Giáo trình Nguyên lý kinh tế học vĩ mô: Phần 1

Chia sẻ: Minh Vũ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:140

Thêm vào BST

Báo xấu

216
lượt xem 54
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Phần 1 cuốn giáo trình "Nguyên lý kinh tế học vĩ mô" do PGS.TS. Vũ Kim Dũng chủ biên giới thiệu tới người học các nội dung: Tổng quan về kinh tế học, cung - cầu, độ co giãn, lý thuyết lợi ích. Mời các bạn cùng tham khảo nội dung chi tiết.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Giáo trình Nguyên lý kinh tế học vĩ mô: Phần 1

Đ Ạ I H Ọ C K I N H T Ế Q U Ố C DÂN K H O A KINH T Ế H Ọ C B Ộ MÔN KINH T Ế H Ọ C VI MÔ Chủ biên: PGS. TS. v ũ KIM DŨNG N G U Y Ê N L Ý K I N H T Ế H Ọ C V I M Ô NHÀ X U Ấ T B Ả N L A O Đ Ộ N G - XÀ H Ộ I
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn
T R U Ồ N G Đ Ạ I H Ọ C K I N H TÊ' Q U Ố C DÂN K H O A K I N H T Ế H Ọ C Chủ biên: PGS.TS. v ũ KIM DŨNG G I Á O T R Ì N H N G U Y Ê N L Ý K I N H T Ê H Ọ C V I M Ô NHÀ XUẤT BẢN L A OĐỘNG XÃ HỘI NĂM 2009 ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRUNG TẰM HỌC L I Ệ U Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn
LỜI GIỚI THIỆU Kinh tế học vi mô là một bộ phận của kinh tế học n g h i ê n cứu c á c quyết đ ị n h k i n h t ế của c á c t h à n h v i ê n k i n h t ế trong n ề n k i n h t ế thị trường. M ô n học n à y đ ã được g i ả n g dạy t ạ i c á c trường k i n h t ế ở V i ệ t N a m vào đ ầ u thập k ỷ 90. Theo k h u n g c h ư ơ n g trình m ớ i của B ộ G i á o dục và Đ à o t ạ o , m ô n h ọ c K i n h t ế h ọ c VI m ô đ ư ợ c t h ự c h i ệ n v ớ i t h ờ i g i a n l à 120 t i ế t bao g ồ m 2 p h ầ n c h o c á c c h u y ê n n g à n h kinh tế. B ộ m ô n K i n h t ế vi m ô giói thiệu G i á o trình N g u y ê n lý k i n h t ế học v i m ô d à n h cho c h u y ê n n g à n h k i n h t ế ở giai đ o ạ n m ộ t . C u ố n s á c h bao g ồ m 8 c h ư ơ n g , t r ì n h b à y c á c n g u y ê n lý chung nhất của K i n h t ế học vi m ô n h ằ m trang bị c á c n ộ i dung c ơ b ả n v ề m ô n học. C u ố n s á c h được b i ê n soạn dựa v à o c á c tài l i ệ u về n g u y ê n lý k i n h t ế n ổ i tiếng trên t h ế g i ớ i , do PGS.TS V ũ K i m D ũ n g l à m c h ủ b i ê n v à t ậ p t h ể t á c g i ả t h a m g i a bao g ồ m : Biên soạn các chương ỉ , ù, Vỉ: PGS. TS. V ũ K i m D ũ n g Biên soạn chương HI: ThS. H ồ Đình Bảo Biên soạn các chương N , V: PGS. TS. P h ạ m V ă n M i n h Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn
Biên soạn chương VII: PGS.TS. Cao T h ú y X i ê m ThS. H o à n g T h ú y Nga Biên soạn chương VUI: TS. Đinh T h i ệ n Đức TS. Nguyễn T h ị T h u M ỗ i c h ư ơ n g b ắ t đ ầ u t ừ p h ầ n l ý t h u y ế t , sau đ ó l à p h ầ n t ó m tắt n ộ i d u n g và c u ố i c ù n g là c á c thuật n g ữ then chốt bằng tiếng V i ệ t và tiếng A n h n h ằ m g i ú p n g ư ờ i học hiểu c á c t h u ậ t n g ữ k h i t h a m Ịchảo t à i l i ệ u n ư ớ c n g o à i . T ậ p t h ể t á c g i ả hy v ọ n g c u ố n s á c h n à y sẽ m a n g đ ế n c á c k i ế n thức b ổ ích cho n g ư ờ i học. Trong q u á trình biên soạn, tập thể tác g i ả nhận được sự g i ú p đ ỡ q u ý b á u c ủ a B a n G i á m h i ệ u , c ủ a K h o a K i n h t ế h ọ c v à đ ặ c b i ệ t l à sự đ ó n g g ó p c ủ a c á c g i á o v i ê n t h u ộ c B ô m ô n K i n h t ế v i m ỏ . T ậ p t h ể t á c g i ả c á m em N h à x u ấ t b ả n L a o đ ộ n g X ã h ộ i đ ã tạo đ i ề u k i ệ n thuận l ợ i cho việc xuất bản cuốn sách này. M ặ c dù có nhiều cố gắng nhưng chắn chắn cuốn sách sẽ c ò n n í i ữ n g k h i ế m k h u y ế t v à t h i ế u s ó t . C h ú n g t ô i h o a n nghênh m ọ i g ó p ý để cuốn sách được hoàn thiện hơn. Thay mặt các tác giả PGS.TS V ũ K i m Dũng Trưởng Khoa Kinh tế học 4 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn
C h ư ơ n g ì : T ổ n g quan về k i n h t ế học CHƯƠNG I TỔNG QUÀN VỀ KINH TỂ HỌC Chương này giới thiệu tổng quan về kinh tế học n ó i c h u n g v à h a i b ộ p h ậ n cơ b ả n c ủ a n ó l à k i n h t ế h ọ c v i m ô v à k i n h t ế học vĩ m ô . M ụ c đ í c h c h í n h c ủ a chương là giới t h i ệ u v ấ n đ ề k h a n h i ế m - một thực t ế k i n h tế của m ọ i xã h ộ i v à c á c h thức g i ả i q u y ế t v ấ n đ ề đó trong c á c cơ c h ế k i n h t ê k h á c n h a u . N g o à i r a , c h ư ơ n g này c ũ n g giới t h i ệ u các quy l u ậ t k i n h t ê c h ủ y ế u t á c đ ộ n g tới việc ra quyết định lựa chọn của các t h à n h viên kinh tế. •ị ì. GIỚI THIỆU TỔNG QUAN VỀ KINH TỂ HỌC 1. K i n h tê học và nền k i n h tế N ề n k i n h t ế the giới đ ã c h ứ n g k i ế n sự p h á t triển vô c ù n g m ạ n h m ẽ t r o n g suốt t h ê k ỷ qua. G i á trị của c ả i v à sự p h o n g p h ú của h à n g hoa v à dịch v ụ đ ã t ă n g l ê n r ấ t n h i ề u . C ó r ấ t n h i ề u quốc gia t r ở n ê n r ấ t g i ấ u có. Tuy nhiên còn nhiều quốc gia khác lại rất nghèo. N h ư n g m ộ t thực t ế k i n h t ế l u ô n t ồ n t ạ i ở m ọ i nơi và m ọ i lúc đó là sự k h a n h i ế m . Sự k h a n h i ế m là việc x ã h ộ i vói các n g u ồ n lực h ữ u h ạ n k h ô n g t h ể thoa m ã n tất cả mọi nhu cầu vô h ạ n và ngày càng t ă n g của con 5 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn
K i n h tê học vi m ó người. K i n h t ế học giúp chúng ta hiểu về cách giải quyết v ấ n đ ể k h a n h i ế m đ ó t r o n g c á c cơ c h ê k i n h tê khác nhau. K i n h t ế học là m ô n k h o a học g i ú p cho con người h i ể u v ề c á c h thức v ậ n h à n h của n ề n k i n h t ê n ó i chung v à c á c h t h ứ c ứ n g x ử của t ừ n g t h à n h v i ê n t h a m gia v à o n ề n k i n h t ế nói riêng. N ề n k i n h t ế l à m ộ t cơ c h ê p h â n b ổ c á c n g u ồ n l ự c k h a n h i ế m cho c á c m ụ c đích sử d ụ n g k h á c n h a u . Cơ c h ế n à y n h ằ m g i ả i q u y ế t b a v ấ n đ ề k i n h t ế cơ b ả n : - S ả n x u ấ t cái gì? - Sản xuất n h ư thê nào? - S ả n x u ấ t cho ai? Đ ể h i ể u đ ư ợ c cơ c h ế h o ạ t đ ộ n g c ủ a nền kinh tế c h ú n g t a sẽ t r ừ u t ư ợ n g hoa t h ự c t ế v à x â y d ự n g m ộ t m ô h ì n h đ ơ n g i ả n hoa v ề n ề n k i n h t ế . N ề n k i n h t ế bao gồm các bộ p h ậ n hợp t h à n h v à sự t ư ơ n g t á c giữa c h ú n g với n h a u . C á c bộ p h ậ n hợp t h à n h n ề n k i n h t ế là n g ư ờ i ra q u y ế t đ ị n h bao g ồ m h ộ gia đ ì n h , d o a n h n g h i ệ p v à c h í n h p h ủ . C á c t h à n h v i ê n n à y t ư ơ n g t á c v ớ i n h a u t h e o c á c cơ chê phối hợp k h á c n h a u . Trong mô h ì n h k i n h t ế này, các t h à n h viên kinh t ế tương tác với nhau t r ê n hai thị trường đó là thị trường sản p h ẩ m và thị trường yếu t ố sản xuất. 6 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn
C h ư ơ n g !: T ổ n g quan về k i n h tè học T h a m gia v à o t h ị t r ư ờ n g sản p h ẩ m , các hộ gia đình chi tiêu t h u n h ậ p của m ì n h đế đổi lấy h à n g hoa h o ặ c d ị c h v ụ c ầ n t h i ế t do c á c d o a n h n g h i ệ t ) s ả n xuất. T h a m gia v à o t h ị t r ư ờ n g y ê u t ố s ả n xuất, các h ộ gia đ ì n h c u n g cấp c á c n g u ồ n lực n h ư lao đ ộ n g , đ ấ t đ a i và v ố n cho c á c d o a n h n g h i ệ p đ ể đ ổ i l ấ y t h u n h ậ p m à các d o a n h n g h i ệ p t r ả cho việc sử d ụ n g các n g u ồ n lực đó. Hàng hoá, Hàng hoa, đích vu đích vu Thị trường sàn phẩr" Tiền Tiên (Chi tiêu) (Doanh thu) Thuế Thuế Hộ gia đình Chính phú Doanh nghiệp Trợ cấp I rợ cíp T Yếu Yếu lố lồ' í Tiền I I í lên sản sàn Ị (Thu nháp) (Chi phí) xuất xuất ì • Thị trường yếu tò Hình Ì. ỉ Mô hình nền kinh tế C á c d o a n h n g h i ệ p t h a m gia v à o h a i t h ị t r ư ờ n g đó để mua hoặc t h u ê các y ế u t ố sản x u ấ t cần t h i ế t để tạo ra các h à n g hoa v à dịch v ụ m à n g ư ờ i t i ê u d ù n g mong m u ố n . C h í n h p h ủ t h a m gia v à o h a i t h ị t r ư ờ n g n à y để 7 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn
K i n h t ế học vi m ỏ c u n g c ấ p c á c h à n g hoa, dịch v ụ m à x ã h ộ i m o n g muôn m à thị trường không sản xuất một cách hiệu quả. Đó t h ư ờ n g là c á c h à n g hoa c ô n g c ộ n g v à c á c h à n g hoa liên q u a n đ ế n an n i n h quốc p h ò n g . . . N g o à i ra c h í n h p h ủ còn điều t i ế t t h u n h ậ p t h ô n g qua t h u ế và các chương trình trợ cấp. M ỗ i t h à n h v i ê n k h i t h a m gia v à o n ề n k i n h t ê đ ề u có n h ữ n g m ụ c t i ê u v à h ạ n c h ê k h á c n h a u . H ộ gia đình m o n g m u ô n tôi đ a hoa l ợ i ích d ự a t r ê n l ư ợ n g t h u nhập của m ì n h , d o a n h n g h i ệ p t ố i đ a hoa lợi n h u ậ n căn cứ t r ê n r à n g buộc vê n g u ồ n lực s ả n x u ấ t v à c h í n h p h ủ t ố i đ a hoa phúc lợi xã hội dựa t r ê n lượng n g â n sách mà m ì n h có. C ơ c h ê p h ô i h ợ p l à cơ c h ế p h ố i h ợ p s ự l ự a c h ọ n của các t h à n h viên k i n h t ế v ớ i n h a u . C h ú n g ta b i ế t t ớ i các l o ạ i cơ c h ê cơ b ả n l à : - Cơ c h ế m ệ n h l ệ n h . - Cơ c h ế t h ị t r ư ờ n g . - Cơ c h ế h ỗ n hợp. T r o n g cơ c h ế m ệ n h l ệ n h (cơ c h ế k ế h o ạ c h h o a tập t r u n g ) ba v ấ n đ ề k i n h t ế cơ b ả n do c h í n h p h ủ quyết đ ị n h . C ò n t r o n g cơ c h ế t h ị t r ư ờ n g , c á c v ấ n đ ề k i n h t ế cơ bản do t h ị t r ư ờ n g ( c u n g - c ầ u ) x á c đ ị n h . T r o n g cơ chế h ỗ n hợp, cả c h í n h p h ủ v à t h ị t r ư ờ n g đ ề u t h a m gia g i ả i q u y ế t c á c v ấ n đ ể k i n h t ế cơ b ả n . H i ệ n n a y c á c n ư ố c đ ề u á p d ụ n g cơ c h ế h ỗ n h ợ p đ ể g i ả i q u y ế t c á c v ấ n đ ề k i n h t ế 8 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn
C h ư ơ n g ì : T ổ n g quan về k i n h t ế học cơ b ả n . T ạ i V i ệ t N a m , c h ú n g t a đ a n g á p d ụ n g cơ c h ê t h ị t r ư ờ n g theo định h ư ố n g xã hội chủ nghĩa. T u y nhiên v i ệ c g i ả i q u y ế t c á c v ấ n đ ề k i n h t ế cơ b ả n đ ó k h á c n h a u ở các nước k h á c nhau. 2. C á c bộ p h ậ n của k i n h tê học Tuy thuộc vào đối tượng và p h ạ m vi nghiên cứu, k i n h t ế h ọ c b a o g ồ m h a i b ộ p h ậ n cơ b ả n l à k i n h t ê học vĩ m ô v à k i n h t ế học v i m ô 2.1. K i n h t ế học v i m ô K i n h t ế học v i m ô là m ộ t bộ p h ậ n của k i n h t ế học. K i n h t ế học v i m ô n g h i ê n c ứ u h à n h v i của các thành viên kinh t ế đ ó là c á c h ộ gia đ ì n h , d o a n h n g h i ệ p và chính phủ. Kinh tế vi mô nghiên cứu cách thức ra quyết định của m ỗ i t h à n h viên. Ví d ụ n h ư n g ư ờ i tiêu d ù n g sẽ s ử d ụ n g t h u n h ậ p h ữ u h ạ n c ủ a m ì n h n h ư thế n à o ? T ạ i sao h ọ l ạ i t h í c h h à n g h ó a n à y h ơ n h à n g hoa k h á c . H o ặ c n h ư d o a n h n g h i ệ p sẽ s ả n x u ấ t bao nhiêu s ả n p h ẩ m đ ể đ ạ t được m ụ c t i ê u t ố i đ a hoa lợi nhuận? N ế u g i á đ ầ u v à o t ă n g l ê n , d o a n h n g h i ệ p sẽ p h ả i l à m gì? Chính phủ sẽ p h â n b ổ n g â n s á c h h ữ u h ạ n của mình cho c á c m ụ c t i ê u n h ư g i á o dục, y t ế n h ư t h ế n à o ? . . . N ó i n g ắ n ' g ọ n , k i n h t ê học v i m ô n g h i ê n c ứ u các v ấ n đ ề sau: » - M ụ c tiêu của các t h à n h viên k i n h tê; - Các giới han của các t h à n h viên k i n h tế; và - P h ư ơ n g p h á p c ít đ ư ợ c m ụ c t i ê u c ủ a c á c thành viên kinh tế. 9 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn
K i n h té hoe vi m ỏ Kinh t ế học v i m ô , vói t ư c á c h là m ộ t m ô n khoa h ọ c cơ sở. n g h i ê n c ứ u b ả n c h ấ t c ủ a c á c h i ệ n t ư ợ n g kinh tế, tính quy l u ậ t và xu h ư ớ n g v ậ n d ộ n g của các hiện tượng và quy l u ậ t k i n h tê. 2.2. K i n h t ê h ọ c v ĩ mô K i n h t ế học vĩ m ô là b ộ p h ậ n k i n h t ế học nghiên cứu các v ấ n đ ề k i n h t ế t ổ n g hợp của các n ề n k i n h té n h ư các v ấ n đề t ă n g trưởng, l ạ m p h á t , t h ấ t nghiệp... K i n h t ế h ọ c v i m ô v à k i n h t ế h ọ c vĩ m ô t u y có đ ô i t ư ợ n g n g h i ê n c ứ u kh.\c n h a u n h ư n g đ ề u là n h ữ n g nội d u n g q u a n t r ọ n g của k i n h t ế học, h a i b ộ p h ậ n n à y có mối quan hệ hữu cơ t á c đ ộ n g qua lại lẫn nhau. Nếu c h ú n g ta h ì n h d u n g n ề n k i n h t ế n h ư l à m ộ t bức tranh l ớ n t h ì k i n h t ế h ọ c vĩ m ô n g h i ê n c ứ u c á c v ấ n đ ề c h u n g của bức tranh lớn đó. T r o n g bức tranh l ố n đó, các thành viên kinh tê - h ộ gia đình, doanh nghiệp và chính phủ là n h ữ n g tẽ bào, n h ữ n g chi t i ế t của bức t r a n h v à đó là đ ố i t ư ợ n g n g h i ê n c ứ u của k i n h tê học v i mô. Đ ổ h i ể u được v ề hoạt động của n ề n k i n h tê, c h ú n g ta vừa p h ả i n g h i ê n cứu tổng t h ể v ừ a p h ả i n g h i ê n cứu từng chi tiết của một n ề n k i n h tế. 2.3. K i n h t ê h ọ c thực chứng và kinh tê học chuẩn tắc K i n h t ế h ọ c c h ỉ cho c h ú n g t a c á c h t h ứ c s u y nghĩ v ề c á c v ấ n đ ề p h â n b ổ n g u ồ n lực c h ứ k i n h t ế học k h ô n g đ ả m b ả o cho c h ú n g ta c á c " c â u t r ả lòi đ ú n g " vì k i n h tế 10 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn
C h ư ơ n g ì: T ổ n g quan về k i n h tê học học n g h i ê n cứu cả v ấ n đ ề t h ự c c h ứ n g (positive) v à vấn đ ề c h u ẩ n tắc (normative). K i n h t ế học t h ự c c h ứ n g liên q u a n đ ế n c á c h lý g i ả i k h o a học, các v ấ n đ ề m a n g t í n h n h â n q u ả v à thường l i ê n q u a n đ ế n c á c c â u h ỏ i n h ư l à đ ó l à g ì ? T ạ i sao l ạ i n h ư v ậ y ? Đ i ề u gì sẽ x ẩ y ra ì l ế u . . . V í d ụ , N h à n ư ớ c quy định giá x ă n g t h ấ p h ơ n giá thị t r ư ờ n g t h ế giới trong t h ờ i gian qua g â y ra b u ô n l ậ u x ă n g qua b i ê n giới. Đ â y là v ấ n đ ề thực c h ứ n g vì sự c h ê n h lệch giá x ă n g t ạ i V i ệ t Nam và các nước láng giềng đã khiến nhiều người m u ố n k i ế m lòi v à đ i ề u đ ó d ẫ n t ớ i t h ự c t ế t r ê n . K i n h t ế học c h u ẩ n tắc l i ê n q u a n đ ế n việc đ á n h giá c h ủ q u a n của các cá n h â n . N ó liên q u a n đ ế n các c â u h ỏ i n h ư đ i ề u gì n ê n x ả y ra, c ầ n p h ả i n h ư t h ế n à o . V í d ụ , h i ệ n nay cầu t h ủ đá bóng Lê Huỳnh Đức được nhận l ư ơ n g của c â u lạc b ộ Đ à N a n g h ơ n 20 t r i ệ u đ ồ n g một t h á n g . B ạ n đ ư a ra n h ậ n định r ằ n g giá t h u ê các cầu thủ đ á b ó n g c h u y ê n n g h i ệ p l à q u á cao. Đ â y là m ộ t nhận đ ị n h m a n g t í n h c h u ẩ n tắc vì đ â y là m ộ t đ á n h g i á h o à n t o à n c h ủ q u a n . M ứ c t i ề n c ô n g 2 0 t r i ệ u c ó t h ể l à cao so với mức lương t r u n g b ì n h của V i ệ t N a m n h ư n g n ế u so với các cầu t h ủ b ó n g đ á c h â u Â u thì đó l ạ i là mức thấp. H o ặ c n h ư , k h i t a n ó i " c ầ n p h ả i cho s i n h v i ê n t h u ê nhà với giá rẻ" thì đó c ũ n g là n h ậ n đ ị n h m a n g t í n h chuẩn tắc vì giá t h u ê n h à t h ị t r ư ờ n g x á c đ ị n h . G i á r ẻ có t h ể có n h ư n g chất lượng sẽ bị h ạ n chế. K i n h t ế học coi li Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn
K i n h tê hoe vi m ó trọng các v ấ n đê khoa học, c á c v ấ n đề kinh tê thực chứng. ri. NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN cứu 1. N ộ i d u n g c ủ a k i n h t ê v i m ô K i n h t ế học v i m ô là m ộ t bộ p h ậ n của kinh tế h ọ c , m ộ t m ô n k h o a h ọ c cơ b ả n c u n g c ấ p k i ê n t h ứ c lý l u ậ n v à p h ư ơ n g p h á p l u ậ n k i n h t ế . N ó l à k h o a học v ề sự l ự a c h ọ n của c á c t h à n h v i ê n k i n h t ế . K i n h t ễ học vi m ô n g h i ê n c ứ u t í n h q u y l u ậ t , x u t h ê v ậ n đ ộ n g t ấ t y ê u của các h o ạ t đ ộ n g k i n h t ế vi mô, n h ữ n g k h u y ế t t ậ t của k i n h t ế t h ị t r ư ờ n g v à v a i t r ò của sự đ i ể u t i ế t c ủ a c h í n h phủ. Có t h ể giới t h i ệ u m ộ t cách tổng q u á t n ộ i d u n g chủ y ế u của n h ữ n g v ấ n đ ề của k i n h t ế học v i m ô theo các n ộ i d u n g c h ủ y ế u sau đây: - C h ư ơ n g ì: T ổ n g q u a n v ề k i n h t ế học sẽ đ ề cập đ ế n đối tượng, n ộ i dung và p h ư ơ n g p h á p n g h i ê n cứu k i n h t ế học v i m ô , l ự a c h ọ n k i n h t ế t ố i ư u , ả n h h ư ở n g của quy l u ậ t k h a n h i ế m , l ợ i s u ấ t g i ả m d ầ n , q u y l u ậ t c h i p h í cơ h ộ i t ă n g dần và h i ệ u q u ả k i n h tế. - Chương l i : Cung câu nghiên cứu nội dung của c u n g v à c ầ u , c á c n h ả n t ố ả n h h ư ở n g đ ế n c u n g v à c ầ u , cơ c h ế h ì n h t h à n h g i á v à s ự t h a y đ ổ i c ủ a g i á do c u n g c ậ u thay đ ổ i và các h ì n h thức đ i ề u t i ế t giá. 12 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn
C h ư ơ n g ì: T ổ n g quan về k i n h t ế học - C h ư ơ n g I I I : Đ ộ co g i ã n s ẽ n g h i ê n c ứ u t á c đ ộ n g của các n h â n t ố tói lượng c ầ u v à lượng cung v ề m ặ t lượng t h ô n g q u a x e m x é t c á c l o ạ i h ệ s ố co g i ã n v à ý n g h ĩ a của c á c l o ạ i co g i ã n đ ó . - C h ư ơ n g I V : Lý t h u y ế t lợi ích n g h i ê n cứu các v ấ n đ ề v ề tiêu d ù n g n h ư quy l u ậ t lợi ích c ậ n b i ê n g i ả m dần t r o n g t i ê u d ù n g , sự l ự a c h ọ n t ố i ư u của n g ư ờ i t i ê u dùng trong điều k i ệ n r à n g buộc v ề n g â n sách. - Chương V: s ả n xuất, chi phí và lợi n h u ậ n nghiên cứu về q u á t r ì n h sản x u ấ t của doanh nghiệp, các quy l u ậ t của sản xuất, chi p h í v à lợi n h u ậ n . - C h ư ơ n g V I : Cấu t r ú c thị trường n g h i ê n cứu các m ô h ì n h về thị trường đó là thị trường c ạ n h t r a n h h o à n hảo, t h ị t r ư ờ n g độc q u y ề n , t h ị t r ư ờ n g c ạ n h t r a n h đ ộ c q u y ể n v à độc q u y ê n t ậ p đ o à n . T r o n g m ỗ i m ộ t c ấ u t r ú c t h ị t r ư ờ n g , c á c đặc đ i ể m được t r ì n h b ầ y v à sau đó là h à n h v i t ố i đ a hoa lợi n h u ậ n của d o a n h n g h i ệ p t r o n g t h ị t r ư ờ n g đó được x e m x é t t h ô n g qua việc x á c đ ị n h mức s ả n lượng, giá b á n n h ằ m t ố i đ a h o a l ợ i n h u ậ n cho d o a n h n g h i ệ p . - C h ư ơ n g V I I : T h ị t r ư ờ n g l a o đ ộ n g sẽ n g h i ê n c ứ u c á c v ấ n đ ề c h u n g v ề c u n g c ầ u đ ố i v ớ i lao đ ộ n g - m ộ t y ê u tố sản x u ấ t trong đ i ề u k i ệ n t h ị t r ư ờ n g c ạ n h t r a n h h o à n hảo. - Chương VUI: Những t h ấ t b ạ i của thị trường sẽ n g h i ê n c ứ u c á c t ì n h h u ố n g t r o n g đ ó k ế t q u ả do t h ị t r ư ờ n g t ạ o ra là k h ô n g t ố i ư u đ ố i vói x ã h ộ i . 13 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn
K i n h té hoe vi mó 2. P h ư ơ n g p h á p n g h i ê n c ứ u k i n h t ế h ọ c v i m ô K i n h t ế VI m ô l à m ộ t bộ p h ậ n của kinh tê học. Lnunn t a sẽ n g h i ê n c ứ u p h ư ơ n g p h á p n g h i ê n c ứ u nó t h ô n g qua p h ư ơ n g p h á p n g h i ê n c ứ u k i n h t ê học. Kinh t ế học là m ộ t m ô n k h o a học n ê n p h ư ơ n g p h á p nghiên cứu k i n h t ê học c ũ n g t ư ơ n g t ự c á c m ô n k h o a học tự n h i ê n n h ư s i n h học, hoa học h a y v ậ t l ý . T u y n h i ê n vì k i n h t ế h ọ c n g h i ê n c ứ u h à n h VI k i n h t ê c ủ a c o n người, n ê n p h ư ơ n g p h á p n g h i ê n c ứ u k i n h t ê học c ũ n g có n h i ề u đ i ể m k h á c v ố i các m ô n k h o a học t ư n h i ê n k h á c . 2.1. P h ư ơ n g p h á p m ô h ì n h hoa Đ ể n g h i ê n c ứ u k i n h t ê học, c á c g i ả t h u y ế t kinh tế được thành lập và dược kiểm chủng bằng thực n g h i ệ m . N ế u các p h é p t h ử được t h ự c h i ệ n l ặ p đi l ặ p l ạ i n h i ề u l ầ n đ ề u cho k ế t q u ả t h ự c n g h i ệ m đ ú n g n h ư giả thuyết thì giả thuyết kinh t ế dược coi l à l ý thuj'ết k i n h t ế . M ộ t v à i g i ả t h u y ế t v à lý t h u y ế t k i n h t ế đ ư ợ c c ô n g n h ậ n m ộ t c á c h r ộ n g rãi thì được gọi là q u i luật k i n h tê. H ì n h v ẽ 1.2 ở d ư ớ i đ â y m ô t ả c ụ t h ể c á c b ư ớ c tuần t ự t r o n g p h ư ơ n g p h á p n g h i ê n c ứ u k i n h t ế học 14 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn
C h ư ơ n g ì: T ổ n g quan về k i n h tè học Xác đinh ván dề nghiên cứu Phát triển mò hình - L^a chọn biến số phù hợp - Đưa ra các giả định đơn giản hoa so với thực tế - Xác lập các giá thuyết kinh tế đế giải thích ván để nghiên cứu Kiêm định già thuyết kinh tè Thu thập số liêu Phân tích số liệu Kiểm định H ì n h 1.2 T r ì n h t ự n g h i ê n c ứ u k i n h t ế a) X á c đ ị n h v â n đ ề n g h i ê n cứu Bước đầu tiên được áp dụng trong phương pháp n g h i ê n cứu k i n h t ế học là p h ả i x á c đ ị n h được v ấ n đề n g h i ê n cứu hay c â u h ỏ i n g h i ê n cứu. Ví d ụ các n h à kinh tế mong muốn tìm hiểu hiện tượng kinh t ế bất thường l à v ì sao người d â n l ạ i giảm tiêu t h ụ x ă n g dầu trong m ấ y t h á n g qua? b) P h á t t r i ể n m ô hình Bước t h ứ h a i là x â y d ự n g m ô hình kinh tế để t ì m được c â u t r ả l ờ i cho v ấ n đ ể n g h i ê n c ứ u đ ã x á c đ ị n h . Mô h ì n h k i n h t ế là m ộ t cách thức m ô t ả thực t ế đà được lõ Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn
K i n h t ế học vi m ó đ ơ n g i ả n hoa đ ể h i ể u và d ự đ o á n được m ố i q u a n h ệ của c á c b i ế n số. M ô h ì n h k i n h t ế c ó t h ể đ ư ợ c m ô t ả b ằ n g lòi, bảxig s ố l i ệ u , đồ t h ị h a y c á c p h ư ơ n g t r ì n h t o á n học. C ầ n c h ú ý r ằ n g m ô h ì n h k i n h t ế của t h ê gioi thực k h ô n g p h ả i là t h ế giới thực. C á c mô. h ì n h t h ư ờ n g dựa trên những giả định về h à n h v i của các b i ế n số đã đ ư ợ c l à m đ ơ n g i ả n h o a h ơ n so v ố i t h ự c t ế . N g o à i r a mô h ì n h chỉ t ậ p t r u n g vào n h ữ n g b i ế n số q u a n t r ọ n g nhất để giải thích v ấ n đ ề n g h i ê n cứu. ó ví d ụ về x ă n g dầu, t r o n g t h ự c t ế , c á c b i ế n s ố có t h ể l i ê n q u a n đ ế n lượng t i ê u t h ụ x ă n g d ầ u b a o g ồ m g i á cả x ă n g d ầ u , t h u nhập của người tiêu dùng, g i á cả c á c h à n g hoa khác hay đ i ể u k i ệ n t h ò i t i ế t , v.v. B ằ n g k i ế n t h ứ c của m ì n h , nhà k i n h t ê học sẽ p h ả i l ự a c h ọ n c á c b i ế n s ô t h í c h h ợ p và l o ạ i b ỏ n h ữ n g b i ê n ít có l i ê n q u a n h a y k h ô n g có ảnh hưởng đ ế n lượng x ă n g dầu. Trong trường hợp đơn giản n h ấ t , n h à k i n h t ế học sẽ l o ạ i b ỏ sự p h ứ c t ạ p của thực t ế b ằ n g c á c h g i ả đ ị n h c h ỉ có g i á c ủ a xăng dầu quyêt định đ ế n lượng tiêu t h ụ x ă n g dầu còn các y ế u t ố k h á c là k h ô n g thay đổi. M ụ c tiêu của m ô h ì n h k i n h t ế là d ự b á o hoặc tiên đ o á n két quả k h i các biên số thay đổi. M ô h ì n h k i n h tế có h a i nhiệm vụ quan trọng. Thứ nhất, chúng giúp c h ú n g ta h i ể u n ề n k i n h t ế hoạt động n h ư t h ế n à o . B ằ n g cách m ô t ả v ấ n đ ể n g h i ê n cứu t h ô n g qua mô hình đơn g i ả n , c h ú n g ta có t h ể h i ể u s â u h ơ n m ộ t vài k h í a cạnh 16 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn
C h ư ơ n g ĩ: Tổng quan vé k i n h t ế hoe quan trọng của v ấ n đề. T h ứ hai, các m ô h ì n h k i n h tế được sử dụng để hình thành các giả thuyết kinh tế. v ẫ n t i ế p ví d ụ v ề x ă n g d ầ u , m ộ t g i ả t h u y ế t có t h ể t h i ế t l ậ p l à g i á x ă n g d ầ u t ă n g cao t r o n g t h ò i g i a n n g h i ê n c ứ u đ ã d ẫ n đ ế n h i ệ n t ư ợ n g l ư ợ n g t i ê u t h ụ x ă n g d ầ u giảm". c) K i ể m c h ứ n g g i ả t h u y ế t k i n h tế Mô hình kinh tẽ chi có ích khi và chỉ khi nó đưa ra đ ư ợ c n h ữ n g d ự đ o á n đ ú n g . ơ b ư ớ c t h ứ ba n à y , c á c n h à k i n h t ê học sẽ t ậ p hợp c á c số l i ệ u đ ể k i ê m c h ứ n g l ạ i g i ả thuyết. Nếu kết quả thực nghiệm phù hợp với giả t h u y ế t t h ì g i ả t h u y ế t được c ô n g n h ậ n còn n ế u ngược l ạ i , g i ả t h u y ế t sẽ bị b á c bỏ. T r o n g ví d ụ c ủ a c h ú n g ta, n h à k i n h t ế học sẽ k i ể m tra xem l i ệ u có p h ả i k h i giá x ă n g d ầ u t à n g lên thì l ư ợ n g c ầ u x ă n g d ầ u sẽ g i ả m k h i c á c y ê u t ố k h á c được giữ n g u y ê n . N ế u n h ư p h â n tích số liệu t h u t h ậ p được c h o t h ấ y t r o n g t h ự c t ê g i á x ă n g d ầ u đ ã t ă n g cao trong n h ữ n g t h á n g qua t h ì có t h ể nói số l i ệ u đ ã c h ứ n g minh giả t h u y ế t là c h í n h xác. T u y n h i ê n đ ư a r a k ế t l u ậ n c u ố i c ù n g c ầ n có sự t h ậ n t r ọ n g . Có h a i v ấ n đ ề liên q u a n đ ế n việc g i ả i t h í c h các số l i ệ u k i n h tê. T h ứ n h ấ t là v ấ n đ ề liên quan đ ế n giả định các y ê u t ố k h á c k h ô n g thay đổi và v ấ n đ ề còn lại liên quan đ ế n q u a n h ệ n h â n quả. 2.2. P h ư ơ n g p h á p so s á n h tĩnh ĐẠI HỘC THẤI NGÒM 17 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn
K ỉ n h tê hoe vi mó G i ả đ i n h c á c y ế u tô" k h á c k h ô n g t h a y đ ổ i Các giả thuyết k i n h t ế về m ố i q u a n h ệ giữa các biên luôn phải đi k è m với giả định Ceteris Paribus trong mô hình. Ccteris Paribus là một thuật ngữ L a t m h đ ư ợ c s ử d ụ n g t h ư ờ n g x u y ê n t r o n g k i n h t ế học có nghĩa là các yêu t ố k h á c k h ô n g t h a y đ ổ i . T r o n g ví d ụ vế x ă n g dầu, giả định quan t r ọ n g của m ô h ì n h là t h u nhập của n g ư ờ i t i ê u d ù n g , giá cả c á c h à n g hoa k h á c v à một v à i b i ế n s ố k h á c k h ô n g t h a y đ ổ i . G i ả đ ị n h n à y cho p h è n c h ú n g ta t ậ p t r u n g v à o m ố i q u a n h ệ g i ữ a h a i b i ế n số chính: giá x ă n g dầu và lượng tiêu t h ụ x ă n g d ầ u trong những tháng qua. Đ ố i với các m ô n khoa học t r o n g p h ò n g t h í n g h i ệ m , việc thực h i ệ n các t h í n g h i ệ m m à chỉ n h ữ n g b i ê n số q u a n t â m được t h a y đ ổ i c ò n c á c y ế u t ố k h á c được g i ữ n g u y ê n có v ẻ d ễ d à n g . T u y n h i ê n , đ ố i v ớ i k i n h t ế học, phòng thí nghiệm là t h ế giói t h ự c , là cuộc s ố n g nên n h ì n c h u n g các n h à k i n h t ế học k h ó có t h ể t h ự c h i ệ n được n h ữ n g thực n g h i ệ m h o à n h ả o n h ư t r o n g p h ò n g t h í nghiệm, các b i ế n số k i n h t ế m à các n h à kinh tế học quan t â m như tỷ lệ t h ấ t nghiệp, chỉ s ố g i á cả, sán lượng, v.v... luôn thay đổi và chịu tác động của rất n h i ề u n h â n t ố c ù n g m ộ t lúc. Vì t h ế m u ố n k i ể m t r a g i ả t h u y ế t v ề m ố i quan h ệ giữa các b i ế n số k i n h tế, các n h à k i n h t ế t h ư ờ n g p h ả i sử d ụ n g các k ỹ t h u ậ t p h â n tích 18 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn