1950, Ban T h ư ờ n g v ụ Trung ư ơ n g Đ ả n g quyết đ ị n h m ở Chiến dịch Biên g i ớ i , ở hướng Cao Bằng - L ạ n g Sơn, n h ằ m thực h i ệ n ba mục đích: - T i ê u d i ệ t m ộ t b ộ phận quan trọng lực lượng địch. - G i ả i p h ó n g m ộ t phần biên g i ớ i , m ở đường liên lạc v ớ i quốc t ế . - M ở rộng và củng c ố c ă n cứ địa V i ệ t Bắc. 2. Cuộc tiến công địch ở biên giới phía Bắc của quân ta C h i ế n trường B i ê n g i ớ i c ó t ầ m quan t r ọ n g v ề c h i ế n lược. D o v ậ y , thục d â n P h á p b ố t r í ở đ â y m ộ t lực lượng q u â n sự k h á m ạ n h . T ổ n g s ố binh lực của đ ị c h ở L i ê n k h u Biên g i ớ i Đ ô n g Bắc c ó 11 t i ể u đ o à n , 9 đ ạ i đ ộ i l ẻ , phần l ớ n là l í n h Â u - Phi t i n h n h u ệ ( g ồ m 10 t i ể u đ o à n ) . N g o à i ra, đ ị c h c ò n c ó lực lượng binh chủng g ồ m 27 k h ẩ u p h á o , 4 đ ạ i đ ộ i c ơ g i ớ i , 4 đ ạ i đ ộ i c ô n g b i n h v à 8 m á y bay. V ớ i binh lực l ò n v à tinh nhuệ, h ệ thống p h ò n g t h ủ vững chắc, B ộ Chỉ huy P h á p đ ặ t n h i ề u h i vọng v à o k h ả n ă n g p h ò n g t h ủ của L i ê n k h u B i ê n g i ớ i . T u y n h i ê n , L i ê n k h u n à y c ó n h i ề u đ i ể m bất l ọ i : T h ế b ố trí t h à n h t u y ế n k é o dài trên m ộ t con đường độc đ ạ o v ớ i những vị trí c ô l ậ p c á c h xa nhau h à n g chục k m ; địa h ì n h rừng n ú i h i ể m trở, phức tạp l à m cho q u â n c ơ đ ộ n g ứng chiến bằng c ơ g i ớ i k h ó p h á t huy được t á c dụng... B ộ Chỉ huy C h i ế n dịch, do Đ ạ i tướng V õ N g u y ê n G i á p l à m Chỉ huy trưởng k i ê m C h í n h uy và B í t h ư Đ ả n g uy M ặ t t r ậ n , q u y ế t đ ị n h t ậ p trung m ộ t lực lượng m ạ n h tham gia C h i ế n dịch. L ự c lượng n à y g ồ m c ó : Đ ạ i đ o à n 308, T r u n g đ o à n 209, Trung đ o à n 174, b ố n đ ạ i đ ộ i s ơ n p h á o c ù n g v ớ i lực lượng v ũ trang của L i ê n k h u V i ệ t Bắc v à hai tỉnh Cao B ằ n g , L ạ n g Sơn. P h ư ơ n g á n d ự k i ế n ban đ ầ u là đ á n h địch ở Cao Bằng đ ể k é o q u â n đ ị c h lên; n h ư n g sau k h i c â n nhắc kĩ, B ộ C h ỉ huy q u y ế t đ ị n h đ á n h x u ố n g Đ ô n g K h ê - n ơ i địch t ư ơ n g đ ố i m ỏ n g đ ể đ ả m bảo chắc thắng. P h ư ơ n g c h â m C h i ế n dịch là "đánh điểm diệt viện." P h ư ơ n g á n t r ê n đ ã được Ban T h ư ờ n g v ụ T r u n g ư ơ n g Đ ả n g v à C h ủ tịch HỒ C h í M i n h chuẩn y . C á c m ặ t chuẩn bị cho C h i ế n dịch c ũ n g được t i ế n h à n h k h ẩ n t r ư ơ n g . C h ú n g ta đ ã huy đ ộ n g h à n g chục v ạ n d â n c ô n g t ậ p trung đ ể sửa đ ư ờ n g v ậ n t ả i , v ậ n c h u y ể n m ộ t k h ố i lượng l ớ n v ậ t chất ra m ặ t t r ậ n . V ớ i k h ẩ u h i ệ u Tất cả cho chiến dịch toàn thắng, cán bộ và nhân dân các 120 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn
dân t ộ c V i ệ t Bắc đ e m h ế t sức m ì n h phục v ụ t i ề n t u y ế n . K h o ả n g 121 700 dân c ô n g t h u ộ c c á c d â n t ộ c V i ệ t Bắc tham gia phục v ụ t i ề n t u y ế n , t ổ n g cộng 1.716.000 n g à y c ô n g . K h o ả n g 2/3 c á n b ộ c á c cấp của c á c tỉnh Cao Bằng, Bắc X a n , L ạ n g S ơ n đ ư ợ c h u y đ ộ n g phục v ụ Chiến1 d ị c h . Đ ổ n g b à o các d â n t ộ c c ò n đ ó n g g ó p cho C h i ế n dịch h ơ n 100 t ấ n l ư ơ n g "thực. V i ệ n t r ợ của C h í n h p h ủ v à n h â n d â n T r u n g Q u ố c c ũ n g là n g u ồ n r ấ t quan t r ọ n g g ó p phần đ ả m bảo cho C h i ế n d ị c h t o à n thắng. Chủ tịch H ồ C h í M i n h đ ã "chống gậy lên non xem trận địa ", trực t i ế p k i ể m tra k ế h o ạ c h t á c c h i ế n , c ô n g t á c chuẩn bị và đ ộ n g v i ê n c á n b ô , c h i ế n s i dân c ô n g tham gia C h i ế n dịch. Sáng 16/9/1950, q u â n ta n ổ s ú n g đ á n h Đ ô n g K h ê , m ở m à n C h i ế n dịch Trong t r ậ n n à y đ ã x u ấ t h i ệ n n h i ề u t ấ m g ư ơ n g c h i ế n đ ấ u h i sinh d ũ n g c ả m tuyệt v ờ i : Đ ạ i đ ộ i t r ư ở n g T r ầ n C ừ l ấ y t h â n m ì n h l ấ p l ỗ c h â u m a i m ở đ ư ờ n g cho đ ơ n vị x ô n g l ê n d i ệ t đ ồ n địch; L ý V ă n M ư u bị t h ư ơ n g đ ã d ù n g bộc pha lao vào p h á h u y l ô c ố t g i ặ c ; L a V ă n Cầu bị t h ư ơ n g v à o c á n h tay đ ã k h ô n g chút do d ự n h ờ đ ồ n g đ ộ i chặt đ ứ t cho k h ỏ i vướng đ ể t i ế p tục lao l ê n đ a n h bộc phá, h o à n t h à n h n h i ệ m v ụ . C á c n ữ d â n c ô n g Đ i n h T h ị D ậ u , T r i ệ u T h ị Soi nhiều l ầ n b ă n g m ì n h qua lửa đ ạ n cứu t h ư ơ n g bĩnh, t i ế p đ ạ n cho b ộ đ ộ i . . . Sau hai n g à y c h i ế n đ ấ u q u y ế t l i ệ t , b ộ đ ộ i ta tiêu d i ệ t được vị trí Đ ô n g K h ê . T h ấ t Khê bị uy h i ế p trực t i ế p . Cao B ằ n g h o à n t o à n bị c ô l ậ p . T h ế t r ậ n p h ò n g t h ủ của địch t r ê n Đ ư ờ n g s ố 4 bị rung c h u y ể n . Đ ú n g n h ư ta p h á n đ o á n , Đ ô n g K h ê thất t h ủ đ ã g â y n ê n p h ả n ứng d â y chuyền trong g i ớ i c ầ m q u y ề n q u â n sự và c h í n h t r i P h á p . T ổ n g C h ỉ huy q u â n viễn chinh P h á p ở Đ ô n g D ư ơ n g p h ả i ra l ệ n h r ú t q u â n k h ỏ i Cao B ằ n g theo Đường s ố 4. K ế hoạch t r ê n đ ư ợ c thực h i ệ n bằng cuộc h à n h q u â n " k é p " . M ộ t m ặ t địch cho b i n h đ o à n t ừ T h ấ t K h ê , do L ơ P a g i ơ (Le Page) chỉ huy, t i ế n l ê n chiếm l ạ i Đ ô n g K h ê đ ể đ ó n binh đ o à n từ Cao Bằng, do S á c t ô n g (Charton) chỉ huy, k é o v ề . M ặ t k h á c , c h ú n g vét h ầ u h ế t lực lượng d ự bị c h i ế n lược ở Bắc B ộ ( g ồ m 6 t i ể u đ o à n ) m ở c h i ế n dịch mang t ê n "Phôcơ" (Phoque: Chó biền) đ á n h c h i ế m t h ị x ã T h á i N g u y ê n , h i v ọ n g thu h ú t c h ủ lực của ta ở M ặ t trận Biên g i ớ i đ ể đ ỡ đ ò n cho đ ồ n g b ọ n v à t r ấ n an d ư l u ậ n trước v i ệ c thất t h ủ Đông K h ê . N ắ m đ ư ợ c ý đ ổ của đ ị c h , q u á n t r i ệ t p h ư ơ n g c h â m "đánh điểm diệt viện", trên M ặ t t r ậ n B i ê n g i ớ i , b ộ đ ộ i ta k i ê n nhẫn mai phục c h ờ đ á n h q u â n tiếp v i ệ n . Sau m ộ t t h ờ i g i a n c h u ẩ n b ị , vừa t h ă m d ò ý đ ị n h của ta, n g à y 30/9, địch cho b i n h đ o à n L ơ P a g i ơ t i ế n l ê n Đ ô n g K h ê . B i n h đ o à n của S á c t ô n g ở 121 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn
Cao Bằng c ũ n g bắt đ ầ u rút v ề . B ộ Chỉ huy M ặ t t r ậ n c h ủ t r ư ơ n g t ậ p trang lục lượng tiêu d i ệ t từng c á n h q u â n địch. T r ả i qua 8 n g à y c h i ế n đ ấ u á c l i ệ t t ạ i Um vực n ú i Cốc X á v à k h u Đ ồ i 477 ở p h í a tây Đ ô n g K h ê , bằng c h i ế n thuật vận đ ộ n g c h i ế n , q u â n ta tiêu d i ệ t v à bắt g ọ n hai binh đ o à n địch g ồ m 7 t i ể u đoàn. N g à y 8/10, địch cho m ộ t t i ể u đ o à n , do Đ ờ la B ô m (De la Beaume) chỉ huy, t ừ Thất K h ê k é o lên định ứng cứu cho L ơ P a g i ơ v à S á c t ô n g c ũ n g bị đ á n h tan. K ế hoạch rút q u â n của địch h o à n toàn sụp đ ổ . L i ê n t i ế p t ừ n g à y l o đ ế n n g à y 23/10, địch l ầ n lượt rút chạy k h ỏ i các vị trí: T h ấ t K h ê , Na Sầm, Đ ồ n g Đ a n g , L ạ n g Sơn, L ộ c Bình, Đ i n h L ậ p , A n C h â u . Trong q u á trình rút chạy, địch l ạ i bị q u â n ta truy k í c h tiêu d i ệ t thêm m ộ t phần lực lượng. P h ố i hợp v ớ i M ặ t t r ậ n Biên g i ớ i , trên c á c c h i ế n trường k h á c , q u â n ta tích cực đ ẩ y m ạ n h c á c hoạt đ ộ n g t i ế n c ô n g địch. T ạ i M ặ t t r ậ n T â y Bắc, q u â n và d â n ta vừa h o à n t h à n h n h i ệ m vụ nghi binh, vừa tiêu diệt và buộc địch p h ả i rút b ỏ h à n g loạt vị trí, trong đ ó c ó thị xã Lao Cai và thị trấn Sa Pa. T ạ i V i ệ t Bắc, cuộc t ấ n c ô n g lên T h á i N g u y ê n của 6 t i ể u đ o à n địch đã bị q u â n và d â n ta đ ậ p tan. K h ô n g thực h i ệ n được ý đ ồ k é o c h ủ lực của ta ở M ặ t trân Biên g i ớ i v ề , l ạ i bị thiệt h ạ i gần 1.000 tên, n g à y 11/10, q u â n P h á p buộc p h ả i rút k h ỏ i thị x ã T h á i N g u y ê n . ở chiến trường Bắc B ộ , q u â n và d â n ta đ á n h m ạ n h , tiêu d i ệ t 700 địch, buộc c h ú n g p h ả i rút 44 vị trí, trong đ ó c ó t h ị x ã Hoa B ì n h . ở B ì n h - Trị - T h i ê n , q u â n ta m ở C h i ế n dịch Phan Đ ì n h P h ù n g , đ ộ t nhập thị x ã Quảng Trị, đ á n h m ì n trên đ o ạ n đường H u ế - Đ à Nang, thực h i ệ n được n h i ệ m v ụ tiêu hao và k i ề m c h ế địch t ạ i c h ỗ , k h ô n g cho c h ú n g đ i ề u q u â n ra Bắc B ộ . Sau khoảng m ộ t t h á n g chiến đ ấ u dũng c ả m và m ư u trí của q u â n v à dân ta, C h i ế n dịch Biên g i ớ i k ế t t h ú c thắng l ợ i . Q u â n ta đ ã tiêu d i ệ t v à bắt khoảng 8.300 địch, g ồ m 8 t i ể u đ o à n Â u - Phi và 2 t i ể u đ o à n ngụy, thu trên 3.000 t ấ n vũ k h í và p h ư ơ n g t i ệ n c h i ế n tranh; g i ả i p h ó n g m ộ t d ả i b i ê n giói với c h i ề u dài 750 k m , g ồ m 350.000 d â n . N ế u tính cả c á c c h i ế n trường p h ố i hợp v ớ i M ặ t t r ậ n Biên g i ớ i , tổng số địch bị tiêu d i ệ t và bị bắt là 11.500 tên; một v ù n g rất rộng l ớ n khoảng 4.000 k m c ù n g v ớ i 400.000 d â n được h o à n toàn 2 g i ả i p h ó n g ; địch buộc p h ả i rút k h ỏ i 217 vị trí, trong đ ó c ó 5 t h ị x ã quan trọng: Cao Bằng, L ạ n g Sơn, L à o Cai, T h á i N g u y ê n v à Hoa Bình; h à n h lang Đ ô n g - T â y của địch bị p h á vỡ. Con đường liên lạc giữa c ă n cứ địa V i ệ t Bắc v ớ i đ ổ n g bằng Bắc B ộ và L i ê n k h u I V được t h ô n g suốt. Sự t h ô n g thương 122 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn
giữa nước ta v ó i q u ố c t ế c ũ n g được m ở ra t r ê n n h i ề u h ư ớ n g . T ừ đ â y , h ậ u phương của V i ệ t N a m D â n c h ủ C ộ n g hoa đ ã n ố i l i ề n v ớ i nước C ộ n g hoa N h â n d â n T r u n g H o a , v ớ i L i ê n X ô v à v ớ i c á c lực lượng y ê u chuộng hoa bình, đ ộ c l ậ p d â n t ộ c , d â n c h ủ v à t i ế n b ộ x ã h ộ i t r ê n t o à n t h ế g i ớ i . N ư ớ c V i ệ t Nam D â n c h ủ C ộ n g hoa đ ã t h o á t k h ỏ i t h ế bao v â y phong toa của c á c t h ế lực đ ế quốc, c ó đ i ề u k i ệ n tranh t h ủ sự g i ú p đ ỡ của b ạ n b è q u ố c t ế . Đ ố i v ớ i đ ị c h , đ â y l à m ộ t thất b ạ i n ặ n g n ề c h ư a từng c ó t ừ trước đ ế n l ú c bấy g i ờ . C ả m ộ t l o ạ t k ế h o ạ c h c h í n h trị, q u â n sự m à P h á p ra sức thực h i ệ n t ừ sau T h u - Đ ô n g 1947 đ ã b ị p h á sản. K ế hoạch R ơ v e c ơ b ả n b ị thất b ạ i . T ấ t cả những t ổ n thất ấ y đ ã k h o é t s â u t h ê m k h ó k h ă n v ề q u â n sự v à g i á n g m ộ t đ ò n mạnh v à o t i n h t h ầ n t ư ớ n g , sĩ địch. T h ấ t b ạ i ở C h i ế n dịch B i ê n g i ớ i đ ã g â y nên sự đ ả o l ộ n l ớ n v ề c h i ế n lược, c h i ế n thuật của thực d â n P h á p . C h ú n g p h ả i b ố ư í l ạ i q u â n lực, thay đ ổ i c h ỉ huy, thay đ ổ i c h i ế n thuật, n g à y c à n g l ú n s â u vào t h ế p h ò n g n g ự v ề c h i ế n lược. Đ ố i v ớ i n h â n d â n ta, sau b ố n n ă m k h á n g c h i ế n t o à n quốc, đ â y là l ầ n đ ầ u tiên q u â n đ ộ i ta c h ủ đ ộ n g m ở m ộ t c h i ế n dịch t i ế n c ô n g quy m ô l ớ n v à c h i ế n thắng g i ò n g i ã . C h i ế n t h ắ n g n à y đ á n h dấu bước trưởng t h à n h vượt bậc v ề nghệ thuật q u â n sự, n g h ệ thuật c h ỉ đ ạ o c h i ế n dịch v à trình đ ộ t á c c h i ế n t ậ p trung của q u â n đ ộ i ta. V ó i c h i ế n t h ắ n g B i ê n g i ớ i , q u y ề n c h ủ đ ộ n g v ề c h i ế n lược t r ê n c h i ế n trường c h í n h (Bắc B ộ ) đ ã t h u ộ c v ề q u â n đ ộ i ta. Cục d i ệ n c h i ế n tranh đ ã thay đ ổ i c ó l ợ i cho ta. T ừ đ ó v ề sau, q u â n đ ộ i ta liên tục c h ủ đ ộ n g t i ế n c ô n g v à phản c ô n g đ ị c h . C h i ế n t h ắ n g n à y đ ã m ở ra bước ngoặt c ơ b ả n , đ ư a cuộc k h á n g c h i ế n t ừ h ì n h t h á i c h i ế n tranh du k í c h lên c h i ế n tranh c h í n h quy. C h i ế n t h ắ n g B i ê n g i ớ i c ò n p h ả n á n h k ế t q u ả của Đ ả n g v à C h í n h p h ủ v ề xây dựng h ậ u p h ư ơ n g k h á n g c h i ế n . C h í n h k ẻ địch c ũ n g p h ả i thừa nhận: "Đây thực sự là một cuộc chiến tranh của một dân tộc có tinh thần đấu tranh cương quyết bảo vệ độc lập của nước mình".™ n. THỰC DÂN PHÁP ĐẨY MẠNH CHIẾN TRANH XÂM LƯỢC Đ Ô N G D Ư Ơ N G S A U T H Ấ T B Ạ IỞ B I Ê N G I Ớ I 1. Đế quốc Mĩ can thiệp sâu vào cuộc chiến tranh xâm lược Đông Dương T ừ n ă m 1950, c u ộ c k h á n g c h i ế n của n h â n d â n ta đ ã g i à n h được n h i ề u thắng l ợ i to l ớ n v ề c h í n h trị, n g o ạ i giao và q u â n sự. U y tín v à địa vị của N h à (1) Cuộc kháng chiến thẩn thánh của nhân dân Việt Nam. Tập 2, NXB Sự thật, HN, 1960, tr. 527. 123 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn
nước ta được n â n g cao trên trường c h í n h trị quốc t ế . Sau k h i t h i ế t lập được quan h ệ ngoại giao v ớ i c á c nước x ã h ộ i chủ nghĩa, V i ệ t N a m đ ã n h ậ n được sự ủ n g h ộ của bạn b è k h ô n g chỉ v ề tinh thần m à cả v ậ t chất. N ă m 1950, hàng v i ệ n trợ của Trung Quốc bắt đ ầ u được c h u y ể n đ ế n V i ệ t N a m . C ù n g v ớ i sự l ò n m ạ n h của c á c n ư ó e x ã h ộ i chủ nghĩa, phong t r à o giải p h ó n g d â n tộc t i ế p tục p h á t t r i ể n ; phong trào đ ấ u tranh vì hoa b ì n h v à dân chủ cũng n g à y c à n g lan rộng. T ạ i nước P h á p , phong t r à o p h ả n đ ố i "cuộc chiến tranh bẩn thỉu " của thực d â n P h á p ở Đ ô n g D ư ơ n g n g à y c à n g d â n g lên m ạ n h m ẽ . N h i ề u nghị sĩ trong Quốc h ộ i P h á p lên t i ế n g chất v ấ n , c ô n g kích C h í n h phủ theo đ u ổ i cuộc chiến tranh p h i nghĩa ở Đ ô n g D ư ơ n g . N h â n dân c á c nước A n g i ê r i , M a r ố c , T u y n i d i . . . lên tiếng đ ò i rút q u â n đ ộ i v i ễ n chinh P h á p ra k h ỏ i V i ệ t N a m . Trước tình t h ế đ ó , thực d â n P h á p n h ậ n thấy k h ó c ó t h ể t i ế p tục cuộc c h i ế n tranh n ế u k h ô n g c ó sự g i ú p sức của đ ế quốc M ĩ . V ì v ậ y , d ù m â u thuẫn v ớ i M ĩ , thực d â n P h á p v ẫ n buộc phải dựa v à o M ĩ , cầu x i n v i ệ n trợ đ ể theo đ u ổ i cuộc c h i ế n tranh x â m lược Đ ô n g D ư ơ n g . V ề p h í a đ ế quốc M ĩ , n h â n lúc P h á p thất b ạ i ở m ặ t t r ậ n Biên g i ớ i , chúng t ă n g t h ê m v i ệ n trợ cho P h á p và can thiệp sâu hon v à o cuộc c h i ế n tranh Đ ô n g D ư ơ n g , n h ằ m n g ă n chặn phong trào c á c h m ạ n g lan x u ố n g Đ ô n g N a m Á, từng bước thay c h â n P h á p , đ ộ c c h i ế m Đ ô n g D ư ơ n g . T h á n g 12/1950, M ĩ , P h á p c ù n g v ớ i c á c C h í n h p h ủ b ù n h ì n V i ệ t , Miên, L à o k í "Hiệp định phòng thủ chung Đông Dương". V ớ i Hiệp định này, M ĩ cam k ế t sẽ v i ệ n trợ q u â n sự cho c h í n h q u y ề n b ù n h ì n ba n ư ó c đ ể p h ò n g thủ Đ ô n g D ư ơ n g . C u ố i t h á n g 1/1951, T h ủ tướng P h á p - P l ê v e n v à T ổ n g Tham m ư u trưởng q u â n đ ộ i v i ễ n chinh P h á p - A l a h ộ i đ à m v ớ i T ổ n g thống M ĩ - Truman v ề v i ệ n trợ cho Đ ô n g D ư ơ n g . P h á p y ê u cầu M ĩ cung cấp t ố i đ a vũ k h í và c á c trang bị c ầ n thiết cho q u â n đ ộ i b ù n h ì n . T h á n g 9/1951, M ĩ và C h í n h phủ bù n h ì n Bảo Đ ạ i k í h i ệ p ước tay đôi, d ư ớ i tên g ọ i : "Hiệp ước hợp tác kinh tếV iệt - M ĩ " , n h ằ m c h u y ể n thẳng một phần v i ệ n trợ M ĩ cho C h í n h phủ Bảo Đ ạ i . T h ô n g qua đ ó , M ĩ từng bước n ắ m chặt n g ụ y q u y ề n Bảo Đ ạ i . T h á n g 12/1951, M ĩ c ù n g Bảo Đ ạ i k í t i ế p bản "Hiệp nghị an ninh chung". Dựa v à o c á c bản h i ệ p định trên, v i ệ n trợ M ĩ c h i ế m tỉ l ệ n g à y c à n g cao trong n g â n s á c h chiến tranh Đ ô n g D ư ơ n g : N ă m 1950: 52 tỉ P h ơ r ă n g (19% n g â n s á c h ) N ă m 1951: 62 tỉ P h ơ r ă n g (16% n g â n s á c h ) N ă m 1952: 200 tỉ P h ơ r ă n g (35% n g â n s á c h ) 124 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn
N ă m 1953: 285 tỉ P h ơ r ă n g ( 4 3 % n g â n s á c h ) N ă m 1954: 555 tỉ P h ơ r ă n g ( 7 3 % n g â n s á c h ) / 0 T ừ n ă m 1950 đ ế n n ă m 1953, đ ế quốc M ĩ đ ư a v à o Đ ô n g D ư ơ n g k h o ả n g 400.000 t ầ n v ũ k h í và p h ư ơ n g t i ệ n chiến tranh. Riêng trong hai n ă m (1952-1953), số t i ề n M ĩ cho P h á p vay là 314 t r i ệ u Đ ô l a . C á c p h á i đ o à n v i ệ n t r ợ k i n h t ế , c ố v ấ n q u â n sự M ĩ c ũ n g l ầ n lượt sang V i ệ t N a m . T h á n g 5/1950, p h á i đ o à n v i ệ n t r ợ M ĩ đ ế n Sài G ò n . T h á n g 9/1950, Phái đ o à n C ố v ấ n Q u â n sự M ĩ ( M A A G ) được t h à n h l ậ p ở V i ệ t N a m . N ă m 1952, c á c P h ò n g T h ô n g t i n M ĩ được đ ặ t ở n h i ề u n ơ i trong v ù n g thực d â n Pháp c h i ế m đ ó n g . C á c t u ô n g , t á , c á c c h í n h k h á c h M ĩ ở Đ ô n g D ư ơ n g n g à y càng t ă n g . C á c t r u n g t â m v à trường h u ấ n l u y ệ n của M ĩ bắt đ ầ u t u y ể n c h ọ n và đưa n g ư ờ i V i ệ t N a m sang học t ạ i M ĩ . 2. Kế hoạch Đờ Lát đờ Tátxỉnhỉ của thực dân Pháp và can thiệp Mĩ Đ ư ợ c M ĩ v i ệ n trợ, thực d â n P h á p tập trung lực lượng p h ò n g n g ự v à b ì n h định v ù n g t ạ m c h i ế m , n h ấ t là k h u vực đ ổ n g bằng Bắc B ộ ; đ ồ n g t h ờ i c h u ẩ n bị m ở c á c cuộc p h ả n c ô n g v ớ i h i v ọ n g g i à n h l ạ i q u y ề n c h ủ đ ộ n g v ề c h i ế n lược trên c h i ế n t r ư ờ n g c h í n h Bắc B ộ . N g à y 6/12/1950, C h í n h p h ủ P h á p cử Đ ạ i tướng Đ ờ L á t đ ờ T á t x i n h i (De Lattre de Tassigny) - T ư l ệ n h lục q u â n K h ố i T â y Â u - sang l à m T ổ n g C h ỉ huy q u â n đ ộ i v i ễ n c h i n h , k i ê m Cao uy Đ ô n g D ư ơ n g . Đ â y là l ầ n đ ầ u t i ê n sau 5 n ă m c h i ế n tranh x â m lược Đ ô n g D ư ơ n g , C h í n h phủ P h á p t ậ p trung q u y ề n hành cả q u â n sự v à c h í n h trị v à o tay m ộ t viên tướng đ ể thống nhất c h ỉ đ ạ o chiến tranh. Đ ờ L á t v ạ c h ra m ộ t k ế hoạch q u â n sự g ồ m 4 đ i ể m c h ủ y ế u : - G ấ p r ú t t ậ p t r u n g q u â n Â u - Phi đ ể x â y dựng t h à n h m ộ t lực lượng c ơ động c h i ế n lược m ạ n h ; đ ồ n g t h ờ i p h á t t r i ể n ngụy q u â n v ớ i quy m ô l ớ n . - X â y d ự n g "quân đội quốc gia " của c h í n h q u y ề n b ù n h ì n Bảo Đ ạ i . - X â y d ự n g t u y ế n c ô n g sự p h ò n g t h ủ bao quanh trung du v à đ ổ n g b ằ n g Bắc B ộ n h ằ m đ ố i p h ó v ớ i c h ủ lực của ta và n g ă n chặn ta đ ư a n h â n lực, v ậ t lực ra v ù n g t ự do. - T i ế n h à n h c h i ế n tranh tổng lực, b ì n h đ ị n h v ù n g t ạ m bị c h i ế m v à v ù n g du k í c h ; đ ồ n g t h ờ i p h á h o ạ i h ậ u p h ư ơ n g k h á n g c h i ế n và chuẩn bị t ấ n c ô n g ra vùng t ự do. Lịch sử Quân sựViệt Nam. NXB QĐND, Hà Nội 1974, tr.427. 125 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn
T ư tưởng c h ủ đ ạ o của k ế hoạch Đ ờ L á t là t ậ p trung n ỗ lực của đ ộ i quân v i ễ n chinh P h á p v à o c h i ế n trường Bắc B ộ , l à m cho Bắc B ộ t r ở t h à n h "cái then cửa" của v ù n g Đ ô n g N a m Á chống l ạ i phong t r à o c á c h m ạ n g đ a n g phát t r i ể n m ạ n h m ẽ ở k h u vực n à y . T i ế p theo K ế hoạch R ơ v e , K ế hoạch Đ ờ Lát c à n g t h ể h i ệ n r õ sự can t h i ệ p của M ĩ v à o cuộc c h i ế n tranh x â m lược Đ ô n g D ư ơ n g và v i ệ n trợ M ĩ từ lúc n à y đ ã trở t h à n h m ộ t đ i ề u k i ệ n h ế t sức quan trọng đ ể thực h i ệ n K ế hoạch Đ ờ Lát. V ừ a p h ả i lo đ ố i p h ó v ớ i c á c chiến dịch t i ế n c ô n g của q u â n đ ộ i ta và ra sức c à n q u é t đ ể ổ n định v ù n g t ạ m c h i ế m , thực d â n P h á p vừa đ ẩ y m ạ n h tốc đ ộ thực h i ệ n K ế hoạch Đ ờ L á t . V ề c h í n h trị, v ớ i việc Bảo Đ ạ i lên n g ô i " Q u ố c t r ư ở n g " v à Chính phủ T r ầ n V ă n H ữ u l à m l ễ t u y ê n t h ệ (3/1951), thực d â n P h á p coi n h ư đ ã hoàn t h à n h việc l ậ p c h í n h quyền tay sai. C h ú n g ra sức t u y ê n t r u y ề n cho n ề n độc l ậ p g i ả h i ệ u và tô v ẽ cho c h í n h q u y ề n b ù n h ì n . Đ ể tập trang q u y ề n h à n h trong tay, T r ầ n V ă n H ữ u l ầ n lượt thanh trừng lực lượng Đ ạ i V i ệ t của N g u y ễ n H ữ u T r í ở Bắc B ộ , c á c h chức Phan V ă n G i á o , T h ủ h i ế n Trang phần, bao v â y phong toa v ù n g k i ể m s o á t của lực lượng Cao Đ à i , thay t h ế " K h u t ự t r i c ô n g g i á o " ở Bùi Chu, P h á t D i ệ m bằng t ổ chức h à n h c h í n h q u â n sự của ngụy quyền. C h í n h phủ T r ầ n V ă n H ữ u t i ế p tục c ô n g nhận c á c c ô n g sở do P h á p b à n giao, t ổ chức bộ. m á y h à n h c h í n h từ tỉnh, h u y ệ n xuống t ớ i xã, t h ô n trong v ù n g t ạ m c h i ế m . C ù n g v ớ i việc củng c ố b ộ m á y ngụy quyền, thực d â n P h á p v à tay sai c ò n tập hợp và tranh thủ c á c đảng p h á i phản đ ộ n g ; đ ồ n g t h ò i t ổ chức t h ê m n h i ề u đ o à n t h ể t ổ chức c h í n h trị lừa bịp {'Thanh niên kháng chiến hải ngoại", 'Thanh niên lao động", 'Thanh niên diệt cộng", "Đoàn thanh niên kiến quốc"...) đ ể lôi k é o quần c h ú n g , p h á h o ạ i k h á n g c h i ế n . C h ú n g d ù n g bọn cha c ố phản đ ộ n g n ắ m g i á o d â n , bắt phu, bắt lính, p h á h o ạ i v i ệ c thực h i ệ n c á c c h í n h s á c h của ta, nhất là ở những v ù n g tập trung đ ồ n g b à o c ô n g g i á o . ở v ù n g T â y N g u y ê n , thực d â n P h á p nham h i ể m v à x ả o quyệt đ ẩ y mạnh việc thực h i ệ n "Ba chính sách lớn" ( c h í n h s á c h c ó mặt, c h í n h s á c h m u ố i , k í ninh, dụng cụ và c h í n h s á c h k h ô n g can thiệp) đ ể k h ố n g c h ế n h â n d â n c á c d â n tộc v ù n g T â y N g u y ê n . T h ô n g qua b ộ m á y cai trị t ừ tỉnh x u ố n g b u ô n làng, qua c á c cuộc h à n h q u â n và nhất là bằng c h í n h s á c h đ ộ c q u y ề n n ắ m và p h â n p h á t m u ố i , thuốc chữa bệnh, c ô n g cụ sản xuất, thực d â n P h á p ra sức k ì m k ẹ p n h â n d â n , buộc h ọ p h ả i theo c h ú n g chống l ạ i k h á n g c h i ế n . Trong c á c v ù n g t ạ m c h i ế m , v ớ i việc đ ẩ y m ạ n h thực h i ệ n c h í n h s á c h "Lấy chiến tranh nuôi chiến tranh" của thực d â n P h á p , n h â n d â n ta p h ả i đ ó n g g ó p rất nặng n ề . ở Bắc B ộ , n g o à i việc t ă n g c á c l o ạ i t h u ế , thực d â n 126 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn
P h á p c ò n đ ặ t ra n h i ề u t h ứ t h u ế m ớ i : t h u ế đ ò , t h u ế b ế n , t h u ế n h à n g ó i d ọ c đường, t h u ế b i n h bị q u ố c p h ò n g . . . C h ú n g t r i ệ t đ ể t h i h à n h c h í n h s á c h "Tam quang" ( c ư ớ p sạch, đ ố t sạch, p h á sạch), h ò n g t r i ệ t p h á n g u ồ n cung cấp cho k h á n g c h i ế n . T h á n g 3/1951, ở Bắc B ộ , thực d â n P h á p m ở c h i ế n dịch c ư ớ p phá t h ó c l ú a . C h ú n g ra l ệ n h b i n h l í n h p h ả i theo d õ i từng bước v i ệ c gặt h á i của n ô n g d â n , k i ể m s o á t chặt c h ẽ c á c c h ợ và đ ư ờ n g giao t h ô n g , bắt n ô n g d â n phải tập trang t h ó c g ạ o b á n cho n h à chức t r á c h . M ỗ i k h i c à n q u é t , c h ú n g ra sức cướp p h á ; k h ô n g l ấ y được hết, c h ú n g đ ổ t h ó c gạo x u ố n g s ô n g , ao, h ồ . Ở một số n ơ i , c h ú n g b ắ t d â n t ậ p t r u n g t h ó c gạo l ê n đ ồ n r ồ i p h á t ă n từng n g à y , cho q u â n " g ặ t c ư ớ p " ở c á c v ù n g g i á p ranh. Ở v ù n g B ì n h - T r i - T h i ê n , thực d â n P h á p liên t i ế p t i ế n h à n h c á c "trận phá lúa", cắc "chiến dịch vét thóc gạo". T ạ i L i ê n khu V , địch t i ế n h à n h cuộc "Chiến tranh gạo" rất gay gắt h ò n g bao v â y lương thực v ù n g tự do. T ạ i N a m Trung B ộ , địch c à n q u é t d ữ d ộ i v ù n g đ ồ n g bằng t ạ m c h i ế m ven b i ể n , nhất là ở N i n h Thuận, K h á n h Hoa đ ể v ơ vét t h ó c gạo. H à n g n g à n d â n bị d ồ n v à o c á c "Khu chiêu an", "Khu tập trung". N h i ề u c ơ sở k h á n g chiến bị vỡ. H ệ thống đ ồ n bốt, tháp canh của địch t r ư ó e đ â y b ố trí theo tuyến, nay chuyển sang b ố trí theo d i ệ n . Phong trào k h á n g c h i ế n ở L i ê n k h u V , nhất là ở v ù n g t ạ m c h i ế m đứng trưóe nhiều k h ó k h ă n gay gắt. L ú c n à y ta chỉ n ắ m được 9.000 trên 180.000 d â n ở Khánh Hoa, 10.000 ừ ê n 12.000 d â n ở N i n h Thuận v à 40.000 trên 950.000 d â n ở Bình Thuận *. H ầ u hết t h ó c gạo, lương thực trong v ù n g t ạ m c h i ế m đ ề u bị giặc 0 Pháp c h i ế m đoạt, l à m cho n ạ n đ ó i trở n ê n t r ầ m trọng. ở N a m B ộ , thực d â n P h á p k i ể m s o á t được phần l ớ n m ạ n g l ư ớ i giao thông, n ê n c à n g đ ẩ y m ạ n h "Chiến tranh kinh tể'. C h ú n g t h ư ờ n g x u y ê n cho tàu chiến t i ế n s â u v à o c á c s ô n g v à k ê n h rạch, b ắ n p h á bừa b ã i c á c l à n g x ó m ven s ô n g , g â y cho n h â n d â n ta n h i ề u t ổ n thất v ề n g ư ờ i v à của. Dựa v à o v i ệ n t r ợ của M ĩ , thực d â n P h á p đ ẩ y nhanh v i ệ c x â y d ự n g q u â n đ ộ i ngụy, h o à n c h ỉ n h h ệ thống v à n h đ a i p h ò n g t h ủ bao quanh đ ồ n g bằng v à trung du Bắc B ộ . T h á n g 5 / 1 9 5 1 , B ộ Q u ố c p h ò n g ngụy được t ổ chức l ạ i , đ ặ t b ê n c ạ n h c ơ quan c ố v ấ h P h á p do t ư ớ n g Đ ờ Latua (De Latour) phụ t r á c h . T ừ sau k h i B ả o Đ ạ i k í Đ ạ o d ụ " T ổ n g đ ộ n g v i ê n " (15/7/1951), giặc P h á p v à n g ụ y q u y ề n tay sai r á o riết thực h i ệ n d ồ n d â n , bắt l í n h . K ế t hợp v ớ i b i ệ n p h á p v â y bắt, c ư ỡ n g bức, c h ú n g d ù n g n h i ề u t h ủ đ o ạ n d ụ d ỗ , mua chuộc lôi k é o thanh n i ê n v à o lính. B ằ n g n h ữ n g t h ủ đ o ạ n n à y , t r o n g đ ạ t t ổ n g đ ộ n g v i ê n , đ ị c h đ ã b ắ t được 6 v ạ n n g ư ờ i v à o l í n h v à t ố p sĩ quan n g ư ờ i V i ệ t đ ầ u t i ê n được tập trung (1) Viện Lịch sử Quân sự Việt Nam: Lịch sử cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp 1945- /954,Tập2.Sđd,tr.Ìl2. 127 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn
huấn l u y ệ n , l à m n ò n g cốt x â y dựng " q u â n đ ộ i quốc gia". Sau s á u t h á n g kể từ k h i ban h à n h l ệ n h ' T ổ n g động viên", " q u â n đ ộ i quốc g i a " đ ã c ó 45 tiểu đ o à n , t ă n g 24 t i ể u đ o à n so v ớ i đ ầ u n ă m 1951, trong đ ó c ó 28 t i ể u đ o à n được t ổ chức t h à n h 4 sư đ o à n b ộ binh. C á c sư đ o à n n à y đ ề u do sĩ quan Pháp chỉ huy v à chịu sự chỉ huy h à n h q u â n của c á c b ộ chỉ huy q u â n sự c á c m i ề n của Pháp. M ộ t số c ơ quan và đ ơ n vị binh chủng được t ổ chức, n h ư C ô n g binh, P h á o binh, Nha Q u â n cụ, Toa án Q u â n sự, H i ế n binh Quốc gia... C á c truờdg huấn l u y ệ n sĩ quan cũng được chấn chỉnh l ạ i . Trường V õ bị L i ê n q u â n ở Huế chuyển v à o Đ à L ạ t . M ộ t trường võ bị đ à o tạo sĩ quan trù bị được m ở t ạ i Nam Đ ị n h . C á c sĩ quan trù bị sau k h i huấn l u y ệ n được đ ư a v ề c á c đ ơ n vị tiểu đoàn V i ệ t N a m ( B V N ) , thay t h ế c á c sĩ quan n g ư ờ i P h á p . M ộ t số trường đ à o tạo hạ sĩ quan và chỉ huy c h u y ê n m ô n cũng được m ở . Song song v ớ i việc x â y dựng và p h á t t r i ể n lực lượng c h í n h quy, P h á p và tay sai cũng c h ú ý chấn chỉnh và t ă n g cường t ổ chức q u â n sự ở các địa p h ư ơ n g , ở tỉnh, thường c ó m ộ t đ ạ i đ ộ i bảo c h í n h đ o à n , đ ặ t b ê n cạnh tiểu đội q u â n L i ê n h i ệ p P h á p . ở quận, c ó từ m ộ t đ ế n hai trung đ ộ i do quận trưởng chỉ huy. Ở tổng, Tổng dũng n ắ m c á c đ ộ i H ư ơ n g dũng, c á c đ ộ i vũ trang ở t h ô n ấp. T ấ t cả c á c lực lượng n à y vẫn p h ả i đặt d ư ớ i sự đ i ề u k h i ể n của cơ quan chỉ huy q u â n sự của P h á p ở địa p h ư ơ n g . L ự c lượng ngụy q u â n m ớ i x â y dựng chủ y ế u l à m n h i ệ m v ụ c h i ế m đóng, thay t h ế cho lực lượng q u â n v i ễ n chinh rút ra l à m n h i ệ m vụ t á c chiến. Nhờ đ ó , thực d â n P h á p đ ã rút được m ộ t b ộ phận q u â n tinh nhuệ t ổ chức t h à n h các binh đ o à n c ơ động l à m n h i ệ m vụ tác c h i ế n trên c á c c h i ế n trường. Đ ế n tháng 10/1951, trên toàn Đ ô n g D ư ơ n g , P h á p đ ã t ổ chức được 7 binh đ o à n c ơ động ( G M ) và 9 t i ể u đ o à n d ù d ự bị chiến lược, n â n g lực lượng c ơ đ ộ n g chiến lược lên gấp ba l ầ n so v ớ i n ă m 1950. M ặ c dù v ậ y , đ ể đ ố i p h ó v ớ i c h i ế n tranh du k í c h p h á t t r i ể n n g à y c à n g mạnh m ẽ ở v ù n g sau lưng địch và g i ữ đ ấ t ở vùng đ ồ n g bằng đ ô n g d â n , nhiều của, thực d â n P h á p v ẫ n p h ả i d à n h phần l ớ n binh lực đ ể l à m n h i ệ m Nại c h i ế m đ ó n g . N ă m 1951, lực lượng c h i ế m đ ó n g tăng từ 77 t i ể u đ o à n lên 109 t i ể u đ o à n c h í n h quy, c h i ế m 6 7 % tổng số q u â n toàn Đông Dương. Coi chiến trường Bắc B ộ là "cái then cửa của vùng Đông Nam Á ", thực d â n P h á p b ố trí ở chiến trường n à y m ộ t binh lực k h á l ớ n : 54% lực lượng p h á o binh và lính dù, 50% lực lượng p h á o binh, 4 2 % c ơ g i ớ i t h i ế t g i á p 7 1 % lực lượng c ô n g b i n h . (1) Viện Lịch sử Quân sự Việt Nam: Lịch sử cuộc kháng chiến chống thúc dân Pháp 1945 - 1954. Tập 2, Sđd, tr. 92. 128 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn
T ạ i Bắc B ộ , P h á p t i ế p tục x â y d ự n g t u y ế n p h ò n g t h ủ m ạ n h g ồ m h ệ thống c ồ n g sự b ằ n g b ê t ô n g c ố t t h é p (boongke) v à v à n h đ a i t r ắ n g , bao quanh trung du, b ư ớ c đ ầ u t ậ p t r u n g l à m ở V ĩ n h P h ú c , r ồ i k é o d à i sang p h í a đ ô n g t ớ i Quang Y ê n , H ò n G a i ; sang p h í a t â y t ớ i V i ệ t T r ì , Sơn T â y . T ừ t h á n g 7/1951, đích l ậ p p h ò n g t u y ế n s ô n g Đ á y n ố i l i ề n v ớ i t u y ế n trung d u . D ọ c theo n h ữ n g tuyến đ ư ờ n g quan t r ọ n g , c h ú n g c ũ n g x â y dựng t h ê m c ô n g sự boongke. T r ê n c h i ế n t r ư ờ n g Bắc B ộ , m ộ t t u y ế n p h ò n g t h ủ boongke đ ã được x â y dưng, g ồ m 800 l ô c ố t , l ậ p t h à n h h à n g chục cứ đ i ể m l ố n , n h ỏ do 25 t i ể u đ o à n lính Â u - Phi t i n h n h u ệ c h i ế m đ ó n g , k é o d à i t ừ H ò n Gai, Đ ô n g T r i ề u , L ụ c Nam Bắc Giang, Bắc k i n h , qua V i n h P h ú c , Sơn T â y , H à Đ ô n g , đ ế n N i n h Bình. Ở v ò n g n g o à i , song song v ớ i p h ò n g t u y ế n boong ke l à m ộ t "vành đai trắng" c ó c h i ề u r ộ n g t ừ 5 k m đ ế n l o k m . T r ê n k h ắ p c h i ế n t r ư ờ n g t ừ N a m đ ế n Bắc, q u â n đ ị c h đ ẩ y m ạ n h b ì n h đ ị n h ở những v ù n g c h ú n g k i ể m s o á t . C h ú n g liên t i ế p m ở c á c c h i ế n dịch c à n q u é t quy m ô l ớ n . Ở H à N a m , N a m Đ ị n h , N i n h B ì n h , dựa v à o t ổ chức n g ụ y q u y ề n và lực lượng p h ả n đ ộ n g trong c á c g i á o p h á i , đ ị c h m ở c á c cuộc h à n h q u â n "diệt du, quét cán, càn thanh" ( d i ệ t du k í c h , q u é t c á n b ộ , c à n thanh n i ê n ) , đồng t h ò i đ á n h p h á v ù n g d u k í c h của ta. ở v ù n g b i ể n H ả i P h ò n g , K i ế n A n , địch k h ẩ n t r ư ơ n g x â y d ự n g t h ê m nhiều c ô n g sự boongke k i ể u m ớ i , m ở r ộ n g s â n bay C á t B i n h ằ m b i ế n k h u vực H ả i P h ò n g - K i ế n A n - Đ ồ Son - Q u ả n g Y ê n t h à n h "pháo đài mạnh ven biên. C h ú n g thay đ ổ i c h ỉ h u y v à c à n q u é t d ữ d ộ i , đ á n h p h á c á c c ơ sở của ta. T ạ i N a m S á c h ( H ả i D ư ơ n g ) , n g ụ y q u y ề n t ổ chức t h í đ i ể m đ ộ i "Quân thứ Hành chính Lưu động" ( G A M O ) , m ộ t t ổ chức h à n h c h í n h - c h í n h trị - quân sự c h u y ê n l à m n h i ệ m v ụ b ì n h định, t h à n h p h ầ n g ồ m sĩ quan, b i n h l í n h , gián đ i ệ p , c h ỉ đ i ể m , n h â n v i ê n h à n h c h í n h , y t ế , g i á o dục, v ã n hoa... T h ô n g qua đ ộ i q u â n n à y , c h ú n g truy q u é t c ơ sở k h á n g c h i ế n , l ậ p l ạ i n g ụ y q u y ề n , dung m ọ i t h ủ đ o ạ n mua c h u ộ c l ô i k é o q u ầ n c h ú n g . ở T h á i Bình, H à N a m , H à Đ ô n g . . . địch r á o riết thực h i ệ n thủ đ o ạ n "Chiêu an". C h ú n g t h à n h l ậ p c á c t ổ chức "Cứu tế xã hộp, 'Trại hồi cU\ "Hội giúp đỡ đồng bào hồi cữ' n h ă m mua chuộc, lôi k é o c á n b ộ và n h â n d â n ở v ù n g tự do v ề vùng t ạ m c h i ế m . C h ú n g d ồ n d â n v à o c á c k h u tập trung g ọ i là " Đ ạ i x ã " đ ể d ê dàng k i m k ẹ p , k h ố n g c h ế n h â n d â n v à c ô l ậ p lực lượng k h á n g chiến. T a i v ù n g đ ồ n g b ằ n g N a m T r u n g B ộ , P h á p p h á t t r i ể n đ ồ n bốt, t h á p canh, k ế t hợp q u â n ứ n g c h i ế n v ớ i q u â n c h i ế m đ ó n g r à o l à n g , d ồ n d â n , t ậ p trung l ú a của d â n v à o đ ồ n , p h á t t r i ể n t ề đ i ệ p đ ể k h ố n g c h ế v à k i ể m soát d â n ơ v ù n g c h i ế m đ ó n g B á c Q u ả n g N a m , đ ầ u n ă m 1950 c ó 125 t h á p canh, đ ế n c u ố i n ă m tăng l ê n 174; ở K h á n h H o a , n ă m 1951 địch đ ó n g 109 đ ồ n v à 213 t h á p canh, 129 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn
lùa d â n v ù n g n à y đi gặt lúa v ù n g k h á c đ ư a v ề đ ồ n , t ố i bắt d â n n g ủ ở đ ồ n . ở N i n h Thuận, địch bắt d â n r à o hết c á c l à n g / 0 Đ ố i v ớ i T â y N g u y ê n , đ ể n ắ m được địa b à n c h i ế n lược q u à n trọng này, từ t h á n g 2/1951, thực d â n P h á p đ ã t á c h T â y N g u y ê n k h ỏ i T r u n g phần, thành l ậ p K h u Đ ộ c l ậ p trực thuộc B ộ T ổ n g chỉ huy q u â n v i ễ n chinh. T ạ i đây, c h ú n g t h à n h l ậ p c á c trung đ ộ i "xung kích xuyên sơn", c á c t i ể u đ o à n sờn c h i ế n g ồ m n g ư ờ i d â n tộc ít n g ư ờ i đ ể t á c c h i ế n ở v ù n g n ú i . N g o à i ra, chúng c ò n thực h i ệ n m ộ t t h ủ đ o ạ n m ớ i rất t h â m đ ộ c là p h á t t r i ể n c á c ổ v ũ trang phản đ ộ n g ở c á c địa p h ư ơ n g , g ọ i là "Gum đ ể b i ế n d ầ n n g ư ờ i d â n bình thường t h à n h n g ư ờ i lính chống l ạ i k h á n g c h i ế n . T ạ i N a m B ộ , cùng v ớ i chính sách k ì m k ẹ p và cướp đoạt, thực d â n Pháp và tay sai ra sức l ợ i dụng các tôn giáo đ ể m ê hoặc và lôi k é o quần c h ú n g chống l ạ i k h á n g chiến. C h ú n g thành lập c á c đ ộ i q u â n giáo phái và chuyển giao cho Bộ Tham m ư u ngụy chỉ huy đ ể sử dụng vào k ế hoạch bình định, c à n quét. Bằng nhiều thủ đoạn nham h i ể m và tàn bạo, đ è n c u ố i n ă m 1951, thực d â n P h á p đã bắt hàng vạn thanh niên, c ó cả thiếu niên 14-15 tuổi, v à o lính. Trong c á c t h à n h p h ố l ớ n , địch cũng r á o riết b ì n h định. ở H à N ộ i , từ t h á n g 7/1951, t i ế p theo những cuộc v â y c à n l ớ n , địch c h u y ể n sang đ á n h phá sâu v à o c á c t ổ chức của ta. C h ú n g cài c ắ m tay c h â n v à o c á c đ o à n t h ể , các cơ sở k h á n g c h i ế n của ta đ ể hoạt động p h á h o ạ i . M ộ t số đ ơ n vị Bảo c h í n h đoàn được c h ú n g đ i ề u đ ộ n g trở l ạ i đ ó n g bốt đ ể l à m c h ỗ dựa cho b ọ n tay sai lập h ộ i tề, bảo an. ở T h à n h p h ố H ả i P h ò n g , n g o à i h à n g n g à n lính c ơ đ ộ n g , còn c ó cả m ộ t h ệ thống cảnh sát, mật v ụ , chỉ đ i ể m cài c ắ m k h ắ p c á c n g õ phố, n h à m á y , b ế n cảng... Thực d â n P h á p c ò n huy đ ộ n g lực lượng c ơ đ ộ n g m ở c á c cuộc c à n l ớ n để tiêu d i ệ t lực lượng vũ trang của ta, p h á n á t c á c l à n g c h i ế n đ ấ u v à c ă n cứ du k í c h , dập tắt phong trào chiến tranh du k í c h đ a n g n g à y m ộ t lan rộng ở khắp c á c tỉnh thuộc đ ồ n g bằng Bắc B ộ . K ế hoạch Đ ờ L á t đ ờ T á t x i n h i đ ã g â y cho ta n h i ề u k h ó k h ă n m ó i , nhất là ở v ù n g sau lưng địch. ở m ộ t số v ù n g , n h i ề u l à n g x ó m bị t à n p h á , c ơ sở k h á n g chiến bị t ổ n thất, phong t r à o đ ấ u tranh của n h â n d â n bị g i ả m sút. Chỉ riêng cuộc c à n q u é t của địch v à o đ ầ u t h á n g 10/1951, c h ú n g đ á c h i ế m l ạ i khu vực ba' h u y ệ n T i ê n H ư n g - D u y ê n H à - H ư n g N h â n , v ớ i 363 l à n g , g ồ m 280.000 d â n . C ă n cứ du k í c h liên h o à n ba h u y ệ n ở p h í a bắc tỉnh T h a i Bình trở t h à n h v ù n g t ạ m c h i ế m . T i n h h ì n h trên đòi h ỏ i p h ả i t ă n g cường vai trò l ã n h đ ạ o của Đ ả n g đ ố i v ớ i m ọ i mặt hoạt động của k h á n g chiến. Nam Trung Bộ kháng chiến 1945 -1975. NXB CTQG, Hà Nội, 1995 tr. 146. 130 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn
ni. ĐẠI H Ộ I ĐẠI BIỂU TOÀN QUỐC LẦN T H Ứ n CỦA ĐẢNG C Ộ N G S Ả N Đ Ô N G D Ư Ơ N G (2/1951) B ư ó c v à o t h ậ p k ỉ 50, t ì n h h ì n h t h ế g i ớ i v à trong nước c ó n h i ề u c h u y ể n biến l ò n . H ệ t h ố n g c á c n ư ớ c x ã h ộ i c h ủ nghĩa đ ã được c ủ n g c ố v à t ă n g cường v ề m ọ i m ặ t . H ộ i đ ồ n g T ư ơ n g t r ợ K i n h t ế (SEV) - t h à n h l ậ p t ừ t h á n g 1/1949, v ớ i m ụ c t i ê u p h ố i hợp hoạt đ ộ n g k i n h t ế đ ể c ủ n g c ố v à p h á t t r i ể n sự hợp t á c giữa c á c n ư ớ c , p h á t t r i ể n m ộ t c á c h c ó k ế hoạch n ề n k i n h t ế q u ố c d â n và n â n g cao đ ờ i sống n h â n d â n - n g à y c à n g c ó n h i ề u nước tham gia. Ở c á c nước t h u ộ c đ ị a v à nửa thuộc địa, c ơ n b ã o t á p c á c h m ạ n g t i ế p tục phát t r i ể n , t ừ Đ ô n g N a m Á sang T r u n g Đ ố n g v à c h â u Phi. Phong t r à o b ả o v ệ hoa b ì n h t h ế g i ớ i trở t h à n h phong t r à o q u ầ n c h ú n g rộng rãi. T ừ n g à y 16 đ ế n n g à y 22/11/1950, Đ ạ i h ộ i hoa b ì n h t h ế g i ớ i l ầ n t h ứ hai được t ổ chức t ạ i V á c s a v a , v ớ i sự tham gia của h ơ n 2.000 đ ạ i b i ể u thuộc 81 nước. Đ ạ i h ộ i đ ã t h ô n g qua Lời hiệu triệu gửi nhân dân toàn thế giới, đ ò i chấm dứt c h i ế n tranh ở T r i ề u T i ê n , V i ệ t Nam..., đ ò i c ấ m c h ế t ạ o v à sử d ụ n g bom n g u y ê n tử, đ ò i g i ả i trừ q u â n bị... Đ ạ i h ộ i c ũ n g quyết đ ị n h t h à n h l ậ p Hội đồng Hoà bình Thế giới, g ồ m đ ạ i b i ể u của tất cả c á c d â n tộc. Ở trong n ư ớ c , sau g ầ n 16 n ă m k ể t ừ Đ ạ i h ộ i l ầ n t h ứ ì của Đảng (3/1935), t ì n h h ì n h đ ã c ó n h i ề u c h u y ể n b i ế n r ấ t c ă n b ả n . Qua hoa 5 n ă m chiến đ ấ u , lực l ư ợ n g k h á n g c h i ế n đ ã l ớ n l ê n n h i ề u v ề m ọ i m ặ t , nhất là v ề quân sự. T ừ sau c h i ế n t h ắ n g B i ê n g i ớ i T h u - Đ ô n g 1950, cuộc k h á n g c h i ế n phát t r i ể n sang t h ờ i k ì m ớ i . H ậ u p h ư ơ n g k h á n g c h i ế n được n ố i l i ề n v ớ i phe xã h ộ i c h ủ nghĩa. C u ộ c k h á n g c h i ế n của n h â n d â n hai nước b ạ n L à o v à Campuchia c ũ n g g i à n h đ ư ợ c những thắng l ợ i c ó ý nghĩa c h i ế n lược. T u y n h i ê n , c u ộ c k h á n g c h i ế n l ú c n à y gặp n h i ề u k h ó k h ă n m ớ i do â m mưu của đ ế q u ố c P h á p , M ĩ . T ì n h h ì n h t r ê n đ ò i h ỏ i cuộc k h á n g c h i ế n p h ả i t ă n g c ư ờ n g h ơ n nữa t í n h chất t o à n d i ệ n v à sự l ã n h đ ạ o của Đ ả n g . M ặ t k h á c , t ừ sau t h ắ n g l ợ i C á c h m ạ n g t h á n g T á m , Đ ả n g ta t r ở t h à n h Đảng c ầ m q u y ề n . N h ư n g do h o à n c ả n h v ô c ù n g phức tạp v à đ ể g i ữ v ữ n g k h ố i đ o à n k ế t , Đ ả n g ta t u y ê n b ố t ự g i ả i t á n , thực chất là r ú t v à o hoạt đ ộ n g b í mật. Đ i ề u n à y ả n h h ư ở n g đ ế n vai t r ò l ã n h đ ạ o của Đ ả n g . Y ê u c ầ u p h á t t r i ể n của cuộc k h á n g c h i ế n đ ò i h ỏ i p h ả i c ó sự l ã n h đ ạ o c ô n g k h a i của Đ ả n g . 131 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn
132 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn
X u ấ t p h á t t ừ n h ữ n g l í do t r ê n , Đ ả n g C ộ n g sản Đ ô n g D ư ơ n g t r i ệ u t ậ p Đ ạ i h ộ i đ ạ i b i ể u t o à n q u ố c l ầ n t h ứ n ( t ạ i x ã V i n h Quang, h u y ệ n C h i ê m Hoa, tỉnh T u y ê n Quang), t ừ n g à y l i đ ế n n g à y 19/2/1951. T h a m d ự Đ ạ i h ộ i c ó 158 đ ạ i biểu c h í n h thức v à 53 đ ạ i b i ể u d ự k h u y ế t thay m ặ t cho han 76 v ạ n đ ả n g v i ê n Ương cả n ư ớ c . Sau b à i Diễn văn khai mạc của Tôn Đức Thắng, Đại hội thảo luận Báo cáo chính trị của H ồ C h í M i n h , B á o c á o Bàn về cách mạng Việt Nam của T r u ô n g C h i n h , b á o c á o v ề Tổ chức và Điều lệ Đảng, c á c b á o c á o b ổ sung v ề M ặ t t r ậ n D â n t ộ c T h ố n g nhất, c h í n h q u y ề n d â n c h ủ n h â n d â n , q u â n đ ộ i n h â n dãn, k i n h t ế tài c h í n h . . . Báo cáo chính trị đ ã k h ẳ n g đ ị n h những t h ắ n g l ợ i to l ớ n của c á c h m ạ n g , những b à i h ọ c k i n h n g h i ệ m v ề sự l ã n h đ ạ o của Đ ả n g qua c á c t h ờ i k ì v ậ n động c á c h m ạ n g ; k h ẳ n g đ ị n h đ ư ờ n g l ố i , c h í n h s á c h của Đ ả n g n ó i chung l à đ ú n g , c á n b ộ , đ ả n g v i ê n của Đ ả n g là những c h i ế n sĩ d ũ n g c ả m , t ậ n t ụ y h i sinh vì sự n g h i ệ p g i ả i p h ó n g d â n tộc. B á o c á o c ũ n g n g h i ê m k h ắ c v ạ c h r õ nhũng k h u y ế t đ i ể m t r o n g c á n b ộ , đ ả n g v i ê n , đ ó là v i ệ c học tập c h ủ nghĩa M á c - L ê n i n c ò n y ế u , t ư t ư ở n g c h ư a vững v à n g , l ề l ố i l à m v i ệ c c ò n quan liêu, mệnh l ệ n h , h ẹ p h ò i , c ô n g thần... T r ê n c ơ sở đ ó , Báo cáo chính trị n ê u n h i ệ m vụ chủ y ế u trước m ắ t của c á c h m ạ n g V i ệ t N a m là: ''Tiêu diệt thực dân Pháp và đánh bại bọn can thiệp Mĩ, giành thống nhất độc lập hoàn toàn, bảo vệ hoa bình thế giới". Đ ể thực h i ệ n những n h i ệ m v ụ c h ủ y ế u đ ó , p h ả i đ ộ n g v i ê n tinh thần y ê u n ư ớ c , ra sức t h i đ u a ái q u ố c , đ ẩ y m ạ n h x â y d ự n g lực lượng v ũ trang v à c á c đ o à n t h ể q u ầ n chứng, t ă n g c ư ờ n g m ặ t t r ậ n đ o à n k ế t d â n tộc và đoàn k ế t q u ố c t ế , thực h i ệ n c h í n h s á c h ruộng đ ấ t . B á o c á o Bàn về cách mạng Việt Nam trình bày toàn bộ đường l ố i cách mạng d â n t ộ c d â n ehủ n h â n d â n t i ế n l ê n c h ủ nghĩa x ã h ộ i ở V i ệ t N a m ; p h â n tích t í n h chất x ã h ộ i V i ệ t N a m t ừ sau C á c h m ạ n g t h á n g T á m là: "phức tạp và phát triển không đều, có tính chất dân chủ nhân dân, một phần thuộc địa và nửa phong kiến..."™. T r o n g x ã h ộ i n ổ i l ê n m â u thuẫn giữa t o à n t h ể d â n tộc V i ệ t N a m v ớ i b ọ n đ ế q u ố c x â m lược, giữa s ố đ ô n g n h â n d â n v ó i g i a i cấp địa chủ phong k i ế n , giữa lao đ ộ n g v ớ i t ư b ả n trong nước. M â u t h u ẫ n giữa d â n tộc V i ệ t N a m v ớ i đ ế q u ố c x â m lược là m â u thuẫn c h í n h . K ẻ t h ù c h ủ y ế u trước m ắ t của c á c h m ạ n g V i ệ t N a m là c h ủ nghĩa đ ế quốc x â m lược (thực d â n P h á p v à can t h i ệ p M ĩ ) v à b ọ n b ù n h ì n V i ệ t gian b á n nước, đ ạ i b i ể u q u y ề n l ợ i cho đ ạ i địa c h ủ p h o n g k i ế n v à t ư sản m ạ i bản. D o đ ó , n h i ệ m v ụ c ơ b ả n của (1) Bàn về cách mạng Việt Nam. Xem: Trường Chinh tuyển tập 1937 -1954. NXB Sự thật, Hà Nội, 1987.tr. 456. 133 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn
c á c h m ạ n g V i ệ t N a m "là tiêu diệt bọn đế qứốc xâm lược, đánh đổ bọn bù nhìn Việt gian phản nước, làm cho Việt Nam hoàn toàn độc lập và thống nhất, xóa bỏ những tàn tích phong kiến và nửa phong kiến, làm cho người cày có ruộng; phát triển chế độ dân chủ nhân dân, gây mầm mông cho chủ nghĩa xã hội ỏ Việt Nam"Bản B á o c á o p h â n t í c h m ố i quan h ệ giũa hai n h i ệ m v ụ phản đ ế v à p h ả n phong k i ế n , k h ẳ n g đ ị n h lực lượng c á c h mạng ở V i ệ t N a m " t ó giai cấp công nhân, giai cấp nông dân, giai cấp tiểu tư sản, rồi đến giai cấp tư sản dân tộc; ngoài ra là những phần tử cá biệt xuất thân từ giai cấp địa chủ (phần nhiều là tiểu địa chủ) đang đi với nhân dân, được gọi là nhân sĩ dân chủ và thân sĩ yêu nước..." ữ) Đ ạ i h ộ i đ ề ra những c h í n h s á c h c ơ b ả n v ề c ô n g t á c x â y d ự n g v à củng cố c h í n h q u y ề n , t ă n g cường q u â n đ ộ i , m ở r ộ n g m ặ t t r ậ n đ o à n k ế t d â n tộc và đ o à n k ế t quốc t ế , p h á t t r i ể n k i n h t ế - t à i c h í n h , v ă n hoa - g i á o dục... nhằm đẩy mạnh kháng chiến toàn diện. X u ấ t p h á t t ừ t ì n h h ì n h cụ t h ể v à y ê u cầu c á c h m ạ n g của ba n ư ó c , Đ ạ i h ộ i quyết định t h à n h l ậ p ở m ỗ i n ư ó c m ộ t Đ ả n g M á c - L ê n i n riêng biệt, có c ư ơ n g l ĩ n h t h í c h hợp v ớ i đặc đ i ể m p h á t t r i ể n của từng d â n tộc. Đ ạ i h ộ i quyết định đ ư a Đ ả n g ra hoạt đ ộ n g c ô n g k h a i v ớ i t ê n m ớ i là Đ ả n g Lao đ ộ n g V i ệ t N a m . Đ ả n g c ó n h i ệ m v ụ l ã n h đ ạ o cuộc k h á n g chiến của n h â n d â n V i ệ t N a m , g i ú p đ ỡ và p h ố i hợp v ớ i c á c Đ ả n g c á c h m ạ n g L à o và Campuchia, đ ư a sự nghiệp k h á n g c h i ế n của ba d â n tộc anh em t r ê n bán đảo Đ ô n g D ư ơ n g g i à n h thắng l ợ i h o à n t o à n . Đ ạ i h ộ i t h ô n g qua Tuyên ngôn, Chính cương, Điều lệ m ớ i của Đảng; quyết đ ị n h x u ấ t b ả n b á o Nhân dân, c ơ quan n g ô n l u ậ n của Đ ả n g . Đ ạ i h ộ i bầu Ban Chấp h à n h Trung ư ơ n g Đ ả n g g ồ m 19 uy v i ê n chính thức v à 10 uy viên d ự k h u y ế t . B ộ C h í n h trị g ồ m 7 uy v i ê n c h í n h thức v à Ì u ỷ viên d ự k h u y ế t . H ồ C h í M i n h được bầu g i ữ chức C h ủ tịch Đ ả n g v à Trường (3) Chinh được bầu l ạ i l à m T ổ n g B í t h ư của Đ ả n g . Đ ạ i h ộ i Đ ả n g t o à n quốc l ầ n t h ứ hai được t i ế n h à n h trong l ú c cuộc k h á n g c h i ế n c ó n h i ề u chuyển b i ế n m ó i . Đ ạ i h ộ i đ ã tổng k ế t những k i n h n g h i ệ m vận đ ộ n g c á c h m ạ n g của Đ ả n g , đ ồ n g t h ờ i n ê u r õ những n h i ệ m v ụ trước m ắ t cua t o à n Đ ả n g , t o à n d â n v à t o à n q u â n , g ó p phần t h ú c đ ẩ y cuộc k h á n g c h i ế n đ i t ớ i thắng l ợ i . Đ ạ i h ộ i được g ọ i là Đại hội kháng chiến thắng lợi. t2) Bàn về cách mạng Việt Nam. Xem: Trường Chinh tuyền tập 1937 - 1954. Sđd, tr. 459, 469. Bộ Chính dị gồm Hồ Chí Minh, Trường Chinh, Lê Duẩn, Hoàng Quốc Việt, Võ Nguyên Giáp, Phạm Vàn Đồng, Nguyên Chí Thanh và Ì uỷ viên dự khuyết là Lê Văn Lương. 134 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn
IV. XÂY D Ụ N G VÀ C Ủ N G c ố H Ậ U P H Ư Ơ N G K H Á N G C H I Ế N V Ế MỌI MẶT Hậu phương có vai trò đặc biệt quan trọng, là một trong những nhân tố thường x u y ê n c ó t í n h c h ấ t q u y ế t đ ị n h thắng l ợ i của c h i ế n tranh. N h ậ n thức r õ t ầ m quan t r ọ n g của h ậ u p h ư ơ n g , Đ ả n g ta sớm đ ề ra đ ư ờ n g l ố i , chủ t r ư ơ n g , c h í n h s á c h x â y d ự n g h ậ u p h ư ơ n g vững m ạ n h v ề m ọ i m ặ t . H ậ u p h ư ơ n g c h i ế n tranh n h â n d â n là m ộ t h ệ thống c ă n c ứ bao g ồ m c á c cơ sở c h í n h trị ở t h à n h t h ị v à n ô n g t h ô n , c á c k h u du k í c h v à c ă n c ứ du k í c h trong v ù n g t ạ m b ị đ ị c h c h i ế m , c á c v ù n g t ự do r ộ n g l ớ n n ằ m t r ê n k h ắ p l ã n h thổ đất nước. T r ả i qua 5 n ă m k h á n g c h i ế n , h ậ u p h ư ơ n g , c ă n c ứ địa được m ở r ộ n g . Ngoài v ù n g t ự do l i ê n h o à n n ố i t h ô n g t ừ L i ê n k h u V i ệ t Bắc xuống L i ê n k h u i n , vào L i ê n k h u I V , c ò n c ó v ù n g t ự do g ồ m nửa tỉnh Q u ả n g N a m v à c á c tỉnh Quảng N g ã i , B ì n h Đ ị n h , P h ú Y ê n c ù n g v ớ i c á c k h u c ă n c ứ Ba T ơ , T r à B ổ n g , D i L ă n g , M i n h L o n g , B á c Á i , S ơ n H à tạo t h à n h h ậ u p h ư ơ n g trực t i ế p của chiến trường L i ê n k h u V v à m ộ t p h ầ n N a m B ộ . C á c c h i ế n k h u Đ , Đ ổ n g Tháp, D ư ơ n g M i n h C h â u , Ư M i n h của N a m B ộ v ẫ n được g i ữ vững. ở v ù n g t ự do, n ơ i c ó n h ữ n g đ i ề u k i ệ n thuận l ợ i , n h â n d â n ta đ ã x â y dựng c h ế đ ộ m ớ i , p h ù h ợ p v ớ i bước đ i của c á c h m ạ n g nước ta. C h ế đ ộ m ớ i được x â y d ự n g t r ê n t ấ t cả c á c m ặ t : k i n h t ế , c h í n h trị, v ă n hoa, x ã h ộ i , cả v ề cơ sở v ậ t chất v à ý thức t ư t ư ở n g . Đ â y c h í n h là n h â n t ố c ơ b ả n tạo n ê n sức mạnh của h ậ u p h ư ơ n g k h á n g c h i ế n . 1. Về kỉnh tế-tài chính K h á n g c h i ế n c à n g k é o d à i , c à n g trở n ê n q u y ế t l i ệ t , nhu c ầ u cung cấp cho m ặ t ữ ậ n q u â n sự n g à y c à n g l ò n . N h ữ n g thắng l ợ i g i à n h được t r ê n m ặ t trận k i n h t ế trong n h ữ n g n ă m 1948-1950 tuy to l ố n , n h ư n g c ũ n g chỉ đ á p ứng được m ộ t p h ầ n n h u c ầ u n g à y c à n g cao của cuộc k h á n g c h i ế n . T ừ n ă m 1950, c á c c h i ế n dịch đ á n h v ậ n đ ộ n g n g à y c à n g n h i ề u ; do đ ó nhu cầu cung cấp cho k h á n g c h i ế n t ă n g l ê n gấp b ộ i . R i ê n g ư ơ n g C h i ế n dịch Biên g i ớ i , đ ể b ả o đ ả m c h i ế n đ ấ u cho g ầ n 30.000 n g ư ờ i tham gia, ta đ ã p h ả i chuẩn bị 2.250 t ấ n l ư ơ n g thực, 190 t ấ n s ú n g đ ạ n , 660 t ấ n c á c l o ạ i thực p h ẩ m , quân trang, q u â n d ụ n g v à h u y đ ộ n g h ơ n 120.000 d â n c ô n g ( t ư ơ n g đ ư ơ n g v ớ i 1.700.000 n g à y c ô n g ) . T r ừ 100 t ấ n l ư ơ n g thực, thực p h ẩ m huy đ ộ n g t ạ i c h ỗ , còn t o à n b ộ p h ả i h u y đ ộ n g h ơ n 50.000 d â n c ô n g k ế t hợp v ớ i b ộ đ ộ i v ậ n t ả i ôtô và m ộ t s ố xe t h ô s ơ v ậ n c h u y ể n t ừ h ậ u p h ư ơ n g t ớ i . 135 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn
Trong k h i đ ó , k i n h t ế , tài c h í n h của c h ú n g ta c ò n gặp n h i ề u k h ó khăn ( n ă m 1950 tổng s ố thu c h ỉ bằng 23% tổng s ố c h i ) . N ư ó c ta bị chia cắt thành n h i ề u v ù n g ; n ề n k i n h t ế trong c ă n cứ địa V i ệ t Bắc r ấ t thấp k é m , rừng núi c h i ế m n h i ề u , đ ấ t canh t á c ít, l ạ i bị địch bao v â y , phong toa, p h á h o ạ i . V i ệ c t ổ chức v à chính sách kinh tế, tài chính của ta c ò n mang nặng tính du kích, chưa c ó quản lí thống nhất. D o vậy, n h â n d â n tuy h ă n g h á i đ ó n g g ó p cho k h á n g chiến, n h ư n g t i ề n của c ò n r ả i rác ở c á c địa p h ư ơ n g . Phần thu của Nhà nước k h ô n g đ ả m bảo cho số chi n g à y c à n g tăng của cuộc k h á n g chiến. N ă m 1951, sản xuất n ô n g nghiệp gặp k h ó k h ă n n g h i ê m ư ọ n g . T h i ê n tai l ũ l ụ t x ả y ra l à m cho m ù a m à n g ở n h i ề u n ơ i bị t h i ệ t h ạ i n ặ n g . R i ê n g tỉnh N g h ệ A n bị t h i ệ t h ạ i t ừ 20 đ ế n 40% hoa m à u ; H à T ĩ n h h ư h ỏ n g 80% diện t í c h khoai lang, 40% d i ệ n t í c h lúa, 1.000 t ấ n m u ố i b ị n g ậ p nước. B ì n h - Trị - T h i ê n g ầ n n h ư bị m ấ t t o à n b ộ d i ệ n tích lúa và hoa m à u , giặc P h á p l ạ i ra súc t à n p h á ; riêng trong m ộ t t r ậ n c à n ở h u y ệ n Phong Đ i ề n , c h ú n g b ắ n chết một lúc 300 con trâu, b ò . . . ở L i ê n k h u V , do h ạ n h á n k é o d à i v à m ộ t s ố c ô n g trình t h ú y l ợ i bị địch p h á h o ạ i , n ê n sản lượng g i ả m sút. N ạ n đ ó i đ e doa cả b ố n tỉnh Quảng N a m , Q u ả n g N g ã i , B ì n h Đ ị n h , P h ú Y ê n . . . V ấ n đ ề t h i ế u l ư ơ n g thực trước đ â y h ầ u n h ư chỉ đ ặ t ra đ ố i v ớ i V i ệ t Bắc, l ú c n à y trở t h à n h k h ố k h ă n chung của cả nước. T ì n h h ì n h trên đ ò i h ỏ i p h ả i c ó sự chuyển huống m ạ n h m ẽ v ề k i n h t ế , tài c h í n h . Đ ả n g v à N h à nước đ ã c ó những c h ủ t r ư ơ n g , c h í n h s á c h v à b i ệ n p h á p m ớ i t o à n d i ệ n và c ó h i ệ u quả. V ó i tư tuồng chỉ đạo: Tất cả đề chiến thắng, Đ ả n g đ ề ra n h i ệ m v ụ p h á t t r i ể n k ỉ n h t ế đ ả m bảo cung cấp, t í c h cực p h á â m m ư u Láy chiến tranh nuôi chiến tranh của địch. Đ ể p h á t t r i ể n t i ề m lực k h á n g c h i ế n , H ộ i nghị T r u n g ư ơ n g Đ ả n g l ầ n thứ Ì (3/1951) x á c định: M u ố n k h á n g c h i ế n trường k ì p h ả i l u ô n l u ô n t ă n g cường t i ề m lực k ỉ n h tế, tài chính; p h ả i coi k i n h t ế , tài c h í n h là n h i ệ m v ụ r ấ t quan trọng; c á c cấp p h ả i t ă n g cường l ã n h đ ạ o l ã n h t ế ; c h í n h s á c h k i n h t ế là t ă n g gia sản xuất, c h í n h s á c h tài chính là t ă n g thu g i ả m chỉ, g i ú p đ ỡ t ư sản d â n tộc k i n h doanh và g ọ i v ố n t ư n h â n đ ể p h á t t r i ể n c ô n g t h ư ơ n g nghiệp, phát t r i ể n c ô n g t h ư ơ n g , m ở mang m ậ u dịch v ớ i nước bạn... T h á n g 4/1951, H ộ i đ ồ n g C h í n h p h ủ m ở cuộc v ậ n đ ộ n g Thi đua sản xuất, lập công n h ằ m phục v ụ nhu cầu k h á n g c h i ế n . C h í n h p h ủ q u y ế t định t h à n h l ậ p và k i ệ n t o à n c á c c ơ quan chỉ đ ạ o k i n h t ế : K h u y ế n n ô n g , K h a i hoang, TÚI dụng, L â m c h í n h , Địa c h í n h , T h ú y n ô n g . . . H ư ở n g ứng cuộc v ậ n đ ộ n g Thi đua sản xuất, lập công, cả n ư ó c d ấ y lên phong trào t h i đ u a lao đ ộ n g sản xuất rất sôi n ổ i . D i ệ n t í c h trồng c â y l ư ơ n g 136 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn
thực v à hoa m à u t ă n g l ê n n h i ề u so v ớ i c á c n ă m trước. R i ê n g t o à n L i ê n k h u V i ệ t Bắc đ ã c à y c ấ y t h ê m 25.913 m ẫ u l ú a v à 12.698 m ẫ u hoa m à u . U y ban Kháng c h i ế n H à n h c h í n h L i ê n k h u V i ệ t Bắc l ậ p Q u ỹ L u â n c h u y ể n c ó v ố n 26 triệu đ ồ n g g i ú p c á c t ỉ n h mua sắm n ô n g cụ. C ơ quan n ô n g c h í n h cấp 37 t ấ n thóc giống cho c á c địa p h ư ơ n g l à m v ụ m ù a . V ớ i k h ẩ u h i ệ u 'Tự làm lấy ăn để đánh giặc", quân và dân Nam B ộ đẩy mạnh t ă n g gia sản x u ấ t t ự cấp t ự t ú c . B ộ đ ộ i m i ề n Đ ô n g trung b ì n h m ỗ i n ă m sản xuất t ự t ú c 4 t h á n g , c ó đ ơ n vị d à n h 6 t h á n g cho sản x u ấ t . B ộ đ ộ i m i ề n Tây m ù a m ư a sản x u ấ t , m ù a k h ô đ i c h i ế n đ ấ u . T ạ i c h i ế n k h u Đ , n h â n d â n t ổ chức khai hoang l à m r ẫ y t r ê n n h ữ n g v ù n g đ ấ t dọc s ô n g B é , x â y d ự n g đ ư ợ c 7 nông trường t r ồ n g l ú a , n g ô , khoai, s ắ n . . . (1) T ừ n ă m 1952, c u ộ c Đại vận động sản xuất và tiết kiệm được p h á t đ ộ n g trong t o à n Đ ả n g , t o à n d â n v à t o à n q u â n . Cuộc v ậ n đ ộ n g được t o à n d â n hưởng ứng s ô i n ổ i . C á n b ổ c á c c ơ quan, x í nghiệp, học sinh v à c á c đ o n v ị b ộ đ ộ i cũng t í c h cực t h a m gia sản x u ấ t l ư ơ n g thực v à thực p h ẩ m . N h ờ c ó n h ữ n g b i ệ n p h á p t í c h cực t r ê n , sản x u ấ t l ư ơ n g thực k h ô n g n g ừ n g tăng lên. T í n h r i ê n g t r o n g v ù n g t ự do, n ă m 1951 sản x u ấ t được 2.727.600 t ấ n lương thực, n ă m 1952 t ă n g l ê n 2.852.900 t ấ n v à n ă m 1953 là 2.916.000 t ấ n . Đ ể tạo đ i ề u k i ệ n cho n ô n g d â n p h á t t r i ể n sản x u ấ t n ô n g n g h i ệ p , Đ ả n g và C h í n h p h ủ t i ế p t ụ c thực h i ệ n cuộc c á c h m ạ n g ruộng đ ấ t từng bước theo đường l ố i r i ê n g b i ệ t p h ù h ợ p v ớ i t ì n h h ì n h x ã h ộ i V i ệ t N a m . T ừ n ă m 1949, Đ ả n g v à C h í n h p h ủ đ ề ra sắc l ệ n h g i ả m t ô , g i ả m tức, xoa nợ, h o ã n n ợ ; chia l ạ i r u ộ n g đ ấ t c ô n g cho c ô n g bằng, hợp lí; t ạ m chia, t ạ m giảo ruộng đ ấ t "vang chủ", r u ộ n g đ ấ t tịch t h u của thực d â n P h á p v à V i ệ t gian... cho n ô n g d â n k h ô n g c ó r u ộ n g v à t h i ế u ruộng. V i ệ c thực h i ệ n c h í n h s á c h g i ả m t ô đ ã đ ạ t k ế t q u ả lớn. T í n h từ L i ê n k h u r v trở ra, đ ế n n a m 1953, đ ã c ó 397.000 ha ruộng đ ấ t được g i ả m t ô 2 5 % . C ù n g v ớ i v i ệ c thực h i ệ n g i ả m t ô , t h á n g 6/1951, H ộ i đ ồ n g C h í n h p h ủ quyết đ ị n h v ề t h ể l ệ t ạ m t h ò i sử d ụ n g c ô n g đ i ề n , c ô n g t h ổ , x á c đ ị n h n g u y ê n tác sử d ụ n g c ô n g đ i ề n c ô n g t h ổ là p h ả i l à m l ợ i cho t ă n g gia sản x u ấ t , c ủ n g cố đ o à n k ế t n ô n g t h ô n , s á t v ớ i t ì n h h ì n h địa p h ư ơ n g , d â n c h ủ v à c ô n g bằng. Theo quy đ ị n h của C h í n h p h ủ , c ô n g đ i ề n được chia cho tất cả n ô n g d â n nam nữ từ 16 t u ổ i t r ở l ê n , t r ừ c á c p h ầ n t ử V i ệ t gian đ ã t h à n h á n . N h ữ n g n g ư ờ i n g ụ cư m à t ự n g u y ê n trực t i ế p canh t á c v à n ế u n h â n d â n đ ề u b ằ n g l ò n g t h ì c ũ n g được chia; t h ư ơ n g b i n h , b ệ n h b i n h , gia đ ì n h t ử sĩ được ư u đ ã i . Gia đ ì n h c ó con em đ i l í n h cho P h á p c ũ n g được chia. (1) Viên Lịch sử Quân sự Việt Nam: Lịch sử cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp 1945- 1954, Tập 2~Sdd.tr. 101, 137 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn