Giáo trình Pháp luật đại cương: Phần 2

Chia sẻ: Lavie Lavie | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:49

Thêm vào BST

Báo xấu

129
lượt xem 12
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Giáo trình Pháp luật đại cương: Phần 2 trình bày về Luật Hình sự, Luật Tố tụng hình sự, Luật Kinh tế, Luật Tài chính, Luật Lao động, Luật Đất đai, Luật Môi trường,... Giáo trình phục vụ cho các bạn chuyên ngành Luật và những bạn quan tâm tới lĩnh vực này.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Giáo trình Pháp luật đại cương: Phần 2

Chöông 6 LUAÄT HÌNH SÖÏ Chöùc naêng cuûa luaät hình söï laø baûo veä, ñaûm baûo cho heä thoáng phaùp luaät cuûa nhaø nöôùc, traät töï xaõ hoäi ñöôïc thöïc hieän vaø tuaân thuû nghieâm chænh. I- KHAÙI NIEÄM LUAÄT HÌNH SÖÏ. Luaät hình söï laø ngaønh luaät ñoäc laäp trong heä thoáng phaùp luaät Vieät Nam bao goàm heä thoáng caùc qui phaïm phaùp luaät qui ñònh toäi phaïm, hình phaït aùp duïng ñoái vôùi ngöôøi phaïm toäi vaø caùc ñieàu kieän ñeå aùp duïng hình phaït. Ñoái töôïng ñieàu chænh cuûa luaät hình söï laø nhöõng quan heä phaùt sinh giöõa nhaø nöôùc vaø ngöôøi phaïm toäi khi ngöôøi naøy thöïc hieän moät toäi phaïm. • Nguoàn cô baûn cuûa luaät Hình söï nöôùc ta laø Boä luaät Hình söï ñaõ ñöôïc Quoác Hoäi khoaù X thoâng qua ngaøy 21.12.1999 vaø coù hieäu löïc töø ngaøy 01.07.2000. Boä luaät Hình söï naêm 2000 ñaõ thay theá Boä luaät Hình söï naêm 1986 ñeå ñaùp öùng yeâu caàu cuûa söï nghieäp xaây döïng vaø baûo veä ñaát nöôùc trong ñieàu kieän ñoåi môùi, nhaát laø tình hình toäi phaïm coù nhöõng dieãn bieán phöùc taïp theo chieàu höôùng môùi vaø yeâu caàu ñaáu tranh phoøng choáng toäi phaïm cuõng ñöôïc ñaët ra theo moät hình thöùc môùi. • Boä luaät Hình söï bao goàm hai phaàn : - Phaàn chung: bao goàm 10 chöông, 77 ñieàu qui ñònh nhöõng nguyeân taéc nhieäm vuï cuûa luaät Hình söï, nhöõng vaán ñeà chung veà toäi phaïm vaø hình phaït. - Phaàn caùc toäi phaïm: goàm 14 chöông töø ñieàu 78 ñeán ñieàu 344 qui ñònh daáu hieäu phaùp lyù cuûa nhöõng toäi phaïm cuï theå, loaïi vaø möùc hình phaït coù theå aùp duïng ñoái vôùi caùc loaïi toäi phaïm ñoù • Phöông phaùp ñieàu chænh cuûa luaät Hình söï laø phöông phaùp quyeàn uy. Khi coù toäi phaïm xaûy ra, Nhaø nöôùc söû duïng khaû naêng vaø quyeàn löïc cuûa mình ñeå baét buoäc vaø cöôõng cheá ngöôøi phaïm toäi phaûi chaáp haønh caùc bieän phaùp cöôõng cheá Nhaø nöôùc maø khoâng coù söï thoûa thuaän naøo khaùc ñoái vôùi ngöôøi phaïm toäi. II- MOÄT SOÁ NOÄI DUNG CÔ BAÛN CUÛA LUAÄT HÌNH SÖÏ. 1. Toäi phaïm. - Khaùi nieäm: Toäi phaïm laø haønh vi nguy hieåm cho xaõ hoäi ñöôïc qui ñònh trong Boä luaät Hình söï do ngöôøi coù naêng löïc traùch nhieäm hình söï thöïc hieän moät caùch coá yù hoaëc voâ yù xaâm phaïm ñoäc laäp chuû quyeàn thoáng nhaát toaøn veïn laõnh thoå Toå quoác, xaâm phaïm cheá ñoä chính trò, cheá ñoä kinh teá, neàn vaên hoaù, quoác phoøng an ninh traät töï an toaøn xaõ hoäi, quyeàn lôïi ích hôïp phaùp cuûa caùc toå chöùc, xaâm phaïm tính maïng söùc khoûe danh döï nhaân phaåm töï do, taøi saûn, caùc quyeàn lôïi ích hôïp phaùp khaùc cuûa coâng daân, xaâm phaïm nhöõng lónh vöïc khaùc cuûa traät töï phaùp luaät xaõ hoäi chuû nghóa (Ñieàu 8 BLHS nöôùc Coäng Hoøa Xaõ Hoäi Chuû Nghóa Vieät Nam). Töø khaùi nieäm treân chuùng ta ghi nhaän ñöôïc caùc daáu hieäu cuûa toäi phaïm
- Caùc daáu hieäu cuûa toäi phaïm: toäi phaïm coù 4 daáu hieäu cô baûn sau ñaây : ¾ Toäi phaïm laø haønh vi nguy hieåm cho xaõ hoäi: toäi phaïm tröôùc heát phaûi theå hieän baèng haønh vi. Haønh vi theå hieän döôùi hai hình thöùc : haønh ñoäng hoaëc khoâng haønh ñoäng. Tính nguy hieåm cuûa haønh vi ñöôïc xaùc ñònh bôûi caùc yeáu toá sau : • Taàm quan troïng cuûa caùc quan heä xaõ hoäi bò haønh vi ñoù xaâm haïi. Quan heä caøng quan troïng bao nhieâu thì möùc ñoä nguy hieåm cuûa haønh vi caøng cao baáy nhieâu. • Möùc ñoä vaø qui moâ cuûa haäu quaû do haønh vi phaïm toäi gaây ra. Haäu quaû caøng lôùn thì toäi phaïm caøng nghieâm troïng vaø tính nguy hieåm caøng cao. Neáu haäu quaû thieät haïi khoâng ñaùng keå thì chöa coi laø toäi phaïm. • Phöông phaùp thöïc hieän haønh vi phaïm toäi. Phöông phaùp caøng nguy hieåm thì toäi phaïm caøng nghieâm troïng. • Tính chaát vaø möùc ñoä loãi : loãi coù theå döôùi daïng coá yù hoaëc voâ yù. • Ñoäng cô muïc ñích cuûa ngöôøi coù haønh vi phaïm toäi. Ñoäng cô muïc ñích caøng traùi vôùi ñaïo ñöùc traùi qui ñònh phaùt trieån cuûa xaõ hoäi thì haønh vi phaïm toäi caøng nguy hieåm. ¾ Toäi phaïm laø haønh vi coù loãi do ngöôøi coù naêng löïc chòu traùch nhieäm hình söï thöïc hieän : loãi laø thaùi ñoä chuû quan cuûa ngöôøi thöïc hieän toäi phaïm. Moät ngöôøi chæ bò coi laø toäi phaïm neáu haønh vi gaây thieät haïi cho xaõ hoäi laø haønh vi coù loãi vaø thöïc hieän khi hoï ôû ñoä tuoåi töø ñuû 14 tuoåi trôû leân vaø khoâng maéc beänh taâm thaàn. ¾ Toäi phaïm phaûi ñöôïc qui ñònh trong Boä luaät Hình söï : Ñieàu 2 BLHS qui ñònh : chæ ngöôøi naøo phaïm moät toäi ñaõ ñöôïc luaät Hình söï qui ñònh môùi phaûi chòu traùch nhieäm hình söï. ¾ Toäi phaïm phaûi ñöôïc xöû lyù baèng hình phaït : baát cöù haønh vi phaïm toäi naøo ñeàu phaûi chòu moät hình phaït. Toäi phaïm vaø hình phaït gaén lieàn nhau. Nhö vaäy toäi phaïm laø haønh vi nguy hieåm cho xaõ hoäi coù loãi traùi phaùp luaät hình söï vaø phaûi chòu hình phaït. Toäi phaïm khaùc vôùi caùc haønh vi vi phaïm phaùp luaät khaùc ôû nhöõng ñieåm sau : - Haønh vi phaïm toäi coù tính chaát nguy hieåm cao hôn so vôùi caùc haønh vi vi phaïm phaùp luaät khaùc. - Toäi phaïm xaâm haïi quan heä xaõ hoäi do luaät Hình söï baûo veä. - Möùc ñoä haäu quaû thieät haïi lôùn hôn so vôùi haäu quaû do caùc haønh vi vi phaïm phaùp luaät khaùc gaây neân. - Möùc ñoä hình phaït nghieâm khaéc hôn. Toäi phaïm ñöôïc chia thaønh 4 loaïi : - Toäi phaïm ít nghieâm troïng: laø nhöõng toäi phaïm gaây nguy haïi khoâng lôùn cho xaõ hoäi maø möùc cao nhaát cuûa khung hình phaït ñoái vôùi toäi aáy laø ñeán 3 naêm tuø . - Toäi phaïm nghieâm troïng : laø toäi phaïm gaây nguy haïi lôùn cho xaõ hoäi maø möùc cao nhaát cuûa khung hình phaït ñoái vôùi toäi aáy laø ñeán 7 naêm tuø. - Toäi phaïm raát nghieâm troïng laø toäi phaïm gaây nguy haïi raát lôùn cho xaõ hoäi maø möùc cao nhaát cuûa khung hình phaït ñoái vôùi toäi aáy laø ñeán 15 naêm tuø. - Toäi phaïm ñaëc bieät nghieâm troïng : laø toäi gaây nguy haïi ñaëc bieät lôùn cho xaõ hoäi maø möùc cao nhaát cuûa khung hình phaït ñoái vôùi toäi aáy laø treân 15 naêm tuø, tuø chung thaân hoaëc töû hình.
Boä luaät Hình söï qui ñònh 14 nhoùm toäi phaïm xaâm phaïm caùc quan heä xaõ hoäi ñöôïc Nhaø nöôùc baûo veä ñoù laø : - Caùc toäi xaâm phaïm an ninh quoác gia. - Caùc toäi xaâm phaïm tính maïng söùc khoûe danh döï nhaân phaåm con ngöôøi. - Caùc toäi xaâm phaïm caùc quyeàn töï do daân chuû cuûa coâng daân. - Caùc toäi xaâm phaïm sôû höõu. - Caùc toäi xaâm phaïm cheá ñoä hoân nhaân gia ñình. - Caùc toäi xaâm phaïm traät töï quaûn lyù kinh teá. - Caùc toäi phaïm veà moâi tröôøng. - Caùc toäi phaïm veà ma tuùy. - Caùc toäi xaâm phaïm traät töï coâng coäng vaø an toaøn coâng coäng. - Caùc toäi xaâm phaïm traät töï quaûn lyù haønh chaùnh. - Caùc toäi phaïm veà chöùc vuï. - Caùc toäi xaâm phaïm hoaït ñoäng tö phaùp. - Caùc toäi xaâm phaïm nghóa vuï traùch nhieäm cuûa quaân nhaân. - Caùc toäi phaïm phaù hoaïi hoøa bình, choáng loaøi ngöôøi, toäi phaïm chieán tranh. 2. Hình phaït. a. Khaùi nieäm hình phaït : theo ñieàu 26 Boä luaät hình söï : hình phaït laø bieän phaùp cöôõng cheá nghieâm khaéc nhaát cuûa Nhaø nöôùc nhaèm töôùc boû, hoaëc haïn cheá quyeàn, lôïi ích cuûa ngöôøi phaïm toäi. Hình phaït ñöôïc qui ñònh trong Boä luaät Hình söï vaø do Toøa aùn aùp duïng. Muïc ñích cuûa hình phaït khoâng chæ nhaèm tröøng trò ngöôøi phaïm toäi maø coøn giaùo duïc hoï trôû thaønh ngöôøi coù ích cho xaõ hoäi, coù yù thöùc tuaân theo phaùp luaät vaø caùc qui taéc cuûa cuoäc soáng xaõ hoäi chuû nghóa, ngaên ngöøa hoï phaïm toäi môùi. Hình phaït coøn nhaèm giaùo duïc ngöôøi khaùc toân troïng phaùp luaät, ñaáu tranh phoøng ngöøa vaø choáng toäi phaïm. b. Heä thoáng hình phaït : Theo ñieàu 28 BLHS hình phaït bao goàm hình phaït chính vaø hình phaït boå sung. Hình phaït chính : laø hình phaït ñöôïc tuyeân ñoäc laäp. Moãi toäi phaïm chæ coù theå bò tuyeân moät hình phaït chính. Hình phaït chính bao goàm: - Caûnh caùo: laø hình phaït ñöôïc aùp duïng ñoái vôùi ngöôøi phaïm toäi ít nghieâm troïng, coù nhieàu tình tieát giaûm nheï, nhöng chöa ñeán möùc mieãn hình phaït. Ñaây laø hình phaït nheï nhaát, laø söï khieån traùch coâng khai cuûa Nhaø nöôùc ñoái vôùi ngöôøi bò keát aùn, ngöôøi bò keát aùn caûnh caùo phaûi mang aùn tích 3 naêm. - Phaït tieàn : ñöôïc aùp duïng vôùi hai hình thöùc : o Phaït tieàn ñöôïc aùp duïng laø hình phaït chính ñoái vôùi ngöôøi phaïm toäi ít nghieâm troïng xaâm phaïm traät töï quaûn lyù kinh teá, traät töï coâng coäng, traät töï quaûn lyù haønh chaùnh vaø moät soá toäi phaïm khaùc do BLHS qui ñònh. o Phaït tieàn ñöôïc aùp duïng laø hình phaït boå sung ñoái vôùi ngöôøi phaïm caùc toäi veà tham nhuõng, ma tuùy hoaëc caùc toäi phaïm khaùc do BLHS qui ñònh. Ñaây laø hình phaït nhaèm vaøo söï taùc ñoäng kinh teá, aûnh höôûng ñeán taøi saûn cuûa ngöôøi phaïm toäi, buoäc ngöôøi phaïm toäi phaûi noäp moät soá tieàn vaøo coâng quõy. Möùc phaït treân döïa treân tính chaát vaø möùc ñoä nghieâm troïng cuûa toäi phaïm, ñoàng thôøi coù xeùt ñeán tình hình taøi saûn cuûa ngöôøi phaïm toäi, söï bieán ñoäng cuûa giaù caû. Möùc phaït tieàn khoâng döôùi moät trieäu ñoàng.
- Caûi taïo khoâng giam giöõ: Hình phaït naøy khoâng buoäc ngöôøi phaïm toäi caùch ly vôùi xaõ hoäi maø giao hoï cho chính quyeàn ñòa phöông, toå chöùc xaõ hoäi giaùm saùt giaùo duïc. Hình phaït naøy aùp duïng töø 6 thaùng ñeán 3 naêm ñoái vôùi ngöôøi phaïm toäi ít nghieâm troïng coù nôi laøm vieäc vaø cö truù roõ raøng. Ngöôøi bò caûi taïo khoâng giam giöõ bò khaáu tröø töø 5% - 20% phaàn thu nhaäp ñeå sung quyõ Nhaø nöôùc. Ngöôøi bò taïm giöõ, taïm giam tröôùc khi bò keát aùn caûi taïo khoâng giam giöõ thì ñöôïc tröø vaøo thôøi gian caûi taïo khoâng giam giöõ, cöù moät ngaøy taïm giöõ taïm giam ñöôïc tröø 3 ngaøy caûi taïo khoâng giam giöõ. - Truïc xuaát : laø buoäc ngöôøi bò keát aùn laø ngöôøi nöôùc ngoaøi phaûi rôøi khoûi laõnh thoå Vieät Nam. Truïc xuaát ñöôïc aùp duïng laø moät hình phaït chính hoaëc hình phaït boå sung tuøy tröôøng hôïp cuï theå. - Tuø coù thôøi haïn : laø vieäc buoäc ngöôøi phaïm toäi phaûi chaáp haønh hình phaït taïi traïi giam trong moät thôøi haïn nhaát ñònh toái thieåu laø 3 thaùng, toái ña laø 20 naêm. Thôøi haïn taïm giöõ taïm giam ñöôïc tröø vaøo thôøi haïn chaáp haønh phaït tuø. Moät ngaøy taïm giöõ taïm giam baèng moät ngaøy tuø. - Tuø chung thaân : laø hình phaït tuø khoâng thôøi haïn aùp duïng vôùi ngöôøi phaïm toäi ñaëc bieät nghieâm troïng, nhöng chöa tôùi möùc töû hình. Hình phaït tuø chung thaân khoâng aùp duïng vôùi ngöôøi vò thaønh nieân. - Töû hình: AÙp duïng ñoái vôùi ngöôøi phaïm toäi ñaëc bieät nghieâm troïng. Khoâng aùp duïng hình phaït töû hình vôùi ngöôøi vò thaønh nieân, phuï nöõ mang thai vaø ngöôøi nuoâi con döôùi 36 thaùng khi xeùt xöû hoaëc khi phaïm toäi. Tröôøng hôïp naøy töû hình chuyeån thaønh tuø chung thaân. Ngöôøi bò keát aùn töû hình ñöôïc aùn giaûm thì chuyeån thaønh tuø chung thaân. Hình phaït boå sung : laø hình phaït khoâng theå tuyeân ñoäc laäp maø chæ ñöôïc tuyeân keøm theo hình phaït chính. Hình phaït boå sung khoâng aùp duïng ñoái vôùi taát caû caùc loaïi toäi phaïm maø chæ ñöôïc aùp duïng khi naøo ñieàu luaät veà toäi phaïm coù qui ñònh. Hình phaït boå sung goàm - Caám ñaûm nhieän chöùc vuï, caám haønh ngheà hoaëc laøm coâng vieäc nhaát ñònh. Hình phaït naøy aùp duïng ñoái vôùi nhöõng ngöôøi neáu ñeå hoï laøm coâng vieäc naøo ñoù seõ gaây nguy hieåm cho xaõ hoäi. Thôøi haïn caám laø töø moät naêm ñeán 5 naêm keå töø ngaøy chaán haønh xong hình phaït hoaëc keå töø ngaøy baûn aùn coù hieäu löïc trong tröôøng hôïp hình phaït chính laø caûnh caùo phaït tieàn hoaëc caûi taïo khoâng giam giöõ, aùn treo. - Caám cö truù : ngöôøi bò keát aùn phaït tuø khoâng ñöôïc taïm truù hoaëc cö truù taïi moät soá ñòa phöông nhaát ñònh. Thôøi haïn caám cö truù laø töø moät naêm ñeán 5 naêm keå töø khi chaáp haønh hình phaït tuø. - Quaûn cheá : ngöôøi bò keát aùn tuø phaûi cö truù ôû moät ñòa phöông nhaát ñònh, ngöôøi bò quaûn cheá khoâng ñöôïc ra khoûi nôi cö truù töï yù. Quaûn cheá aùp duïng ñoái vôùi toäi xaâm phaïm an ninh quoác gia, ngöôøi taùi phaïm. Thôøi haïn quaûn cheá laø töø 1 ñeán 5 naêm keå töø ngaøy chaáp haønh xong hình phaït. - Töôùc moät soá quyeàn coâng daân : ñoù laø caùc quyeàn : baàu cöû, öùng cöû, quyeàn laøm vieäc trong caùc cô quan nhaø nöôùc. Thôøi haïn töôùc quyeàn laø töø moät ñeán 5 naêm. - Tòch thu taøi saûn : aùp duïng ñoái vôùi toäi nghieâm troïng, raát nghieâm troïng vaø ñaëc bieät nghieâm troïng. Tòch thu moät phaàn hoaëc toaøn boä taøi saûn sung coâng quõy. Tuy nhieân vaãn ñeå cho ngöôøi bò keát aùn vaø gia ñình hoï coù ñieàu kieän sinh soáng. 3. Caùc bieän phaùp tö phaùp: ngoaøi hình phaït chính vaø hình phaït boå sung, ngöôøi phaïm toäi coøn phaûi chaáp haønh caùc bieän phaùp cöôõng cheá khi caàn thieát. - Tòch thu tang vaät, tieàn tröïc tieáp lieân quan ñeán toäi phaïm.
- Traû laïi taøi saûn, boài thöôøng, söûa chöõa thieät haïi hoaëc buoäc coâng khai xin loãi. - Baét buoäc chöõa beänh ñoái vôùi nhöõng ngöôøi maéc beänh khi thöïc hieän haønh vi nguy hieåm cho xaõ hoäi hoaëc tröôùc khi bò keát aùn phaûi chöõa khoûi beänh sau ñoù tieán haønh giaûi quyeát theo trình töï giaûi quyeát vuï aùn hình söï 4. Caùc caên cöù ñeå quyeát ñònh hình phaït: khi quyeát ñònh hình phaït Toøa aùn döïa vaøo caùc caên cöù sau : - Caùc qui ñònh cuûa phaùp luaät Hình söï : ñeå xaùc ñònh toäi danh vaø khung cheá taøi. - Tính chaát möùc ñoä haønh vi nguy hieåm cho xaõ hoäi vaø möùc ñoä hình phaït trong phaïm vi khung hình phaït. - Nhaân thaân ngöôøi phaïm toäi : xeùt hoaøn caûnh, khaû naêng giaùo duïc, caûi taïo cuûa hoï. - Nhöõng tình tieát taêng naëng vaø giaûm nheï traùch nhieäm hình söï. Ngöôøi phaïm toäi coù theå ñöôïc giaûm nheï hình phaït neáu hoï ñaõ ngaên chaën, laøm giaûm bôùt taùc haïi, töï nguyeän söûa chöõa boài thöôøng thieät haïi do toäi phaïm gaây ra; ngöôøi phaïm toäi do vöôït quaù giôùi haïn phoøng veä chính ñaùng, vöôït quaù tình theá caáp thieát, trong tröôøng hôïp bò kích ñoäng veà tinh thaàn do haønh vi traùi phaùp luaät cuûa ngöôøi bò haïi hoaëc ngöôøi khaùc; phaïm toäi do hoaøn caûnh ñaëc bieät khoù khaên maø khoâng phaûi do töï mình gaây ra; phaïm toäi nhöng chöa gaây thieät haïi lôùn, phaïm toäi laàn ñaàu, phaïm toäi do bò ngöôøi khaùc ñe doaï cöôõng böùc, do laïc haäu, ngöôøi phaïm toäi laø ngöôøi coù thai, ngöôøi giaø, coù beänh haïn cheá khaû naêng nhaän thöùc; ngöôøi phaïm toäi thaät thaø khai baùo, aên naên hoái caûi, töï thuù, tích cöïc giuùp ñôõ cô quan ñieàu tra toäi phaïm, laäp coâng chuoäc toäi, coù thaønh tích xuaát saéc trong chieán ñaáu, hoïc taäp hoaëc coâng taùc. Caùc tình tieát taêng naëng traùch nhieäm hình söï do phaïm toäi coù toå chöùc, coù tính chuyeân nghieäp, lôïi duïng chöùc vuï quyeàn haïn, coù tính coân ñoà, vì ñoäng cô ñeâ heøn, taùi phaïm, phaïm toäi ñoái vôùi treû em, phuï nöõ coù thai, ngöôøi giaø, ngöôøi leä thuoäc mình …
Chöông 7 LUAÄT TOÁ TUÏNG HÌNH SÖÏ I- KHAÙI NIEÄM LUAÄT TOÁ TUÏNG HÌNH SÖÏ. Luaät Toá tuïng Hình söï ñöôïc xem laø ngaønh luaät hình thöùc cuûa luaät Hình söï. Boä luaät Hình söï ñaõ qui ñònh caùc haønh vi bò xem laø toäi phaïm vaø hình thöùc xöû lyù caùc haønh vi ñoù. Nhöng ñeå xöû lyù ngöôøi thöïc hieän haønh vi ñoù, caùc cô quan nhaø nöôùc caàn phaûi tieán haønh theo moät trình töï vaø thuû tuïc nhaát ñònh. Trình töï vaø thuû tuïc ñoù ñöôïc goïi laø Toá tuïng Hình söï do Luaät Toá Tuïng Hình Söï qui ñònh. Luaät Toá tuïng Hình söï laø moät ngaønh luaät ñoäc laäp trong heä thoáng phaùp luaät Vieät Nam, bao goàm toång theå caùc qui phaïm phaùp luaät ñieàu chænh caùc quan heä phaùt sinh trong quaù trình giaûi quyeát vuï aùn hình söï. Ñoái töôïng ñieàu chænh cuûa Toá tuïng Hình söï : Luaät Toá tuïng Hình söï ñieàu chænh caùc quan heä phaùt sinh trong quaù trình khôûi toá, ñieàu tra, truy toá, xeùt xöû vaø thi haønh aùn hình söï. Phöông phaùp ñieàu chænh cuûa Luaät Toá tuïng Hình söï laø phöông phaùp quyeàn uy vaø phöông phaùp phoái hôïp, cheá öôùc töông öùng vôùi caùc quan heä giöõa cô quan nhaø nöôùc vôùi ngöôøi tham gia toá tuïng vaø giöõa caùc cô quan nhaø nöôùc vôùi nhau. Muïc ñích cuûa hoaït ñoäng toá tuïng hình söï laø phaùt hieän nhanh choùng, ñieàu tra ñaày ñuû chính xaùc, xöû lyù coâng minh kòp thôøi moïi haønh vi phaïm toäi khoâng ñeå loït toäi phaïm, khoâng laøm oan ngöôøi voâ toäi, goùp phaàn baûo veä phaùp cheá xaõ hoäi chuû nghóa, baûo veä caùc quyeàn vaø lôïi ích hôïp phaùp cuûa coâng daân, giaùo duïc coâng daân nghieâm chænh chaáp haønh phaùp luaät vaø toân troïng qui taéc cuûa cuoäc soáng xaõ hoäi chuû nghóa. II- CHUÛ THEÅ CUÛA QUAN HEÄ PHAÙP LUAÄT TOÁ TUÏNG HÌNH SÖÏ. 1. Cô quan tieán haønh toá tuïng: Nhaø nöôùc giao nhieäm vuï giaûi quyeát vuï aùn hình söï cho caùc cô quan sau ñaây: - Cô quan ñieàu tra - Vieän kieåm saùt - Toøa aùn a. Cô quan ñieàu tra goàm: - Cô quan ñieàu tra thuoäc löïc löôïng caûnh saùt nhaân daân - Cô quan ñieàu tra thuoäc löïc löôïng an ninh nhaân daân - Cô quan ñieàu tra thuoäc quaân ñoäi nhaân daân - Cô quan ñieàu tra thuoäc vieän kieåm saùt nhaân daân Ngoaøi ra coøn coù caùc cô quan haûi quan, kieåm laâm, boä ñoäi bieân phoøng coù quyeàn tieán haønh moät soá hoaït ñoäng ñieàu tra trong phaïm vi quyeàn haïn cuûa mình Ñeå thöïc hieän nhieäm vuï ñieàu tra vuï aùn hình söï caùc cô quan ñieàu tra coù caùc quyeàn haïn sau :
- Khôûi toá vuï aùn vaø khôûi toá bò can khi coù daáu hieäu toäi phaïm vaø ngöôøi phaïm toäi - Tieán haønh hoaït ñoäng ñieàu tra - AÙp duïng caùc bieän phaùp ngaên chaën nhö baét, taïm giöõ, taïm giam, khaùm ngöôøi, khaùm ñoà vaät, khaùm nhaø, keâ bieân taøi saûn, aùp giaûi. - Laäp baûn keát luaän ñieàu tra vaø ñeà nghò truy toá vuï aùn hình söï. b. Vieän kieåm saùt : goàm heä thoáng - Vieän kieåm saùt nhaân daân toái cao - Vieän kieåm saùt nhaân daân tænh, thaønh phoá tröïc thuoäc Trung öông - Vieän kieåm saùt nhaân daân quaän, huyeän, Thò xaõ, tröïc thuoäc Tænh - Vieän kieåm saùt quaân söï Vieän kieåm saùt coù nhieäm vuï : - Kieåm saùt vieâc tuaân theo phaùp luaät trong toá tuïng hình söï - Thöïc haønh quyeàn coâng toá c. Toøa aùn : heä thoáng toøa aùn goàm: - Toøa aùn nhaân daân toái cao - Toøa aùn nhaân daân tænh, thaønh phoá tröïc thuoäc Trung öông - Toøa aùn nhaân daân quaän, huyeän, Thò xaõ tröïc thuoäc Tænh - Caùc Toøa aùn quaân söï Trong tröôøng hôïp ñaëc bieät Quoác hoäi coù theå thaønh laäp Toøa aùn ñaëc bieät. Chöùc chöùc naêng cuûa Toøa aùn laø xeùt xöû. Vieäc xeùt xöû phaûi ñuùng ngöôøi, ñuùng toäi, ñuùng phaùp luaät ñaûm baûo lôïi ích cuûa coâng daân. Toøa aùn nhaân daân nhaân danh nhaø nöôùc ñeå xeùt xöû, tuyeân aùn. Khi xeùt xöû Toøa aùn ñoäc laäp chæ tuaân theo phaùp luaät. Toøa aùn cuõng coù theå ñöa ra caùc quyeát ñònh taïm ñình chæ, ñình chæ vuï aùn traû hoà sô yeâu caàu ñieàu tra boå sung. Caùc cô quan tieán haønh toá tuïng giao nhieäm vuï cuï theå cho nhöõng ngöôøi tieán haønh toá tuïng. 2. Ngöôøi tieán haønh toá tuïng. a. Ñieàu tra vieân : Ñieàu tra vieân laø ngöôøi ñöôïc Thuû tröôûng cô quan ñieàu tra phaân coâng ñieàu tra vuï aùn hình söï laø chöùc danh nhaø nöôùc. Ñieàu tra vieân laø ngöôøi tröïc tieáp tieán haønh caùc hoaït ñoäng ñieàu tra nhö hoûi cung bò can, khaùm nghieäm hieän tröôøng, khaùm nghieäm töû thi …. Ñieàu tra vieân chòu traùch nhieäm veà hoaït ñoäng ñieàu tra cuûa mình. b. Kieåm saùt vieân : Kieåm saùt vieân laø ngöôøi ñöôïc boå nhieäm thöïc hieän kieåm saùt vieäc tuaân theo phaùp luaät trong hoaït ñoäng tö phaùp ñoàng thôøi thöïc hieän vieäc coâng toá laø chöùc danh nhaø nöôùc ñöôïc boå nhieäm theo qui ñònh cuûa phaùp luaät. - Kieåm saùt vieân thöïc hieän nhieäm vuï cuûa Vieän Kieåm Saùt coù quyeàn naêng nhö Vieän Kieåm Saùt. c. Thaåm phaùn: Thaåm phaùn laø ngöôøi ñöôïc boå nhieäm laøm coâng taùc xeùt xöû. Khi xeùt xöû thaåm phaùn ñoäc laäp chæ tuaân theo phaùp luaät. d. Hoäi thaåm nhaân daân: laø ñaïi bieåu cuûa caùc taàng lôùp nhaân daân, ñöôïc baàu bôûi Hoäi ñoàng nhaân daân cuøng caáp. Hoäi thaåm nhaân daân tham gia xeùt xöû, ñoäc laäp vôùi thaåm phaùn vaø ngang quyeàn vôùi thaåm phaùn. ñ. Thö kyù phieân toøa : Thö kyù phieân Toøa laø caùn boä Toøa aùn laøm nhieäm vuï ghi bieân baûn phieân Toøa 3. Ngöôøi tham gia toá tuïng.
a. Bò can, bò caùo: Bò can laø ngöôøi bò khôûi toá veà hình söï. Bò caùo laø ngöôøi ñaõ bò toøa aùn quyeát ñònh ñöa ra xeùt xöû. Khi tham gia toá tuïng bò can coù quyeàn ñöôïc bieát mình bò khôûi toá veà toäi gì, coù quyeàn ñöa ra chöùng cöù, quyeàn ñeà nghò thay ñoåi ngöôøi tieán haønh toá tuïng, ngöôøi giaùm ñònh, ngöôøi phieân dòch, töï baøo chöõa hoaëc nhôø ngöôøi khaùc baøo chöõa, ñöôïc giao nhaän caùc quyeát ñònh khôûi toá, caùc bieän phaùp ngaên chaën, baûn keát luaän ñieàu tra, baûn caùo traïng. Bò can coù quyeàn khieáu naïi caùc quyeát ñònh cuûa cô quan ñieàu tra, vieän kieåm saùt. Bò caùo ñöôïc giao nhaän quyeát ñònh ra xeùt xöû, ñöôïc tham döï phieân toøa, ñöôïc ñeà nghò thay ñoåi ngöôøi tieán haønh toá tuïng, ngöôøi giaùm ñònh, ngöôøi phieân dòch, töï baøo chöõa hoaëc nhôø ngöôøi khaùc baøo chöõa, ñöôïc noùi lôøi sau cuøng tröôùc khi Toøa nghò aùn, ñöôïc khaùng caùo caùc quyeát ñònh vaø baûn aùn cuûa toøa aùn. Bò caùo coù nghóa vuï phaûi coù maët theo giaáy trieäu taäp cuûa caùc cô quan tieán haønh toá tuïng. Neáu vaéng maët khoâng coù lyù do chính ñaùng thì coù theå bò aùp giaûi. b. Ngöôøi bò taïm giöõ : laø ngöôøi bò baét quaû tang hoaëc baét trong tröôøng hôïp khaån caáp vaø coù quyeát ñònh taïm giöõ nhöng chöa bò khôûi toá vôùi tö caùch bò can. Ngöôøi bò taïm giöõ coù quyeàn khieáu naïi veà vieäc taïm giöõ, ñöôïc trình baøy lôøi khai vaø caùc yeâu caàu, ñöôïc giaûi thích veà caùc quyeàn vaø nghóa vuï cuûa hoï c. Ngöôøi baøo chöõa : coù theå laø luaät sö, baøo chöõa vieân nhaân daân, ngöôøi ñaïi dieän hôïp phaùp cuûa bò can bò caùo. Ngöôøi baøo chöõa coù nhieäm vuï baøo chöõa cho bò can bò caùo, giuùp bò can bò caùo veà maët phaùp lyù, ñöôïc quyeàn tham gia toá tuïng töø luùc khôûi toá bò can, ñöôïc coù maët khi hoûi cung bò can, ñöôïc tham gia vaø tranh luaän taïi phieân toøa. Neáu bò can bò caùo laø ngöôøi vò thaønh nieân hoaëc coù theå chòu haønh phaït laø töû hình thì baét buoäc phaûi coù ngöôøi baøo chöõa theo yeâu caàu cuûa Toøa aùn. d. Ngöôøi bò haïi : laø ngöôøi bò thieät haïi veà tính maïng, söùc khoûe, tinh thaàn, taøi saûn … do haønh vi phaïm toäi gaây ra. Ngöôøi bò haïi coù caùc quyeàn trong toá tuïng, neáu ngöôøi bò haïi cheát thì ngöôøi ñaïi dieän hôïp phaùp cuûa hoï cuõng coù caùc quyeàn nhö vaäy. ñ. Nguyeân ñôn daân söï, bò ñôn daân söï : Nguyeân ñôn daân söï laø ngöôøi, toå chöùc, cô quan bò thieät haïi veà vaät chaát do haønh vi phaïm toäi gaây ra vaø coù ñôn yeâu caàu ñoài boài thöôøng thieät haïi. Bò ñôn daân söï : laø ngöôøi coù traùch nhieäm boài thöôøng e. Ngöôøi laøm chöùng : laø ngöôøi bieát ñöôïc tình tieát cuûa vuï aùn hình söï vaø ñöôïc cô quan tieán haønh toá tuïng trieäu taäp g. Ngöôøi giaùm ñònh : laø ngöôøi coù kieán thöùc chuyeân moân, xaùc nhaän tính chaân thöïc cuûa caùc chöùng töø, chöùng cöù cuûa vuï aùn. h. Ngöôøi phieân dòch : neáu bò can bò caùo khoâng bieát noùi tieáng Vieät i. Ngöôøi coù quyeàn vaø nghóa vuï lieân quan ñeán vuï aùn : laø ngöôøi bò aûnh höôûng tröïc tieáp bôûi quyeát ñònh cuûa Toøa aùn. k. Ngöôøi baûo veä cho quyeàn lôïi cuûa ñöông söï : laø ngöôøi ñöôïc cô quan ñieàu tra, Vieän kieåm saùt, Toøa aùn chaáp nhaän ñeå baûo veä quyeàn lôïi cuûa ngöôøi bò haïi, nguyeân ñôn daân söï, bò ñôn daân söï, ngöôøi coù quyeàn lôïi vaø nghóa vuï lieân quan III. CAÙC GIAI ÑOAÏN CUÛA TOÁ TUÏNG HÌNH SÖÏ. 1. Khôûi toá vuï aùn hình söï : laø giai ñoaïn môû ñaàu cuûa toá tuïng hình söï. ÔÛ giai ñoaïn naøy cô quan tieán haønh toá tuïng xaùc ñònh coù daáu hieäu phaïm toäi vaø ra quyeát ñònh khôûi toá vuï aùn, khôûi toá
bò can neáu ñaõ xaùc ñònh ñöôïc böôùc ñaàu ngöôøi ñaõ thöïc hieän haønh vi. Quyeát ñònh khôûi toá laø cô sôû phaùp lyù ñeå tieán haønh hoaït ñoäng ñieàu tra, caùc bieän phaùp ngaên chaën caàn thieát. Cô quan coù quyeàn khôûi toá laø cô quan ñieàu tra, Vieän kieåm saùt nhaân daân, Toøa aùn. 2. Ñieàu tra vuï aùn hình söï : laø giai ñoaïn tieáp theo giai ñoaïn khôûi toá vuï aùn hình söï. Caùc cô quan ñieàu tra tieán haønh moät loaït caùc hoaït ñoäng nhö khôûi toá bò can, hoûi cung bò can, laáy lôøi khai ngöôøi laøm chöùng, ngöôøi bò haïi, ñoái chaát, nhaän daïng, khaùm xeùt, thu giöõ, taïm giöõ, keâ bieân taøi saûn, khaùm nghieäm hieän tröôøng thöïc hieän ñieàu tra, giaùm ñònh. Ñeå ñaûm baûo hoaït ñoäng ñieàu tra trong giai ñoaïn naøy cô quan ñieàu tra ñöôïc aùp duïng caùc bieän phaùp ngaên chaën nhö baét giöõ. Baét giam ngöôøi phaïm toäi. Giai ñoaïn ñieàu tra ñöôïc tieán haønh trong voøng 2 thaùng ñoái vôùi toäi ít nghieâm troïng, 3 thaùng ñoái vôùi toäi nghieâm troïng, 4 thaùng ñoái vôùi toäi raát nghieâm troïng vaø ñaëc bieät nghieâm troïng. Trong nhöõng tröôøng hôïp do tính chaát vuï aùn phöùc taïp thì coù theå gia haïn thôøi gian ñieàu tra. Ñoái vôùi vuï aùn ít nghieâm troïng thì ñöôïc gia haïn moät laàn, moãi laàn 2 thaùng; toäi nghieâm troïng thì ñöôïc gia haïn 2 laàn , laàn ñaàu 3 thaùng vaø laàn sau 2 thaùng, toäi raát nghieâm troïng ñöôïc gia haïn 2 laàn, moãi laàn 4 thaùng, toäi ñaëc bieät nghieâm troïng thì ñöôïc gia haïn 3 laàn, moãi laàn 4 thaùng. Vieäc gia haïn ñieàu tra doVieän tröôûng vieän kieåm saùt cho pheùp. Keát thuùc ñieàu tra, ñieàu tra vieân phaûi hoaøn thaønh baûn keát luïaân ñieàu tra vaø chuyeån cho vieän kieåm saùt keøm theo ñeà nghò truy toá 3. Truy toá bò can : laø chöùc naêng cuûa Vieän kieåm saùt. Trong thôøi haïn 30 ngaøy keå töø ngaøy nhaän ñöôïc hoà sô vuï aùn vaø baûn keát luaän ñieàu tra, Vieän kieåm saùt xem xeùt neáu thaáy coù cô sôû phaùp lyù, vieäc ñieàu tra ñaõ ñaày ñuû thì neâu höôùng giaûi quyeát vuï aùn, xöû lyù bò can baèng baûn caùo traïng truy toá caùc bò can trong vuï aùn ñeå ñöa ra xeùt xöû. Vieän kieåm saùt ra quyeát ñònh truy toá bò can vaø gôûi hoà sô ñeán Toøa aùn. 4. Xeùt xöû vuï aùn hình söï. a. Xeùt xöû sô thaåm vuï aùn hình söï : Khi nhaän ñöôïc hoà sô vaø baûn caùo traïng cuûa Vieän kieåm saùt gôûi ñeán Toøa aùn, thaåm phaùn ñöôïc phaân coâng chuû toïa phieân toøa xeùt xöû sô thaåm phaûi nghieân cöùu hoà sô vaø ñöa ra caùc quyeát ñònh sau: - Traû hoà sô ñeå ñieàu tra boå sung - Taïm ñình chæ, ñình chæ vuï aùn - Ñöa vuï aùn ra xeùt xöû Thaønh phaàn Hoäi ñoàng xeùt xöû sô thaåm goàm 1 thaåm phaùn, 2 hoäi thaåm nhaân daân, trong tröôøng hôïp vuï aùn coù tính chaát nghieâm troïng thì goàm 2 thaåm phaùn vaø 3 hoäi thaåm nhaân daân. • Trình töï xeùt xöû vuï aùn taïi phieân toøa - Baét ñaàu phieân toøa : nhaèm muïc ñích giôùi thieäu Hoäi ñoàng xeùt xöû, kieåm saùt vieân, thö kyù phieân toøa ñoàng thôøi giaûi quyeát quyeàn ñeà nghò thay ñoåi nhöõng ngöôøi tieán haønh toá tuïng, kieåm tra tö caùch cuûa nhöõng ngöôøi tham gia toá tuïng, giaûi thích cho hoï bieát caùc quyeàn vaø nghóa vuï cuûa hoï taïi phieân toøa. - Xeùt hoûi taïi phieân toøa : nhaèm xem xeùt coâng khai caùc chöùng cöù ñaõ thu thaäp ñöôïc ôû giai ñoaïn ñieàu tra vaø nhöõng chöùng cöù môùi ñeå chöùng minh vuï aùn. Tröôùc khi xeùt hoûi, kieåm saùt vieân ñoïc baûn caùo traïng, Hoäi ñoàng xeùt xöû hoûi tröôùc, sau ñoù ñeán kieåm saùt vieân, ngöôøi baøo chöõa ñeå xaùc ñònh tình tieát cuûa vuï aùn
- Tranh luaän taïi phieân toøa: vieäc tranh luaän dieãn ra giöõa ñaïi dieän vieän kieåm saùt vaø ngöôøi baøo chöõa (neáu coù ngöôøi tham gia baøo chöõa) hoaëc bò caùo töï baøo chöõa, ñeå ñaùnh giaù chöùng cöù vaø ñöa ra bieän phaùp xöû lyù phuø hôïp. Cuoái phaàn tranh luaän bò caùo ñöôïc noùi lôøi sau cuøng. - Nghò aùn : Sau phaàn tranh luaän Hoäi ñoàng xeùt xöû rôøi phoøng xeùt xöû ñeå nghò aùn. Hoäi ñoàng xeùt xöû baøn baïc roài ñöa ra quyeát ñònh theo ña soá veà vieäc giaûi quyeát vuï aùn hình söï. - Tuyeân aùn : Hoäi ñoàng xeùt xöû trôû laïi phoøng xeùt xöû aùn vaø chuû toïa phieân toøa ñoïc baûn aùn ñeå ñöôïc Hoäi ñoàng xeùt xöû thoâng qua. Chuû toïa phieân toøa coù theå giaûi thích theâm veà vieäc chaáp haønh baûn aùn vaø quyeàn khaùng caùo. b. Xeùt xöû phuùc thaåm: Xeùt xöû phuùc thaåm laø vieäc Toøa aùn nhaân daân caáp treân tröïc tieáp xem xeùt laïi nhöõng baûn aùn hay nhöõng quyeát ñònh sô thaåm chöa coù hieäu löïc thi haønh bò khaùng caùo hoaëc khaùng nghò nhaèm kieåm tra tính hôïp phaùp, tính coù caên cöù cuûa baûn aùn sô thaåm nhaèm söûa nhöõng sai laàm do Toøa aùn caáp sô thaåm vaáp phaûi vaø ñeå ñaûm baûo vieäc aùp duïng phaùp luaät thoáng nhaát. Quyeàn khaùng caùo thuoäc veà bò caùo, ngöôøi bò haïi, nguyeân ñôn, bò ñôn daân söï, ngöôøi coù quyeàn vaø nghóa vuï lieân quan, ngöôøi ñaïi dieän hôïp phaùp cuûa nhöõng ngöôøi naøy. Quyeàn khaùng nghò thuoäc veà Vieän kieåm saùt cuøng caáp hoaëc Vieän kieåm saùt caáp treân. Thôøi haïn khaùng caùo laø 15 ngaøy keå töø ngaøy tuyeân aùn. Thôøi haïn khaùng nghò cuûa Vieän kieåm saùt cuøng caáp laø 15 ngaøy, caáp treân laø 30 ngaøy. Thuû tuïc phieân toøa phuùc thaåm cuõng tieán haønh nhö phieân toøa sô thaåm. Tuy nhieân Hoäi ñoàng xeùt xöû goàm 3 thaåm phaùn, tröôùc khi xeùt xöû hoûi, Hoäi ñoàng xeùt xöû phaûi ñoïc toùm taét noäi dung vuï aùn, quyeát ñònh cuûa baûn aùn sô thaåm vaø noäi dung khaùng caùo, khaùng nghò. Toøa phuùc thaåm coù quyeàn : - Giöõ nguyeân baûn aùn sô thaåm - Söûa chöõa baûn aùn sô thaåm - Huûy aùn sô thaåm ñeå ñieàu tra xeùt xöû laïi töø ñaàu - Huûy aùn sô thaåm vaø ñình chæ vuï aùn 5. Thi haønh aùn hình söï : laø giai ñoaïn thöïc hieän baûn aùn vaø quyeát ñònh cuûa Toøa aùn ñaõ coù hieäu löïc. Nhöõng cô quan toå chöùc coù traùch nhieäm thi haønh baûn aùn vaø quyeát ñònh cuûa Toøa aùn laø cô quan coâng an (ñoái vôùi hình phaït tuø, töû hình) chính quyeàn xaõ phöôøng hoaëc cô quan toå chöùc nôi ngöôøi bò keát aùn cö truù hoaëc laøm vieäc (ñoái vôùi hình phaït caûnh caùo, phaït tieàn, caûi taïo khoâng giam giöõ….) cô sôû y khoa, y teá, caùc toå chöùc trong quaân ñoäi. Caùc cô quan thi haønh aùn phaûi baùo caùo cho Chaùnh aùn toøa aùn ñaõ ra quyeát ñònh thi haønh aùn veà vieäc baûn aùn hoaëc quyeát ñònh ñaõ ñöôïc thi haønh. IV- THUÛ TUÏC XEÙT XÖÛ GIAÙM ÑOÁC THAÅM VAØ TAÙI THAÅM. Ñaây laø thuû tuïc ñaëc bieät ñöôïc thöïc hieän ñeå xeùt xöû laïi baûn aùn vaø quyeát ñònh ñaõ coù hieäu löïc phaùp luaät ñang ñöôïc thi haønh trong thöïc teá. 1. Giaùm ñoác thaåm : laø vieäc xeùt laïi baûn aùn hoaëc quyeát ñònh hình söï ñaõ coù hieäu löïc nhöng bò khaùng nghò vì phaùt hieän coù vi phaïm phaùp luaät trong quaù trình giaûi quyeát vuï aùn. Caên cöù khaùng nghò giaùm ñoác thaåm. - Vieäc ñieàu tra xeùt xöû taïi phieân toøa phieán dieän khoâng ñaày ñuû - Keát luaän trong baûn aùn hoaëc quyeát ñònh khoâng phuø hôïp vôùi tình tieát khaùch quan cuûa vuï aùn.
- Coù vi phaïm nghieâm troïng thuû tuïc toá tuïng - Coù sai laàm nghieâm troïng trong vieäc aùp duïng Boä luaät hình söï Nhöõng ngöôøi coù quyeàn khaùng nghò : + Chaùnh aùn Toøa aùn nhaân daân toái cao, Vieän tröôûng Vieän kieåm saùt nhaân daân toái cao coù quyeàn khaùng nghò baûn aùn vaø quyeát ñònh cuûa toøa aùn caùc caáp ñaõ coù hieäu löïc + Phoù Chaùnh aùn Toøa aùn nhaân daân toái cao, Phoù Vieän tröôûng Vieän kieåm saùt nhaân daân toái cao coù quyeàn khaùng nghò baûn aùn vaø quyeát ñònh cuûa toøa aùn caáp döôùi ñaõ coù hieäu löïc. + Chaùnh aùn Toøa aùn nhaân daân caáp Tænh, Vieän tröôûng Vieän kieåm saùt nhaân daân caáp tænh coù quyeàn khaùng nghò baûn aùn vaø quyeát ñònh ñaõ coù hieäu löïc cuûa toøa aùn caáp döôùi. Sau khi coù khaùng nghò Hoäi ñoàng xeùt xöû Giaùm ñoác thaåm phaûi môû phieân toøa xem xeùt toaøn boä vuï aùn bò khaùng nghò vaø coù quyeàn ra caùc quyeát ñònh : - Giöõ nguyeân baûn aùn hoaëc quyeát ñònh ñaõ coù hieäu löïc - Söûa baûn aùn hoaëc quyeát ñònh ñaõ coù hieäu löïc - Huûy baûn aùn, quyeát ñònh ñaõ coù hieäu löïc ñeå xem xeùt xöû laïi theo caáp sô thaåm hoaëc phuùc thaåm hoaëc ñieàu tra laïi. - Huûy baûn aùn, quyeát ñònh ñaõ coù hieäu löïc vaø ñình chæ vuï aùn 2. Taùi thaåm. Taùi thaåm laø vieäc xeùt laïi baûn aùn vaø quyeát ñònh ñaõ coù hieäu löïc nhöng bò khaùng nghò vì bò phaùt hieän coù nhöõng tình tieát môùi coù yù nghóa laøm thay ñoåi noäi dung baûn aùn hoaëc quyeát ñònh maø toøa aùn khoâng theå bieát ñöôïc khi ra quyeát ñònh baûn aùn ñoù Caên cöù ñeå khaùng nghò : - Lôøi khai cuûa ngöôøi laøm chöùng, keát luaän cuûa ngöôøi giaùm ñònh hoaëc lôøi dòch cuûa ngöôøi phieân dòch khoâng ñuùng söï thaät - Ñieàu tra vieân, kieåm saùt vieân, thaåm phaùn Hoäi thaåm nhaân daân ñaõ coù keát luaän khoâng ñuùng laøm cho vuï aùn bò xeùt xöû sai. - Vaät chöùng vaø nhöõng taøi lieäu khaùc trong vuï aùn bò giaû maïo hoaëc khoâng ñuùng söï thaät. Nhöõng ngöôøi coù quyeàn khaùng nghò: + Vieän tröôûng Vieän kieåm saùt nhaân daân toái cao coù quyeàn khaùng nghò taùi thaåm ñoái vôùi baûn aùn vaø quyeát ñònh ñaõ coù hieäu löïc cuûa toøa aùn nhaân daân caùc caáp vaø Toøa aùn quaân söï caùc caáp + Vieän tröôûng Vieän kieåm saùt nhaân daân caáp tænh coù quyeàn khaùng nghò baûn aùn vaø quyeát ñònh ñaõ coù hieäu löïc cuûa Toøa aùn nhaân daân caáp huyeän. Hoäi ñoàng taùi thaåm coù quyeàn : - Giöõ nguyeân baûn aùn vaø quyeát ñònh ñaõ coù hieäu löïc - Huûy baûn aùn vaø quyeát ñònh bò khaùng nghò ñeå ñieàu tra laïi hoaëc xeùt xöû laïi theo thuû tuïc sô thaåm. - Huûy baûn aùn vaø quyeát ñònh bò khaùng nghò vaø ñình chæ vuï aùn Quyeát ñònh cuûa Hoäi ñoàng Giaùm ñoác thaåm hoaëc Taùi thaåm coù hieäu löïc keå töø ngaøy ra quyeát ñònh vaø ñöôïc thi haønh ngay.
Chöông 8 LUAÄT KINH TEÁ I- KHAÙI NIEÄM LUAÄT KINH TEÁ. 1. Khaùi nieäm Luaät Kinh teá: laø toång hôïp caùc qui phaïm phaùp luaät do Nhaø nöôùc ban haønh ñeå ñieàu chænh caùc quan heä phaùt sinh. Trong quaù trình toå chöùc quaûn lyù Kinh teá cuûa Nhaø nöôùc vaø trong quaù trình saûn xuaát kinh doanh giöõa caùc chuû theå kinh doanh vôùi nhau. Ñoái töôïng ñieàu chænh cuûa luaät Kinh teá ñöôïc chia thaønh caùc nhoùm : - Quan heä quaûn lyù kinh teá giöõa caùc cô quan nhaø nöôùc vôùi caùc chuû theå kinh doanh maø chuû yeáu laø caùc doanh nghieäp. - Quan heä phaùt sinh trong saûn xuaát kinh doanh - Quan heä kinh teá noäi boä phaùt sinh. Trong moät soá doanh nghieäp (Trong caùc toång coâng ty) Hieán phaùp 1992 cuûa nhaø nöôùc ta qui ñònh kinh doanh laø moät trong nhöõng quyeàn cô baûn cuûa coâng daân : “Coâng daân coù quyeàn töï do kinh doanh theo qui ñònh cuûa phaùp luaät”. (Ñieàu 57) Theo luaät doanh nghieäp (ñöôïc Quoác Hoäi khoaù X thoâng qua ngaøy 12.06.1999 vaø coù hieäu löïc töø ngaøy 01.01.2000) thì kinh doanh laø vieäc thöïc hieän moät soá hoaëc taát caû caùc coâng ñoaïn cuûa quaù trình ñaàu tö, töø saûn xuaát ñeán tieâu thuï saûn phaåm hoaëc cung öùng dòch vuï treân thò tröôøng nhaèm muïc ñích sinh lôïi. Coâng daân coù quyeàn löïc choïn hình thöùc ñeå toå chöùc hoaït ñoäng kinh doanh, chuû yeáu laø hình thöùc doanh nghieäp. Doanh nghieäp laø toå chöùc kinh teá coù teân rieâng, coù taøi saûn, coù truï sôû giao dòch oån ñònh, ñöôïc ñaêng kyù kinh doanh theo qui ñònh cuûa phaùp luaät nhaèm thöïc hieän caùc hoaït ñoäng kinh doanh. Noäi dung chuû yeáu cuûa luaät kinh teá goàm phaùp luaät veà caùc loaïi hình doanh nghieäp, phaùp luaät veà hôïp ñoàng kinh teá, phaùp luaät veà thuû tuïc giaûi quyeát caùc tranh chaáp veà hôïp ñoàng kinh teá, phaùp luaät veà phaù saûn doanh nghieäp. 2. Phöông phaùp ñieàu chænh cuûa luaät Kinh teá goàm 2 phöông phaùp tuøy theo tính chaát cuûa quan heä do luaät Kinh teá ñieàu chænh. + Phöông phaùp thoûa thuaän, bình ñaúng, ñieàu chænh caùc quan heä phaùt sinh trong saûn xuaát kinh doanh dòch vuï giöõa caùc chuû theå kinh doanh. + Phöông phaùp meänh leänh coøn goïi laø phöông phaùp quyeàn uy - phuïc tuøng ñöôïc söû duïng ñeå ñieàu chænh caùc quan heä trong quaûn lyù kinh teá giöõa caùc cô quan nhaø nöôùc vaø chuû theå kinh doanh. 3. Chuû theå cuûa luaät Kinh teá. Chuû theå cuûa luaät Kinh teá laø caùc beân tham gia caùc moái quan heä kinh teá do luaät kinh teá ñieàu chænh, cuï theå laø nhöõng toå chöùc, caù nhaân coù ñuû ñieàu kieän ñeå tham gia vaøo caùc quan heä do Luaät Kinh teá ñieàu chænh. a. Caùc toå chöùc kinh teá:
Laø caùc toå chöùc ñöôïc thaønh laäp hôïp phaùp, toàn taïi döôùi hình thöùc do luaät ñònh, phaûi coù taøi saûn ñoäc laäp, coù quyeàn quaûn lyù taøi saûn hay sôû höõu taøi saûn ñoù, phaûi coù thaåm quyeàn kinh teá töùc laø ñöôïc thöïc hieän chöùc naêng saûn xuaát, kinh doanh dòch vuï theo giaáy pheùp ñaêng kyù kinh doanh ñöôïc cô quan coù thaåm quyeàn caáp. ÔÛ nöôùc ta coù caùc toå chöùc sau ñaây ñöôïc coi laø chuû theå luaät kinh teá: - Caùc doanh nghieäp: doanh nghieäp nhaø nöôùc, doanh nghieäp tö nhaân, coâng ty coå phaàn, coâng ty traùch nhieäm höõu haïn, coâng ty lieân doanh, coâng ty 100% voán nöôùc ngoaøi, coâng ty hôïp doanh, coâng ty traùch nhieäm höõu haïn moät thaønh vieân, caùc hôïp taùc xaõ, caùc doanh nghieäp nöôùc ngoaøi ñöôïc hoaït ñoäng hôïp phaùp treân laõnh thoå Vieät Nam, caùc ñôn vò kinh doanh tröïc thuoäc caùc cô quan ñoaøn theå ñöôïc caáp giaáy pheùp kinh doanh … - Coù tö caùch phaùp nhaân hoaëc khoâng coù tö caùch phaùp nhaân. b. Caùc cô quan quaûn lyù nhaø nöôùc veà kinh teá: - Chính phuû. - Caùc boä, Toång cuïc coù thaåm quyeàn quaûn lyù nhaø nöôùc veà kinh teá. - UÛy ban nhaân daân caùc caáp - Caùc sôû phoøng ban do UÛy ban nhaân daân laäp ra ñeå thöïc hieän chöùc naêng thanh tra hoaëc quaûn lyù kinh teá ôû caùc caáp. Trong moät soá tröôøng hôïp nhaát ñònh caùc cô quan haønh chính söï nghieäp, caùc ñoaøn theå caùc toå chöùc xaõ hoäi khi ñöôïc doanh nghieäp môøi tham gia caùc hôïp ñoàng kinh teá ñeå xaây döïng cô baûn phuïc vuï söï nghieäp, nghieân cöùu khoa hoïc, cheá taïo saûn phaåm môùi tìm giaûi phaùp kyõ thuaät môùi thì cuõng trôû thaønh chuû theå cuûa luaät Kinh teá. II- PHAÙP LUAÄT VEÀ CAÙC LOAÏI HÌNH DOANH NGHIEÄP. Hieän nay coù nhieàu loaïi hình doanh nghieäp ñang hoaït ñoäng kinh doanh ôû nöôùc ta. Ñeå quaûn lyù hoaït ñoäng kinh doanh cuûa caùc loaïi hình doanh nghieäp ñoù Nhaø nöôùc ta ñaõ ban haønh nhieàu vaên baûn phaùp luaät xaùc ñònh ñòa vò phaùp lyù cuûa chuùng nhö Luaät Doanh nghieäp Nhaø nöôùc, Luaät doanh nghieäp, Luaät ñaàu tö …… 1. Doanh nghieäp Nhaø nöôùc: Theo ñieàu 1 Luaät Doanh nghieäp Nhaø nöôùc do Quoác Hoäi thoâng qua ngaøy 20.04.1995 thì doanh nghieäp nhaø nöôùc laø toå chöùc kinh teá do nhaø nöôùc ñaàu tö voán, thaønh laäp vaø toå chöùc quaûn lyù, hoaït ñoäng kinh doanh hoaëc hoaït ñoäng coâng ích, nhaàm thöïc hieän caùc muïc tieâu kinh teá xaõ hoäi do nhaø nöôùc giao. Doanh nghieäp Nhaø nöôùc ñöôïc thaønh laäp theo thuû tuïc sau : - Ñôn vò cô quan coù yeâu caàu ñeà nghò thaønh laäp doanh nghieäp. - Cô quan chöùc naêng laäp Hoäi ñoàng thaåm ñònh hoà sô thaønh laäp doanh nghieäp. - Kyù quyeát ñònh thaønh laäp doanh nghieäp. - Doanh nghieäp ñaêng kyù kinh doanh. - Doanh nghieäp ñaêng baùo coâng khai. Toå chöùc quaûn lyù doanh nghieäp Nhaø nöôùc : Toång coâng ty nhaø nöôùc vaø doanh nghieäp nhaø nöôùc coù qui moâ lôùn coù cô caáu toå chöùc quaûn lyù goàm: - Hoäi ñoàng quaûn trò.
- Toång giaùm ñoác (Giaùm ñoác) - Ban Kieåm soaùt - Toång Giaùm ñoác hoaëc Giaùm ñoác. - Boä maùy giuùp vieäc Caùc doanh nghieäp coù qui moâ vöøa vaø nhoû thì chæ coù giaùm ñoác vaø boä maùy giuùp vieäc. Quyeàn vaø nghóa vuï cuûa doanh nghieäp Nhaø nöôùc : Doanh nghieäp nhaø nöôùc laø moät toå chöùc kinh teá coù caùc quyeàn trong lónh vöïc kinh doanh sau ñaây : 1. Trong lónh vöïc quaûn lyù voán vaø taøi saûn maø Nhaø nöôùc giao cho doanh nghieäp : Doanh nghieäp coù quyeàn quaûn lyù taøi saûn cuûa Nhaø nöôùc giao cho trong phaïm vi phaùp luaät qui ñònh phuø hôïp vôùi muïc ñích hoaït ñoäng vaø nhieäm vu maø Nhaø nöôùc giao cho doanh nghieäp 2. Trong lónh vöïc taøi chính : Nhaø nöôùc phaûi ñaûm baûo voán cho doanh nghieäp khi thaønh laäp. Trong quaù trình hoaït ñoäng doanh nghieäp ñöôïc quyeàn huy ñoäng voán ñeå phaùt trieån kinh doanh. 3. Trong toå chöùc quaûn lyù doanh nghieäp : Toå chöùc kinh doanh, toå chöùc quaûn lyù phuø hôïp vôùi muïc tieâu nhieäm vuï Nhaø nöôùc giao. Doanh nghieäp coù nghóa vuï thöïc hieän ñuùng caùc qui ñònh cuûa nhaø nöôùc veà taøi chính, baûo toaøn vaø phaùt trieån voán nhaø nöôùc giao cho. 2. Doanh nghieäp tö nhaân. Theo ñieàu 99 luaät doanh nghieäp naêm 1999 thì doanh nghieäp tö nhaân laø ñôn vò kinh doanh, do moät caù nhaân laøm chuû vaø töï chòu traùch nhieäm baèng toaøn boä taøi saûn cuûa mình veà moïi hoaït ñoäng cuûa doanh nghieäp caù nhaân (Tröø nhöõng tröôøng hôïp phaùp luaät caám ôû ñieàu luaät doanh nghieäp ñeàu coù quyeàn thaønh laäp doanh nghieäp) Chuû doanh nghieäp tö nhaân coù toaøn quyeàn trong toå chöùc saûn xuaát kinh doanh vaø quaûn lyù doanh nghieäp trong khuoân khoå cuûa phaùp luaät. Chuû doanh nghieäp tö nhaân coù theå thueâ ngöôøi quaûn lyù ñieàu haønh doanh nghieäp, löïa choïn hình thöùc vaø caùch thöùc huy ñoäng voán, chuû doanh nghieäp tö nhaân coù quyeàn giaûi theå doanh nghieäp, cho thueâ doanh nghieäp, baùn doanh nghieäp hoaëc saùp nhaäp doanh nghieäp cuûa mình vaøo doanh nghieäp khaùc. Ñieàu kieän thaønh laäp, ñaêng kyù, giaûi theå vaø phaù saûn doanh nghieäp tö nhaân ñöôïc thöïc hieän nhö caùc doanh nghieäp khaùc. Chuû doanh nghieäp tö nhaân coù caùc nghóa vuï sau : - Khai baùo ñuùng voán ñaàu tö kinh doanh. - Kinh doanh ñuùng ngaønh ngheà ghi trong giaáy pheùp. - Ñaûm baûo quyeàn lôïi ích cuûa ngöôøi lao ñoäng trong doanh nghieäp. - Ñaûm baûo chaát löôïng haøng hoùa. - Baûo veä tieâu chuaån veà moâi tröôøng, traät töï an toaøn xaõ hoäi. - Keá toaùn soå saùch theo qui ñònh cuûa phaùp luaät. - Noäp thueá. 3. Coâng ty : Laø loaïi hình doanh nghieäp do hai hoaëc nhieàu caù nhaân hoaëc toå chöùc lieân keát vôùi nhau baèng moät söï kieän phaùp lyù ñeå thaønh laäp tieán haønh moät hoaëc moät soá hoaït ñoäng kinh doanh theo qui ñònh cuûa phaùp luaät. Luaät Doanh nghieäp cuûa nhaø nöôùc ta ghi nhaän 3 loaïi hình coâng ty. a. Coâng ty traùch nhieäm höõu haïn : Coù 2 loaïi Coâng ty Traùch nhieäm höõu haïn töø 2-50 Thaønh vieân. Coâng ty Traùch nhieäm höõu haïn 1 Thaønh vieân.
Caùc ñaëc ñieåm cuûa coâng ty traùch nhieäm höõu haïn : Coâng ty Traùch nhieäm höõu haïn 2 - 50 Thaønh vieân - Thaønh vieân coù theå laø caù nhaân, toå chöùc soá löôïng ít nhaát laø 2, nhieàu nhaát khoâng vöôït quaù 50 Thaønh vieân. - Coâng ty TNHH ñöôïc phaùt haønh traùi phieáu. - Phaàn voán goùp cuûa caùc thaønh vieân phaûi ñoùng ngay khi thaønh laäp coâng ty, phaàn voán noäp khoâng ñoùng ñuùng haïn ñöôïc xem laø nôï coâng ty, thaønh vieân muoán chuyeån nhöôïng phaàn voán cuûa mình phaûi chuyeån nhöôïng cho caùc thaønh vieân khaùc cuûa coâng ty, chæ ñöôïc chuyeån nhöôïng cho ngöôøi ngoaøi khi caùc thaønh vieân khaùc cuûa coâng ty khoâng mua hoaëc mua khoâng heát. Khi thaønh vieân cheát, phaàn voán goùp ñöôïc thöøa keá. - Thaønh vieân chòu traùch nhieäm veà caùc khoaûn nôï vaø caùc nghóa vuï taøi saûn khaùc cuûa coâng ty trong phaïm vi soá voán ñaõ ñoùng goùp vaøo coâng ty. - Cô caáu toå chöùc cuûa coâng ty goàm Hoäi ñoàng thaønh vieân, Chuû tòch Hoäi ñoàng thaønh vieân, Giaùm ñoác (Toång Giaùm ñoác). Coâng ty traùch nhieäm höõu haïn coù treân 11 thaønh vieân phaûi coù ban kieåm soaùt. Coâng ty Traùch nhieäm höõu haïn 1 Thaønh vieân : Do 1 Thaønh vieân vaø toå chöùc coù tö caùch phaùp nhaân laøm chuû sôû höõu (xem ñieàu 46-50 Luaät Doanh nghieäp 1999) b. Coâng ty coå phaàn : Caùc ñaëc ñieåm cuûa coâng ty coå phaàn: - Voán ñieàu leä ñöôïc chia thaønh nhieàu phaàn baèng nhau goïi laø coå phaàn. Coå ñoâng chæ chòu traùch nhieäm veà nôï vaø caùc nghóa vuï taøi saûn khaùc cuûa coâng ty trong phaïm vi soá voán ñaõ ñoùng goùp vaøo coâng ty. Trong 3 naêm ñaàu caùc coå ñoâng saùng laäp phaûi naém giöõ ít nhaát 20% soá coå phaàn. - Coå ñoâng coù quyeàn töï do chuyeån coå phaàn cuûa mình cho ngöôøi khaùc (tröø moät soá tröôøng hôïp ñaëc bieät) coå ñoâng coù theå laø caù nhaân, toå chöùc. Soá löôïng coå ñoâng toái thieåu laø 3 vaø khoâng haïn cheá soá löôïng toái ña. - Coâng ty ñöôïc pheùp huy ñoäng voán thoâng qua vieäc phaùt haønh Traùi phieáu, coå phieáu. Ñaây laø ñaëc ñieåm khaùc vôùi coâng ty TNHH. - Cô caáu toå chöùc cuûa coâng ty coå phaàn goàm Ñaïi Hoäi ñoàng coå ñoâng, Hoäi ñoàng quaûn trò, Giaùm ñoác, (Toång giaùm ñoác) ñoái vôùi coâng ty coù treân 11 coå ñoâng thì coù theâm Ban kieåm soaùt vaø boä maùy giuùp vieäc. c. Coâng ty hôïp danh: Coâng ty hôïp danh laø loaïi doanh nghieäp trong ñoù phaûi coù ít nhaát 2 thaønh vieân hôïp danh, ngoaøi caùc thaønh vieân hôïp danh coøn coù caùc thaønh vieân goùp voán. Thaønh vieân hôïp danh phaûi laø caùc caù nhaân coù trình ñoä chuyeân moân vaø coù uy tín ngheà nghieäp vaø phaûi chòu traùch nhieäm baèng toaøn boä taøi saûn cuûa mình veà caùc nghóa vuï cuûa coâng ty. Coøn thaønh vieân goùp voán chæ chòu traùch nhieäm veà caùc khoaûn nôï cuûa coâng ty trong phaïm vi soá voán ñaõ goùp vaøo coâng ty, Thaønh vieân goùp voán coù theå caù nhaân toå chöùc. Caùc coâng ty ñöôïc quyeàn töï chuû trong kinh doanh theo caùc ngaønh ngheà ñaõ ñaêng kyù theo qui ñònh cuûa phaùp luaät. Coâng ty coù nghóa vuï tuaân thuû caùc qui ñònh veà baûo veä moâi tröôøng, an ninh quoác phoøng, an toaøn xaõ hoäi, thöïc hieän cheá ñoä keá toaùn, ñaêng kyù thueá, noäp thueá, ñònh kyø baùo caùo taøi chính vôùi caùc cô quan ñaêng kyù kinh doanh moät caùch chính xaùc ñaày ñuû. 4. Caùc doanh nghieäp coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi.
Hoaït ñoäng cuûa caùc doanh nghieäp naøy ñöôïc ñieàu chænh bôûi luaät Ñaàu tö nöôùc ngoaøi taïi Vieät Nam naêm 1996 vaø ñöôïc söûa ñoåi boå sung naêm 2000. Caùc doanh nghieäp coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi ñöôïc ghi nhaän coù 2 loaïi. a. Doanh nghieäp lieân doanh (Coâng ty lieân doanh) Doanh nghieäp lieân doanh ñöôïc thaønh laäp döôùi hình thöùc coâng ty traùch nhieäm höõu haïn. Moãi beân tham gia chæ chòu traùch nhieäm trong phaïm vi voán goùp cuûa mình. Beân phía Vieät Nam laø doanh nghieäp thuoäc moïi thaønh phaàn kinh teá, beänh vieän, tröôøng hoïc. Beân nöôùc ngoaøi coù theå laø toå chöùc kinh teá, caù nhaân nöôùc ngoaøi ñaàu tö vaøo Vieät Nam. Phaàn voán goùp khoâng ñöôïc thaáp hôn 30% voán phaùp ñònh, tröø tröôøng hôïp ñöôïc Chính phuû cho pheùp. Thôøi haïn hoaït ñoäng cuûa coâng ty ñöôïc ghi trong giaáy pheùp ñaàu tö thöôøng khoâng quaù 50 naêm. Coâng ty lieân doanh trong quaù trình hoaït ñoäng, voán vaø taøi saûn cuûa phía beân nöôùc ngoaøi khoâng bò tröng duïng hoaëc tòch thu baèng bieän phaùp haønh chaùnh. Cô quan laõnh ñaïo cao nhaát cuûa doanh nghieäp lieân doanh laø Hoäi ñoàng quaûn trò. Thaønh vieân cuûa Hoäi ñoàng quaûn trò do caùc beân chæ ñònh theo tyû leä töông öùng vôùi phaàn voán goùp vaøo doanh nghieäp. Toång Giaùm ñoác vaø caùc phoù Toång Giaùm ñoác do Hoäi ñoàng quaûn trò boå nhieäm, mieãn nhieäm vaø chòu traùch nhieäm tröôùc Hoäi ñoàng quaûn trò, tröôùc phaùp luaät Vieät Nam veà vieäc ñieàu haønh quaûn lyù coâng ty. b. Doanh nghieäp 100% voán nöôùc ngoaøi : Doanh nghieäp 100% voán nöôùc ngoaøi laø doanh nghieäp do caù nhaân, toå chöùc nöôùc ngoaøi ñaàu tö 100% voán vaø ñöôïc chính phuû Vieät Nam cho pheùp thaønh laäp taïi Vieät Nam. Doanh nghieäp 100% voán nöôùc ngoaøi hoaït ñoäng theo hình thöùc coâng ty traùch nhieäm höõu haïn. Nhaø ñaàu tö nöôùc ngoaøi coù toaøn quyeàn toå chöùc quaûn lyù doanh nghieäp cuûa hoï, Nhaø nöôùc Vieät Nam chæ quaûn lyù thoâng qua vieäc caáp giaáy pheùp ñaàu tö, kieåm tra vieäc thöïc hieän caùc qui ñònh cuûa phaùp luaät aùp duïng cho doanh nghieäp voán 100% voán nöôùc ngoaøi. Doanh nghieäp 100% voán nöôùc ngoaøi coù caùc quyeàn vaø nghóa vuï cô baûn nhö quyeàn vaø nghóa vuï cô baûn cuûa doanh nghieäp lieân doanh. III- PHAÙP LUAÄT VEÀ HÔÏP ÑOÀNG KINH TEÁ. Caùc doanh nghieäp tieán haønh hoaït ñoäng kinh doanh thoâng qua hình thöùc phaùp lyù chuû yeáu laø hôïp ñoàng kinh teá. Phaùp luaät veà hôïp ñoàng kinh teá ñieàu chænh caùc quan heä phaùt sinh trong quaù trình kyù keát, thöïc hieän hôïp ñoàng kinh teá giöõa caùc chuû theå kinh teá coù chöùc naêng kinh doanh. a. Khaùi nieäm hôïp ñoàng kinh teá: Theo Ñieàu 1 Phaùp leänh Hôïp ñoàng kinh teá ban haønh ngaøy 25.09.1989 thì hôïp ñoàng kinh teá laø söï thoûa thuaän giöõa caùc beân baèng vaên baûn veà vieäc thieát laäp thay ñoåi hoaëc chaám döùt caùc quyeàn vaø nghóa vuï cuûa caùc beân trong quan heä kinh teá nhaèm muïc ñích kinh doanh. Nguyeân taéc cuûa vieäc kyù keát hôïp ñoàng kinh teá laø caùc beân bình ñaúng; töï quyeát ñònh, töï löïa choïn ñoái taùc, töï chòu traùch nhieäm taøi saûn, noäi dung cuûa hôïp ñoàng kinh teá khoâng traùi vôùi phaùp luaät phuø hôïp vôùi muïc ñích kinh doanh. b. Chuû theå cuûa hôïp ñoàng kinh teá: Chuû theå cuûa hôïp ñoàng kinh teá laø caùc beân tham gia kyù keát hôïp ñoàng kinh teá. Caùc beân coù theå laø : - Phaùp nhaân vôùi phaùp nhaân thoâng ñaïi dieän hôïp phaùp cuûa phaùp nhaân. - Phaùp nhaân vôùi caù nhaân coù ñaêng kyù kinh doanh thoâng qua ñaïi dieän hôïp phaùp cuûa phaùp nhaân vôùi ngöôøi coù teân trong giaáy ñaêng kyù kinh doanh hoaëc ngöôøi ñöôïc uûy quyeàn. c. Noäi dung cuûa hôïp ñoàng kinh teá : goàm caùc ñieàu khoaûn :
+ Ñieàu khoaûn chuû yeáu : qui ñònh veà ñoái töôïng giao keát cuûa hôïp ñoàng, soá löôïng, chaát löôïng, giaù caû, thôøi gian, ñòa ñieåm giao haøng hay hoaøn thaønh traùch nhieäm phöông thöùc thanh toùan. + Ñieàu khoaûn thöôøng leä : nhaéc laïi moät soá qui ñònh cuûa phaùp luaät nhö bieän phaùp baûo ñaûm thöïc hieän hôïp ñoàng, traùch nhieäm vaät chaát, thôøi gian baûo haønh. + Ñieàu klhoaûn tuøy nghi : do caùc beân thoûa thuaän phuø hôïp vôùi phaùp luaät. Ñieàu khoaûn naøy coù hoaëc khoâng cuõng khoâng aûnh höôûng ñeán hieäu löïc cuûa hôïp ñoàng. d. Hôïp ñoàng kinh teá voâ hieäu : Coù 2 loaïi HÑKI voâ hieäu HÑKT voâ hieäu toaøn boä. HÑKT voâ hieäu töøng phaàn. Hôïp ñoàng voâ hieäu toaøn boä : Hôïp ñoàng kinh teá voâ hieäu laø hôïp ñoàng kinh teá vi phaïm caùc ñieàu caám cuûa phaùp luaät, traùi phaùp luaät, caùc beân kyù keát khoâng ñuû tö caùch phaùp lyù ñeå kyù keát hoaëc ngöôøi kyù keát hôïp ñoàng kinh teá khoâng coù thaåm quyeàn hoaëc coù haønh vi löøa ñaûo. Khi hôïp ñoàng kinh teá bò keát luaän laø voâ hieäu, caùc beân khoâng ñöôïc thöïc hieän hôïp ñoàng vaø bò xöû lyù veà taøi saûn. Ngöôøi coá tình thöïc hieän hôïp ñoàng kinh teá voâ hieäu coù theå phaûi chòu traùch nhieän hình söï neáu coù ñuû yeáu toá caáu thaønh toäi phaïm. Hôïp ñoàng kinh teá voâ hieäu töøng phaàn: moät hoaëc moät soá noäi dung traùi vôùi qui ñònh cuûa phaùp luaät nhöng khoâng aûnh höôûng tôùi caùc noäi dung coøn laïi cuûa Hôïp ñoàng. Trong tröôøng hôïp naøy phaûi söûa ñoåi phaàn voâ hieäu cho phuø hôïp vôùi qui ñònh ban ñaàu. ñ. Traùch nhieäm vaät chaát trong quan heä hôïp ñoàng kinh teá : Traùch nhieäm vaät chaát ñoù laø caùc beân tham gia hôïp ñoàng kinh teá phaûi gaùnh chòu haäu quaû vaät chaát baát lôïi do haønh vi vi phaïm nghóa vuï cuûa mình gaây ra. Muïc ñích cuûa traùch nhieäm vaät chaát nhaèm ñaûm baûo vieäc thöïc hieän ñuùng ñaén nhöõng quyeàn vaø nghóa vuï cuûa caùc beân trong hôïp ñoàng; giaùo duïc yù thöùc toân troïng phaùp luaät; khoâi phuïc lôïi ích kinh teá cuûa beân bò vi phaïm. Caùc cheá taøi vaät chaát khi vi phaïm hôïp ñoàng kinh teá goàm caùc hình thöùc sau ñaây: + Boài thöôøng thieät haïi : laø cheá taøi tieàn teä do beân vi phaïm hôïp ñoàng traû cho beân bò vi phaïm ñeå buø ñaép thieät haïi thöïc teá cho beân bò vi phaïm. Beân bò thieät haïi phaûi chöùng minh : - Coù haønh vi vi phaïm nhö : khoâng thöïc hieän hôïp ñoàng, hoaëc thöïc hieän khoâng ñuùng soá löôïng, chaát löôïng, khoâng ñuùng thôøi gian. - Coù thieät haïi thöïc teá : ñoù laø nhöõng maát maùt veà vaät chaát coù theå tính toaùn ñöôïc. - Coù moái quan heä nhaân quaû giöõa haønh vi vaø haäu quaû. - Beân vi phaïm coù loãi. + Phaït hôïp ñoàng : laø cheá taøi tieàn teä maø beân vi phaïm phaûi traû cho beân bò vi phaïm, cheá taøi phaït hôïp ñoàng coù theå aùp duïng vôùi taát caû haønh vi vi phaïm hôïp ñoàng maø khoâng caàn tính ñeán vieäc haønh vi vi phaïm ñoù ñaõ gaây thieät haïi thöïc teá hay chöa. - Vi phaïm chaát löôïng phaït töø 3 - 12% giaù trò phaàn hôïp ñoàng kinh teá bò vi phaïm veà chaát löôïng. - Vi phaïm veà thôøi gian thöïc hieän phaït 20% giaù trò phaàn hôïp ñoàng kinh teá bò vi phaïm thôøi gian thöïc hieän cho 10 ngaøy lòch ñaàu tieân, phaït theâm 0,5 – 1% cho 10 ngaøy tieáp theo. - Khoâng thöïc hieän hôïp ñoàng : phaït 12% giaù trò hôïp ñoàng. - Khoâng hoaøn thaønh saûn phaåm haøng hoaù, coâng vieäc moät caùch ñoàng boä phaït 6 – 12%.
IV- PHAÙP LUAÄT VEÀ GIAÛI QUYEÁT CAÙC TRANH CHAÁP TRONG KINH DOANH. a. Tranh chaáp trong kinh doanh : laø nhöõng baát ñoàng veà vieäc thöïc hieän caùc quyeàn vaø nghóa giöõa caùc beân tham gia caùc quan heä kinh doanh. Caùc tranh chaáp trong kinh doanh phaùt sinh töø vieäc thöïc hieän hôïp ñoàng kinh teá hoaëc caùc loaïi tranh chaáp khaùc nhö tranh chaáp giöõa coâng ty vôùi thaønh vieân coâng ty, giöõa caùc thaønh vieân coâng ty vôùi nhau, tranh chaáp trong vieäc mua baùn coå phieáu, traùi phieáu. Phaùp luaät veà giaûi quyeát caùc tranh chaáp trong kinh doanh goàm toång theå caùc qui phaïm phaùp luaät qui ñònh veà caùc nguyeân taéc, trình töï, thuû tuïc giaûi quyeát tranh chaáp, veà caùc toå chöùc cô quan coù thaåm quyeàn giaûi quyeát tranh chaáp. b. Caùc nguyeân taéc cô baûn trong giaûi quyeát caùc tranh chaáp kinh teá: - Toân troïng quyeàn ñònh ñoaït cuûa caùc ñöông söï. - Caùc beân tranh chaáp bình ñaúng tröôùc phaùp luaät. - Nguyeân taéc hoøa giaûi. - Nguyeân taéc xeùt xöû coâng khai. - Nguyeân taéc giaûi quyeát nhanh choùng, kòp thôøi. - Nguyeân taéc caùc ñöông söï töï cung caáp chöùng cöù ñeå chöùng minh c. Thuû tuïc giaûi quyeát caùc tranh chaáp kinh teá: Hieän nay coù 4 hình thöùc giaûi quyeát tranh chaáp trong kinh doanh. ¾ Thöông löôïng : Laø quaù trình caùc beân trong tranh chaáp tröïc tieáp ñaøm phaùn ñeå ñi ñeán thoûa thuaän. ¾ Hoøa giaûi : laø quaù trình giaûi quyeát trong ñoù coù söï tham gia cuûa hoøa giaûi vieân laø trung gian giuùp caùc beân ñaït ñeán thoûa thuaän. Hoøa giaûi laø moät thuû tuïc baét buoäc ñoái vôùi toá tuïng taïi cô quan troïng taøi, cuõng nhö toá tuïng taïi Toøa aùn. ¾ Giaûi quyeát theo thuû tuïc troïng taøi : Troïng taøi laø quaù trình giaûi quyeát tranh chaáp trong ñoù troïng taøi vieân do caùc beân löïa choïn moät caùch töï nguyeän seõ ñöa ra phaùn quyeát coù giaù trò baét buoäc sau khi caùc beân tranh chaáp ñeàu ñaõ coù cô hoäi ngang nhau ñeå trình baøy caùc vaán ñeà lieân quan ñeán tranh chaáp. ÔÛ nöôùc ta coù 2 cô quan troïng taøi - Trung taâm troïng taøi kinh teá. - Trung taâm troïng taøi quoác teá Vieät Nam Caùc böôùc trong thuû tuïc troïng taøi. + Gôûi ñôn yeâu caàu : beân coù yeâu caàu giaûi quyeát ñöa ñôn ñeán trung taâm troïng taøi ñaõ ñöôïc löïa choïn neâu roõ noäi dung tranh chaáp, caùc yeâu caàu giaûi quyeát caùc taøi lieäu caàn thieát ñeå chöùng minh yeâu caàu, hoï, teân cuûa troïng taøi vieân maø nguyeân ñôn choïn trong danh saùch caùc troïng taøi vieân cuûa trung taâm. Nguyeân ñôn phaûi taïm öùng leä phí troïng taøi. Trong thôøi haïn xaùc ñònh, bò ñôn phaûi coù ñôn traû lôøi cho trung taâm vaø gôûi theo teân, hoï cuûa troïng taøi vieân maø bò ñôn choïn Neáu Hoäi ñoàng troïng taøi goàm 3 ngöôøi thì 2 troïng taøi vieân ñaõ ñöôïc choïn seõ thoûa thuaän choïn moät troïng taøi vieân thöù 3 laøm Chuû tòch Hoäi ñoàng troïng taøi. Caùc troïng taøi vieân phaûi khöôùc töø hoaëc bò caùc beân khöôùc töø neáu thaáy hoï coù theå khoâng voâ tö khaùch quan trong giaûi quyeát tranh chaáp. + Chuaån bò giaûi quyeát tranh chaáp : caùc troïng taøi vieân nghieân cöùu hoà sô, tìm hieåu söï vieäc, gaëp gôõ yeâu caàu caùc beân cung caáp taøi lieäu, tröng caàu giaùm ñònh.
+ Phieân hoïp giaûi quyeát tranh chaáp : thôøi gian ñòa ñieåm phieân hoïp do caùc beân töï thoûa thuaän hoaëc troïng taøi vieân aán ñònh. Caùc beân coù theå môøi luaät sö tham gia ñeå baûo veä quyeàn lôïi hôïp phaùp cuûa mình. + Quyeát ñònh cuûa troïng taøi coù giaù trò thi haønh ngay khoâng ñöôïc khaùng caùo. Neáu beân phaûi thi haønh quyeát ñònh cuûa troïng taøi khoâng thöïc hieän quyeát ñònh thì beân kia coù quyeàn yeâu caàu toøa aùn nhaân daân coù thaåm quyeàn xeùt xöû theo thuû tuïc giaûi quyeát caùc vuï aùn kinh teá. ¾ Giaûi quyeát tranh chaáp theo thuû tuïc Toøa aùn + Thaåm quyeàn cuûa Toøa aùn : Toøa aùn nhaân daân giaûi quyeát caùc tranh chaáp veà hôïp ñoàng kinh teá giöõa phaùp nhaân vôùi phaùp nhaân, phaùp nhaân vôùi caù nhaân coù ñaêng kyù kinh doanh, giöõa coâng ty vôùi thaønh vieân cuûa coâng ty, giöõa caùc thaønh vieân cuûa coâng ty lieân quan ñeán thaønh laäp giaûi theå hay hoaït ñoäng cuûa coâng ty, caùc tranh chaáp lieân quan ñeán hoaït ñoäng mua baùn coå phieáu, traùi phieáu, Toøa aùn nhaân daân caáp huyeän coù thaåm quyeàn giaûi quyeát caùc vuï aùn kinh teá coù giaù trò thaáp hôn 50 trieäu vaø khoâng coù yeáu toá nöôùc ngoaøi. Caùc vuï aùn khaùc do Toøa kinh teá thuoäc Toøa aùn nhaân daân caáp tænh giaûi quyeát. + Trình töï giaûi quyeát vuï aùn kinh teá : - Khôûi kieän : Moät beân ñöông söï coù yeâu caàu giaûi quyeát phaûi laøm ñôn gôûi Toøa aùn coù thaåm quyeàn - Chuaån bò xeùt xöû : Toøa aùn yeâu caàu caùc ñöông söï hoaëc cô quan Nhaø nöôùc cung caáp chöùng cöù, tieán haønh hoøa giaûi; ra quyeát ñònh ñình chæ; taïm ñình chæ vieäc giaûi quyeát vuï aùn, hoaëc ra quyeát ñònh ñöa ra xeùt xöû. - Môû phieân toøa xeùt xöû : Hoäi ñoàng xeùt xöû goàm 2 thaåm phaùn, moät hoäi thaåm. Hoäi ñoàng xeùt hoûi caùc ñöông söï, luaät sö cuûa caùc ñöông söï tranh luaän taïi Toøa. - Nghò aùn vaø tuyeân aùn : Hoäi ñoàng xeùt xöû ra quyeát ñònh theo ña soá khi nghò aùn. AÙn ñöôïc tuyeân coâng khai. Caùc ñöông söï coù quyeàn khaùng caùo baûn aùn vaø caùc quyeát ñònh. Vieän kieåm saùt coù theå khaùng nghò ñeå xeùt xöû theo thuû tuïc phuùc thaåm. Baûn aùn coù hieäu löïc ñöôïc thi haønh theo thuû tuïc thi haønh aùn daân söï vôùi thôøi gian ruùt goïn hôn. V- PHAÙP LUAÄT VEÀ PHAÙ SAÛN DOANH NGHIEÄP. a. Khaùi nieäm phaù saûn: Theo ñieàu 2 Luaät Phaù saûn doanh nghieäp ñöôïc Quoác Hoäi thoâng qua ngaøy 30.12.1993 thì doanh nghieäp laâm vaøo tình traïng phaù saûn laø doanh nghieäp gaëp khoù khaên hoaëc bò thua loã trong hoaït ñoäng kinh doanh, sau khi ñaõ aùp duïng caùc bieän phaùp taøi chính caàn thieát maø vaãn maát khaû naêng thanh toaùn nôï ñeán haïn. b. Nhöõng chuû theå coù quyeàn yeâu caàu giaûi quyeát phaù saûn doanh nghieäp : + Caùc chuû nôï khoâng ñöôïc doanh nghieäp thanh toaùn nôï ñeán haïn sau 30 ngaøy keå töø ngaøy ñaõ göûi giaáy ñoøi nôï. + Ñaïi dieän coâng ñoaøn hay ñaïi dieän ngöôøi lao ñoäng ñöôïc traû löông 3 thaùng lieân tieáp. + Chuû Doanh nghieäp hoaëc ñaïi dieän hôïp phaùp cuûa Doanh nghieäp Ñôn yeâu caàu tuyeân boá phaù saûn doanh nghieäp noäp cho Toøa Kinh teá caáp tænh nôi coù truï sôû chính cuûa doanh nghieäp. Toøa kinh teá thuoäc Toøa aùn nhaân daân tænh, thaønh phoá tröïc thuoäc trung öông laø cô quan coù thaåm quyeàn giaûi quyeát yeâu caàu tuyeân boá phaù saûn doanh nghieäp. c. Thuû tuïc giaûi quyeát yeâu caàu tuyeân boá phaù saûn doanh nghieäp:
+ Sau khi nhaän ñôn neáu xeùt thaáy coù ñuû caên cöù, Chaùnh aùn Toøa kinh teá Toøa aùn nhaân daân tænh, Thaønh phoá ra quyeát ñònh môû thuû tuïc giaûi quyeát yeâu caàu tuyeân boá phaù saûn vaø chæ ñònh moät hoaëc 3 thaåm phaùn, moät toå quaûn lyù taøi saûn (goàm caùn boä Toøa aùn, chaáp haønh vieân phoøng thi haønh aùn, ñaïi dieän chuû nôï, ñaïi dieän doanh nghieäp maéc nôï, ñaïi dieän coâng ñoaøn caùn boä ngaân haøng, caùn boä taøi chính ……) tieán haønh giaûi quyeát theo thuû tuïc. + Thaåm phaùn Toøa aùn yeâu caàu chuû doanh nghieäp xaây döïng phöông aùn hoøa giaûi vaø caùc giaûi phaùp toå chöùc laïi kinh doanh coù keøm theo bieän phaùp keá hoaïch traû nôï, traû löông cho ngöôøi lao ñoäng. Thôøi gian thöïc hieän phöông aùn hoøa giaûi do Hoäi nghò chuû nôï quyeát ñònh nhöng khoâng quaù 2 naêm keå töø ngaøy ñöôïc thoâng qua. + Neáu caùc bieän phaùp vaø caùc phöông aùn neâu treân quaù haïn maø khoâng thöïc hieän ñöôïc hoaëc thöïc hieän khoâng coù hieäu quaû doanh nghieäp vaãn laâm vaøo tình traïng khoâng coù khaû naêng thanh toaùn nôï thì thaåm phaùn seõ ra quyeát ñònh tuyeân boá phaù saûn doanh nghieäp. Trong ñoù coù neâu roõ phöông aùn veà vieäc phaân chia giaù trò taøi saûn coøn laïi cuûa doanh nghieäp theo thöù töï phaân chia : - Leä phí chi phí phaù saûn - Löông, baûo hieåm xaõ hoäi trôï caáp thoâi vieäc. - Thueá. - Chuû nôï + Vieäc thi haønh quyeát ñònh tuyeân boá phaù saûn do Phoøng thi haønh aùn thuoäc Sôû tö phaùp tænh, Thaønh phoá nôi doanh nghieäp ñaët truï sôû chính. Moät chaáp haønh vieân cuøng vôùi toå quaûn lyù taøi saûn phaân chia taøi saûn. + Keát thuùc vieäc thanh toaùn, Tröôûng phoøng thi haønh aùn ra quyeát ñònh chaám döùt vieäc thi haønh quyeát ñònh tuyeân boá phaù saûn vaø göûi quyeát ñònh naøy ñeán cô quan ñaêng kyù kinh doanh ñeå xoaù teân doanh nghieäp trong soå ñaêng kyù kinh doanh.