Giáo trình phân tích ứng dụng kỹ thuật tổ chức phát triển tài nguyên thiên nhiên vùng tây nam bộ p1

Chia sẻ: Dasda Asdfa | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:6

Thêm vào BST

Báo xấu

85
lượt xem 5
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tham khảo tài liệu 'giáo trình phân tích ứng dụng kỹ thuật tổ chức phát triển tài nguyên thiên nhiên vùng tây nam bộ p1', khoa học tự nhiên, nông - lâm phục vụ nhu cầu học tập, nghiên cứu và làm việc hiệu quả

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Giáo trình phân tích ứng dụng kỹ thuật tổ chức phát triển tài nguyên thiên nhiên vùng tây nam bộ p1

Giáo trình phân tích h−¬ng 8dụng kỹ thuật tổ ứng C chức phát triển tài nguyên thiên nhiên vùng Tæ chøc l∙nh thæ c¸c vïng kinh tÕ ë ViÖt Nam tây nam bộ I. Vïng §«ng B¾c B¾c Bé Vïng §«ng B¾c gåm 11 tØnh: Qu¶ng Ninh, L¹ng S¬n, Cao B»ng, B¾c C¹n, Th¸i Nguyªn, Yªn B¸i, Lµo Cai, Hµ Giang, Tuyªn Quang, Phó Thä vµ B¾c Giang víi tæng diÖn tÝch tù nhiªn: 65.326 km2, chiÕm kho¶ng 20% diÖn tÝch c¶ n−íc. Tæng d©n sè cña vïng 9.036,7 ngh×n ng−êi n¨m 2001, chiÕm 11,5% d©n sè c¶ n−íc. 1.1. TiÒm n¨ng ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi a) VÞ trÝ ®Þa lý: Vïng §«ng B¾c B¾c Bé, phÝa B¾c gi¸p §«ng Nam Trung Quèc, phÝa T©y gi¸p vïng T©y B¾c, phÝa Nam gi¸p ®ång b»ng B¾c Bé, phÝa §«ng gi¸p biÓn §«ng. VÞ trÝ cña vïng cã ý nghÜa v« cïng quan träng trong viÖc trao ®æi hµng ho¸, giao l−u bu«n b¸n víi §«ng Nam Trung Quèc qua c¸c cöa khÈu Lµo Cai, cöa khÈu Thanh Thuû (Hµ Giang), cöa khÈu Trïng Kh¸nh (Cao B»ng), cöa khÈu Mãng C¸i (Qu¶ng Ninh); víi c¸c n−íc trong khu vùc ch©u ¸ - Th¸i B×nh D−¬ng vµ c¸c n−íc trªn thÕ giíi th«ng qua c¸c c¶ng Cöa ¤ng, Hång Gai vµ c¶ng C¸i L©n. Vïng §«ng B¾c cã mét phÇn g¾n liÒn víi vïng träng ®iÓm kinh tÕ phÝa B¾c lµ tam gi¸c kinh tÕ Hµ Néi- H¶i Phßng - Qu¶ng Ninh. Vïng cßn cã quan hÖ chÆt chÏ víi vïng ®ång b»ng s«ng Hång, nhiÒu trung t©m ®« thÞ lµ Hµ Néi, H¶i Phßng, g¾n víi c¶ng biÓn H¶i phßng. TÊt c¶ nh÷ng yÕu tè nµy lµ ®éng lùc cho ph¸t triÓn kinh tÕ- x· héi cña vïng. b) Tµi nguyªn thiªn nhiªn: * §Þa h×nh, khÝ hËu vµ thuû v¨n: N»m trong vïng nói vµ trung du B¾c Bé, vïng §«ng B¾c cã ®Þa h×nh kh«ng cao so víi vïng T©y B¾c. PhÝa T©y cã nh÷ng d·y nói ch¹y theo h−íng T©y B¾c- §«ng Nam, trong ®ã d·y Phanxipan cao h¬n 3000 mÐt. PhÝa §«ng cña vïng cã nhiÒu d·y nói cao h×nh c¸nh cung. Vïng §«ng B¾c n»m trong miÒn khÝ hËu nhiÖt ®íi, lµ n¬i chÞu ¶nh h−ëng m¹nh nhÊt cña giã mïa §«ng B¾c, cã mïa ®«ng l¹nh nhÊt ë n−íc ta, mïa hÌ nãng Èm, nhiÖt ®é cao. KhÝ hËu vïng nµy thÝch hîp cho thùc vËt nhiÖt ®íi nh− chÌ, thuèc l¸, 111
håi. Tuy nhiªn, thêi tiÕt khu vùc nµy hay nhiÔu ®éng trong n¨m g©y ra nh÷ng khã kh¨n ®¸ng kÓ, nhÊt lµ vµo c¸c thêi kú chuyÓn tiÕp. Nguån n−íc khu vùc nµy kh¸ dåi dµo víi chÊt l−îng tèt. Vïng cã nhiÒu s«ng lín ch¶y qua: s«ng Hång, s«ng Th¸i B×nh, s«ng Kú Cïng, s«ng CÇu... vµ nhiÒu s«ng nhá ven biÓn Qu¶ng Ninh. Tuy nhiªn sù ph©n bè c¸c nguån n−íc kh«ng ®Òu theo mïa vµ theo l·nh thæ, nªn vÒ mïa m−a mét sè vïng ven s«ng hay c¸c thung lòng th−êng bÞ óng lôt, cßn vÒ mïa c¹n, khi mùc n−íc s«ng xuèng thÊp g©y khã kh¨n cho ph¸t triÓn n«ng nghiÖp vµ ®êi sèng sinh ho¹t cña nh©n d©n. * TiÒm n¨ng kho¸ng s¶n: §«ng B¾c lµ vïng giµu tµi nguyªn kho¸ng s¶n vµo bËc nhÊt n−íc ta. Cã nh÷ng kho¸ng s¶n cã ý nghÜa quan träng ®èi víi quèc gia nh−: than, apatÝt, s¾t, ®ång, ch×, kÏm, thiÕc... lµ nh÷ng tµi nguyªn quan träng cho ph¸t triÓn c¸c ngµnh c«ng nghiÖp khai kho¸ng vµ nhiÒu ngµnh c«ng nghiÖp kh¸c. Than ®¸ ph©n bè chñ yÕu ë tØnh Qu¶ng Ninh víi ba d¶i lín lµ CÈm Ph¶, Hßn Gai, M¹o Khª- U«ng BÝ víi tr÷ l−îng th¨m dß kho¶ng 5,5 tû tÊn (chiÕm kho¶ng 90% tr÷ l−îng than cña c¶ n−íc). Ngoµi ra cßn mét sè má than r¶i r¸c nh− PhÊn MÔ, Lµng CÈm - B¾c Th¸i, cã tr÷ l−îng kho¶ng 80 triÖu tÊn; Nµ D−¬ng - L¹ng S¬n, tr÷ l−îng kho¶ng 100 triÖu tÊn, than Bè H¹ - B¾c Giang. C¸c má than trong vïng cã chÊt l−îng tèt, dÔ khai th¸c, ®· vµ ®ang ®−îc khai th¸c phôc vô nhu cÇu trong n−íc vµ xuÊt khÈu. C¸c kho¸ng s¶n kim lo¹i rÊt ®a d¹ng, víi tr÷ l−îng võa vµ nhá, chÊt l−îng quÆng tèt víi hµm l−îng kim lo¹i cao. C¸c má s¾t ph©n bè ë c¸c tØnh Lµo Cai, Th¸i Nguyªn, Yªn B¸i, Hµ Giang, víi tæng tr÷ l−îng lµ 136 triÖu tÊn chiÕm 16,9 % tr÷ l−îng c¶ n−íc. ThiÕc ph©n bè ë TÜnh Tóc- Cao B»ng, S¬n D−¬ng - Tuyªn Quang vµ Nµ D−¬ng, tr÷ l−îng 10 triÖu tÊn. Titan n»m trong quÆng s¾t ë Th¸i Nguyªn, tr÷ l−îng 390 ngh×n tÊn. §ång cã tr÷ l−îng 781 ngh×n tÊn, ph©n bè ë Lµo Cai. Boxit ph©n bè ë L¹ng S¬n víi tr÷ l−îng kh«ng lín nh− vïng T©y Nguyªn nh−ng chÊt l−îng tèt, cho phÐp ®Çu t− c«ng nghiÖp. Mangan ph©n bè ë Cao B»ng víi tr÷ l−îng kho¶ng 1,5 triÖu tÊn. Ch× - kÏm ph©n bè ë B¾c C¹n... C¸c má kho¸ng s¶n ë vïng nµy ®−îc khai th¸c phôc vô cho nhu cÇu trong n−íc, má thiÕc ®−îc khai th¸c cho nhu cÇu trong n−íc vµ xuÊt khÈu. Vïng cßn cã c¸c lo¹i kho¸ng s¶n kh¸c nh− pirit, vµng ®¸ quÝ, ®Êt hiÕm, ®¸ granÝt, ®¸ x©y dùng, ®¸ v«i s¶n xuÊt xi m¨ng, n−íc kho¸ng... lµ nh÷ng kho¸ng s¶n cã tiÒm n¨ng vµ lµ thÕ m¹nh cho ph¸t triÓn c«ng nghiÖp khai kho¸ng, chÕ biÕn 112
kho¸ng s¶n cña vïng vµ cña c¶ n−íc. Tuy nhiªn nh÷ng má nµy chñ yÕu ®ang ë d¹ng tiÒm n¨ng, mét sè ®−îc khai th¸c víi quy m« nhá mang tÝnh ®Þa ph−¬ng. Kho¸ng s¶n apatit ph©n bè duy nhÊt ë vïng nµy víi tr÷ l−îng lín vµ tËp trung kho¶ng 2,1 tû tÊn, ®ñ ®¸p øng cho nhu cÇu s¶n xuÊt ph©n l©n phôc vô ph¸t triÓn n«ng nghiÖp cña n−íc ta vµ cã thÓ dµnh mét phÇn cho xuÊt khÈu. * TiÒm n¨ng ®Êt ®ai: §Êt ®ai lµ thÕ m¹nh cho s¶n xuÊt n«ng nghiÖp vµ l©m nghiÖp cña vïng. Tæng quÜ ®Êt cã kh¶ n¨ng sö dông cho n«ng, l©m nghiÖp lµ kho¶ng 5 triÖu ha, trong ®ã cho n«ng nghiÖp kho¶ng 1 triÖu ha, cho l©m nghiÖp lµ 4 triÖu ha. Tuy nhiªn hiÖn t¹i chóng ta míi chØ sö dông 2, 4 triÖu ha, chiÕm 48% so víi tiÒm n¨ng. Ph©n lo¹i ®Êt - §Êt ®á ®¸ v«i, ph©n bè theo c¸c c¸nh cung, nhiÒu nhÊt ë c¸c tØnh Hµ Giang, Cao B»ng, L¹ng S¬n, Lµo Cai. Lo¹i ®Êt nµy rÊt thÝch hîp cho c¸c c©y thuèc l¸, ®ç t−¬ng, b«ng, ng«,... - §Êt Feranit ®á vµng, ph©n bè chñ yÕu ë Th¸i Nguyªn, Tuyªn Quang, Phó Thä, Yªn B¸i, B¾c Giang. Lo¹i ®Êt nµy rÊt phï hîp víi c©y chÌ, ®iÒu nµy lý gi¶i ®©y chÝnh lµ vïng chÌ lín nhÊt c¶ n−íc, víi s¶n phÈm chÌ næi tiÕng th¬m ngon nh− chÌ Th¸i Nguyªn, chÌ Phó Thä... - §Êt phï sa cæ, ph©n bè chñ yÕu ë Phó Thä, B¾c Giang thÝch hîp ph¸t triÓn c¸c c©y c«ng nghiÖp hµng n¨m nh− l¹c, thuèc l¸, ®Ëu t−¬ng, c©y l−¬ng thùc. - §Êt phï sa, ph©n bè ë c¸c ®ång b»ng ven s«ng, thÝch hîp trång hoa mµu vµ l−¬ng thùc. Ngoµi ra ®Êt ë khu vùc gi¸p biªn giíi Cao B»ng, L¹ng S¬n, khÝ hËu rÊt thuËn lîi trång c¸c c©y thuèc quÝ nh− tam thÊt, d−¬ng qui, ®ç träng, håi, th¶o qu¶... Nh×n chung, tiÒm n¨ng vÒ ®Êt ®ai cho ph¸t triÓn c¸c c©y c«ng nghiÖp, c©y ®Æc s¶n ë vïng nµy rÊt lín. DiÖn tÝch ®Êt ®ång cá ë c¸c ®åi thÊp vµ c¸c thung lòng còng t¹o ®iÒu kiÖn cho ph¸t triÓn ch¨n nu«i c¸c gia sóc cã gi¸ trÞ nh− bß, tr©u, dª... * Tµi nguyªn rõng: HiÖn nay, diÖn tÝch rõng cña vïng cßn rÊt thÊp do viÖc khai th¸c bõa b·i vµ do ¸p lùc cña sù gia t¨ng d©n sè. Rõng nguyªn sinh chØ cßn rÊt Ýt ë vïng nói non hiÓm trë. §é che phñ rõng hiÖn t¹i lµ 17%. Do vËy viÖc trång rõng vµ tu bæ rõng lµ vÊn ®Ò 113
quan träng hµng ®Çu trong ph¸t triÓn kinh tÕ- x· héi cña vïng nh»m b¶o vÖ tµi nguyªn, c©n b»ng sinh th¸i, cung cÊp nguyªn liÖu cho c«ng nghiÖp giÊy, c«ng nghiÖp khai th¸c má... c) Tµi nguyªn nh©n v¨n: * VÒ c¬ cÊu d©n téc: Phong Ch©u - Phó Thä ®−îc coi lµ céi nguån cña ng−êi ViÖt. Trong vïng tËp trung nhiÒu téc ng−êi kh¸c nhau. C¬ cÊu d©n téc ®a d¹ng nhÊt trong c¶ n−íc víi kho¶ng 30 d©n téc. Trong ®ã ng−êi Kinh chiÕm ®«ng nhÊt 66,1% tæng d©n sè toµn vïng; ng−êi Tµy chiÕm 12,4%; ng−êi Nïng chiÕm 7,3%; ng−êi Dao chiÕm 4,5%; ng−êi H’M«ng chiÕm 3,8%... * D©n sè vµ mËt ®é d©n sè: Tæng d©n sè cña vïng n¨m 2001 lµ 9,04 triÖu ng−êi, mËt ®é d©n sè trung b×nh lµ 158 ng−êi /km2. TËp trung ®«ng nhÊt ë c¸c tØnh B¾c Giang, Phó Thä, B¾c C¹n, Th¸i Nguyªn, Qu¶ng Ninh, nh÷ng n¬i ph©n bè nh÷ng trung t©m kinh tÕ lín cña vïng. Tû lÖ d©n sè thµnh thÞ thÊp kho¶ng 1,7 triÖu ng−êi chiÕm 19% tæng d©n sè toµn vïng n¨m 2001, thÊp h¬n møc trung b×nh cña c¶ n−íc (25%) vµ rÊt kh«ng ®ång ®Òu gi÷a c¸c tØnh, cao nhÊt ë Qu¶ng Ninh 42,4%. * Tr×nh ®é häc vÊn: Tr×nh ®é häc vÊn vµ chuyªn m«n cña d©n c− vµ nguån nh©n lùc ë vïng t−¬ng ®−¬ng víi tr×nh ®é trung b×nh cña c¶ n−íc, cao h¬n vïng T©y b¾c, T©y Nguyªn, §ång b»ng s«ng Cöu Long, nh−ng thÊp h¬n §ång b»ng s«ng Hång. Tæng d©n sè tèt nghiÖp phæ th«ng c¬ së trë lªn ®¹t 53,7% (møc trung b×nh c¶ n−íc 45%). Sè ng−êi tèt nghiÖp phæ th«ng trung häc chiÕm 14,5%. Tuy nhiªn tû lÖ ng−êi kh«ng biÕt ch÷ kh¸ cao chiÕm 11,2 % tæng d©n sè vµ tû lÖ ch−a tèt nghiÖp phæ th«ng c¬ së chiÕm 35.1% chñ yÕu lµ ®ång bµo c¸c d©n téc Ýt ng−êi.. * Lùc l−îng lao ®éng: Tæng sè ng−êi qua ®µo t¹o chuyªn m«n 60 v¹n ng−êi chiÕm 12% tæng sè lao ®éng, t−¬ng ®−¬ng tr×nh ®é trung b×nh cña c¶ n−íc. Trong ®ã cã trªn 8 v¹n ng−êi cã tr×nh ®é tõ cao ®¼ng, ®¹i häc trë lªn. * V¨n ho¸ - lÞch sö: Vïng §«ng B¾c ph¶n ¸nh bÒ dµy lÞch sö cña d©n téc víi c¸c di tÝch v¨n ho¸ - lÞch sö nh− §«ng S¬n, H¹ Long, P¾c Bã, T©n Trµo,... C¸c di tÝch v¨n ho¸ - lÞch sö, c¸c lÔ héi truyÒn thèng, c¸c lµn ®iÖu d©n ca... ®−îc g×n gi÷ b¶o tån. 114
N¬i ®©y c¶nh quan tù nhiªn cßn t¹o thuËn lîi cho vïng ph¸t triÓn c¸c khu du lÞch næi tiÕng. 1.2. HiÖn tr¹ng ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi vïng §«ng B¾c Vïng §«ng B¾c ®−îc khai th¸c sím vµ ®Æc biÖt khai th¸c m¹nh mÏ tõ thêi Ph¸p thuéc do môc ®Ých khai th¸c thuéc ®Þa cña t− b¶n Ph¸p. Tõ n¨m 1990 trë l¹i ®©y, nÒn kinh tÕ cña vïng ®¹t ®−îc nh÷ng kÕt qu¶ ®¸ng kÓ. N¨m 1997 tæng s¶n phÈm GDP cña vïng ®¹t 7,1% tæng GDP c¶ n−íc. GDP b×nh qu©n ®Çu ng−êi thÊp, n¨m 1997 ®¹t 2052 ngh×n ®ång/ ng−êi b»ng 61,5% møc b×nh qu©n cña c¶ n−íc. C¬ cÊu kinh tÕ ngµnh cã sù chuyÓn dÞch theo h−íng ®Èy m¹nh ph¸t triÓn c¸c ngµnh c«ng nghiÖp vµ dÞch vô. Tû träng thu nhËp tõ ngµnh c«ng nghiÖp vµ x©y dùng trong GDP cña vïng t¨ng tõ 20,6% n¨m 1990 lªn 26,3% n¨m 1997; tû träng ngµnh dÞch vô t¨ng tõ 32,9% lªn 33,8%; tû träng ngµnh n«ng - l©m - ng− nghiÖp gi¶m tõ 46,5% xuèng 33,6%. a) C¸c ngµnh kinh tÕ: - Ngµnh c«ng nghiÖp: C¬ cÊu c¸c ngµnh c«ng nghiÖp trong vïng ®· cã nhiÒu biÕn ®æi. Sè xÝ nghiÖp c«ng nghiÖp nÆng víi quy m« lín chiÕm tû träng lín nhÊt trong c¶ n−íc nh− khai th¸c n¨ng l−îng, luyÖn kim, c¬ khÝ, ho¸ chÊt... Ngµnh c«ng nghiÖp khai th¸c n¨ng l−îng (than) cung cÊp tíi 98% than ®¸ cho nhu cÇu trong n−íc vµ chiÕm tû träng 26,7 % trong gi¸ trÞ gia t¨ng c«ng nghiÖp cña c¶ n−íc; c«ng nghiÖp ho¸ chÊt chiÕm 78,5%; c«ng nghiÖp vËt liÖu x©y dông chiÕm 13,8%... Trong vïng h×nh thµnh c¸c vïng l·nh thæ tËp trung c«ng nghiÖp chuyªn m«n ho¸ nh−: khu c«ng nghiÖp luyÖn kim ®en Th¸i Nguyªn; khu c«ng nghiÖp khai th¸c than Qu¶ng Ninh; khu c«ng nghiÖp ho¸ chÊt L©m Thao - ViÖt Tr×; khu c«ng nghiÖp s¶n xuÊt ph©n bãn B¾c Giang. NhiÒu khu c«ng nghiÖp trë thµnh h¹t nh©n h×nh thµnh lªn c¸c ®« thÞ vµ gi÷ vai trß trung t©m t¸c ®éng ®Õn sù ph¸t triÓn kinh tÕ chung cña toµn vïng. Ngoµi ra mét sè ngµnh c«ng nghiÖp nhÑ còng ph¸t triÓn trªn c¬ së khai th¸c nguån n«ng l©m s¶n cña vïng nh− c«ng nghiÖp giÊy (B·i B»ng), c«ng nghiÖp mÝa ®−êng, Ðp dÇu... - Ngµnh n«ng -l©m-ng− nghiÖp: * Ngµnh n«ng nghiÖp 115
C¬ cÇu ngµnh trång trät - ch¨n nu«i trong vïng lµ 71%-29%. Trong ngµnh trång trät, c©y l−¬ng thùc vÉn gi÷ vÞ trÝ hµng ®Çu chiÕm tíi 63,5% gi¸ trÞ gia t¨ng ngµnh trång trät vµ ®Ó phôc vô nhu cÇu trong vïng. Tuy nhiªn ®· h×nh thµnh mét sè vïng chuyªn canh c©y c«ng nghiÖp s¶n xuÊt hµng ho¸ cã gi¸ trÞ kinh tÕ nh−: + Vïng chuyªn canh chÌ Th¸i Nguyªn, Yªn B¸i, Lµo Cai, Hµ Giang, Tuyªn Quang; + Vïng chuyªn canh thuèc l¸ L¹ng S¬n, Cao B»ng; + Vïng chuyªn canh mÝa huyÖn Cao Léc, Léc B×nh (L¹ng S¬n), V¨n Yªn vµ TrÊn Yªn (Yªn B¸i)...; + Vïng chuyªn canh cµ phª chÌ L¹ng S¬n, khu phô cËn Th¸i Nguyªn (Phó L−¬ng, §¹i Tõ, §ång Hû), Tuyªn Quang, Yªn B¸i, Cao B»ng... + Vïng chuyªn canh c©y ¨n qu¶ B¾c Hµ (Lµo Cai), Ng©n S¬n (Cao B»ng), vïng na Chi L¨ng - L¹ng S¬n, vïng hång L¹ng S¬n, vïng cam quýt b−ëi, hång Lôc Yªn, Yªn B×nh, vïng v¶i thiÒu Lôc Ng¹n (B¾c Giang). + Vïng ch¨n nu«i lîn tËp trung lµ Qu¶ng Ninh, Phó Thä. Vïng ch¨n nu«i tr©u, bß. Nh×n chung ngµnh n«ng nghiÖp cña vïng còng ch−a khai th¸c hiÖu qu¶ tiÒm n¨ng vÒ ®Êt ®ai vµ khÝ hËu võa mang tÝnh nhiÖt ®íi, cËn nhiÖt vµ «n ®íi ®Ó ph¸t triÓn c¸c c©y trång cã gi¸ trÞ kinh tÕ cao tho¶ m·n nhu cÇu trong n−íc vµ xuÊt khÈu. * Ngµnh ng− nghiÖp Tuy n»m trong vïng ng− tr−êng ®¸nh b¾t c¸ cña vÞnh B¾c Bé nh−ng viÖc khai th¸c vµ nu«i trång thuû h¶i s¶n cña vïng cã quy m« nhá, ®¸nh b¾t vµ chÕ biÕn mang tÝnh thñ c«ng vµ chñ yÕu ë ven biÓn thuéc tØnh Qu¶ng Ninh. Tû träng gi¸ trÞ ngµnh thuû h¶i s¶n cña vïng chiÕm 5% tæng gi¸ trÞ toµn ngµnh cña c¶ n−íc. * Ngµnh l©m nghiÖp Trong nh÷ng n¨m qua vïng nµy cã nh÷ng nç lùc nh»m phñ xanh ®Êt trèng ®åi träc, dÇn dÇn kh«i phôc vèn rõng bÞ mÊt do qu¸ tr×nh khai th¸c bõa b·i. Trong vïng ®· h×nh thµnh mét sè n«ng tr−êng cung cÊp nguyªn liÖu gç cho ngµnh s¶n xuÊt giÊy (Hµ Giang, Tuyªn Quang, Lµo Cai, Yªn B¸i...) vµ cung cÊp gç trô má (B¾c Giang, Th¸i Nguyªn, L¹ng S¬n, Qu¶ng Ninh). 116