Giáo trình Luật quốc tế: Phần 1 - NXB CAND

Chia sẻ: Bin Bin | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:121

Thêm vào BST

Báo xấu

324
lượt xem 113
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Giáo trình Luật quốc tế - Phần 1 gồm 5 chương đầu có nội dung giới thiệu về: lý luận chung về luật quốc tế, các nguyên tắc cơ bản của luật quốc tế, khái niệm các loại chủ thể, luật điều ước quốc tế, dân cư trong luật quốc tế. Mời các bạn cùng tham khảo.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Giáo trình Luật quốc tế: Phần 1 - NXB CAND

Bé gi¸o dôc vµ ®µo t¹o §¹i häc huÕ trung t©m ®µo t¹o tõ xa ts. TrÇn v¨n th¾ng - ts. nguyÔn trung tÝn (§ång chñ biªn) Gi¸o tr×nh LuËt Quèc TÕ Nhµ XuÊt b¶n C«ng an nh©n d©n 1
MỤC LỤC Ch−¬ng I: Lý luËn chung vÒ LuËt quèc tÕ ..............................10 I. Kh¸i niÖm LuËt quèc tÕ............................................................................ 10 1. Sù xuÊt hiÖn LuËt quèc tÕ.................................................................... 10 2- §Þnh nghÜa LuËt quèc tÕ...................................................................... 11 3- ThuËt ng÷ "LuËt quèc tÕ" .................................................................... 12 II. Nh÷ng ®Æc ®iÓm c¬ b¶n cña LuËt quèc tÕ ................................................ 13 1. §Æc ®iÓm vÒ ®èi t−îng ®iÒu chØnh ....................................................... 14 2. §Æc ®iÓm vÒ chñ thÓ ............................................................................. 15 3. VÒ tr×nh tù x©y dùng vµ ban hµnh quy ph¹m LuËt quèc tÕ ............... 15 4. VÒ ph−¬ng thøc ®¶m b¶o thi hµnh LuËt quèc tÕ................................. 16 III. LÞch sö h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña LuËt quèc tÕ tr−íc c¸ch m¹ng th¸ng m−êi nga n¨m 1917........................................................................... 17 1. Kh¸i qu¸t chung ................................................................................... 17 2. LuËt quèc tÕ thêi kú chiÕm h÷u n« lÖ (LuËt quèc tÕ cæ ®¹i) ............... 18 3. LuËt quèc tÕ thêi kú phong kiÕn .......................................................... 19 4. LuËt quèc tÕ thêi kú T− b¶n chñ nghÜa ............................................... 21 IV. LuËt quèc tÕ hiÖn ®¹i ............................................................................. 24 1. Sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña LuËt quèc tÕ hiÖn ®¹i..................... 24 2. B¶n chÊt vµ vai trß cña LuËt quèc tÕ hiÖn ®¹i .................................... 26 3. HÖ thèng LuËt quèc tÕ hiÖn ®¹i ........................................................... 28 V. Nguån cña LuËt quèc tÕ hiÖn ®¹i............................................................ 31 1. Kh¸i niÖm nguån cña LuËt quèc tÕ ..................................................... 31 2. §iÒu −íc quèc tÕ ................................................................................... 33 3. TËp qu¸n quèc tÕ .................................................................................. 34 4. Mèi quan hÖ gi÷a ®iÒu −íc quèc tÕ vµ tËp qu¸n quèc tÕ..................... 36 5. C¸c ph−¬ng tiÖn bæ trî nguån cña LuËt quèc tÕ ................................. 38 VI. Mèi quan hÖ gi÷a LuËt quèc tÕ vµ ph¸p LuËt quèc gia........................ 40 1. C¸c häc thuyÕt vÒ hÖ thèng ph¸p luËt quèc tÕ vµ hÖ thèng ph¸p luËt quèc gia ..................................................................................................... 41 2. Sù t¸c ®éng qua l¹i vµ ¶nh h−ëng lÉn nhau gi÷a hai hÖ thèng ph¸p luËt ............................................................................................................ 42 3. VÊn ®Ò hiÖu lùc cña LuËt quèc tÕ vµ LuËt quèc gia............................ 45 2
4. Thùc hiÖn LuËt quèc tÕ ë c¸c quèc gia................................................. 47 C©u hái h−íng dÉn häc tËp.......................................................................... 50 Ch−¬ng II: C¸c nguyªn t¾c c¬ b¶n cña LuËt quèc tÕ .......51 I. Kh¸i niÖm ................................................................................................. 51 1. Nh÷ng ®Æc tr−ng cña c¸c nguyªn t¾c c¬ b¶n cña LuËt quèc tÕ .......... 51 2. Qu¸ tr×nh h×nh thµnh c¸c nguyªn t¾c c¬ b¶n cña LuËt quèc tÕ ......... 52 II. néi dung c¸c nguyªn t¾c c¬ b¶n cña LuËt quèc tÕ ................................. 53 1. Nguyªn t¾c b×nh ®¼ng vÒ chñ quyÒn gi÷a c¸c quèc gia. ..................... 53 2. Nguyªn t¾c kh«ng can thiÖp vµo c«ng viÖc néi bé cña nhau .............. 54 3. Nguyªn t¾c t«n träng quyÒn tù quyÕt cña c¸c d©n téc ....................... 55 4. Nguyªn t¾c kh«ng ®−îc dïng vò lùc vµ ®e do¹ sö dông nã................ 56 5. Nguyªn t¾c hoµ b×nh gi¶i quyÕt c¸c tranh chÊp quèc tÕ..................... 58 6. Nguyªn t¾c c¸c quèc gia cã nghÜa vô hîp t¸c víi nhau....................... 59 7. Nguyªn t¾c tu©n thñ c¸c cam kÕt quèc tÕ ........................................... 61 C©u hái h−íng dÉn häc tËp.......................................................................... 63 Ch−¬ng III: Kh¸i niÖm vµ c¸c lo¹i chñ thÓ ............................64 I. Kh¸i niÖm vµ c¸c lo¹i chñ thÓ .................................................................. 64 1. Kh¸i niÖm ............................................................................................. 64 2. Ph©n lo¹i chñ thÓ.................................................................................. 64 3. QuyÒn n¨ng chñ thÓ cña LuËt quèc tÕ................................................. 65 II. §Þa vÞ ph¸p lý cña c¸c chñ thÓ................................................................ 65 1. Quèc gia ................................................................................................ 65 2. C¸c d©n téc ®Êu tranh thùc hiÖn quyÒn tù quyÕt ............................... 67 3. C¸c thùc thÓ mang tÝnh chÊt quèc gia................................................. 69 4. Tæ chøc quèc tÕ ..................................................................................... 70 III. C«ng nhËn trong LuËt quèc tÕ .............................................................. 70 1. Kh¸i niÖm ............................................................................................. 70 2. C¸c thÓ lo¹i c«ng nhËn ......................................................................... 71 3. C¸c h×nh thøc c«ng nhËn ..................................................................... 73 IV. kÕ thõa trong LuËt quèc tÕ .................................................................... 74 1. Kh¸i niÖm ............................................................................................. 74 2. C¸ch gi¶i quyÕt vÊn ®Ò thõa kÕ cña quèc gia...................................... 76 C©u hái h−íng dÉn häc tËp.......................................................................... 80 Ch−¬ng IV: LuËt ®iÒu −íc quèc tÕ ..............................................81 I. Kh¸i niÖm vµ nguån cña LuËt ®iÒu −íc quèc tÕ ...................................... 81 3
1. Kh¸i niÖm ............................................................................................. 81 2. Nguån cña LuËt ®iÒu −íc quèc tÕ ........................................................ 83 II. Kh¸i niÖm ®iÒu −íc quèc tÕ .................................................................... 83 1. §Þnh nghÜa ®iÒu −íc quèc tÕ ................................................................ 83 2. Tªn gäi vµ c¬ cÊu cña ®iÒu −íc quèc tÕ ................................................ 84 3. Ph©n lo¹i vµ ng«n ng÷ cña ®iÒu −íc quèc tÕ ....................................... 85 III. Thñ tôc vµ tr×nh tù ký kÕt ®iÒu −íc quèc tÕ ......................................... 86 1. Kh¸i niÖm ............................................................................................. 86 2. C¸c giai ®o¹n ký kÕt ®iÒu −íc quèc tÕ ................................................. 86 3. §µm ph¸n vµ th«ng qua v¨n b¶n ........................................................ 87 4. C¸c ph−¬ng thøc c«ng nhËn hiÖu lùc ph¸p lý cña ®iÒu −íc quèc tÕ... 89 IV. HiÖu lùc cña ®iÒu −íc quèc tÕ ................................................................ 92 1. §iÒu kiÖn cã hiÖu lùc cña ®iÒu −ìc quèc tÕ.......................................... 92 2. Thêi gian vµ kh«ng gian cã hiÖu lùc cña ®iÒu −íc .............................. 93 3. §iÒu −íc quèc tÕ kh«ng hîp ph¸p hÕt hiÖu lùc vµ bÞ ®×nh chØ hiÖu lùc ................................................................................................................... 94 V. Thùc hiÖn ®iÒu −íc .................................................................................. 95 1. Gi¶i thÝch ®iÒu −íc ............................................................................... 95 2. §¨ng ký vµ c«ng bè ®iÒu −íc quèc tÕ ................................................... 97 3. Thi hµnh vµ b¶o ®¶m thùc hiÖn ®iÒu −íc ............................................ 98 C©u hái h−íng dÉn häc tËp.......................................................................... 99 Ch−¬ng V: D©n c− trong LuËt quèc tÕ ....................................100 I. Kh¸i niÖm d©n c− trong LuËt quèc tÕ hiÖn ®¹i ..................................... 100 II. Quèc tÞch................................................................................................ 101 1. Kh¸i niÖm quèc tÞch ........................................................................... 101 2. H−ëng quèc tÞch.................................................................................. 103 3. MÊt quèc tÞch ...................................................................................... 109 4. VÊn ®Ò hai hay nhiÒu quèc tÞch vµ kh«ng quèc tÞch ......................... 111 5. §Þa vÞ ph¸p lý cña ng−êi n−íc ngoµi.................................................. 113 III. LuËt quèc tÕ vµ vÊn ®Ò b¶o vÖ quyÒn con ng−êi................................. 114 1. VÊn ®Ò quyÒn con ng−êi trong LuËt quèc tÕ ..................................... 114 2. Hîp t¸c quèc tÕ trong lÜnh vùc b¶o vÖ quyÒn con ng−êi ................... 116 3. ViÖt Nam vµ vÊn ®Ò b¶o vÖ quyÒn con ng−êi .................................... 118 C©u hái h−íng dÉn häc tËp........................................................................ 121 Ch−¬ng VI: L·nh thæ quèc gia ...................................................122 I. Kh¸i niÖm l·nh thæ quèc gia trong LuËt quèc tÕ .................................. 122 4
1. Kh¸i qu¸t chung ................................................................................. 122 2. X¸c ®Þnh l·nh thæ quèc gia................................................................. 123 II. Quy chÕ ph¸p lý vÒ l·nh thæ quèc gia .................................................. 124 1. QuyÒn tèi cao cña c¸c quèc gia ®èi víi l·nh thæ................................ 124 2. C¸c chñ quyÒn cña quèc gia ®èi víi l·nh thæ .................................... 126 III. Nh÷ng h×nh thøc thñ ®¾c l·nh thæ trong luËt ph¸p quèc tÕ ............. 128 1. C¸c h×nh thøc thñ ®¾c l·nh thæ trong lÞch sö ................................... 128 2. H×nh thøc thñ ®¾c l·nh thæ b»ng chiÕm h÷u .................................... 129 IV. Nguyªn t¾c bÊt kh¶ x©m ph¹m vµ toµn vÑn l·nh thæ quèc gia ......... 131 1. Kh¸i niÖm bÊt kh¶ x©m ph¹m vµ toµn vÑn l·nh thæ ........................ 131 2. CÊm cã l·nh thæ quèc gia b»ng c¸ch dïng vò lùc vµ ®e do¹ sö dông nã ................................................................................................................. 132 V. Biªn giíi quèc gia ................................................................................. 134 1. Kh¸i niÖm vµ c¸c lo¹i biªn giíi .......................................................... 134 2. ChÕ ®é ph¸p lý cña biªn giíi quèc gia ............................................... 135 3. C¸c tranh chÊp biªn giíi .................................................................... 136 C©u hái h−íng dÉn häc tËp........................................................................ 139 Ch−¬ng VII: LuËt biÓn quèc tÕ ...................................................140 I. Qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn LuËt biÓn quèc tÕ ........................ 140 II. ChÕ ®é ph¸p lý quèc tÕ cña c¸c vïng biÓn ........................................... 147 C©u hái h−íng dÉn häc tËp........................................................................ 164 Ch−¬ng VIII: LuËt hµng kh«ng quèc tÕ .................................165 I. Kh¸i niÖm, qu¸ tr×nh ph¸t triÓn vµ c¸c nguyªn t¾c c¬ b¶n cña LuËt hµng kh«ng quèc tÕ ............................................................................................. 165 1. Kh¸i niÖm ........................................................................................... 165 2. Qu¸ tr×nh ph¸t triÓn LuËt hµng kh«ng quèc tÕ ................................ 167 3. C¸c nguyªn t¾c c¬ b¶n cña LuËt hµng kh«ng quèc tÕ....................... 168 II. ChÕ ®é ph¸p lý c¸c chuyÕn bay quèc tÕ................................................ 170 1. ChÕ ®é ph¸p lý vÒ m¸y bay vµ phi hµnh ®oµn .................................. 170 2. ChÕ ®é ph¸p lý cña c¸c chuyÕn bay quèc tÕ trªn kh«ng phËn quèc gia ................................................................................................................. 171 3. ChÕ ®é ph¸p lý c¸c chuyÕn bay trªn kh«ng phËn quèc tÕ ................ 172 4. C¸c th−¬ng quyÒn trong hµng kh«ng quèc tÕ ................................... 173 III. Sù ®iÒu chØnh ph¸p lý quèc tÕ vÒ chèng téi ph¹m trong hµng kh«ng174 1. Kh¸i niÖm c¸c hµnh vi can thiÖp vµo ho¹t ®éng hµng kh«ng d©n dông ................................................................................................................. 174 5
2. DÉn ®é vµ trõng ph¹t téi ph¹m ......................................................... 175 IV. Tæ chøc hµng kh«ng d©n dông quèc tÕ (ICAO)................................... 175 1. Môc ®Ých ho¹t ®éng cña ICAO ........................................................... 175 2. C¸c c¬ quan cña ICAO........................................................................ 176 C©u hái h−íng dÉn häc tËp........................................................................ 177 Ch−¬ng IX: LuËt ngo¹i giao vµ l·nh sù ................................178 I. Kh¸i niÖm, nguån cña luËt ngo¹i giao vµ l·nh sù ............................... 178 1. Kh¸i niÖm ........................................................................................... 178 2. Nguån cña LuËt ngo¹i giao vµ l·nh sù.............................................. 179 II. HÖ thèng c¸c c¬ quan quan hÖ ®èi ngo¹i cña Nhµ n−íc ...................... 180 1. C¸c c¬ quan quan hÖ ®èi ngo¹i trong n−íc........................................ 180 2. C¸c c¬ quan quan hÖ ®èi ngo¹i ë n−íc ngoµi..................................... 181 III. C¸c c¬ quan quan hÖ ®èi ngo¹i ë trong n−íc ...................................... 181 1. Nguyªn thñ quèc gia (ng−êi ®øng ®Çu Nhµ n−íc) ............................ 181 2. Quèc héi .............................................................................................. 181 3. ChÝnh phñ ........................................................................................... 182 4. Ng−êi ®øng ®Çu ChÝnh phñ ............................................................... 182 5. Bé tr−ëng Bé Ngo¹i giao vµ Bé Ngo¹i giao ....................................... 182 IV. C¸c c¬ quan quan hÖ ®èi ngo¹i ë n−íc ngoµi ...................................... 183 A. C¸c c¬ quan ®¹i diÖn ngo¹i giao ........................................................... 183 1. Kh¸i niÖm vµ ph©n lo¹i c¬ quan ®¹i diÖn ngo¹i giao........................ 183 2. Chøc n¨ng cña c¬ quan ®¹i diÖn ngo¹i giao ...................................... 184 3. CÊp bËc vµ hµm ®¹i diÖn ngo¹i giao .................................................. 184 4. Tr×nh tù bæ nhiÖm ®¹i diÖn ngo¹i giao .............................................. 185 5. Khëi ®Çu vµ kÕt thóc chøc vô ®¹i diÖn ngo¹i giao ............................ 186 6. Thµnh viªn cña c¬ quan ®¹i diÖn ngo¹i giao..................................... 186 7. §oµn ngo¹i giao .................................................................................. 187 8. QuyÒn −u ®·i vµ miÔn trõ ngo¹i giao ................................................ 188 B. Ph¸i ®oµn th−êng trùc cña c¸c quèc gia t¹i c¸c tæ chøc quèc tÕ.......... 189 C. C¬ quan l·nh sù..................................................................................... 191 1. Kh¸i niÖm vÒ c¬ quan l·nh sù ........................................................... 191 2. Chøc n¨ng cña c¬ quan l·nh sù ......................................................... 192 3. CÊp l·nh sù vµ ng−êi ®øng ®Çu c¬ quan l·nh sù.............................. 193 4. Thµnh viªn cña c¬ quan l·nh sù........................................................ 193 5. Bæ nhiÖm l·nh sù ............................................................................... 194 6. KÕt thóc chøc n¨ng l·nh sù ............................................................... 194 6
7. Khu vùc l·nh sù ................................................................................. 195 8. §oµn l·nh sù....................................................................................... 195 9. QuyÒn −u ®·i vµ miÔn trõ l·nh sù .................................................... 195 C©u hái h−íng dÉn häc tËp........................................................................ 197 Ch−¬ng X: LuËt kinh tÕ quèc tÕ .................................................198 I. Kh¸i niÖm, nguån vµ c¸c nguyªn t¾c LuËt kinh tÕ quèc tÕ .................. 198 1. Kh¸i niÖm ........................................................................................... 198 2. Nguån cña LuËt kinh tÕ quèc tÕ ........................................................ 199 3. C¸c nguyªn t¾c cña LuËt kinh tÕ quèc tÕ .......................................... 202 II. Sù ®iÒu chØnh cña ph¸p LuËt kinh tÕ quèc tÕ ®èi víi c¸c lo¹i quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ............................................................................................ 203 1. Sù ®iÒu chØnh cña ph¸p LuËt kinh tÕ quèc tÕ trong mét sè lÜnh vùc203 2. Sù ®iÒu chØnh cña ph¸p LuËt kinh tÕ quèc tÕ ®èi víi sù hîp t¸c kinh tÕ trong c¸c khu vùc ............................................................................... 206 C©u hái h−íng dÉn häc tËp........................................................................ 212 Ch−¬ng XI: LuËt quèc tÕ vÒ xung ®ét vò trang .................213 I. Kh¸i niÖm vµ nguån ............................................................................... 213 1. Kh¸i niÖm ........................................................................................... 213 2. Nguån cña LuËt quèc tÕ vÒ chiÕn tranh ............................................ 214 II. LuËt quèc tÕ vÒ tiÕn hµnh chiÕn tranh................................................. 215 1. B¾t ®Çu chiÕn sù vµ hËu qu¶ cña nã ................................................. 215 2. C¸c bªn tham chiÕn............................................................................ 216 3. LuËt quèc tÕ vÒ c«ng cô vµ biÖn ph¸p tiÕn hµnh chiÕn tranh .......... 217 4. ChÕ ®é ph¸p lý vÒ viÖc chiÕm ®ãng .................................................... 218 5. KÕt thóc chiÕn tranh vµ hËu qu¶ cña nã........................................... 218 III. LuËt quèc tÕ vÒ b¶o vÖ th−¬ng binh, bÖnh binh, tï binh vµ di tÝch v¨n ho¸ .............................................................................................................. 219 1. LuËt quèc tÕ vÒ b¶o vÖ th−¬ng binh vµ tï binh................................. 219 2. B¶o vÖ c¸c di s¶n v¨n ho¸ .................................................................. 220 C©u hái h−íng dÉn häc tËp........................................................................ 222 Ch−¬ng XII: C¸c biÖn ph¸p hoµ b×nh gi¶i quyÕt tranh chÊp quèc tÕ.........................................................................................223 I. Kh¸i niÖm c¸c biÖn ph¸p hoµ b×nh gi¶i quyÕt tranh chÊp quèc tÕ....... 223 II. Ph©n lo¹i c¸c biÖn ph¸p hoµ b×nh gi¶i quyÕt c¸c tranh chÊp quèc tÕ. 225 III. C¸c biÖn ph¸p cô thÓ gi¶i quyÕt tranh chÊp ...................................... 226 7
1. §µm ph¸n trùc tiÕp ............................................................................ 226 2. BiÖn ph¸p hç trî: m«i giíi vµ trung gian .......................................... 228 3. C¸c ñy ban ®iÒu tra vµ hoµ gi¶i ......................................................... 230 4. C¸c biÖn ph¸p xÐt xö.......................................................................... 232 5. Gi¶i quyÕt hoµ b×nh c¸c tranh chÊp quèc tÕ t¹i c¸c tæ chøc quèc tÕ 236 C©u hái h−íng dÉn häc tËp........................................................................ 240 Ch−¬ng XIII: Héi nghÞ vµ tæ chøc quèc tÕ ............................241 PhÇn I - Héi nghÞ quèc tÕ .................................................................. 241 I. Kh¸i niÖm vµ ph©n lo¹i .......................................................................... 241 1. Kh¸i niÖm ........................................................................................... 241 2. Ph©n lo¹i héi nghÞ quèc tÕ.................................................................. 241 II. ThÓ thøc triÖu tËp vµ c¸c c«ng viÖc cña héi nghÞ................................. 242 1. TriÖu tËp héi nghÞ............................................................................... 242 2. Quy chÕ vµ trËt tù th«ng qua quyÕt ®Þnh t¹i héi nghÞ...................... 243 3. C¸c ®oµn ®¹i biÓu ............................................................................... 245 4. C¸c c¬ quan cña héi nghÞ ................................................................... 245 5. C¸c v¨n b¶n th«ng qua t¹i héi nghÞ .................................................. 247 PhÇn II - Tæ chøc quèc tÕ ................................................................. 248 I. Kh¸i niÖm tæ chøc quèc tÕ ...................................................................... 248 1. §Þnh nghÜa .......................................................................................... 248 2. Ph©n lo¹i c¸c tæ chøc quèc tÕ ............................................................. 249 3. TrËt tù thµnh lËp cña tæ chøc quèc tÕ ............................................... 249 4. C¬ së ph¸p lý cña tæ chøc quèc tÕ ...................................................... 250 5. ThÈm quyÒn, quyÒn h¹n vµ chøc n¨ng cña tæ chøc quèc tÕ ............. 253 6. C¸c c¬ quan cña tæ chøc quèc tÕ ........................................................ 254 7. ViÖc th«ng qua quyÕt ®Þnh cña tæ chøc quèc tÕ................................. 255 II. Liªn Hîp Quèc....................................................................................... 256 1. LÞch sö h×nh thµnh Liªn Hîp Quèc ................................................... 256 2. C¸c c¬ quan chÝnh cña Liªn Hîp Quèc .............................................. 257 C©u hái h−íng dÉn häc tËp........................................................................ 261 Ch−¬ng XIV: Tr¸ch nhiÖm ph¸p lý quèc tÕ .........................262 I. Kh¸i niÖm, nguån vµ chñ thÓ................................................................ 262 1. Kh¸i niÖm ........................................................................................... 262 2. Nguån cña chÕ ®Þnh tr¸ch nhiÖm ph¸p lý quèc tÕ ............................ 263 3. Chñ thÓ tr¸ch nhiÖm ph¸p lý quèc tÕ ................................................ 264 II. C¸c hµnh vi vi ph¹m ph¸p luËt ............................................................ 264 8
1. C¸c dÊu hiÖu vi ph¹m LuËt quèc tÕ................................................... 264 2. C¸c d¹ng vi ph¹m ph¸p luËt quèc tÕ ................................................. 265 III. c¸c thÓ lo¹i, h×nh thøc vµ c¬ së truy cøu tr¸ch nhiÖm ph¸p lý quèc tÕ .................................................................................................................... 267 1. C¸c thÓ lo¹i vµ h×nh thøc truy cøu tr¸ch nhiÖm ph¸p lý quèc tÕ..... 267 2. C¬ së truy cøu tr¸ch nhiÖm ph¸p lý quèc tÕ ..................................... 269 3. C¬ së miÔn truy cøu tr¸ch nhiÖm ph¸p lý quèc tÕ ............................ 271 C©u hái h−íng dÉn häc tËp........................................................................ 273 9
Ch−¬ng I lý luËn chung vÒ LuËt quèc tÕ I. Kh¸i niÖm LuËt quèc tÕ 1. Sù xuÊt hiÖn LuËt quèc tÕ Lý luËn vÒ Nhµ n−íc vµ ph¸p luËt ®· chøng minh r»ng sù ph©n chia x· héi thµnh giai cÊp dÉn ®Õn sù ra ®êi cña Nhµ n−íc; r»ng sù xuÊt hiÖn Nhµ n−íc lµ hiÖn t−îng kh¸ch quan, lµ s¶n phÈm cña x· héi ®· ph¸t triÓn ®Õn mét giai ®o¹n nhÊt ®Þnh. Ngay tõ khi míi ra ®êi, Nhµ n−íc ®· dïng ph¸p luËt ®Ó ®iÒu chØnh c¸c quan hÖ x· héi ph¸t sinh trong néi bé quèc gia m×nh, nh»m lµm cho x· héi tån t¹i vµ ph¸t triÓn trong vßng trËt tù mµ giai cÊp thèng trÞ duy tr×. Theo thêi gian, Nhµ n−íc xuÊt hiÖn ë tõng khu vùc kh¸c nhau trªn thÕ giíi vµ, tõ ®ã, tõng b−íc ph¸t sinh c¸c mèi quan hÖ gi÷a c¸c quèc gia trong tõng lÜnh vùc nhÊt ®Þnh. §ã lµ c¸c mèi quan hÖ ph¸t sinh trong chiÕn tranh gi÷a c¸c n−íc nh»m tranh giµnh l·nh thæ, chiÕm ®o¹t tµi s¶n vµ c−íp n« lÖ cña nhau; lµ viÖc c¸c n−íc cö ®Õn nhau sø gi¶ ®Ó th−¬ng thuyÕt vÒ l·nh thæ, vÒ ®×nh chiÕn hoÆc t¹o ra mèi quan hÖ th©n thiÕt, hoµ b×nh; lµ viÖc hai hay nhiÒu n−íc liªn minh víi nhau ®Ó chèng l¹i n−íc kh¸c hoÆc ®Ó b¶o vÖ m×nh chèng l¹i sù x©m l¨ng cña n−íc kh¸c v.v... Nh÷ng mèi quan hÖ nµy, vÒ mÆt kh¸ch quan, ®ßi hái ph¶i ®−îc ®iÒu chØnh b»ng c¸c quy ph¹m ph¸p luËt t−¬ng øng - nh÷ng quy ph¹m ®−îc gäi lµ nh÷ng quy ph¹m ph¸p LuËt quèc tÕ. Tõ ®ã LuËt quèc tÕ ra ®êi vµ tõng b−íc ®¸p øng nhu cÇu ®iÒu chØnh quan hÖ x· héi ph¸t sinh gi÷a c¸c quèc gia víi nhau trong tõng lÜnh vùc cña ®êi sèng quèc tÕ. NÕu t×m vÒ céi nguån cña Nhµ n−íc Hy L¹p vµ La M· cæ ®¹i chóng ta thÊy, trong thêi cæ ®¹i ë Hy L¹p ban ®Çu xuÊt hiÖn c¸c quèc gia tØnh thµnh nhá bÐ råi sau ®ã c¸c quèc gia nµy liªn minh víi nhau t¹o nªn quèc gia thµnh bang, trong ®ã cã hai quèc gia thµnh bang hïng m¹nh nhÊt lµ Aten vµ Sp¸c. Trong mÊy chôc n¨m (431 - 409 tr−íc C«ng nguyªn) gi÷a hai quèc gia nµy cã chiÕn tranh nh»m tranh giµnh quyÒn thèng trÞ toµn Hy L¹p cæ ®¹i. 10
Trong thÕ kû II tr−íc C«ng nguyªn ®· x¶y ra chiÕn tranh gi÷a Hy L¹p vµ La M· víi sù th¾ng trËn cña La M· vÒ qu©n sù, nh−ng råi chÝnh La M· l¹i bÞ Hy L¹p chinh phôc vÒ v¨n ho¸. C¸c quèc gia dï liªn minh ®Ó tån t¹i vµ ph¸t triÓn hay tiÕn hµnh chiÕn tranh ®Ó th«n tÝnh lÉn nhau, th× trong qu¸ tr×nh ®ã, dï Ýt, dï nhiÒu còng ®Òu cÇn ph¶i cã quy ph¹m ®Ó ®iÒu chØnh c¸c mèi quan hÖ ph¸t sinh gi÷a c¸c Nhµ n−íc cæ ®¹i. C¸c quy ph¹m nµy chÝnh lµ quy ph¹m ph¸p LuËt quèc tÕ. Nghiªn cøu lÞch sö h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña LuËt quèc tÕ cho thÊy LuËt quèc tÕ xuÊt hiÖn do hai nguyªn nh©n kh¸ch quan, ®ã lµ: - Cã sù xuÊt hiÖn nh÷ng Nhµ n−íc ®Çu tiªn ë tõng khu vùc ®Þa lý kh¸c nhau trªn thÕ giíi; - Cã c¸c mèi quan hÖ ph¸t sinh gi÷a c¸c quèc gia do nhu cÇu tÊt yÕu kh¸ch quan cho sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña m×nh. Nh− vËy, LuËt quèc tÕ chØ ra ®êi sau khi xuÊt hiÖn c¸c Nhµ n−íc ®Çu tiªn ë tõng khu vùc nhÊt ®Þnh. LuËt quèc tÕ xuÊt hiÖn kh«ng ph¶i do ý muèn chñ quan cña con ng−êi mµ do kÕt qu¶ kh¸ch quan cña sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña céng ®ång c¸c quèc gia. Còng nh− Nhµ n−íc vµ ph¸p luËt nãi chung, LuËt quèc tÕ lµ mét hiÖn t−îng lÞch sö, ®−îc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cïng víi lÞch sö ph¸t triÓn cña x· héi loµi ng−êi. ViÖc nghiªn cøu sù xuÊt hiÖn LuËt quèc tÕ chØ cã thÓ thµnh c«ng khi nã n»m trong viÖc nghiªn cøu chung vÒ sù ra ®êi cña Nhµ n−íc vµ ph¸p luËt. 2- §Þnh nghÜa LuËt quèc tÕ ë nh÷ng thêi gian kh¸c nhau, trong s¸ch b¸o ph¸p lý cña ViÖt Nam vµ n−íc ngoµi ®· cã nhiÒu ®Þnh nghÜa vÒ LuËt quèc tÕ. C¸c ®Þnh nghÜa ®−îc ®Ò cËp ®Õn víi møc ®é kh¸i qu¸t ë ph¹m vi réng hÑp kh¸c nhau, nh−ng nh×n chung ®Òu ®· thÓ hiÖn néi dung ph¸p lý cña nã, ®−a ra nh÷ng dÊu hiÖu c¬ b¶n cña LuËt quèc tÕ, ph©n biÖt ranh giíi gi÷a nã víi c¸c ngµnh luËt trong hÖ thèng ph¸p LuËt quèc gia. Gi¸o tr×nh cña Tr−êng §¹i häc LuËt Hµ Néi ®−a ra ®Þnh nghÜa nh− sau: "LuËt quèc tÕ hiÖn ®¹i lµ hÖ thèng nh÷ng nguyªn t¾c, nh÷ng quy ph¹m ph¸p lý ®−îc c¸c quèc gia vµ c¸c chñ thÓ kh¸c tham gia quan hÖ ph¸p lý quèc tÕ x©y dùng nªn trªn c¬ së tù nguyÖn vµ b×nh ®¼ng, th«ng qua ®Êu tranh vµ th−¬ng l−îng, nh»m ®iÒu chØnh mèi quan hÖ nhiÒu mÆt (chñ yÕu lµ quan hÖ chÝnh trÞ) gi÷a c¸c chñ thÓ cña LuËt quèc tÕ víi nhau (tr−íc tiªn vµ chñ yÕu lµ gi÷a c¸c quèc gia) vµ trong nh÷ng tr−êng hîp cÇn thiÕt ®−îc b¶o ®¶m thùc hiÖn b»ng nh÷ng biÖn ph¸p 11
c−ìng chÕ riªng lÎ hoÆc tËp thÓ do chÝnh c¸c chñ thÓ cña LuËt quèc tÕ thi hµnh, vµ b»ng søc ®Êu tranh cña nh©n d©n vµ d− luËn tiÕn bé thÕ giíi"1. C¸c häc gi¶ Liªn X« (cò), trong c«ng tr×nh nghiªn cøu cña m×nh tõ nh÷ng n¨m 80 ®· ®Þnh nghÜa LuËt quèc tÕ lµ "HÖ thèng c¸c quy ph¹m vµ nguyªn t¾c ®iÒu −íc vµ tËp qu¸n ®iÒu chØnh c¸c quan hÖ quèc tÕ, thÓ hiÖn ý chÝ tho¶ thuËn cña c¸c quèc gia, phï hîp víi sù t¸c ®éng cã tÝnh quy luËt cña sù ph¸t triÓn x· héi trong tõng thêi kú nhÊt ®Þnh"1. Nh− vËy, cã thÓ ®Þnh nghÜa LuËt quèc tÕ mét c¸ch tØ mØ, cô thÓ vµ còng cã thÓ ®Þnh nghÜa theo h−íng kh¸i qu¸t h¬n. Theo c¸ch nµy, chóng ta hiÓu: "LuËt quèc tÕ lµ tæng thÓ nh÷ng nguyªn t¾c vµ quy ph¹m ph¸p lý, do c¸c quèc gia vµ chñ thÓ kh¸c tho¶ thuËn x©y dùng nªn nh»m ®iÒu chØnh quan hÖ ph¸t sinh gi÷a hä víi nhau trong c¸c lÜnh vùc cña ®êi sèng quèc tÕ"2. Theo ®Þnh nghÜa nµy chóng ta thÊy: - Thø nhÊt, LuËt quèc tÕ bao gåm nh÷ng nguyªn t¾c vµ quy ph¹m ph¸p lý. §©y cã thÓ lµ nh÷ng nguyªn t¾c vµ quy ph¹m chung ¸p dông cho tÊt c¶ c¸c quèc gia trªn thÕ giíi vµ cã thÓ chØ ¸p dông cho tõng nhãm n−íc nhÊt ®Þnh; - Thø hai, c¸c quy ph¹m vµ nguyªn t¾c cña LuËt quèc tÕ chñ yÕu do c¸c quèc gia x©y dùng nªn th«ng qua tho¶ thuËn, b»ng c¸ch ký kÕt c¸c ®iÒu −íc quèc tÕ hoÆc cïng chÊp nhËn nh÷ng tËp qu¸n ph¸p lý quèc tÕ liªn quan. Ngoµi quèc gia cßn cã c¸c chñ thÓ kh¸c cña LuËt quèc tÕ còng tham gia x©y dùng nªn nh÷ng nguyªn t¾c vµ quy ph¹m cña nã; - Thø ba, LuËt quèc tÕ ®iÒu chØnh c¸c quan hÖ ph¸t sinh gi÷a c¸c quèc gia víi nhau hoÆc víi c¸c chñ thÓ kh¸c cña LuËt quèc tÕ (c¸c tæ chøc quèc tÕ liªn chÝnh phñ, c¸c d©n téc ®ang ®Êu tranh giµnh quyÒn tù quyÕt). §ã lµ c¸c mèi quan hÖ trong c¸c lÜnh vùc chÝnh trÞ, kinh tÕ, v¨n ho¸, khoa häc v.v… 3- ThuËt ng÷ "LuËt quèc tÕ" Trong tõng thêi gian kh¸c nhau, ë c¸c n−íc trªn thÕ giíi, ngoµi thuËt ng÷ "LuËt quèc tÕ" ng−êi ta cßn sö dông mét sè thuËt ng÷ kh¸c ®Ó chØ LuËt quèc tÕ, nh− "LuËt c¸c d©n téc", "LuËt gi÷a c¸c quèc gia", "LuËt ®èi ngo¹i", ... Tuy nhiªn, nh÷ng tªn gäi nµy ngµy nay ®Òu kh«ng ®−îc thõa nhËn trong lý luËn vµ thùc tiÔn quèc tÕ. Bªn c¹nh thuËt ng÷ "LuËt quèc tÕ", thuËt ng÷ ®−îc dïng nhiÒu nhÊt lµ "C«ng ph¸p quèc tÕ". Th«ng th−êng "C«ng ph¸p quèc tÕ" ®−îc dïng ®Ó ph©n biÖt 1 Tr−êng §¹i häc LuËt Hµ Néi: Gi¸o tr×nh LuËt quèc tÕ. Nxb C«ng an nh©n d©n - Hµ Néi, 1998, tr.6. 1 Tr−êng §¹i häc LuËt Hµ Néi: Gi¸o tr×nh LuËt quèc tÕ. Nxb C«ng an nh©n d©n - Hµ Néi, 1998, tr.6. 2 Tõ ®iÓn LuËt quèc tÕ, Nxb Mat-xc¬-va, 1982, tr. 91 (tiÕng Nga). 12
víi "t− ph¸p quèc tÕ". ThuËt ng÷ "C«ng ph¸p quèc tÕ" xuÊt hiÖn do cã nh÷ng quan ®iÓm cho r»ng LuËt quèc tÕ hiÓu theo nghÜa réng bao gåm c¶ C«ng ph¸p quèc tÕ vµ t− ph¸p quèc tÕ. ë ViÖt Nam, thuËt ng÷ "LuËt quèc tÕ" ®−îc sö dông thèng nhÊt trong c¸c gi¸o tr×nh vµ s¸ch b¸o ph¸p lý. Chóng ta cã thÓ gäi ngµnh luËt ®ang nghiªn cøu nµy lµ "LuËt quèc tÕ" hoÆc "C«ng ph¸p quèc tÕ". Tuy nhiªn, ®iÒu ®ã kh«ng cã nghÜa LuËt quèc tÕ bao gåm hai bé phËn cÊu thµnh lµ C«ng ph¸p quèc tÕ vµ t− ph¸p quèc tÕ. T− ph¸p quèc tÕ kh«ng lµ mét bé phËn cña LuËt quèc tÕ. VÒ mÆt lý luËn "LuËt quèc tÕ" hay "C«ng ph¸p quèc tÕ" lµ hai thuËt ng÷ ®ång nhÊt, chØ cã mét néi dung thèng nhÊt mµ th«i. Ngoµi ra, trong s¸ch b¸o ph¸p lý chóng ta cßn thÊy c¸c thuËt ng÷ kh¸c, nh−: LuËt quèc tÕ hiÖn ®¹i, LuËt quèc tÕ chung, LuËt quèc tÕ khu vùc, LuËt biÓn quèc tÕ, LuËt hµng kh«ng quèc tÕ, LuËt ®iÒu −íc quèc tÕ, LuËt ngo¹i giao vµ l·nh sù v.v... LuËt quèc tÕ hiÖn ®¹i lµ LuËt quèc tÕ cña thêi kú qu¸ ®é tõ chñ nghÜa t− b¶n lªn chñ nghÜa x· héi, b¾t ®Çu tõ sau C¸ch m¹ng th¸ng M−êi Nga n¨m 1917. LuËt quèc tÕ chung ®−îc ¸p dông cho tÊt c¶ c¸c n−íc trªn thÕ giíi. LuËt quèc tÕ khu vùc bao gåm c¸c nguyªn t¾c vµ quy ph¹m ph¸p lý ®iÒu chØnh quan hÖ gi÷a mét sè n−íc nhÊt ®Þnh cã chung khu vùc ®Þa lý hoÆc cã xu h−íng chÝnh trÞ, kinh tÕ gÇn gòi nhau. VÝ dô: LuËt quèc tÕ cña c¸c n−íc EU, LuËt quèc tÕ cña c¸c n−íc ASEAN; LuËt quèc tÕ cña c¸c n−íc x· héi chñ nghÜa tr−íc ®©y, v.v... "LuËt biÓn quèc tÕ", "LuËt hµng kh«ng d©n dông quèc tÕ", "LuËt ®iÒu −íc quèc tÕ" hay "LuËt ngo¹i giao vµ l·nh sù" lµ nh÷ng thuËt ng÷ dïng ®Ó chØ tªn gäi c¸c ngµnh luËt kh¸c nhau trong hÖ thèng LuËt quèc tÕ. II. Nh÷ng ®Æc ®iÓm c¬ b¶n cña LuËt quèc tÕ LuËt quèc tÕ lµ mét hÖ thèng ph¸p luËt ®Æc biÖt, mang trong m×nh nh÷ng ®Æc ®iÓm c¬ b¶n kh¸c biÖt so víi tÊt c¶ c¸c ngµnh luËt trong hÖ thèng ph¸p LuËt quèc gia. §Æc ®iÓm c¬ b¶n cña LuËt quèc tÕ xuÊt ph¸t tõ tÝnh chÊt vµ ®Æc thï cña nh÷ng mèi quan hÖ x· héi mµ nã ®iÒu chØnh - nh÷ng quan hÖ quèc tÕ ë cÊp chÝnh phñ. Nh− vËy, ®èi t−îng ®iÒu chØnh cña LuËt quèc tÕ lµ ®Æc ®iÓm xuÊt ph¸t kÐo theo nh÷ng ®Æc ®iÓm kh¸c vÒ chñ thÓ, vÒ ph−¬ng ph¸p x©y dùng quy ph¹m vµ vÒ ph−¬ng thøc b¶o ®¶m thi hµnh. 13
1. §Æc ®iÓm vÒ ®èi t−îng ®iÒu chØnh NÕu nh− ®èi t−îng ®iÒu chØnh cña c¸c ngµnh LuËt quèc néi lµ c¸c mèi quan hÖ x· héi ph¸t sinh gi÷a thÓ nh©n, ph¸p nh©n vµ c¬ quan nhµ n−íc trong ph¹m vi néi bé mçi quèc gia th× ®èi t−îng ®iÒu chØnh cña LuËt quèc tÕ lµ c¸c mèi quan hÖ x· héi ph¸t sinh trong sinh ho¹t quèc tÕ ë tõng lÜnh vùc cô thÓ nh−: chÝnh trÞ, kinh tÕ, v¨n ho¸, khoa häc v.v... gi÷a c¸c quèc gia víi nhau, gi÷a quèc gia víi c¸c tæ chøc quèc tÕ liªn chÝnh phñ (liªn quèc gia), víi c¸c d©n téc ®ang ®Êu tranh giµnh ®éc lËp. C¸c mèi quan hÖ quèc tÕ nµy ®−îc gäi lµ quan hÖ liªn quèc gia (liªn chÝnh phñ) theo nghÜa réng, trong ®ã quan hÖ gi÷a c¸c quèc gia víi nhau lµ nh÷ng quan hÖ chñ yÕu thuéc ®èi t−îng ®iÒu chØnh cña LuËt quèc tÕ. Nh− vËy, ®èi t−îng ®iÒu chØnh cña LuËt quèc tÕ lµ c¸c mèi quan hÖ x· héi liªn quèc gia ph¸t sinh trong tõng lÜnh vùc nhÊt ®Þnh cña ®êi sèng quèc tÕ. C¸c quan hÖ x· héi mµ LuËt quèc tÕ ®iÒu chØnh ®−îc gäi lµ quan hÖ liªn quèc gia. §ã lµ nh÷ng quan hÖ quèc tÕ ë cÊp chÝnh phñ theo nghÜa chung nhÊt. VÝ dô: quan hÖ gi÷a c¸c quèc gia trong viÖc sö dông, khai th¸c biÓn vµ ®¹i d−¬ng v× lîi Ých chung cña loµi ng−êi; quan hÖ ph¸t sinh gi÷a hai quèc gia cã chung ®−êng biªn giíi trªn ®Êt liÒn hoÆc trªn biÓn; quan hÖ gi÷a chÝnh phñ c¸c n−íc trong c¸c lÜnh vùc tµi chÝnh-tiÒn tÖ, n«ng-l©m nghiÖp, gi¸o dôc-®µo t¹o, khoa häc, v¨n ho¸, y tÕ, v.v... trong khu«n khæ cña c¸c tæ chøc chuyªn m«n cña Liªn Hîp Quèc; quan hÖ gi÷a c¸c n−íc ASEAN trong lÜnh vùc th−¬ng m¹i; quan hÖ gi÷a c¸c n−íc EU trong lÜnh vùc c«ng nghiÖp, v.v... Khi nghiªn cøu ®èi t−îng ®iÒu chØnh cña LuËt quèc tÕ cÇn n¾m v÷ng r»ng trong ®êi sèng quèc tÕ ph¸t sinh rÊt nhiÒu lo¹i quan hÖ x· héi kh¸c nhau, ë nhiÒu cÊp ®é kh¸c nhau, trong c¸c lÜnh vùc kh¸c nhau vµ gi÷a c¸c chñ thÓ kh¸c nhau. TÊt c¶ c¸c lo¹i quan hÖ x· héi Êy ®−îc gäi lµ quan hÖ quèc tÕ theo nghÜa réng cña tõ nµy. LuËt quèc tÕ kh«ng ®iÒu chØnh tÊt c¶ quan hÖ x· héi ph¸t sinh trong ®êi sèng quèc tÕ mµ chØ ®iÒu chØnh c¸c quan hÖ chÝnh trÞ, kinh tÕ, v¨n ho¸, khoa häc- kü thuËt,… cã tÝnh chÊt liªn quèc gia, cßn gäi lµ quan hÖ quèc tÕ cÊp chÝnh phñ. Ngoµi c¸c quan hÖ quèc tÕ cÊp chÝnh phñ, trong sinh ho¹t quèc tÕ cßn cã quan hÖ gi÷a c¸c tæ chøc ®¶ng, tæ chøc x· héi-®oµn thÓ, tæ chøc khoa häc, v¨n ho¸, v.v… cña c¸c n−íc kh¸c nhau, nh− Héi LuËt gia d©n chñ thÕ giíi, Liªn hiÖp Phô n÷ d©n chñ thÕ giíi, Héi Ch÷ thËp ®á quèc tÕ, Héi Nhµ b¸o quèc tÕ, v.v… C¸c tæ chøc quèc tÕ nµy ®−îc gäi lµ tæ chøc quèc tÕ phi chÝnh phñ, v× chóng kh«ng ph¶i do chÝnh phñ cña c¸c n−íc lËp ra, mµ do c¸c tæ chøc, c¸ nh©n cña c¸c n−íc thµnh viªn tù nguyÖn lËp ra. 14
Trong ®êi sèng quèc tÕ cßn cã c¸c mèi quan hÖ ph¸t sinh gi÷a thÓ nh©n, ph¸p nh©n cña c¸c n−íc kh¸c nhau trong c¸c lÜnh vùc d©n sù, h«n nh©n vµ gia ®×nh, th−¬ng m¹i, ®Çu t−, lao ®éng, tè tông d©n sù, v.v… gäi chung lµ quan hÖ d©n sù theo nghÜa réng cã yÕu tè n−íc ngoµi. C¸c quan hÖ nµy thuéc ®èi t−îng ®iÒu chØnh cña t− ph¸p quèc tÕ mµ chóng ta sÏ nghiªn cøu trong mét m«n häc riªng. 2. §Æc ®iÓm vÒ chñ thÓ Mçi ngµnh luËt ®Òu cã ®Æc tr−ng cña m×nh vÒ chñ thÓ, xuÊt ph¸t tõ tÝnh chÊt vµ ®Æc ®iÓm cña mèi quan hÖ x· héi mµ ngµnh luËt ®ã ®iÒu chØnh. Chñ thÓ cña c¸c ngµnh luËt trong n−íc lµ tæ chøc, c¸ nh©n vµ c¸c c¬ quan nhµ n−íc. Chñ thÓ LuËt quèc tÕ lµ c¸c thùc thÓ ®éc lËp tham gia vµo quan hÖ quèc tÕ, ®ã lµ: - C¸c quèc gia ®éc lËp, cã chñ quyÒn. C¸c quèc gia dï lín hay nhá, giµu hay nghÌo, khi tham gia vµo quan hÖ quèc tÕ ®Òu lµ nh÷ng thùc thÓ ®éc lËp vµ b×nh ®¼ng víi quèc gia kh¸c. C¸c quèc gia lµ chñ thÓ chñ yÕu cña LuËt quèc tÕ v× quan hÖ quèc tÕ tr−íc hÕt vµ chñ yÕu lµ quan hÖ gi÷a c¸c quèc gia; - C¸c d©n téc ®ang ®Êu tranh thùc hiÖn quyÒn d©n téc tù quyÕt lµ chñ thÓ ®Æc biÖt cña LuËt quèc tÕ, lµ quèc gia ®ang trong qu¸ tr×nh h×nh thµnh; - C¸c tæ chøc quèc tÕ liªn chÝnh phñ (liªn quèc gia) do c¸c quèc gia tho¶ thuËn thµnh lËp còng lµ chñ thÓ cña LuËt quèc tÕ, nh−ng lµ chñ thÓ h¹n chÕ. Khi nghiªn cøu chñ thÓ cña LuËt quèc tÕ cÇn ph©n biÖt sù kh¸c nhau gi÷a chñ thÓ vµ kh¸ch thÓ cña LuËt quèc tÕ. Kh¸ch thÓ cña LuËt quèc tÕ lµ nh÷ng lÜnh vùc kh¸c nhau cña ®êi sèng quèc tÕ, nh÷ng bé phËn riªng lÎ cña tù nhiªn vµ x· héi cña c¶ céng ®ång quèc tÕ hoÆc cña tõng quèc gia, lµ nh÷ng g× mµ chñ thÓ cña LuËt quèc tÕ cã quan hÖ víi nhau vµ h−íng tíi ®iÒu chØnh th«ng qua c¸c nguyªn t¾c vµ quy ph¹m ph¸p lý quèc tÕ. §ã cã thÓ lµ kh¸ch thÓ vËt chÊt hoÆc phi vËt chÊt (vÝ dô nh− biÓn vµ ®¹i d−¬ng, l·nh thæ vµ biªn giíi quèc gia trªn bé, trªn kh«ng, hoµ b×nh, an ninh hoÆc chiÕn tranh gi÷a c¸c n−íc v.v…). 3. VÒ tr×nh tù x©y dùng vµ ban hµnh quy ph¹m LuËt quèc tÕ ë mçi quèc gia, c¸c quy ph¹m ph¸p luËt cña c¸c ngµnh luËt kh¸c nhau chñ yÕu do c¸c c¬ quan nhµ n−íc cã thÈm quyÒn x©y dùng vµ ban hµnh. C¸c c¬ quan ®ã cã thÓ lµ quèc héi (nghÞ viÖn), chÝnh phñ hay c¸c bé qu¶n lý chuyªn ngµnh, v.v... §iÒu ®ã cã nghÜa lµ ph¸p luËt cña mçi n−íc do chÝnh Nhµ n−íc ®ã ®Æt ra vµ 15
c¸c chñ thÓ liªn quan chØ cã quyÒn vµ nghÜa vô thùc hiÖn, ¸p dông chø kh«ng cã quyÒn ®Æt ra ph¸p luËt. ViÖc x©y dùng vµ ban hµnh quy ph¹m LuËt quèc tÕ ®−îc tiÕn hµnh theo nh÷ng tr×nh tù hoµn toµn kh¸c. Trong quan hÖ quèc tÕ liªn chÝnh phñ, c¸c quèc gia lµ nh÷ng thùc thÓ ®éc lËp, cã chñ quyÒn vµ b×nh ®¼ng víi nhau. V× thÕ, kh«ng mét quèc gia nµo cã quyÒn ®Æt ra ph¸p luËt buéc quèc gia kh¸c tu©n theo, còng nh− kh«ng cã mét c¬ quan nµo ®øng trªn c¸c quèc gia cã chñ quyÒn ®Ó x©y dùng nªn c¸c quy ph¹m LuËt quèc tÕ. C¸c nguyªn t¾c vµ quy ph¹m ph¸p LuËt quèc tÕ n»m trong ®iÒu −íc quèc tÕ do c¸c quèc gia cïng nhau x©y dùng nªn, th«ng qua ®µm ph¸n, trªn c¬ së th−¬ng l−îng nh»m ®¹t ®−îc tho¶ thuËn chung. C¸c quy ph¹m tËp qu¸n quèc tÕ còng do chÝnh c¸c quèc gia tho¶ thuËn cïng nhau chÊp nhËn ¸p dông. Nh− vËy, trong LuËt quèc tÕ, chñ thÓ x©y dùng nªn quy ph¹m ph¸p LuËt quèc tÕ còng chÝnh lµ chñ thÓ thùc hiÖn, ¸p dông quy ph¹m ®ã. §iÒu nµy cµng lµm râ nÐt thªm ®Æc ®iÓm cña viÖc x©y dùng vµ ban hµnh quy ph¹m ph¸p lý quèc tÕ. 4. VÒ ph−¬ng thøc ®¶m b¶o thi hµnh LuËt quèc tÕ §Ó ®¶m b¶o thi hµnh ph¸p luËt cña Nhµ n−íc, tõng quèc gia tiÕn hµnh tæ chøc bé m¸y cã c¸c chøc n¨ng kh¸c nhau, nh−: C¶nh s¸t, Toµ ¸n, ViÖn kiÓm s¸t vµ c¸c c¬ quan t− ph¸p kh¸c. Trong sinh ho¹t quèc tÕ kh«ng cã c¬ quan nµo ®øng trªn quèc gia x©y dùng nªn c¸c nguyªn t¾c vµ quy ph¹m ph¸p luËt ®Ó ®iÒu chØnh quan hÖ gi÷a c¸c quèc gia, v× thÕ còng kh«ng cã mét bé m¸y siªu quèc gia nµo ®øng ra ¸p dông c¸c biÖn ph¸p c−ìng chÕ khi cÇn thiÕt ®Ó ®¶m b¶o thi hµnh LuËt quèc tÕ. C¸c quèc gia cïng nhau tho¶ thuËn x©y dùng nªn LuËt quèc tÕ th× hä còng cïng nhau tho¶ thuËn quy ®Þnh vµ ¸p dông c¸c biÖn ph¸p cÇn thiÕt ®Ó ®¶m b¶o thi hµnh c¸c nguyªn t¾c vµ quy ph¹m LuËt quèc tÕ. VÝ dô, khi mét quèc gia nµo ®ã x©m l−îc quèc gia kh¸c, vi ph¹m mét trong nh÷ng nguyªn t¾c c¬ b¶n cña LuËt quèc tÕ hiÖn ®¹i th× tr−íc hÕt quèc gia bÞ x©m l−îc cã quyÒn dïng vò lùc chèng l¹i quèc gia x©m l−îc ®Ó b¶o vÖ ®éc lËp, chñ quyÒn cña m×nh, gäi lµ biÖn ph¸p c¸ thÓ. C¸c quèc gia còng cã thÓ ¸p dông biÖn ph¸p tËp thÓ, th«ng qua Héi ®ång B¶o an Liªn Hîp Quèc, nh− sö dông lùc l−îng kh«ng qu©n, h¶i qu©n, lôc qu©n ®Ó duy tr× hoÆc lËp l¹i hoµ b×nh, an ninh quèc tÕ, tøc lµ c¸c biÖn ph¸p c−ìng chÕ thi hµnh c¸c nguyªn t¾c vµ quy ph¹m LuËt quèc tÕ. 16
Nh− vËy, c¸c ph−¬ng thøc ®¶m b¶o thi hµnh LuËt quèc tÕ do chÝnh c¸c quèc gia - chñ thÓ cña LuËt quèc tÕ tæ chøc thùc hiÖn mµ kh«ng ph¶i th«ng qua mét tæ chøc nµo ®ã ®øng trªn quèc gia. Mét lùc l−îng nµo ®ã cña Liªn Hîp Quèc ®øng ra thùc hiÖn biÖn ph¸p c−ìng chÕ ®èi víi quèc gia kh¸c còng do chÝnh c¸c quèc gia tho¶ thuËn tæ chøc, thÓ hiÖn ý chÝ cña c¸c quèc gia chø kh«ng ph¶i lµ tæ chøc siªu quèc gia. Ngoµi c¸c ®Æc ®iÓm c¬ b¶n ®−îc tr×nh bµy trªn ®©y LuËt quèc tÕ cßn mang trong m×nh c¸c ®Æc ®iÓm vÒ nguån vµ vÒ b¶n chÊt. Nh÷ng ®Æc ®iÓm nµy sÏ ®−îc tr×nh bµy cô thÓ, riªng biÖt ë môc IV cña ch−¬ng nµy. III. LÞch sö h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña LuËt quèc tÕ tr−íc c¸ch m¹ng th¸ng m−êi nga n¨m 1917 1. Kh¸i qu¸t chung VÊn ®Ò vÒ sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña LuËt quèc tÕ còng nh− sù ph©n kú cña nã ®−îc gi¶i quyÕt kh¸c nhau ë c¸c nhãm n−íc trªn thÕ giíi. ë ViÖt Nam, khoa häc LuËt quèc tÕ kh¼ng ®Þnh r»ng, lÞch sö LuËt quèc tÕ lµ mét bé phËn kh«ng thÓ t¸ch rêi cña toµn bé lÞch sö Nhµ n−íc vµ ph¸p luËt, ®ång thêi ®−îc b¾t ®Çu tõ sau khi h×nh thµnh c¸c quèc gia ®Çu tiªn ë c¸c khu vùc kh¸c nhau trªn thÕ giíi. X· héi loµi ng−êi ®−îc ph©n chia thµnh c¸c thêi kú lÞch sö ph¸t triÓn kh¸c nhau g¾n víi tõng h×nh th¸i kinh tÕ-x· héi nhÊt ®Þnh. C¨n cø theo sù ph©n kú cña lÞch sö thÕ giíi, chóng ta cã thÓ ph©n chia LuËt quèc tÕ thµnh c¸c thêi kú ph¸t triÓn d−íi ®©y: - LuËt quèc tÕ thêi kú ChiÕm h÷u n« lÖ; - LuËt quèc tÕ thêi kú Phong kiÕn; - LuËt quèc tÕ thêi kú T− b¶n chñ nghÜa; - LuËt quèc tÕ tõ sau C¸ch m¹ng th¸ng M−êi Nga n¨m 1917 ®Õn nay (LuËt quèc tÕ hiÖn ®¹i). Theo quy luËt, x· héi loµi ng−êi ph¸t triÓn tõ thÊp ®Õn cao, tõ ®¬n gi¶n ®Õn phøc t¹p, v× thÕ LuËt quèc tÕ vµ khoa häc LuËt quèc tÕ còng vËn ®éng theo xu h−íng nµy, còng ph¸t triÓn tõ s¬ khai ®Õn tõng b−íc hoµn thiÖn h¬n. LuËt quèc tÕ ph¶n ¸nh thùc tr¹ng quan hÖ quèc tÕ trong tõng thêi kú lÞch sö cña nh©n lo¹i, mang theo dÊu Ên cña tõng thêi kú ®ã. §iÒu ®ã cho phÐp chóng ta kh¼ng ®Þnh r»ng, tõ khi cã Nhµ n−íc vµ ph¸p luËt, x· héi loµi ng−êi tån t¹i vµ ph¸t triÓn ë thêi kú nµo th× ®Òu cã LuËt quèc tÕ cña thêi kú ®ã. V× thÕ, viÖc nghiªn cøu lÞch sö LuËt quèc tÕ ë tõng thêi kú lÞch sö kh«ng thÓ t¸ch rêi viÖc nghiªn cøu lÞch sö Nhµ n−íc vµ ph¸p luËt cña thêi kú Êy. 17
2. LuËt quèc tÕ thêi kú chiÕm h÷u n« lÖ (LuËt quèc tÕ cæ ®¹i) a. Kh¸i qu¸t chung Trong x· héi chiÕm h÷u n« lÖ lùc l−îng s¶n xuÊt míi ë møc ®é hÕt søc thÊp kÐm, quan hÖ kinh tÕ gi÷a c¸c Nhµ n−íc n« lÖ cßn v« cïng yÕu ít vµ rêi r¹c, ph−¬ng tiÖn th«ng tin liªn l¹c cßn hÕt søc th« s¬, l¹c hËu nªn LuËt quèc tÕ chØ míi h×nh thµnh trong tõng khu vùc, mang ®Ëm tÝnh khÐp kÝn, ch−a cã ®iÒu kiÖn x· héi cho viÖc h×nh thµnh LuËt quèc tÕ chung. LuËt quèc tÕ khu vùc lµ ®Æc tr−ng cña LuËt quèc tÕ tõ khi nã h×nh thµnh cho ®Õn khi tan r· §Õ chÕ La M· cæ ®¹i vµo cuèi thÕ kû thø V Tr−íc C«ng nguyªn. Thêi ®ã, LuËt quèc tÕ khu vùc ®−îc h×nh thµnh tr−íc tiªn ë Ai CËp, Ên §é, Trung Quèc, Hy L¹p vµ La M· cæ ®¹i. C¸c nguyªn t¾c vµ quy ph¹m LuËt quèc tÕ khu vùc xuÊt hiÖn ®Çu tiªn ë d¹ng tËp qu¸n quèc tÕ, sau ®ã tõng b−íc xuÊt hiÖn c¸c ®iÒu −íc quèc tÕ ®−îc ký kÕt gi÷a c¸c quèc gia víi nhau. Mét trong c¸c ®iÒu −íc quèc tÕ quan träng trong thêi kú chiÕm h÷u n« lÖ lµ HiÖp −íc ®−îc ký kÕt gi÷a Vua Ai CËp Romdec II vµ Vua Hattusile III vµo n¨m 1278 Tr−íc C«ng nguyªn. Trong HiÖp −íc nµy, hai bªn tho¶ thuËn liªn minh qu©n sù víi nhau trong viÖc chèng l¹i c¸c cuéc khëi nghÜa còng nh− tr¶ l¹i n« lÖ cho nhau. LuËt quèc tÕ thêi kú chiÕm h÷u n« lÖ chñ yÕu ®iÒu chØnh c¸c quan hÖ vÒ chiÕn tranh vµ vÒ ngo¹i giao do thêi ®ã chiÕn tranh x¶y ra liªn miªn gi÷a c¸c n−íc l¸ng giÒng víi nhau. MÆc dï cã sù c¸ch biÖt ®¸ng kÓ víi nhau gi÷a c¸c trung t©m khu vùc quèc gia trong x· héi chiÕm h÷u n« lÖ nh−ng vµo thêi kú ®ã vÉn cã sù t−¬ng ®ång cña c¸c chÕ ®Þnh LuËt quèc tÕ, nh− luËt lÖ vµ tËp qu¸n vÒ chiÕn tranh, vÒ quyÒn bÊt kh¶ x©m ph¹m cña ®¹i diÖn ngo¹i giao... b. Nh÷ng néi dung chÝnh cña LuËt quèc tÕ cæ ®¹i LÞch sö ghi nhËn hµng lo¹t chÕ ®Þnh LuËt quèc tÕ hiÖn ®¹i ®−îc ra ®êi tõ thêi cæ ®¹i. HÇu nh− trong mçi khu vùc ®Òu h×nh thµnh c¸c chÕ ®Þnh nµy hay chÕ ®Þnh kh¸c cña LuËt quèc tÕ, vµ chóng ®· v−ît qua thö th¸ch cña thêi gian ®Ó råi mét sè l−îng ®¸ng kÓ c¸c chÕ ®Þnh ®ã ®−îc chuyÓn ho¸ vµ cuèi cïng ®· ®i vµo LuËt quèc tÕ hiÖn ®¹i. Trong sè ®ã chóng ta cã thÓ kÓ ®Õn tÝnh nh©n ®¹o cña luËt lÖ vµ tËp qu¸n chiÕn tranh ®−îc ghi nhËn trong c¸c §¹o luËt Manu ë Ên §é vµo thÕ kû IV ®Õn thÕ kû II Tr−íc C«ng nguyªn. C¸c ®¹o luËt nµy ®· quy ®Þnh cÊm dïng vò khÝ tÈm thuèc ®éc hoÆc vò khÝ g©y ra sù ®au ®ín qu¸ møc cho ®èi ph−¬ng, quy ®Þnh c¸c bªn tham chiÕn ph¶i dõng tay khi ®èi ph−¬ng bÞ th−¬ng, 18
®èi xö nh©n ®¹o víi tï binh bÞ th−¬ng,... TÝnh nh©n ®¹o cña c¸c chÕ ®Þnh trong c¸c ®¹o luËt Manu ®· thÓ hiÖn trong hµng lo¹t c«ng −íc cña Liªn Hîp Quèc vÒ luËt lÖ vµ tËp qu¸n chiÕn tranh, nh− c¸c C«ng −íc Gi¬nev¬ n¨m 1949 vÒ B¶o hé n¹n nh©n chiÕn tranh, sau ®ã ®−îc bæ sung b»ng c¸c NghÞ ®Þnh th− vµo n¨m 1977. Trong thêi cæ ®¹i c¸c chÕ ®Þnh vÒ LuËt ngo¹i giao còng ®−îc h×nh thµnh vµ tõng b−íc ph¸t triÓn. C¸c §¹o luËt Manu cña Ên §é cæ ®¹i, LuËt cña c¸c d©n téc ë La M· cæ ®¹i, Hy L¹p cæ ®¹i ®· quy ®Þnh quyÒn bÊt kh¶ x©m ph¹m ®èi víi ®¹i diÖn ngo¹i giao n−íc ngoµi lµ c¸c sø gi¶ ®−îc nhµ Vua cö ®i ®µm ph¸n. Ngoµi luËt lÖ ®iÒu chØnh quan hÖ chiÕn tranh, quan hÖ ngo¹i giao trong thêi kú chiÕm h÷u n« lÖ ®· b¾t ®Çu xuÊt hiÖn c¸c chÕ ®Þnh vÒ b¶o hé ng−êi n−íc ngoµi ë c¸c n−íc Trung Hoa cæ ®¹i, Ph−¬ng §«ng cæ ®¹i, Hy L¹p, La M·, Ên §é cæ ®¹i. Tãm l¹i, LuËt quèc tÕ thêi kú chiÕm h÷u n« lÖ cã ba ®Æc ®iÓm c¬ b¶n sau ®©y: - Chñ yÕu tån t¹i d−íi d¹ng tËp qu¸n quèc tÕ. C¸c quy ph¹m ®iÒu −íc quèc tÕ ®· xuÊt hiÖn nh−ng víi sè l−îng cßn Ýt ái. - Chñ yÕu ®iÒu chØnh c¸c quan hÖ vÒ chiÕn tranh, vÒ ngo¹i giao vµ vÒ chÕ ®é b¶o hé ng−êi n−íc ngoµi. - Mang ®Ëm tÝnh khu vùc, khÐp kÝn. Ch−a h×nh thµnh khoa häc vÒ LuËt quèc tÕ. 3. LuËt quèc tÕ thêi kú phong kiÕn X· héi loµi ng−êi trong thêi kú phong kiÕn ®−îc kh¸i qu¸t ë nh÷ng nÐt næi bËt lµ: - Thø nhÊt, thêi kú phong kiÕn lµ thêi kú ph©n quyÒn, c¸t cø, chiÕn tranh kÐo dµi liªn miªn. XuÊt hiÖn c¸c Nhµ n−íc phong kiÕn m¹nh chuyªn x©m l−îc c¸c n−íc yÕu, ¸p ®Æt hä trong chÕ ®é phô thuéc, ch− hÇu. C¸c nhµ sö häc th−êng gäi giai ®o¹n ®Çu tiªn cña thêi kú phong kiÕn lµ "®ªm tr−êng trung cæ". Quan hÖ gi÷a c¸c quèc gia thêi ®ã ®ång nhÊt víi quan hÖ gi÷a c¸c vua chóa phong kiÕn v× vua chóa lµ ng−êi n¾m gi÷ chñ quyÒn quèc gia, lµ chñ thÓ cña LuËt quèc tÕ. Vua chóa cã quyÒn tÆng, cho, trao ®æi, mua b¸n, thõa kÕ l·nh thæ cña m×nh; - Thø hai, trong thêi kú phong kiÕn, t«n gi¸o (PhËt gi¸o, C«ng gi¸o, Håi gi¸o) ph¸t triÓn rÊt m¹nh vµ cã ¶nh h−ëng s©u s¾c tíi mäi mÆt cña ®êi sèng x· héi phong kiÕn ë tõng n−íc còng nh− tõng khu vùc trªn thÕ giíi. V× thÕ, ph¸p luËt nãi chung vµ LuËt quèc tÕ nãi riªng mang theo mµu s¾c t«n gi¸o; c¸c h×nh ph¹t th−êng rÊt hµ kh¾c nªn ng−êi ta th−êng gäi ph¸p luËt thèng trÞ trong x· héi phong kiÕn lµ "Ph¸p luËt qu¶ ®Êm"; 19
- Thø ba, x· héi phong kiÕn ®· ph¸t triÓn cao h¬n x· héi chiÕm h÷u n« lÖ vÒ mäi mÆt, nhÊt lµ vÒ lùc l−îng s¶n xuÊt. Cïng víi lùc l−îng s¶n xuÊt, giao th«ng liªn l¹c ph¸t triÓn, kÐo theo sù h×nh thµnh vµ tõng b−íc ph¸t triÓn quan hÖ kinh tÕ gi÷a c¸c n−íc, thóc ®Èy quan hÖ gi÷a c¸c quèc gia v−ît ra khái ph¹m vi khu vùc, h×nh thµnh quan hÖ quèc gia liªn khu vùc, ®a khu vùc. Nh÷ng ®Æc ®iÓm trªn ®©y cña x· héi loµi ng−êi thêi trung cæ ®· ¶nh h−ëng s©u s¾c ®Õn sù ph¸t triÓn cña LuËt quèc tÕ. Cã thÓ kh¸i qu¸t sù ph¸t triÓn cña LuËt quèc tÕ thêi kú phong kiÕn ë nh÷ng ®iÓm sau ®©y: - Mét lµ, c¸c chÕ ®Þnh vµ quy ph¹m LuËt quèc tÕ ®−îc h×nh thµnh tõ thêi kú chiÕm h÷u n« lÖ nay tõng b−íc ®−îc hoµn thiÖn vµ ph¸t triÓn. §ã lµ c¸c chÕ ®Þnh vµ quy ph¹m ®iÒu chØnh quan hÖ chiÕn tranh, vÒ ®Þa vÞ ph¸p lý cña ng−êi n−íc ngoµi, vÒ sø qu¸n vµ l·nh sù; - Hai lµ, xuÊt hiÖn c¸c chÕ ®Þnh vµ quy ph¹m míi cña LuËt quèc tÕ võa mang ®Ëm mµu s¾c t«n gi¸o võa ph¶n ¸nh sù ph¸t triÓn v−ît bËc cña x· héi phong kiÕn so víi x· héi chiÕm h÷u n« lÖ: + C¸c chÕ ®Þnh vµ quy ph¹m mang theo ¶nh h−ëng cña t«n gi¸o nh− "Hoµ b×nh cña th−îng ®Õ", "§×nh chiÕn theo ý chóa" hoÆc vÒ trung gian, hoµ gi¶i, trong ®ã nhµ thê gi÷ vai trß quyÕt ®Þnh. + XuÊt hiÖn c¸c quy ph¹m vµ chÕ ®Þnh vÒ LuËt biÓn quèc tÕ, vÒ ®Þa vÞ ph¸p lý cña ng−êi n−íc ngoµi. C¸c quy ph¹m LuËt biÓn ®−îc ghi nhËn b¾t ®Çu tõ thÕ kû XII vµ ph¸t triÓn trong thÕ kû XIII, vµ chñ yÕu d−íi d¹ng tËp qu¸n ph¸p. §Õn cuèi thÕ kû XIII, lÇn ®Çu tiªn ë ch©u ¢u xuÊt hiÖn bé "Quy t¾c tËp qu¸n biÓn thiÖn chÝ". + N¨m 1455 lÇn ®Çu tiªn xuÊt hiÖn c¬ quan ®¹i diÖn ngo¹i giao th−êng trùc ë n−íc ngoµi vµ sau ®ã trë thµnh phæ biÕn ë c¸c n−íc. XuÊt hiÖn c¸c quy ph¹m vÒ quyÒn −u ®·i vµ miÔn trõ ngo¹i giao, vÒ bÊt kh¶ x©m ph¹m c¬ quan ®¹i diÖn ngo¹i giao; - Ba lµ, h×nh thµnh c¸c trung t©m sinh ho¹t quèc tÕ vµ còng lµ trung t©m LuËt quèc tÕ ë T©y ¢u, Nga, T©y - Nam §Þa Trung H¶i, Ên §é, Trung Hoa. - Bèn lµ, khoa häc LuËt quèc tÕ ®−îc h×nh thµnh vµ tõ thÕ kû XVI ®· trë thµnh ngµnh khoa häc ®éc lËp. Tuy nhiªn, khoa häc LuËt quèc tÕ khi ®ã ch−a ph¸t triÓn thµnh mét hÖ thèng trong ph¹m vi toµn thÕ giíi mµ míi chØ h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn lÎ tÎ ë ph¹m vi tõng khu vùc vµ ë tõng t¸c gi¶ vÒ tõng vÊn ®Ò riªng biÖt. Trong chÕ ®é phong kiÕn qu©n chñ chuyªn chÕ thÕ kû XVI - XVII lÇn ®Çu tiªn xuÊt hiÖn nh÷ng LuËt gia - Häc gi¶ tiªu biÓu cña thêi kú ®ã ®· cã c«ng ®ãng gãp ®¸ng kÓ, thóc ®Èy viÖc h×nh thµnh nh÷ng nguyªn t¾c míi cña LuËt quèc tÕ vµ khoa häc LuËt quèc tÕ t− b¶n chñ nghÜa sau nµy. Trong sè hä ph¶i kÓ ®Õn Gug« 20